Editoriaal. OCMW s Politiezones. Inhoud. Financiën van de OCMW s. Financiën van de politiezones

Transcriptie

1 Oktober Résumé et conclusion 26 Inhoud OCMW s Politiezones Financiën van de OCMW s OCMW s in Vlaanderen 4 Inleiding 4 Gewone financiering 6 Courante uitgaven 9 Financiële toestand Vermogensverrichtingen 2 OCMW s in Wallonië 6 Inleiding 6 Gewone financiering 7 Courante uitgaven 2 Financiële toestand 29 Vermogensverrichtingen 3 Brusselse OCMW s 32 Inleiding 32 Gewone financiering 34 Courante uitgaven 35 Financiële toestand 39 Vermogensverrichtingen 4 Terwijl het vorige nummer van Lokale financiën de voornaamste trends in de financiële situatie van de en provincies voor de bestuursperiode 2-26 onder de loep nam, is deze nieuwe kwartaalanalyse volledig gewijd aan de financiën van de Openbare Centra voor Maatschappelijk Welzijn (OCMW s) en de politiezones. De vele politieke debatten en toespraken die aan de gemeenteraadsverkiezingen voorafgingen, hebben eens te meer aangetoond dat sociale bijstand en veiligheid twee maatschappelijke thema s zijn die de bevolking als prioritair ervaart. Omdat het vervullen van deze twee opdrachten een zeer hoge graad van specialisatie inhoudt en noodzakelijkerwijze op een onafhankelijke manier moet gebeuren, heeft de wetgever de uitvoering van deze beleidstaken toevertrouwd aan entiteiten die losstaan van de gemeente. Zowel de OCMW s als de politiezones zijn autonoom in hun beleid, beschikken over specifiek personeel en voeren een eigen boekhouding. Enkel de eengemeentepolitiezones hebben geen rechtspersoonlijkheid. Editoriaal Financiën van de politiezones Lokale politie 43 Analyse van de begrotingen 25 en De noodzaak om aan de toenemende verwachtingen van de bevolking te beantwoorden, vergt het inzetten van aanzienlijke financiële middelen, wat niet zonder gevolgen is voor de gemeentefinanciën. Laten we immers niet vergeten dat de wettelijk verplicht zijn (verplichte uitgaven) om het exploitatietekort van het OCMW en de politiezone bij te passen. Beide tegemoetkomingen vertegenwoordigen gemiddeld 232 EUR per inwoner in 26, wat overeenkomt met 7,5 % van de gemeente-uitgaven. Deze tegemoetkomingen alleen al liggen hoger dan het

2 2 totaal van de werkingsuitgaven (5,6 %) of de schuldlasten (3,4 %). Bekeken vanuit het standpunt van de OCMW s en de politiezones, is de gemeentelijke tegemoetkoming in de begroting nog belangrijker. De gemeentetoelage vertegenwoordigt gemiddeld nagenoeg een derde van de ontvangsten van de Waalse en Brusselse OCMW s en ongeveer 6 % van de gewone ontvangsten van de politiezones. Naast de financiële bijdrage van de, beschikken zowel de OCMW s als de politiezones ook over een financiële inbreng van de hogere overheden om hun talrijke opdrachten efficiënt te kunnen uitoefenen. Deze financiering is de jongste jaren meer uitgebreid en complexer geworden, maar het is een feit dat, dankzij deze financiële inspanning voor bepaalde opdrachten van de OCMW s, de gemeentelijke bijdrage kon worden verminderd. Het is immers opvallend om vast te stellen dat in de loop van de laatste drie jaar de gemeentetoelage voor de OCMW s in de meeste (met als belangrijke uitzondering talrijke Brusselse ) vrijwel stabiel is gebleven in lopende prijzen en zelfs, relatief gezien, gedaald is (% gemeente-uitgaven). De relatie tussen de, OCMW s en politiezones beperkt zich niet tot financiële tegemoetkomingen. Op het vlak van organisatie en werking maken de burgemeesters van de verschillende die tot eenzelfde politiezone behoren deel uit van het politiecollege, terwijl recente decreten die in Vlaanderen (Gemeentedecreet) en in Wallonië (Code de la démocratie locale) werden aangenomen, de aanwezigheid van de OCMW-voorzitter in de gemeenteraad willen garanderen met de bedoeling de synergieën tussen beide instellingen te versterken. De financiële analyse van de OCMW s is gebaseerd op een enquête over de begrotingen 26 en de rekeningen en balansen 24 die bij alle OCMW s van het land werd gehouden met de steun van de Verenigingen van Steden en Gemeenten (sectie OCMW). Doordat de drie gewesten van het land elk hun eigen boekhoudsysteem hebben, is het onmogelijk de financiële gegevens voor het land in zijn geheel te berekenen en een vergelijking te maken tussen de gewesten. Om de verschillende situatie binnen elk van de gewesten te kunnen begrijpen, hebben wij de OCMW s in categorieën ingedeeld (op basis van de bevolkingsgrootte voor Vlaanderen en Wallonië en aan de hand van sociaaleconomische criteria voor Brussel). In de mate van het mogelijke hebben wij ook getracht om de functie rusthuis in de begroting van de OCMW s afzonderlijk te benaderen, omdat die een invloed