COMMISSIE 0 Water (7 januari 2013)

Transcriptie

1 DATUM VERGADERING 24 jailu3h COMMISSIE 0 Water (7 januari 2013) BDLAGE(N) AGENDAPUNTNUMMER 6. ' ii HUI inn HIM inn mi iini ii B AAN DE VERENIGDE VERGADERING INGEKOMEN STUKKEN: SAMENWERKING IN DE AFVALWATERKETEN 1. Ingekomen stuk over: Memo 'Stand van zaken Samenwerking in de Afvalwaterketen 2012' 2. Rubriek 0 A. Voor kennisgeving aannemen D B. D C. O D. Behandelen bij het desbetreffende punt van de agenda In handen stellen van het college voor het uitbrengen van een voorstel In handen stellen van het college ter afdoening 3. Motivering Periodiek wordt u op de hoogte gehouden van de samenwerking tussen het waterschap en de gemeenten. Bijgevoegd memo geeft de stand van zaken per eind 2012 aan. dijkgraaf, drs. A.A. van Vliet. ing. J.M. Geluk Bijlagen (1) Memo 'Stand van zaken Samenwerking in de Afvalwaterketen 2012'

2 DATUM December 2012 AAN Verenigde Vergadering Stand van Zaken Waterketen BETREFT VAN AFSCHRIFT AAN College van D&H STAND VAN ZAKEN SAMENWERKING IN DE AFVALWATERKETEN 2012 waterschap Hollandse Delta 1. Inleiding Het Bestuursakkoord Water (BAW) is op 21 april 2011 getekend door het Rijk, de provincies, gemeenten, waterschappen en de drinkwaterbedrijven. Eén van de afspraken in het BAW is de verbetering van de doelmatigheid in de waterketen. In 2010 is een landelijk feitenonderzoek uitgevoerd, waarbij is geconcludeerd dat het bundelen van taken van de gemeente en het waterschap landelijk een besparing kan opleveren in 2020 van circa 100 miljoen euro direct bij de waterschappen, 140 miljoen euro direct bij de gemeenten en 140 miljoen euro door betere samenwerking tussen de gemeenten en de waterschappen. Het totaalbedrag van 380 miljoen euro is vastgelegd in het BAW. Over de verdeling van deze bedragen naar de individuele gemeenten en waterschappen zijn geen eenduidige afspraken gemaakt. Bij de uitwerking van deze doelmatigheidsopgave is landelijk als een belangrijke mijlpaal gesteld, dat er eind 2012 in meer dan 75 a Zo van de afvalwaterkringen of -werkeenheden wordt samengewerkt. Binnen het beheergebied van WSHD is dit ook opgepakt, waarbij zoveel mogelijk gebruik is gemaakt van de kengetallen uit het landelijke feitenonderzoeken om in de diverse regio's een duidelijk uitgangspunt over de feiten te hebben. Daarmee wordt het mogelijk om per regio invulling te geven aan de doelmatigheidsdoelstelling. Daarbij zijn de volgende regio's onderscheiden: 1. Rotterdam 2. Barendrecht, Albrandswaard, Ridderkerk (BAR gemeenten) 3. Goeree Overflakkee 4. Voorne Putten 5. Drechtsteden 6. Hoeksche Waard. In het onderstaande wordt per regio kort ingegaan op de stand van zaken per eind Regionale Samenwerking 2.1 Rotterdam In februari 2012 is het eindrapport "Doelmatigheidsonderzoek afvalwaterketen Rotterdam" opgeleverd. Het rapport geeft verschillende kansen aan voor intensievere samenwerking. De berekende doelmatigheidswinst, die vanaf 2020 kan worden gerealiseerd, wordt vooral bepaald door de organisatie van de samenwerking. Het feitenonderzoek heeft 3 organisatievarianten uitgewerkt: 1. voortzetting huidige aanpak; 2. projectorganisatie overeenkomstig waterplan Rotterdam (regiegroep en coördinatiegroep); 3. gezamenlijk programmabureau. Variant 2 zou vanaf 2020 een besparing van C 1,3 miljoen euro per jaar kunnen opleveren. Bij variant 3 zou de besparing kunnen oplopen tot C 2,3 miljoen euro/jaar. Oprichtings- en frictiekosten zijn niet meegenomen. Uit verder overleg tussen de gemeente en het waterschap bleek dat variant 3, de opzet van een gezamenlijk programmabureau en beheerorganisatie, op dit moment een stap te

