INFRA. Bestuurs- Akkoord Water. Doelmatige Afvalwaterketen

Transcriptie

1 INFRA Bestuurs- Akkoord Water INNOVATIE ORGANISATIE Doelmatige Afvalwaterketen Implementatie Bestuursakkoord Water Voorjaar 2016

2

3 Aanleiding Met het Bestuursakkoord Water is afgesproken de doelmatigheid van het waterbeheer te verhogen. Hierbij zijn de volgende doelstellingen benoemd: - beperking Kostenstijging; - verbetering Kwaliteit; - vermindering Kwetsbaarheid. Deze nota informeert u over de Stand van Zaken van de Implementatie Bestuursakkoord Water begin Voorgaande Stand van Zaken notities zijn aangeboden in de Verenigde Vergaderingen van het Waterschap: september mei januari september maart mei 2015 (Eindrapport t.b.v. Visitatiecommissie) Een volgende rapportage zal aangeboden worden in de VV najaar 2016.

4

5 Inhoudsopgave 1.1 Bestuursakkoord Water Regio s Financiele Ambities Proces van de samenwerking Inhoudelijke samenwerking Financiele Stand van Zaken Implementatie Rekenkamercommissieonderzoek WSHD 5

6 1 Inleiding 1.1 Bestuursakkoord Water Het Bestuursakkoord Water (BAW) is op 21 april 2011 getekend door het Rijk, de provincies, gemeenten, waterschappen en de drinkwaterbedrijven. Eén van de aanleidingen voor het Bestuursakkoord is de verwachting dat in 2020 de kosten van het beheer van de afvalwaterketen 25% toegenomen zullen zijn t.o.v. de kosten in 2010 ( 600M meer dan de 2400 in 2010), zie onderstaande figuur. Figuur 1: Landelijke ambitie: financieel Uit het landelijke feitenonderzoek uit 2010 is gebleken dat door een slimmer beheer de kostenstijging beperkt kan worden, zonder verlies van kwaliteit. Bovendien kan de kwetsbaarheid daarmee verlaagd worden. Voor de afvalwaterketen is dit een opgave van 380M.

7 2 Samenwerking binnen WSHD 2.1 Regio s WSHD heeft gekozen voor een aanpak per regio (eilanden en bestaande samenwerkingsverbanden tussen gemeenten) en een proces dat aansluit bij de behoeften van de verschillende regio s: 1. Barendrecht, Albrandswaard, Ridderkerk (BAR gemeenten) 2. Goeree-Overflakkee 3. Rotterdam 4. Hoeksche Waard 5. Voorne-Putten 6. Drechtsteden 2.2 Financiele Ambities In deze paragraaf schetsen we de financiële ambities van de regio s binnen het beheergebied van WSHD, zoals gerapporteerd aan de Visitatiecommissie (september 2014). Hierin geven we aan welke financieel besparingspotentieel we als ambitie benoemd hebben, zie Tabel 1. Deze bedragen en ambities zijn geactualiseerd op basis van de financiele rapportages en analyses van de samenwerkingspartners 1. Tabel 1 Ambities in de Afvalwaterketen, per regie (in miljoenen euro s) Regio Ambitie in de Regio Ambitie Zuivering Gemeenten Waterschap Waterschap Ambitie afvalwaterketen totaal Kosten 2010 afvalwaterketen % besparing t.o.v. kosten 2010 Hoeksche Waard 1,3 0,3 1,2 2,8 12,4 22,2% Voorne-Putten 2,7 0,4 1,5 4,6 17,0 27,0% Goeree- Overflakkee 0,6 0,5 0,2 1,3 7,5 17,9% BAR 1,0-1,2 2,2 13,4 16,2% Drechtsteden -1,1-2,2 1,1 22,6 5,0% Rotterdam n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. Totaal 4,5 1,2 6,3 12,0 72,9 16,5% 1 Hiermee zijn de eerder genoemde potentiele besparingen (B : D&H notitie Strategie: doelmatigheid in de afvalwaterketen voor WSHD (maart 2011)) nader gespecifieerd en deze bedragen bragen zullen dan ook als doelstelling voor 2020 genomen worden.