uitoefent op de omvang en de structuur van de begroting van het OCMW dat dit soort instelling beheert. Dankzij een bijzonder hoog antwoordpercentage, dat tussen 8 % en % schommelt naargelang van het gewest, kunnen wij een vrij nauwkeurig financieel beeld ophangen. Onze analyse van de politiezones is gebaseerd op de begrotingen 25 en 26, die nog altijd als overgangsjaren kunnen worden beschouwd. In afwachting dat een nieuwe financieringswet voor de politiezones wordt aangenomen, wordt de geleidelijke invoering van het globaal systeem van de interzonale solidariteit met de bijbehorende correctiemechanismen immers voorlopig bevroren. Bovendien heeft het afsluiten van de rekeningen in heel wat zones aanzienlijke vertraging opgelopen als gevolg van diverse problemen waarmee de politiezones hebben af te rekenen bij de berekening van de lonen en sommige premies waarin het nieuwe statuut van het politiepersoneel voorziet. Onze analyse berust dus uitsluitend op de begrotingen, die niet altijd de precieze resultaten van de meest recente rekeningen bevatten. Om deze studie te verwezenlijken, konden wij rekenen op de begrotingsgegevens van 5 politiezones voor het dienstjaar 25 en 57 politiezones voor het dienstjaar 26, wat respectievelijk 8, % en 83,5 % van de totale bevolking vertegenwoordigt. Voor de ontbrekende gegevens werd een extrapolatie gemaakt op basis van het aantal politieagenten in de verschillende zones. De financiële analyse van de politiezones op basis van de typologie van het Ministerie van Binnenlandse Zaken houdt rekening met de verstedelijkingsgraad, die vooral verschillen geeft in het niveau van gedane uitgaven en in de financieringsstructuur. Deze financiële analyses van de OCMW s en de politiezones vormen een unieke bijdrage op het zeer specifieke terrein van de lokale financiën in België. Eens te meer benadrukken ze de wil van Dexia Bank om een bijdrage te leveren rond de financiële vraagstukken die de lokale besturen bezighouden. Dit percentage is moeilijk te vergelijken voor de OCMW s in Vlaanderen omdat enerzijds een grondig verschillend boekhoudmodel van toepassing is (de gemeentetoelage wordt vastgesteld op basis van de cashflows) en anderzijds het Sociaal Impulsfonds opgenomen werd in het nieuwe Gemeentefonds (met een standaardtoelage van 8 % van de dotatie van het Gemeentefonds voor de OCMW s).

3 3 Financiën van de OCMW s Het sociale beleid is bij uitstek een lokale aangelegenheid. De uitoefening van deze opdracht werd echter toevertrouwd aan een specifieke entiteit, met een rechtspersoonlijkheid die verschilt van die van de gemeente, namelijk het Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn (OCMW). Elke gemeente heeft een OCMW waarvan de opdracht erin bestaat een door de gemeenschap georganiseerde bijstand aan personen te garanderen. Deze functie omvat tal van diensten, waaronder bijstand aan huis (warme maaltijden, verzorging enz.), het beheer van specifieke instellingen (rust- en ziekenhuizen enz.), materiële bijstand (bv. leefloon) enz. Hoewel het beheer van het OCMW juridisch verschilt van dat van de gemeente, is er toch een duidelijke band tussen beide. De gemeente is immers verplicht om het eventuele begrotingstekort van haar OCMW bij te passen. Het Vlaamse Gemeentedecreet van 6 juli 25 voorziet overigens dat in Vlaanderen de OCMW-voorzitter een volwaardig schepen wordt binnen het college van burgemeester en schepenen. Ook in Wallonië wordt in het kader van de Code de la démocratie locale voorzien dat de OCMW-voorzitter het college van burgemeester en schepenen bijwoont. De financiële analyse van de OCMW s wordt in de drie gewesten van het land op een verschillende manier uitgevoerd. De Vlaamse, Waalse en Brusselse OCMW s hebben immers elk hun eigen boekhoudstelsel, waarvan de voornaamste kenmerken apart worden behandeld. Gelet op deze feitelijke toestand moet een eventuele vergelijking tussen de OCMW s van de drie gewesten van het land met de grootste voorzichtigheid gebeuren, vooral wat de begrotingssaldi betreft. Ook kunnen de OCMW s van eenzelfde gewest aanzienlijk van elkaar verschillen. Met het oog op de analyse werden de OCMW s in Vlaanderen en Wallonië in drie bevolkingscategorieën onderverdeeld. Voor de Waalse OCMW s zijn dit de met minder dan inwoners, de met tot 5 inwoners en de OCMW s van de met meer dan 5 inwoners. Bij de Vlaamse OCMW s werd de ondergrens verschoven en bestaat de eerste categorie uit de OCMW s van met minder dan 5 inwoners. Voor Brussel werden de OCMW s ingedeeld volgens de reeds bestaande sociaaleconomische clusters. Ten slotte wordt voor elk gewest de financiële analyse van de OCMW s voorafgegaan door een korte sociaaleconomische schets.