3 PAGINA 2 van 6 ver lijkt, omdat de onzekerheden in de consequenties voor de betrokken organisaties te groot zijn. Op basis hiervan heeft D&H voor de zomer een voorkeur uitgesproken voor variant 2. In het bestuurlijk overleg met de gemeente Rotterdam in het najaar is uitgesproken dat de voorgestelde variant 2 verder wordt uitgewerkt. Als zich daarbij echter kansen voordoen, moet worden ingezet op een hoger ambitieniveau. Met de voorkeur voor variant 2 is dus niet gezegd dat de besparingen van variant 3 niet haalbaar zouden zijn. De ondertekening van een samenwerkingsovereenkomst is gepland in het voorjaar van Dan zal voor het complexe proces ook een trekker worden benoemd, die in de komende maanden de verschillende business cases voor verdere implementatie moet opzetten. In eerste instantie worden daarbij voorstellen voor een gezamenlijke storingsdienst en voor de optimalisatie van het gemalenbeheer uitgewerkt. 2.2 BAR gemeenten Voor de samenwerking tussen het waterschap en de gemeenten Barendrecht, Albrandswaard en Ridderkerk (BAR-gemeenten) wordt zoveel mogelijk aangesloten op de bestaande overlegstructuur van de BAR-gemeenten. De BAR-projectgroep Afvalwater is aangevuld met medewerkers van het waterschap. De projectgroep heeft voor de samenwerking 2 projecten opgepakt: 1. afstemming verbrede gemeentelijke rioleringsplannen; 2. verkenning organisatorische samenwerking in de afvalwaterketen. De rioleringsplannen zijn eind 2012 in de respectievelijke gemeenteraden voor de komende 5 jaar vastgesteld. De gezamenlijke verkenning voor organisatorische samenwerking is in het najaar van 2012 besproken in een bestuurlijk overleg, waarbij een twaalftal onderwerpen voor samenwerking als kansrijk zijn aangemerkt. Daarbij is nog een onderscheid te maken in onderwerpen, die zich lenen voor een gezamenlijke aanpak van de gemeenten onderling en onderwerpen waarbij gemeenten met het waterschap samenwerken. Tot deze laatste groep hoort de uitwerking van een business case I(ntegrale) S(turing) A(fvalwaterketen) voor de BAR-regio. Vanaf 2013 zullen deze onderwerpen gezamenlijk worden opgepakt. 2.3 Goeree Overflakkee Het ISGO heeft namens de betrokken gemeenten en het waterschap opdracht verleend om een regionaal feitenonderzoek uit te voeren. Het feitenonderzoek is medio 2012 opgeleverd. Vervolgens is het rapport bestuurlijk behandeld bij het ISGO, de colleges van de gemeenten en het waterschap. Door D&H is vastgesteld, dat er voldoende aanleiding in het rapport te vinden is om de samenwerking met de gemeente Goeree Overflakkee in 2013 voort te zetten. De huidige vier gemeenten zullen immers met ingang van 1 januari 2013 fuseren tot de nieuwe gemeente Goeree Overflakkee. Het rapport 'Goeree Overflakkee regionaal feitenonderzoek' laat zien dat er mogelijkheden zijn voor verbetering door intensievere samenwerking. Op basis van de kengetallen, die ook gebruikt zijn in het landelijke feitenonderzoek, zou vanaf 2020 in de regio C 1,3 miljoen aan jaarlijkse besparingen gerealiseerd kunnen worden. Door de gemeentelijke herindeling op Goeree Overflakkee kunnen de gemeenten C 0,6 miljoen per jaar besparen. WSHD heeft zijn aandeel (C 0,2 miljoen/jaar) reeds in 2010 gerealiseerd. In de komende jaren ligt het accent op onderzoek hoe de resterende C 0,5 miljoen gerealiseerd moet worden. Begin 2013 zal een gezamenlijk bestuurlijk overleg tussen het waterschap en de nieuwe gemeente Goeree Overflakkee worden georganiseerd om de bestuurlijke ambitie gezamenlijk vorm te geven. Deze ambitie kan dan verder uitgewerkt worden in concrete uitwerkingsplannen, die in de afzonderlijke besturen vastgesteld kunnen worden.

