Hof van Cassatie van België

Transcriptie

1 2 OKTOBER 2009 C F/1 Hof van Cassatie van België Arrest Nr. C F J. J., Mr. Pierre Van Ommeslaghe, advocaat bij het Hof van Cassatie, tegen J. J.-R., Mr. Jacqueline Oosterbosch, advocaat bij het Hof van Cassatie. I. RECHTSPLEGING VOOR HET HOF Het cassatieberoep is gericht tegen het arrest, op 9 november 2007 gewezen door het hof van beroep te Luik. Raadsheer Didier Batselé heeft verslag uitgebracht. Advocaat-generaal Thierry Werquin heeft geconcludeerd.

2 2 OKTOBER 2009 C F/2 II. CASSATIEMIDDEL De eiser voert een middel aan Geschonden wettelijke bepalingen - de artikelen 1108, 1109, 1116, eerste lid, 1117, 1134, derde lid, 1135, 1304, eerste en tweede lid, 1382, 1383 en 2262bis, 1, tweede lid, van het Burgerlijk Wetboek; - het algemeen rechtsbeginsel fraus omnia corrumpit ; - het algemeen beginsel van de goede trouw, in het bijzonder toegepast op het sluiten van de overeenkomst, dat inzake uitvoering van contracten is vastgelegd in de artikelen 1134, derde lid, en 1135 van het Burgerlijk Wetboek. Aangevochten beslissingen Het arrest verklaart de rechtsvordering van de eiseres verjaard en wijst alle punten van haar vordering af om de volgende redenen wat betreft de verjaringstermijn: Incidenteel bedrog wordt in beginsel enkel hersteld door de toekenning van schadevergoeding, wat trouwens de wijze van herstel is waarom (de eiseres) heeft verzocht (C. Goux, L erreur, le dol et la lésion qualifiée: analyse et comparaisons, T.B.B.R., 2000, p. 22, nr. 16 en de aldaar vermelde verwijzingen). Uit het feit dat die herstelwijze slechts een toepassing vormt van de beginselen betreffende de quasi-delictuele fout, want strekkend tot het herstel van de schadelijke gevolgen van een aan het sluiten van de overeenkomst voorafgaand feit, kan worden afgeleid dat incidenteel bedrog als een fout van die aard kan worden aangemerkt (A. De Bersaques, L abus de droit en matière contractuelle, noot onder Luik, 14 februari 1964, R.C.J.B., 1969, p. 512, nr. 15; A. Coibion, Le dol en matière de cession d actions; La revanche de l ingénu, T.B.H., 2001, p. 48). (De eiseres) baseert haar bewering dat de rechtsvordering wegens incidenteel bedrog verjaart na verloop van tien jaar ten onrechte op artikel 1304 van het Burgerlijk Wetboek. Dit artikel heeft enkel betrekking op de rechtsvordering tot nietigverklaring of tot vernietiging (beide termen vallen in de praktijk samen: De Page, Traité, II, 3e uitg., nrs. 772 en 787) hoewel de eiseres niet die wijzen van herstel vordert en daarop trouwens geen aanspraak had kunnen maken, aangezien het bedrog enkel slaat op de prijs (Cass., 23 december 1926, vermeld door J. Declercq-Goldfracht, Le dol dans la conclusion des conventions. L article 1116 du Code civil et les correctifs apportés aux conditions de cette disposition, R.C.J.B., 1972, p. 254 en noot 17). Bijgevolg betoogt (de verweerder) terecht dat artikel 2262bis, 1, tweede lid, moet worden toegepast.