4 4 Financiën van de OCMW s OCMW s in Vlaanderen. Inleiding.. Kader van de analyse De analyse van de financiële toestand van de OCMW s wordt uitgevoerd aan de hand van een enquête die door Dexia Bank in samenwerking met de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten werd georganiseerd. Deze studie heeft voor Vlaanderen in de eerste plaats betrekking op de rekeningen 24, aangevuld met de budgetten 26 om de meest recente evolutie te kennen. Van de 38 Vlaamse OCMW s hebben er 24 een ingevuld formulier teruggestuurd met budgetgegevens 26; samen vertegenwoordigen ze 84,5 % van de Vlaamse bevolking. Voor de Rekeningen 24 stuurden 235 OCMW s hun gegevens door. Tabel geeft een overzicht van het aantal ontvangen enquêteformulieren over de begrotingen 26, rekeningen 24 en balansen 24 die deel uitmaken van de steekproef die in deze studie wordt gebruikt. In dit hoofdstuk concentreren we ons op de geconsolideerde exploitatierekeningen van 24. In het kader van de invoering van de Nieuwe OCMW Beleidsinstrumenten werden in Vlaanderen het financiële beleid en de administratieve organisatie van de OCMW s gemoderniseerd. Dit hield onder meer ook een wijziging in van het boekhoudkundige systeem. De nieuwe OCMW-boekhouding is gebaseerd op de ondernemingsboekhouding en kent een analytische inslag, waardoor ze sterk afwijkt van de boekhoudsystemen die in de Waalse en Brusselse OCMW s toegepast worden. Na een overgangsperiode van enkele jaren werken sinds 23 alle Vlaamse OCMW s met deze nieuwe boekhouding. De gegevens uit de budgetten 26 worden gebruikt om de meest recente evolutie van de opbrengsten en kosten weer te geven. De vergelijking met gegevens van het vorige jaar wordt gemaakt aan de hand van een constante steekproef, waarvan OCMW s deel uitmaken die voor beide jaren aan de enquête deelnamen. Het gaat om 23 OCMW s voor de budgetten en 23 OCMW s voor de rekeningen. Tabel Beschikbare financiële documenten voor de Vlaamse OCMW s Bron Cluster Aantal In % van de bevolking Budgetten ,5 % < 5 inwoners 32 76,4 % met 5 tot 5 inwoners 97 8,4 % > 5 inwoners 2, % Rekeningen , % < 5 inwoners 3 75, % met 5 tot 5 inwoners 93 79,3 % > 5 inwoners 2, % Balansen ,3 % < 5 inwoners 28 73,6 % met 5 tot 5 inwoners 92 78,5 % > 5 inwoners 2, %

5 Financiën van de OCMW s OCMW s in Vlaanderen 5.2. Demografische en sociaaleconomische context.3. Kenmerken van de rekeningen en budgetten van de Vlaamse OCMW s Tabel 2 geeft de demografische kenmerken van de steekproef weer, waarbij de OCMW s onderverdeeld werden per bevolkingscategorie. Indien we het aantal inwoners uit de steekproef bekijken, dan woont een kwart ervan in met minder dan 5 inwoners en 46,2 % in met een aantal inwoners tussen 5 en 5. De bevolking van met meer dan 5 inwoners vertegenwoordigt 28,4 % van het totaal. Uit de demografische structuur van de steekproef blijkt dat in alle gemeentecategorieën personen tussen 2 en 64 jaar de meerderheid uitmaken met 6, %. De met meer dan 5 inwoners tellen het grootste percentage personen ouder dan 64 jaar (9, %). In met meer dan 5 inwoners blijkt vervolgens ook dat het aantal werklozen en leefloners sterker vertegenwoordigd zijn, respectievelijk met 4, % van het totaal en 7,9 leefloners op. Het gemiddelde inkomen per aangifte ligt met EUR het laagste in deze categorie. De categorie van minder dan 5 inwoners noteert met EUR het hoogste gemiddelde inkomen per aangifte. Volgens het nieuwe boekhoudsysteem bestaat het budget uit vier delen. Eerst is er het exploitatiebudget. Dit omvat de kosten en de opbrengsten voor elk activiteitencentrum van het OCMW en voor het OCMW in het geheel (d.i. het geconsolideerde exploitatiebudget). Een activiteitencentrum is een afdeling van het OCMW die een welbepaalde taak uitvoert, zoals de dienst sociale bijstand, het dagopvangcentrum, het rustoord, de administratie e.a. Het tweede luik is het investeringsbudget, dat de opbrengsten en kosten omvat die verband houden met de aan- en verkoop van duurzame goederen. Het derde deel is gewijd aan de in- en uitgaande kasstromen van het OCMW tijdens het betrokken dienstjaar. Het laatste deel ten slotte, bevat de nauwkeurige berekening van de gemeentelijke bijdrage in het tekort van de OCMW s. Deze worden berekend op basis van de kasstromen van de OCMW s. In deze analyse wordt enkel het geconsolideerde exploitatiebudget behandeld. Achtereenvolgens zullen de opbrengsten, de kosten en het resultaat van de Vlaamse OCMW s besproken worden. Daarna worden enkele ratio s berekend