4 PAGINA 3 van Voorne Putten De gemeente Spijkenisse heeft namens de gemeenten op Voorne Putten en het waterschap opdracht verleend om een adviesbureau een regionaal feitenonderzoek te laten uitvoeren. Het definitieve rapport is eind november 2012 opgeleverd. In tegenstelling tot andere regionale verkenningen in het beheergebied is het onderzoek niet beperkt tot de waterketen, maar maakt ook het watersysteem expliciet onderdeel uit van de studie naar samenwerking. In de aanloop naar het feitenonderzoek gaven de gemeenten aan knelpunten te ondervinden in de invulling van de rol van waterbeheerder door het waterschap. In het feitenonderzoek zijn de knelpunten tegen het licht gehouden en met elkaar besproken. Daarbij is aangegeven dat de gemeenten nadrukkelijker betrokken en geïnformeerd willen worden en dat gemaakte afspraken nagekomen worden. Het feitenonderzoek laat zien dat de investeringen, die het waterschap en de gemeenten in het recente verleden hebben gedaan, een gunstige uitwerking hebben op de te bereiken doelmatigheidswinst in Op basis van de huidige inzichten kan al ca. 2,3 miljoen euro (zijnde 857o van de doelstelling van C 2,7 miljoen) gerealiseerd worden in Het verminderen van de kwetsbaarheid is evenwel nog een significante opgave, die in de komende jaren verder wordt opgepakt. 2.5 Drechtsteden In de vorige stand van zaken (24 mei 2012) was aangegeven, dat er voor de Drechtsteden nog geen concrete verkenning naar samenwerkingsmogelijkheden was opgepakt. In de zomer hebben de gemeenten Dordrecht, Zwijndrecht en Hendrik Ido Ambacht en het waterschap een plan van aanpak opgesteld en zijn gestart met de verkenning, die in eigen beheer wordt uitgevoerd. Daarbij beperkt de verkenning zich tot een top 8 van onderwerpen. De verwachting hierbij is dat de expertise van de partijen ruim voldoende is om het onderzoek een passende invulling te geven en het onderzoek medio 2013 af te ronden. In december 2012 hebben de partijen de verkenning naar een gezamenlijke doelmatigheidswinst bestuurlijk vastgelegd in het ondertekenen van een overeenkomst. 2.6 Hoeksche Waard De gemeente Binnenmaas heeft begin 2012 namens de betrokken partijen opdracht verleend aan een adviesbureau om een regionaal feitenonderzoek uit te voeren. Nog vóór de zomer van 2012 hebben de adviseurs hun bevindingen opgeleverd in een eindrapport. Op basis van de kengetallen uit het landelijke feitenonderzoek ligt er voor de Hoeksche Waard een doelmatigheidsopgave voor 2020 van circa C 1,6 miljoen euro. Uit het feitenonderzoek blijkt dat er in de periode goede kansen bestaan om met de huidige waterschaps- en gemeentelijke organisaties maatregelen te nemen die C 1,0 miljoen per jaar aan besparingen opleveren De realisatie van de resterende C 0,6 miljoen per jaar vereist nader onderzoek. Bestuurlijk is niet alleen het eindrapport besproken, maar is ook gesproken over voortzetting van Integrale Sturing Afvalwaterketen en watersysteem (ISA) Hoeksche Waard. Door de colleges van de gemeenten en het waterschap is vervolgens ingestemd met een vervolg van de samenwerking, waarbij voortzetting ISA Hoeksche Waard als een onlosmakelijk onderdeel van de samenwerking wordt gezien. Begin 2013 zullen de bestuurlijke ambities bij de vervolgstappen voor de verdere samenwerking worden vastgelegd.