8 3 Voortgang Voor WSHD is tot nu toe gekozen voor een samenwerking gericht op de afvalwaterketen, de drinkwaterbedrijven zijn vooralsnog buiten beschouwing gelaten. De doelstellingen zijn in eerste instantie sectoraal ingestoken: het waterschap is verantwoordelijk voor de autonome besparing van 100M, faciliteert de gezamenlijk opgave van 140M, maar heeft geen intentie om een rol te spelen in de autonome besparing binnen het gemeentelijk domein ( 140M). 3.1 Proces van de samenwerking Hiervoor hebben wij ons proces op orde: processen om onze belangen in het gemeentelijk domein te borgen zijn ingeregeld, de implementatie van de BAW-doelen voor het waterschapsdeel zijn gerealiseerd en over de gezamenlijke opgave zijn bestuurlijke afspraken gemaakt. Bij de implementatie van de bestuurlijke afspraken wordt het tempo en de scope bepaalt door de ambities van de gemeenten; zij hebben een trekkersrol in de samenwerking per regio. Zie voor een uitgebreidere evaluatie van ons proces de rapportage van de Rekenkamercommissie Inhoudelijke samenwerking Inhoudelijk is een divers palet aan maatregelen benoemd en in samenwerkingsovereenkomsten vastgelegd, varierend van Strategische ambities tot Opreationelen Business Cases. De onderwerpen zijn verdeeld over thema s die concreet met het beheer en onderhoud van de riolering en zuiveringen te maken hebben (Infra), organisatorische onderwerpen en het ontwikkelinen van Kennis en Innovatie. Naarmate een figuur donkerder blauw is, zijn de onderwerpen verder uitgewerkt. Tabel 2 onderwerpen per regio 2 B Wat aandacht krijgt groeit Onderzoek naar de doelmatigheid en doeltreffendheid van de samenwerking in de afvalwaterketen

9 3.3 Financiele Stand van Zaken In onderstaande figuur zijn op basis van de meest actuele financiële gegevens van de samenwerkingspartners de kosten in de afvalwaterketen van 2010 tot 2020 in beeld gebracht. De blauwe doorgetrokken lijn is de prognose van de kostenstijging zoals landelijk bepaald op basis van het Landelijke Feitenonderzoek (2009). Figuur 2: financieel overzicht kosten afvalwaterketen WSHD Rotterdam is in dit overzicht niet meegenomen, omdat de rapportage over de Rotterdamse samenwerking via Rotterdam verloopt. Te zien is dat WSHD-zuiveren (kapitaallasten en exploitatie) een nul-lijn ingezet heeft, waardoor de stijging vanuit het Landelijk Feitenonderzoek voor het Zuiveringsdeel niet terug komt. De totale kosten in de afvalwaterketen zijn in lijn met de landelijke prognose: als we geen verder invulling geven aan de afspraken uit het BAW, zullen we in 2020 ongeveer 25% meer kosten maken in de keten dan in 2010.