ter aanvulling van de studie van de financiële toestand van de Vlaamse OCMW s. Tabel 2 Demografische en sociaaleconomische kenmerken van de Vlaamse OCMW s < 5 inw. met 5 tot 5 inw. > 5 inw. Aantal OCMW s Demografische gegevens Bevolking (in 25) (in % van de totale bevolking van de steekproef) 25,4 % 46,2 % 28,4 %, % Personen jonger dan 2 jaar (in %) 22,7 % 22,4 % 2,4 % 22,2 % Personen tussen de 2 en 64 jaar (in %) 6, % 6,2 % 59,5 % 6, % Personen ouder dan 64 jaar (in %) 7,2 % 7,4 % 9, % 7,8 % Sociaaleconomische gegevens Aandeel volledig uitkeringsgerechtigde werklozen in de bevolking van de categorie op 3/2/25 2,2 % 2,7 % 4, % 2,9 % Aantal leefloners per inwoners (25),6 2,6 7,9 3,8 Gemiddeld inkomen per aangifte (aanslagjaar 24) (in EUR)

6 6 Financiën van de OCMW s OCMW s in Vlaanderen 2. Gewone financiering 2.. Structuur Volgens de rekeningen 24 vertegenwoordigen de 235 Vlaamse OCMW s uit onze steekproef een totale opbrengst van 72,4 miljoen EUR of 345 EUR per inwoner (tabel 3). Deze opbrengsten omvatten de werkingsopbrengsten en de financiële opbrengsten. De opbrengsten per inwoner nemen toe met de bevolkingscategorie waartoe de gemeente van de betrokken OCMW behoort. Opvallend is de categorie van met meer dan 5 inwoners, waar de opbrengst 556 EUR per inwoner vertegenwoordigt. In de steekproef bevinden zich 8 kleine OCMW s die geen rustoorden of bejaardenvoorzieningen beheren en daardoor een specifieke financieringsen kostenstructuur hebben. Ze noteren gemiddeld slechts 2 EUR per inwoner aan opbrengsten. Bekijken we de belangrijkste rubrieken van de opbrengsten voor de Vlaamse OCMW s, dan vormt de rubriek werkingsopbrengsten en recuperatie met 54 EUR per inwoner, de op een na belangrijkste component in de totale opbrengsten. Samen met de voorraadwijzigingen en de geproduceerde vaste activa wordt er 45, % (grafiek ) van de totale opbrengsten ingevuld. In de bevolkingscategorie van 5 tot 5 inwoners, loopt dit aandeel op tot meer dan de helft van de middelen (52,7 %). De belangrijkste rubriek in de totale opbrengsten zijn de andere werkingsopbrengsten. Deze rubriek bestaat uit tegemoetkomingen van diverse gezagsniveaus in de financiering van de opdrachten van de OCMW s en omvat onder meer de dotatie uit het Gemeentefonds, de subsidies voor leefloon en de subsidies voor steun in speciën en in natura. De andere werkingsopbrengsten zijn goed voor 5,3 % van de middelen. Dit aandeel stijgt tot 57,6 % in de laatste bevolkingscategorie waar het 32 EUR per inwoner bedraagt. Het aandeel van de overige opbrengstenrubrieken in het totaal is ondergeschikt. De interne facturatie vertegenwoordigt slechts 2, %. De financiële opbrengsten nemen 2,7 % van de opbrengsten voor zich, maar variëren tussen,9 % en 3,3 % en nemen toe met de bevolkingscategorie. Grafiek 2 onderstreept de relatie tussen de gebudgetteerde en de gerealiseerde opbrengsten voor de Vlaamse OCMW s in 24. Dit komt tot uiting in de realisatiegraad (de steekproef voor de berekening werd samengesteld uit 95 OCMW s). Volgens de realisatiegraad van de totale opbrengsten, die uitkomt op 97, %, blijkt dat de opgestelde budgetten voor 24 goed bij de werkelijke ontvangsten aansloten. Vooral de belangrijkste en zwaarste opbrengstenrubrieken, zoals de werkingsopbrengsten en de andere opbrengsten, werden met respectievelijk,9 % en,2 % realistisch benaderd in de budgetten. De financiële opbrengsten en de andere rubrieken werden minder goed ingeschat, maar zijn in absolute termen van ondergeschikt belang. Tabel 3 Belangrijkste opbrengsten van de Vlaamse OCMW s Rekeningen 24 (in EUR per inwoner) < 5 inw. met 5 tot 5 inw. > 5 inw. Werkingsopbrengsten en recuperatie (7) Werkingsopbrengsten (7/7-9) Recuperatie specifieke kosten sociale dienst (78) Voorraadwijzigingen (7) Geproduceerde vaste activa (72) 2 Interne facturatie (73) Andere werkingsopbrengsten (74) Financiële opbrengsten (75) Totale opbrengsten (7/74+75)