5 PAGINA 4 van 6 3. Monitoring verbetering doelmatigheid 3.1 Landelijke doelstelling Zoals in het Bestuursakkoord Water is afgesproken moet de samenwerking in de afvalwaterketen ook leiden tot een verbetering van de (financiële) doelmatigheid. Het eerder genoemde landelijke feitenonderzoek, dat als onderlegger dient voor het Bestuursakkoord Water (BAW), heeft vanaf 2020 een besparing van Ĵ.3% (8 0 Zo sectoraal en 5 0 Zo door integratie) op de landelijke kosten berekend gerelateerd aan een autonome groeiprognose (l,5 0 Zo per jaar). De opgave voor waterschappen bedraagt in totaal 100 miljoen euro. De opgave voor waterschappen èn gemeenten gezamenlijk bedraagt in totaal 140 miljoen euro. Voor de verdeling van de beoogde besparingen naar individuele gemeenten en waterschappen zijn nog geen eenduidige afspraken gemaakt. Vooralsnog gaan we uit van een procentueel aandeel van WSHD naar rato van de percentages uit het landelijk feitenonderzoek of naar rato van het aantal vervuilingseenheden (v.e.'s). Op basis van de verwerkte v.e.'s bedraagt dit percentage 5,1^0 (WSHD zuivert 1,3 miljoen v.e.'s, alle waterschappen zuiveren 25 miljoen v.e.'s op jaarbasis). De verbetering van de financiële doelmatigheid wordt in het kader van de monitoring van het Bestuursakkoord bepaald. In 2012 is een eerste analyse op basis van de meerjarenprognoses uitgevoerd, waarbij bleek, dat WSHD voldeed aan de besparingsdoelstellingen. Daarbij is rekening gehouden dat WSHD de kosten voor het zuiveren van afvalwater in de komende jaren kan handhaven op een niveau van circa 63 miljoen euro. Het realiseren van de financiële doelstelling voor de gezamenlijke doelmatigheidsverbetering blijft ook in de komende jaren bijzondere aandacht vragen. In het kader van de jaarlijkse monitoring zal daar separaat over gerapporteerd worden. 3.2 Financiële effecten WSHD De kosten van de feitenonderzoeken en andere activiteiten voor samenwerking in de afvalwaterketen worden gezamenlijk door de gemeenten en het waterschap gedragen. Daarmee is rekening gehouden bij het opstellen van de Programmabegroting De afrekening over 2012 zal bij de Jaarrekening te vinden zijn onder het beleidsproduct "Kwaliteitsmaatregelen oppervlaktewater". Voor 2013 en voor 2014 is in de Programmabegroting 2013 en de meerjarenraming (conform het MJBP ) een bedrag van C opgenomen voor vervolgonderzoek. Daarnaast is in de Jaarplannen ook rekening gehouden met de tijdbesteding van eigen medewerkers, (bijv. voor het onderzoek BAR-gemeenten en Drechtsteden) Voor de verkenning in de regio Drechtsteden is rekening gehouden met een budget van C voor externe advisering. WSHD draagt voor 1/4 bij aan deze eventuele kostenpost, ofwel C Deze bijdrage komt ten laste van Voor het vervolg van de samenwerking in de regio Hoeksche Waard is de voortzetting van ISA Hoeksche Waard voorzien. De kosten hiervan zijn voor WSHD geraamd op C per jaar vanaf 1 januari De opbrengsten zijn nog niet meegenomen. Dit zal in de loop van 2013 en verder duidelijk worden en worden gerapporteerd. 3.3 Samenwerking in de waterketen Omdat de regio's relatief grote verschillen vertonen (grootstedelijke regio's zoals Rotterdam en Drechtsteden in vergelijking met meer landelijke regio's zoals Goeree Overflakkee en de Hoeksche Waard) is er een continue aandacht nodig om een echte samenwerking met gemeenten op te bouwen en daarmee de vereiste doelmatigheid te realiseren. Omdat de gemeenten zoveel mogelijk in de trekkersrol zijn geplaatst, zijn de