10 4 Vooruitblik In het Waterbeheerprogramma is expliciet een verhoging van de ambities op dit dossier geformuleerd: WSHD voelt zich verantwoordelijk voor een doelmatig beheer van de totale afvalwaterketen. Wij streven naar een doelmatigheidswinst voor de geheel afvalwaterketen en voelen ons mede verantwoordelijk voor het behalen van de minder meerkosten in het gemeentelijk domein. 4.1 Implementatie Op bestuurlijk niveau zal het nodig zijn om de samenwerking te versterken en blijvend onder de aandacht te brengen van de samenwerkingspartners. Voor het Bestuursakkoord Water moet monitoring van de voortgang op het realiseren van de doelen nog geformaliseerd worden; tot nu toe is alleen op verzoek van de Visitatiecommissie o.l.v. mevrouw Peijs gerapporteerd over de doelrealisatie. In de organisatie kan op een aantal niveaus een verzwaarde inzet gepleegd worden om zo de verhoogde ambitie te realiseren. Het waterschap streeft ernaar regie nemen in de afvalwaterketen met als doel dat wij het beheer van de afvalwaterketen in goede harmonie met de samenwerkingspartners organiseren als ware we 1 bedrijf. Onze houding in het gemeentelijk domein is als een adviseur die -ook ongevraagd- advies geeft. Hiervoor hebben wij de processen in het gemeentelijk domein (besluitvorming, financieel en operationeel) goed in beeld. Op strategisch niveau willen we betrokken zijn bij het opstellen van doelen en ambities (gezamenlijk planproces) en bekrachtigen dit in afvalwaterketenplannen (pilot Goeree- Overflakkee). We rollen ISA (pilot Hoeksche Waard) versneld uit zodanig dat wij de gemeenten (kunnen) ondersteunen in hun tactische beheer van het rioolstelsel op het vlak van: het functioneren van het stelsel en het optimaliseren van de hydraulische modellen; slimmer investeren door onze kennis van asset management en keuzes op basis van het werkelijk functioneren van het systeem. Dit geeft een sterke basis voor het verder uitbouwen van gezamenlijke visies en beleidskeuzes op strategisch niveau. Operationele initiatieven pakken wij op wanneer daar bij de gemeenten behoefte aan is. Verschillende business cases moeten laten zien of een dergelijke samenwerking de doelmatigheid vergroot. Naast de samenwerking in onze bestaande regio s zoeken we op alle niveaus (strategisch, tactisch en operationeel) samenwerking met andere stakeholders binnen en buiten het Bestuursakkoord Water, met name door kennisdeling en het vinden van aanvullende efficiëntie buiten het directe werkveld van de afvalwaterketen. Wij zullen ons netwerk binnen de waterschappen en de gemeenten buiten ons beheersgebied aanboren en een verkennende fase met de drinkwaterbedrijven (en mogelijke andere nutsbedrijven). 4.2 Rekenkamercommissieonderzoek WSHD In mei 2015 is in de Verenigde Vergadering het rapportvan de Rekenkamercommissie (RKC) van WSHD Onderzoek naar de doelmatigheid en doeltreffendheid van de samenwerking in de afvalwaterketen besproken. Dit rapport is opgesteld op verzoek van de fractievoorzitters van de VV, aangezien zij behoefte hadden nader inzicht in de huidige stand van zaken alsmede in de doeltreffendheid en doelmatigheid van de samenwerking in de afvalwaterketen te krijgen. De algemene conclusie van de RKC is dat de samenwerking goed ingeregeld is. Naast een analyse doet de RKC een aantal aanbevelingen: a. Geef prioriteit aan de samenwerking op het gebied van Kwetsbaarheid en Kwaliteit zonder de sturing op de Kosten te verslappen; b. Los de bestuurlijke problemen op andere beleidsterreinen op, zodat ze de samenwerking in de afvalwaterketen niet negatief gaan beïnvloeden; c. Maak een einde aan de verkokerde benadering van de gemeenten en zorg voor integraliteit;