7 Financiën van de OCMW s OCMW s in Vlaanderen 7 Onderdeel van de rubriek andere opbrengsten is de dotatie die de OCMW s krijgen uit het Gemeentefonds. Op de rekeningen wordt immers 3,7 % van het budget genoteerd als gerealiseerde opbrengst. De subsidies voor leefloon werden met een realisatiegraad van,5 % lichtjes te laag gebudgetteerd. De hervorming van het Vlaamse Gemeentefonds in 23, waarbij het Sociaal Impulsfonds, dat instond voor de financiering van OCMW s, werd opgeheven, voorziet in een standaardtoelage voor het OCMW van 8, % van het gemeentelijke aandeel in het Gemeentefonds. De gemeente en het OCMW kunnen van deze regeling echter afwijken en in onderling overleg een ander percentage afspreken. Zo komt het dat een 25-tal OCMW s geen toelage via het Gemeentefonds krijgen. Van de overige OCMW s krijgt meer dan drie op vijf een toelage van maximaal 8, % van het gemeentelijke aandeel. Bijna twee OCMW s op vijf krijgen een dotatie die qua aandeel hoger oploopt. Samen met de toelage van de gemeente voor het tekort van het OCMW vormt de dotatie uit het Gemeentefonds een algemene inkomstenbron. Statistisch onderzoek wijst uit dat er geen significante compensatie optreedt tussen beide toelagen, die via de gemeente naar het OCMW vloeien. In de enquêteformulieren over de rekeningen 24 ontbreekt bij een aantal OCMW s een opgave van de dotatie uit het Gemeentefonds. Op basis van een verkleinde steekproef (samengesteld uit 89 OCMW s) bedraagt de gemiddelde dotatie van het Gemeentefonds voor OCMW s die deze toelage genieten 24 EUR per inwoner. Voor de OCMW s uit de kleinste en middelgrote gaat het om gemiddeld 6 en 7 EUR per inwoner. In de derde bevolkingscategorie stijgt dit bedrag tot 46 EUR per inwoner Evolutie Aan de hand van de budgetten 25 en 26 van de Vlaamse OCMW s kan de evolutie van de opbrengsten geschetst worden (tabel 4). In 26 bedragen de gebudgetteerde totale opbrengsten 383 EUR per inwoner, wat een stijging van 3,6 % betekent ten opzichte van 25. De groei blijkt ongeveer even sterk voor alle drie de bevolkingscategorieën. Uitgesplitst over de verschillende opbrengstrubrieken valt de meest significante groei (+4,4 %) op te merken bij de andere opbrengsten, die een gebudgetteerd bedrag van 87 EUR per inwoner kennen. Hier zijn het vooral de laatste twee bevolkingscategorieën Structuur van de belangrijkste opbrengsten van de Vlaamse OCMW s Rekeningen 24 % 9 % 8 % 7 % 6 % 5 % 4 % 3 % 2 % % % 47,4 % 2, % 48,6 %,9 % OCMW s van de < 5 inw. Financiële opbrengsten (75) 52,7 % 3, % 4,9 % 2,4 % OCMW s van de met 5 tot 5 inw. Interne facturatie (73) 37,9 %,2 % 57,6 % 3,3 % OCMW s van de > 5 inw. Grafiek Andere werkingsopbrengsten (74) 45, % 2, % 5,3 % 2,7 % Werkingsopbrengsten en recuperatie (7+7+72) Realisatiegraad van de belangrijkste opbrengstenrubrieken van de Vlaamse OCMW s Rekeningen en Budgetten 24 (in miljoenen EUR en in %) ,9 % Werkingsopbrengsten (7) Budget 24 36,3 % ( ) Andere opbrengsten (74) Realisatiegraad 24,2 % 45,8 % Financiële opbrengsten (75) Rekeningen 24 Grafiek 2 97, % Totale opbrengsten (7/4+75) 6 % 4 % 2 % % 8 % 6 % 4 % 2 % %

8 8 Financiën van de OCMW s OCMW s in Vlaanderen die een iets sterkere stijging kennen. De werkingsopbrengsten op hun beurt groeien niettegenstaande de stijgende brandstofprijzen slechts met 2,5 % aan en komen op een gebudgetteerd bedrag van 67 EUR per inwoner. De groei is in met minder dan 5 inwoners het sterkst (+4,8 %). De financiële opbrengsten zijn met slechts een gebudgetteerd bedrag van 7 EUR per inwoner het minst beduidend qua omvang, maar kennen relatief gezien de sterkste groei ten opzichte van 25 (+9,3 %). Opnieuw is het de groei in de twee laatste bevolkingscategorieën die de totale groei van deze rubriek overstijgt. Tabel 4 Belangrijkste opbrengsten en kosten van de Vlaamse OCMW s Budgetten 26 < 5 inw. met 5 tot 5 inw. > 5 inw. Niveau in EUR/inw. Groei in % Niveau in EUR/inw. Groei in % Niveau in EUR/inw. Groei in % Niveau in EUR/inw. Groei in % Werkingsopbrengsten (7+7+72) 4,8 % 6 2, % 224 2,2 % 67 2,5 % Interne facturatie (73) 8 22,8 % 22 4,3 % 33 -, % 22 3,5 % Andere opbrengsten (74), % 33 5, % 323 4,7 % 87 4,4 % Financiële opbrengsten (75) 3 6,2 % 5 9,9 % 3 9,5 % 7 9,3 % Totale opbrengsten (7/74+75) 222 3,4 % 32 3,6 % 593 3,6 % 383 3,6 % Verbruikte goederen en verstrekte diensten (6) 87-5,6 % 95-4,4 % 57 -,3 % 2-3,3 % Diensten, diverse leveringen en interne facturatie (6) 49 9,6 % 68 5,5 % 97 6,3 % 73 6,4 % Bezoldigingen, sociale lasten en pensioenen (62) 66 7,6 % 25 6,2 % 462 5,6 % 296 6, % Andere werkingskosten (63/4+635/7+64/8+649) 3 2,3 % 2 2,8 % 95 2,2 % 4 65,7 % Financiële kosten (65) 4 -,6 % 7 -, % 7-2, % 9 -,3 % Totale kosten (6/64+65) 39 4, % 44 3,6 % 829,8 % 533 6,9 % Tabel 5 Belangrijkste kosten van de Vlaamse OCMW s Rekeningen 24 (in EUR per inwoner) < 5 inw. met 5 tot 5 inw. > 5 inw. Verbruikte goederen en verstrekte diensten (6) Diensten, diverse leveringen en interne facturatie (6) Bezoldigingen, sociale lasten en pensioenen (62) Afschrijvingen, waardeverminderingen en voorzieningen (63) Andere werkingskosten (63/4+635/7+64/8+649) Financiële kosten (65) Totale kosten (6/64+65)