3 2 OKTOBER 2009 C F/3 Grieven Het hof van beroep baseert zich op het incidentele karakter van het te dezen aangevoerde bedrog en op de bijzondere sanctie van dit gebrek in de toestemming, om daarop de verjaring bedoeld in artikel 2262bis, 1, tweede lid, van het Burgerlijk Wetboek toe te passen en niet de verjaring bedoeld in artikel 1304 van genoemd wetboek dat betrekking heeft op de rechtsvordering tot nietigverklaring wegens bedrog bij het sluiten van een overeenkomst. Bedrog verandert evenwel niet van aard naargelang het gaat om hoofdbedrog dan wel om incidenteel bedrog. Het betreft hier hoe dan ook een specifiek oneigenlijk misdrijf dat te onderscheiden is van dat bedoeld in de artikelen 1382 en 1383 van het Burgerlijk Wetboek. Bedrog zowel hoofd- als incidenteel bedrog is immers gegrond op de artikelen 1108, 1109 en 1116, eerste lid, van het Burgerlijk Wetboek, alsook op het algemeen rechtsbeginsel fraus omnia corrumpit (en) op het algemeen beginsel van de goede trouw dat geldt bij het sluiten van een overeenkomst. Het is bijzonder zwaarwichtig waardoor het een echt burgerlijk misdrijf vormt, wat met name verantwoordt dat de dader zich niet met goed gevolg op de onvoorzichtigheid of zelfs op de grove en onverschoonbare nalatigheid van het slachtoffer kan beroepen om zichzelf van alle schuld vrij te pleiten. Om die redenen is de vordering tot schadevergoeding wegens incidenteel bedrog gegrond op artikel 1304, eerste en tweede lid, van het Burgerlijk Wetboek net zoals de rechtsvordering tot nietigverklaring en, in voorkomend geval, de rechtsvordering tot bijkomende schadevergoeding wegens hoofdbedrog. Het feit dat artikel 1304, eerste en tweede lid, van het Burgerlijk Wetboek niet uitdrukkelijk handelt over het incidenteel bedrog wordt verklaard door het feit dat het een creatie betreft van de rechtsleer en de rechtspraak. Niets wettigt evenwel dat een onderscheid tussen incidenteel bedrog en hoofdbedrog wordt gemaakt met betrekking tot de duur van de verjaring van de rechtsvordering waartoe beide aanleiding kunnen geven. Dit des te meer daar de vordering tot schadevergoeding, althans subsidiair, virtueel begrepen is in de rechtsvordering tot nietigverklaring van de overeenkomst voor het geval de rechter weliswaar zou vaststellen dat de aangevoerde kunstgrepen werkelijk hebben plaatsgevonden maar ze niet als zwaarwichtig genoeg zou beschouwen om de overeenkomst op grond daarvan nietig te verklaren. Bijgevolg oordeelt het hof van beroep ten onrechte dat, aangezien het incidenteel bedrog een oneigenlijk misdrijf is waarvoor de dader buitencontractueel aansprakelijk is, de rechtsvordering tot vergoeding van de eruit voortvloeiende schade verjaart door verloop van vijf jaar overeenkomstig artikel 2262bis, 1, tweede lid, van het Burgerlijk Wetboek.

4 2 OKTOBER 2009 C F/4 Subsidiair verzoekt de eiseres het Hof om overeenkomstig artikel 26, 1,1, en 2, eerste lid, van de bijzondere wet op het Arbitragehof van 6 januari 1989 aan het Grondwettelijk Hof de volgende prejudiciële vraag te stellen: Schendt artikel 1304 van het Burgerlijk Wetboek de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, indien het aldus wordt uitgelegd dat de rechtsvordering tot nietigverklaring van een overeenkomst alleen tien jaar duurt in geval van (hoofd)bedrog, wat tot gevolg heeft dat de rechtsvordering tot schadevergoeding wegens incidenteel bedrog verjaart door verloop van vijf jaar overeenkomstig artikel 2262bis, 1, tweede lid, van het Burgerlijk Wetboek, in zoverre het aldus een niet te verantwoorden verschil in behandeling op het vlak van de duur van de verjaring invoert tussen het slachtoffer van hoofdbedrog en het slachtoffer van incidenteel bedrog? III. BESLISSING VAN HET HOF Beoordeling Artikel 1304, eerste en tweede lid, van het Burgerlijk Wetboek bepaalt dat in alle gevallen waarin de rechtsvordering tot nietigverklaring of tot vernietiging van een overeenkomst niet door een bijzondere wet tot een kortere tijd is beperkt, deze rechtsvordering tien jaren duurt en dat, in geval van geweld, deze tijd eerst begint te lopen van de dag waarop dit heeft opgehouden en, in geval van dwaling of van bedrog, van de dag waarop deze zijn ontdekt. De bij dit artikel ingevoerde tienjarige verjaring heeft alleen betrekking op de rechtsvorderingen tot nietigverklaring en tot vernietiging, zoals die welke worden bedoeld in artikel 1117 van het Burgerlijk Wetboek. Het middel dat betoogt dat de rechtsvordering tot schadevergoeding wegens incidenteel bedrog dat een overeenkomst ongeldig maakt, gegrond is op artikel 1304, eerste en tweede lid, van het Burgerlijk Wetboek, zoals de rechtsvordering tot nietigverklaring in geval van hoofdbedrog, en dat zij derhalve verjaart door verloop van tien jaar overeenkomstig die bepaling en niet door verloop van vijf jaar als bepaald bij artikel 2262bis, 1, van hetzelfde wetboek, faalt naar recht. Er bestaat dus geen aanleiding om de door de eiseres voorgestelde prejudiciële vraag te stellen aan het Grondwettelijk Hof.

5 2 OKTOBER 2009 C F/5 Dictum Het Hof, Verwerpt het cassatieberoep. Veroordeelt de eiseres in de kosten. Aldus geoordeeld door het Hof van Cassatie, eerste kamer, te Brussel, door voorzitter Christian Storck, de raadsheren Didier Batselé, Albert Fettweis, Christine Matray en Sylviane Velu, en in openbare terechtzitting van 2 oktober 2009 uitgesproken door voorzitter Christian Storck, in aanwezigheid van advocaat-generaal Thierry Werquin, met bijstand van griffier Patricia De Wadripont. Vertaling opgemaakt onder toezicht van raadsheer Beatrijs Deconinck en overgeschreven met assistentie van griffier Johan Pafenols. De griffier, De raadsheer,