6 PAGINA 5 van 6 feitenonderzoeken ook niet allemaal uniform qua opzet en uitwerking. Het is dan ook lastig om alle resultaten eenvoudig op te tellen om tot een totaalbeeld voor WSHD te komen. Onderstaande tabel geeft een prognose aan van de doelmatigheidswinst vanaf 2020, die door samenwerking kan worden bereikt. De verdeling is bepaald naar rato van het aantal vervuilingseenheden. Regio Aandeel v.e.'s (2011) Besparing door samenwerking (2020) Doel (mc/jaar) Prognose (mc/jaar) Rotterdam ,970 2,6 0,9-1,6 BAR ,3 0 7o 0,6 pm Goeree Overflakkee ,80/0 0,4 0,4 Voorne Putten ,30/0 1,1 0,8-1,7 Drechtsteden ,90/0 2,0 pm Hoeksche Waard ,70/0 0,5 0,5 Totaal ,2 De besparingen in de regio Goeree Overflakkee en Hoeksche Waard komen overeen met de lijn van het landelijke feitenonderzoek. Voor de regio's BAR en Drechtsteden is nog geen prognose van de verwachte besparingen aan te geven. In de regio's Rotterdam en Voorne Putten zijn de verwachte besparingen afhankelijk van de organisatievorm. Daarnaast is vastgesteld dat het Rijk vanaf 2013 de effectiviteit van de samenwerking in de regio's gaat monitoren via daartoe ingestelde visitatiecommissie. De visitaties van deze commissie zijn bepalend voor het in werking treden van interventies overeenkomstig het BAW (de zogenoemde interventieladder). Dit kan tot gevolg hebben dat het Rijk ervoor kiest de gewenste transformatie in de organisatie van het afvalwaterketenbeheer te versnellen (af te dwingen) door dit in nieuwe wetgeving vast te leggen. Om de doelstelling te halen zal het waterschap strak sturen op de gemaakte afspraken. Deze afspraken worden helder en smart geformuleerd en vastgelegd in gezamenlijk jaarplannen. Via de stuurgroep waarin de directie van waterschap vertegenwoordigd is zal dit gemonitoord worden. Via deze monitoring zullen de opbrengsten ook zichtbaar gemaakt worden. 4. Conclusie t.a.v. de samenwerking binnen regio's Het waterschap heeft op 28 november 2012 een themamiddag georganiseerd op Dokhaven, waarbij de resultaten van de verschillende feitenonderzoeken zijn gedeeld met de betrokken gemeenten uit de verschillende regio's. Daarmee wordt dit deel (nagenoeg) afgesloten en kan begonnen worden met de start van de concrete business plannen voor het vergroten van de doelmatigheid, het verbeteren van de samenwerking en het verminderen van de kwetsbaarheid. Eén van de afspraken in het BAW is dat op 31 december 2012 er in meer dan 75 0 Zo van de kringen of werkeenheden effectief en doelmatig wordt samengewerkt. In vijf van de zes regio's zijn de feitenonderzoeken afgerond en zijn afspraken gemaakt over het vervolg van de samenwerking. In de regio Drechtsteden loopt nog een verkenning naar samenwerkingsmogelijkheden. Volgens planning zal in de loop van 2013 ook in deze regio duidelijk worden hoe de samenwerking tussen gemeenten en waterschap eruit zal zien. Gezien het bovenstaande heeft het waterschap invulling gegeven aan de bovenstaande doelstelling van 7570 uit het BAW. De komende jaren ligt het accent op het uitwerken van business cases en het benutten van de kansen voor samenwerking. Voor WSHD zal de nadruk komen te liggen op het doorvertalen van ISA Hoeksche Waard naar de andere regio's. Deze aanpak is opgenomen in de begroting. Voor gemeenten zal het verminderen van kwetsbaarheid een belangrijk thema zijn voor samenwerking.