11 d. (Her)ijk de ambitie met betrekking tot de samenwerking in de afvalwaterketen; e. Kom tot een convenant met de gemeentelijke regio s over de samenwerking in de afvalwaterketen als vervolg op de commissie Peijs; f. Geef het College de opdracht om de aanbevelingen uit te voeren en na een jaar te evalueren op welke wijze ze in praktijk zijn gebracht. Ad A: Momenteel is er in de samenwerking al veel aandacht voor Kwetsbaarheid en Kwaliteit: projecten die hier een bijdrage aan leveren, worden voortvarend opgepakt. Hiervoor is in de jaarplannen en het WBP de afspraak om de monitoring van de doelen op Kwaliteit en Kwetsbaarheid te kwantificeren. Ad B+C: Het college is voor een integrale aanpak en geeft er de voorkeur aan om dossiers zo veel mogelijk op de eigen merites te beoordelen en af te handelen. De aanbevelingen D t/m F betekenen een verzwaring van de ambitie, rol en inzet van WHSD op bestuurlijk niveau en in het voorstel van mei 2015 is aangegeven dat het college een zorgvuldig proces nodig heeft om hier invulling aan te geven. Hieronder een reactie op deze aanbevelingen. D. De ambitie is herijkt en is vastgesteld in het Waterbeheerprogramma : WSHD is voornemens de gemeenten zo veel mogelijk te faciliteren bij het realiseren van hun eigen aandeel in de besparingsopgave in Hiermee stelt WSHD zich mede verantwoordelijk voor de besparingsopgave in het gemeentelijk domein. De stand van zaken van deze (financiële) doelstellingen zal in de periodieke rapportage meegenomen worden (VV van september 2016). Om deze verhoogde ambitie waar te maken, zal WSHD zich zowel op tactisch als op strategisch niveau- meer opstellen als waterautoriteit die gevraagd en ongevraagd- advies geeft op het beheer van de gehele keten. Instrumenten waarmee op constructieve wijze het gesprek met de gemeenten hierover aangegaan kan worden, zijn de zogenaamde afvalwaterketenplannen (pilot Goeree-Overflakkee) en het meet- en monitoringsinstrument ISA (pilot Hoeksche Waard). De komende jaren zal een verzwaarde inzet gepleegd worden om deze instrumenten ook in de andere regio s te realiseren. T.a.v. aanbeveling E is het college van mening dat het van grote toegevoegde waarde is om de lopende afspraken nogmaals expliciet te formuleren en nadrukkelijk vast te leggen. In een aantal regio s is het sluiten van een nieuwe overeenkomst daarvoor een uitstekende vorm: afgelopen december is de intentieovereenkomst op Voorne-Putten omgezet in een bestuurlijke Samenwerkingsovereenkomst. In andere regio s is de dynamiek zodanig dat een expliciete overeenkomst op dit moment minder aansluit bij de dynamiek in de betreffende regio: daar waar momenteel gewerkt wordt aan het implementeren van de plannen uit de vorige overeenkomsten, is een effectiever middel om de samenwerking te versterken: een verzwaarde inzet te plegen op het monitoren van de voortgang, door in de verschillende regio s de frequentie van de bestuurlijke bijeenkomsten te verhogen: één bijeenkomst in het najaar om het jaarplan van de betreffende regio goed te keuren en één bijeenkomst in het voorjaar voor de terugblik (ook financieel). F. Jaarlijks zal aan de VV gerapporteerd worden over de voortgang per regio. Deze zal voor 2016 in september in de VV gepresenteerd worden.

12 5 Aanbevelingen Het vereist continu aandacht om structuur te geven aan de vereiste samenwerking met gemeenten en daarmee de vereiste doelmatigheid te realiseren. Voor de komende periode zullen de volgende aanbevelingen uitgewerkt worden: In alle regio s inzetten op strategische Afvalwaterplannen In alle regio s de uitrol van ISA (meet- en monitoringsinstrument) gebruiken om de strategische ambities te vertalen naar een doelmatig beheer van de afvalwaterketen, waarbij WSHD de rol van adviseur actief invult. Operationele initiatieven alleen oppakken wanneer daar bij de gemeenten behoefte aan is. Samenwerking met andere stakeholders verkennen: een verkennende fase met de drinkwaterbedrijven (en mogelijke andere nutsbedrijven) starten. Scherper monitoren op voortgang van de gemaakte afspraken door twee maal per jaar bestuurlijke overleggen per regio af te spreken. Jaarlijks over de voortgang te rapporteren in de Verenigde Vergadering.

13 Bijlage 1 Factsheets per regio Per regio is een factsheet gemaakt om weer te geven welke activiteiten in die specifieke regio opgepakt worden.

14 Factsheet BAR-gemeenten Bestuurlijk Ambtelijk Stuurgroep Barendrecht L.J. Gebben Albrandswaard M. van Ginkel L. van Lange Ridderkerk A. den Ouden Waterschap F. van Oorschot I. Dekker oppervlakte hectare vrij verval riolering (km) drukriolering (km) inwoners Gemeenten Barendrecht 2, ,053 Albrandsewaard 2, ,003 Ridderkerk 2, ,208 WSHD Zuiveringskringen Barendrecht, Ridderkerk, Zwijndrecht, Hoogvliet Vervuilingseenheden 128,934 Stand van Zaken voorjaar De intentie is om in 2016 de intentieovereenkomst van 2012 te vervangen voor een samenwerkingsovereenkomst 2. De gemeente heeft een meet -en monitoringsplan opgesteld, de volgende stap is ISA BAR. 3. In de toekomst wordt een afvalwaterketenplan opgesteld met alle partijen Financieel november 2013 In de BAR-regio zijn geen financiele ambities vastgelegd. Bij de gemeenten de effecten van de samenwerking nog zichtbaar moeten worden in de financiële prognoses