9 Financiën van de OCMW s OCMW s in Vlaanderen 9 3. Courante uitgaven 3.. Structuur Volgens de rekeningen 24 bedragen de totale kosten van de gewone activiteit (zijnde de werkingskosten en de financiële kosten) van de 235 OCMW s uit de steekproef 2 228,6 miljoen EUR (tabel 5) of 446 EUR per inwoner. Het niveau van deze kosten wordt vooral omhoog getrokken door de OCMW s van de grootste (meer dan 5 inwoners), die 77 EUR per inwoner noteren. De kleine OCMW s zonder rustoorden of bejaardenvoorzieningen noteren gemiddeld 24 EUR per inwoner aan kosten. De verbruikte goederen en verstrekte diensten vormen met 98 EUR per inwoner een tweede belangrijke kostenrubriek. Ook hier nemen deze bedragen toe met de grootte van de bevolkingscategorie. Het aandeel ervan in de totale kosten van de Vlaamse OCMW s komt op 22, % waardoor ze samen met de bezoldigingen 8 % vertegenwoordigen. Structuur van de belangrijkste kosten van de Vlaamse OCMW s Rekeningen 24 % Grafiek 3 De kosten worden volgens de rekeningen 24 voor meer dan de helft gedomineerd door de bezoldigingen, sociale lasten en pensioenen en dat voor alle bevolkingscategorieën. Met 258 EUR per inwoner vertegenwoordigen ze 57,9 % van de totale kosten (grafiek 3). Deze kosten lopen op met de grootte van de categorie en bereiken 429 EUR per inwoner in de derde categorie. Tabel 6 bevat de uitsplitsing van het personeel van de 227 Vlaamse OCMW s die hun personeelsgegevens meedeelden. Het aantal contractuele werknemers vormt het merendeel van het personeel, gevolgd door de statutaire personeelsleden. De maatschappelijk werkers werden uit deze totaalcijfers gelicht en apart vermeld. In tegenstelling tot de uiteenlopende verhouding van statutaire en contractuele werknemers blijkt het aantal statutairen onder de maatschappelijk werkers net het aantal contractuelen te overtreffen. Het aantal werknemers op basis van artikel 6 7 vormt een aparte categorie van personeel in de OCMW s. 9 % 8 % 7 % 6 % 5 % 4 % 3 % 2 % % % 26,5 % 3,5 % 4, % 53,4 %,3 %,7 %,9 %,8 %,2 %, %,9 %, % OCMW s van de < 5 inw. Andere werkingskosten Afschrijvingen, waardeverminderingen en voorzieningen (63) 23, % 2, % 4,9 % 57,5 % OCMW s van de met 5 tot 5 inw. Financiële kosten (65) 9,8 % 8,6 % 9, % 59,8 % OCMW s van de > 5 inw. Diensten, diverse leveringen en interne facturatie (6) 22, %,7 % 6,7 % 57,9 % Bezoldigingen, sociale lasten en pensioenen (62) Verbruikte goederen en verstrekte diensten (6) Tabel 6 Uitsplitsing van het personeel van de Vlaamse OCMW s op januari 26 (in voltijdsequivalenten) en het aantal OCMW s die hun gegevens hebben meegedeeld < 5 inw. met 5 tot 5 inw. > 5 inw. Aantal statutairen (zonder maatsch. werkers) Aantal contractuelen (zonder maatsch. werkers) maatsch. werkers (statutair + contractueel) Aantal personeelsleden art

10 Financiën van de OCMW s OCMW s in Vlaanderen De andere kostenrubrieken zijn van minder belang in het totaal. De kosten voor diensten, diverse leveringen en interne facturatie bedragen 48 EUR per inwoner en vertegenwoordigen,7 % van het totaal. De afschrijvingen, waardeverminderingen en voorzieningen zijn vooral in de derde categorie belangrijk. Met 65 EUR per inwoner vormen ze 9, % van het totaal. De financiële kosten van 8 EUR per inwoner zijn slechts een kleine rubriek (,8 % van totaal). Ook deze nemen toe met de grootte van de. Aan de hand van grafiek 4 vergelijken we de gebudgetteerde kosten voor 24 met de werkelijke kosten genoteerd door 95 OCMW s uit de steekproef. Daaruit blijkt dat, algemeen genomen, de werkelijke kosten de oorspronkelijk gebudgetteerde bedragen niet overtreffen. De realisatiegraad van de totale kosten is slechts 9,4 %. De uitgaven voor bezoldigingen, sociale lasten en pensioenen komen echter wel zeer dicht in de buurt van de gebudgetteerde bedragen met een realisatiegraad van 97,5 %. De andere rubrieken hebben een realisatiegraad tussen 73,5 % en 84,4 %, waaruit blijkt dat het moeilijker is de werkelijk te maken kosten correct in te schatten. Na de analyse van de structuur van de opbrengsten en de kosten voor 24, is het mogelijk om de kostendekkingsgraad (tabel 7) te berekenen. Deze geeft aan in hoever de werkingskosten van het geconsolideerde exploitatiebudget gedekt zijn door de opbrengsten. Realisatiegraad van de belangrijkste kostenrubrieken van de Vlaamse OCMW s Rekeningen en Budgetten 24 (in miljoenen EUR en in %) Grafiek 4 84,4 % Verbruikte goederen en verstrekte diensten (6) Budget 24 73,5 % Diensten, diverse leveringen en interne facturatie (6) Realisatiegraad 24 97,5 % Bezoldigingen, sociale lasten en pensioenen (62) 8, % Financiële kosten (65) Rekeningen 24 9,4 % Totale kosten (6/64+65) 2 % % 8 % 6 % 4 % 2 % % Volgens de algemene kostendekkingsgraad worden de werkingskosten voor 76, % gedekt door de werkingsopbrengsten. Dit is een gelijkaardige dekkingsgraad als voor de rekeningen 23. De operationele werkingsopbrengsten (7) dekken de werkingskosten voor meer dan een derde, waardoor er een operationele kostendekkingsgraad van 39,5 % bereikt wordt. De andere werkingsopbrengsten of subsidies zorgen voor een bijkomende dekking van 34,4 % (gesubsidieerde kostendekkingsgraad). De groei van de operationele kostendekkingsgraad is een fenomeen dat zich voordoet bij de twee kleinste bevolkingscategorieën, terwijl de toename van de gesubsidieerde kostendekkingsgraad gegenereerd wordt bij de derde bevolkingscategorie Evolutie Aan de hand van de gebudgetteerde kosten voor 25 en 26 kan de evolutie worden geschetst. Deze cijfers werden in het tweede luik van tabel 4 (cf. supra) opgenomen. Tabel 7 Algemene, operationele en gesubsidieerde kostendekkingsgraad Rekeningen 24 < 5 inw. met 5 tot 5 inw. > 5 inw. 24 Verschil Verschil Verschil Verschil Algemene kostendekkingsgraad (7/74) / (6/64) 75,7 % -,5 76,9 %,5 74,9 %, 76, %,6 Operationele kostendekkingsgraad (7) / (6/64) 36,6 %,9 4,5 % 2, 38,2 % -,3 39,5 %,8 Gesubsidieerde kostendekkingsgraad (74) / (6/64) 37,5 % -,2 33, %, 34,6 % 2,8 34,4 %,3

11 Financiën van de OCMW s OCMW s in Vlaanderen De uitgaven voor bezoldigingen, sociale lasten en pensioenen, de belangrijkste kostenrubriek, stegen met 6, % ten opzichte van het budget 25. De groei neemt wel af met de grootte van bevolkingscategorie. De kosten van verbruikte goederen dalen in 26 met 3,3 % in het budget. Diensten, diverse leveringen en interne facturatie nemen met 6,4 % toe en kennen een groeipiek van 9,6 % in de eerste categorie. Opvallend is de groei van de andere werkingskosten, die onder invloed van vooral eenmalige operaties (afschrijvingen, waardeverminderingen) voor de Vlaamse OCMW s 65,7 % bedraagt, voornamelijk veroorzaakt door de grootste OCMW s (+2,2 %). Deze kostenrubriek is in absolute termen minder belangrijk in de totale kosten van de OCMW s gezien de lage bedragen per inwoner Activiteitencentra In de gevoerde enquête over de budgetten 26 en rekeningen 24 werd er gepeild naar globale cijfers over verschillende activiteitencentra die toelaten de kostenstructuur van OCMW s te belichten volgens de indeling in enkele activiteitencentra. Vaak werd bij de antwoorden vermeld dat in de loop van de jaren bepaalde activiteitencentra werden samengevoegd of net verder werden uitgesplitst. We kunnen dus alleen gewagen van een momentopname en beperken ons tot een ruwe indeling. Voor de berekening werd er met een verkleinde steekproef gewerkt van slechts 7 OCMW s die zowel hun gegevens over sociale bijstand als over rusthuizen doorgestuurd hebben. Grafiek 5 toont voor de rekeningen 24 het aandeel van enkele specifieke kostenrubrieken die als activiteitencentrum werden opgevraagd. Daarbij valt de rubriek op voor bejaardenvoorzieningen, nl. rusthuizen en RVT, serviceflats en woningen voor bejaarden, die 38,3 % van de kosten vertegenwoordigt. In de categorie van de OCMW s uit met 5 tot 5 inwoners loopt het aandeel ervan zelfs op tot 44,7 %. Activiteitencentra zoals dagverzorgingscentra en dienstencentra leunen in feite aan bij deze voorzieningen intra muros, wat het globale aandeel van bejaardenzorg op 4,9 % brengt. De specifieke rubriek sociale dienst is de tweede belangrijke kostenrubriek met 26,9 % of meer dan een kwart van de kosten. De activiteitencentra die bij thuiszorg horen zijn samen goed voor 6,4 % van het totaal aan kosten en overtreffen in elke bevolkingscategorie de kosten voor kinderopvangdiensten en lokale opvanginitiatieven (LOI s). 