15 Factsheet Rotterdam Bestuurlijk Ambtelijk Stuurgroep Rotterdam A. van Huffelen D. de Koeijer Schieland en de KrimpeA.M. van Zoelen W. Werumeus Buning Delfland I.J.A. ter Woorst J. Bos WSHD F. van Oorschot I. Dekker Capelle aan de IIssel J.A.A. Meuldijk S.L.C Huizinga oppervlakte hectare vrij verval riolering (km) drukriolering (km) inwoners Gemeenten Rotterdam (totaal) 32,581 1, ,000 Capelle aan de Ijssel 1, ,514 WSHD Zuiveringskringen Hoogvliet, Dokhaven, Rozenburg, Ridderkerk, Oostvoorne Vervuilingseenheden 473,952 Stand van Zaken voorjaar 2016 Financieel november 2013 De eerste fase RoSA (uiwerking Businsess Cases) is afgerond. Deze fase heeft geleid tot afgeronde verkenningen per zuiveringskring, een gezamenlijk beeld bij de toekomstige afvalwaterketen en innovaties. Daarnaast hebben we inzicht in knelpunten en kansen in de keten t.a.v. storingsdienst en het beheer en de sturing van gemalen. Deze bevindingen zijn verankerd in de volgende fase; programmaplan RoSA 2.0 met daarin de uitvoeringsagenda In deze fase de strategie voor implementatie van de lange termijn visie op de afvalwaterketen worden geimplementeerd; een stadsbrede, regionale studie uitgevoerd en een gezamenlijk investeringsprogramma opgesteld. De financiele ambitie in Rotterdam is: eenmalige besparing voor 2020 van 4 M en een structurele (jaarlijkse) kostenbesparing van 1,3 M In Rotterdam wordt alleen gerapporteerd over het Zuiveringsdeel van de Afvalwaterketen

16 Factsheet Voorne-Putten Bestuurlijk Ambtelijk Stuurgroep Brielle G.W.M. van ViegenA. de Ronde Bernisse P.J. Bouvy-Koene F. Hartog Hellevoetsluis F.D. van Heijninge R. van Egmond Spijkenisse M. Salet R. van der Sluijs Westvoorne P.E. de Jong H. Valk Waterschap F. van Oorschot I. Dekker oppervlakte hectare vrij verval riolering (km) drukriolering (km) inwoners Gemeenten Brielle 3, ,072 Bernisse 6, ,426 Hellevoetsluis 4, ,442 Spijkenisse 3, ,171 Westvoorne 9, ,901 WSHD Zuiveringskringen Spijkenisse, Oostvoorne, Heenvliet, Hellevoetsluis, Zuidland Vervuilingseenheden 210,160 Stand van Zaken voorjaar 2016 Financieel november Nieuwe samenwerkingsovereenkomst getekend 27 november. 2. Databeheer meten en monitoren: geleidelijke opbouw door per partij bestaande knelpunten te inventarieren + bestaande besturingssystemen aansluiten op het systeem van WSHD. 3. Gemeenten en waterschap bezig met verminderen kwetsbaarheid. Dit m.n. door kennisuitwisseling en mogelijkheden te onderzoeken elkaar te vervangen waar nodig. 4. Gemeenten stemmen samen met WSHD beleidsdoelen af t.b.v. nieuwe GRP's,vanwege ambtelijke integratie Nissewaard, Brielle en Hellevoetsluis (Westvoorne neemt deel). 5. Gemeenten zijn actief in gezamenlijke aanbesteding om gezamenlijke kosten te verminderen. Regionaal Feitenonderzoek laat zien dat al 2,7 M van de 3,1 M die in 2020 bespaard is; restambitie tot 2020 zou nog 0,4 M zijn. Op basis van het huidig overzicht is de conclusie afwijkend: met de actuele cijfers kan de ambitie uit het Regionaal Feitenonderzoek ter discussie gesteld worden. Hoe we hiermee om moeten gaan, is op dit moment nog in beraad

17 Factsheet Hoeksche Waard Bestuurlijk Ambtelijk Stuurgroep Cromstrijen A.J. Herweijer B. Broekhuizen Binnenmaas W.W. Joosten A. Monster Korendijk W.F. Reijnierse K. Blaak Oud-Beijerland J.G. van Buuren K. Vink Strijen W.J.L.M. van TilborJ. Klok WSHD F. van Oorschot I. Dekker oppervlakte hectare vrij verval riolering (km) drukriolering (km) inwoners Gemeenten Cromstrijen 7, ,780 Binnenmaas 7, ,962 Korendijk 10, ,801 Oud-Beijerland 1, ,415 Strijen 5, ,848 WSHD Zuiveringskringen Oud-Beijerland, Piershil, Zwijndrecht, Numansdorp, Strijen Vervuilingseenheden 160,033 Stand van Zaken voorjaar 2016 Financieel november Nieuw beheer -en gebruikovereenkomst is bestuurlijk vastgesteld. 2. Gezamenlijke strategie opgesteld om de levensduur van gemeentelijke riolering te verlengen van 60 naar 67 jaar. 3. In het kader van ISA zijn in 2015 vijf werkopdrachten afgerond. 4. De gemeenten en het waterschap hebben een raamovereenkomst afgesloten met een adviesbureau. 5. Renovatie werkzaamheden worden gezamelijk op de markt gezetde gemeenten hebben de hoofdposten samengevoegd tot 1 hoofdpost voor het beheer van de gemalen. Financiele ambitie in de Hoeksch Waard is 1,6 M. Op de peildatum 2013 zijn de werkelijke kosten van de afgelopen jaren in beeld gebracht en hierin is te zien dat we, sinds de ondertekening van het BAW, al een aantal besparingen hebben gerealiseerd die hieruit voortvloeien

18 Factsheet Goeree-Overflakkee Bestuurlijk Ambtelijk Stuurgroep Goeree Overflakkee A.J. van der Vlugt H. Stel Waterschap F. van Oorschot I. Dekker oppervlakte hectare vrij verval riolering (km) drukriolering (km) inwoners Gemeenten Goeree Overflakkee 42, ,000 WSHD Zuiveringskringen Goedereede, Middelharnis, Oude Tonge, Den Bommel, Ooltgensplaat Vervuilingseenheden 82,230 Stand van Zaken voorjaar 2016 De geplande Samenwerkingsovereenkomst is nog niet getekend maar is wel door gemeenten en WSHD bestuurlijk vastgesteld. Momenteel wordt invulling gegeven aan de factsheets uit het Afvalwaterplan. Recent zijn de volgende onderwerpen opgestart; ISA meten en monitoren, deel BRP's, rioolvreemd water, afvalwaterakkoorden en gezamenlijk beheer. Financieel november 2013 Het besparingspotentieel zoals opgenomen in de samenwerkingsovereenkomst is 1,1 M. Voor de gemeente zijn nog geen nieuwe finanicele cijfers beschikbaar; er is gebruik gemaakt van de getallen uit het Regionaal Feitenonderzoek

19 Factsheet Drechtsteden Bestuurlijk Ambtelijk Stuurgroep Hendrik-Ido-Ambacht F. van de Velde P.I. Westdijk Dordrecht R. Reynvaan T. Santegoets Zwijndrecht H. Mirck D. Buijink Waterschap F. van Oorschot I. Dekker Alblasserdam P. Verheij H. Schnitker oppervlakte hectare vrij verval riolering (km) drukriolering (km) inwoners Gemeenten Hendrik-Ido-Ambacht 1, ,257 Dordrecht 9, ,862 Zwijndrecht 2, ,499 Alblasserdam nvt nvt nvt nvt WSHD Zuiveringskringen Zwijndrecht, Dordrecht Vervuilingseenheden 244,692 Stand van Zaken voorjaar 2016 Financieel november 2013 Op basis van de Samenwerkingsovereenkomst zijn voor de onderstaande onderwerpen recent business cases opgeleverd: 1. Vervangingssystematiek Riolering 2. Aanpak indirecte lozingen Riolering 3. Business Case Meet- en monitoringssysteem Deze onderwerpen zullen een vervolg krijgen. De onderwerpen inventarisatie Wachtdienst en gezamenlijk onderhoud gemalen (correctief/preventief) zijn bekeken en hierbij is gebleken dat deze niet kansrijk zijn. Momenteel is binnen de Drechtsteden nog geen besparingspotentieel benoemd. De betrokken bestuurders hebben echter aangegeven dat de beschreven financiële doelstellingen scherper mogen geformuleerd. De komende tijd wordt inzichtelijk gemaakt wat het besparingspotentieel is