4. Financiële toestand In voorgaande delen zijn de kosten en de opbrengsten aan bod gekomen. In wat volgt maken we het saldo op en komen we tot het resultaat volgens de rekeningen 24 en de budgetten 26. Het resultaat van de gewone activiteiten wordt verkregen door van de opbrengsten van de gewone activiteiten (werkingsopbrengsten en financiële opbrengsten) de uitgaven van de gewone activiteiten af te trekken (werkingskosten en financiële kosten). Structuur van de kosten van de Vlaamse OCMW s volgens activiteitencentra Rekeningen 24 % 9 % 8 % 7 % 6 % 5 % 4 % 3 % 2 % % % 3,3 %,6 % 9, % 2,8 % 43,2 %, %, % 29, % OCMW s van de < 5 inw. Sociale dienst Rusthuizen en RVT, serviceflats en woningen voor bejaarden Lokale opvanginitiatieven 6,3 %,4 % 7,4 %,7 % 44,7 %,3 %, % 26, % OCMW s van de met 5 tot 5 inw. Dienstencentra OCMW s van de > 5 inw. Kinderopvang omvat onder meer kinderdagverblijven, diensten voor opvanggezinnen, initiatieven voor buitenschoolse opvang, thuisopvang zieke kinderen e.a. 2 Thuiszorg omvat onder meer gezinszorg, poetsdienst, klusjesdienst, dienst warme maaltijden, e.a. Grafiek 5 Dagverzorgingscentra Kinderopvang Thuiszorg 2 Overige 3,9 %,4 % 4,9 %,6 % 32,3 %,2 % 2,8 % 27, % 23,6 %,9 % 6,4 %,3 % 38,3 %,6 %,9 % 26,9 %

12 2 Financiën van de OCMW s OCMW s in Vlaanderen Het negatieve resultaat van de gewone activiteit was in 24 gedaald tot -2 EUR per inwoner (tabel 8). De derde categorie van OCMW s tekent met -6 EUR per inwoner het grootste tekort op. Ook volgens de budgetten 26 blijkt het resultaat negatiever (-47 EUR per inwoner) dan het vorige jaar. Het resultaat van het boekjaar wordt berekend door bij het gewone resultaat het uitzonderlijke resultaat op te tellen. Het valt iets minder negatief uit dan het werkingsresultaat; het tekort op de rekeningen 24 bedraagt immers -94 EUR per inwoner. Voor de budgetten 26 maakt het bijtellen van het uitzonderlijke resultaat weinig verschil: het gebudgetteerde resultaat van het boekjaar wordt op -48 EUR per inwoner geschat. In de derde categorie loopt dit tekort op tot -238 EUR per inwoner. Theoretisch kan een deficitaire financiële toestand gedekt worden door onttrekkingen aan het kapitaal van het OCMW en door de bijdrage van de gemeente in het tekort. Bij gebrek aan voldoende kapitaal is de gemeente wettelijk verplicht om het tekort volledig bij te passen. Dit gebeurt via de jaarlijkse gemeentelijke bijdrage. Deze bijdrage is nog niet verrekend in de resultaten, maar wordt bepaald via een gedetailleerde berekening per activiteitencentrum, na het vaststellen van het exploitatie- en investeringsbudget. Volgens de rekeningen 24 legde de gemeente gemiddeld 86 EUR per inwoner bij. In grote OCMW s was dat zelfs 7 EUR per inwoner. Voor 26 voorzien de OCMW s een gemeentelijke bijdrage van gemiddeld EUR per inwoner en van 6 EUR per inwoner in de grote OCMW s. Het merendeel van deze gemeentelijke bijdrage (97,6 %) is bestemd voor de werking en de aflossingen, terwijl gemiddeld,5 % geldt als bijdrage in de investeringen en, % om het werkkapitaal te verhogen. 5. Vermogensverrichtingen Terwijl het budget en de rekening inzicht geven in de gebudgetteerde en werkelijke opbrengsten en kosten binnen een exploitatiejaar, levert de balans een momentopname die de toestand weergeeft van het eigen vermogen en de schulden langs de passiefzijde en van de vorderingen en de bezittingen langs de actiefzijde. Voor 24 noteren de beschouwde 232 OCMW s een balanstotaal van 3 883,3 miljoen EUR, ofwel 785 EUR per inwoner. Het totaal stijgt met de bevolkingscategorie en loopt op van 43 EUR en 595 EUR per inwoner voor de eerste twee categorieën tot 39 EUR per inwoner in de grote OCMW s. Volgens grafiek 6 wordt de actiefzijde van de balans vooral door de vaste activa ingevuld (7,2 %) met een belangrijk aandeel van de materiële vaste activa (66,4 % van het balanstotaal). De vlottende activa vormen de rest van de activa (29,8 %). In de kleinere OCMW s hebben de vlottende activa iets meer gewicht (tabel 9) en wegen de vaste activa minder door. De vorderingen op ten hoogste één jaar zijn de belangrijkste rubriek in de vlottende activa (3,3 % van het balanstotaal) en dit voor alle categorieën. De vorderingen op lange termijn vertegenwoordigen slechts Tabel 8 Financiële toestand van de Vlaamse OCMW s Rekeningen 24 en Budgetten 26 (in EUR per inwoner) < 5 inw. met 5 tot 5 inw. > 5 inw. Rekeningen 24 Resultaat van de gewone activiteit (7/65) Resultaat van het boekjaar (7/6) Tussenkomst van de gemeente in het tekort Budgetten 26 Resultaat van de gewone activiteit (7/65) Resultaat van het boekjaar (7/6) Tussenkomst van de gemeente in het tekort

13 Financiën van de OCMW s OCMW s in Vlaanderen 3 6,5 % van de balans, maar stijgen wel tot,4 % in de derde categorie. De geldbeleggingen en de liquide middelen vertegenwoordigen elk 9, % van de balans in de eerste categorie, maar zijn in absolute termen minder omvangrijk dan in de andere categorieën. Vereenvoudigde balansstructuur van de Vlaamse OCMW s Balansen 24 Grafiek 6 Langs de passiefzijde, toont grafiek 6 dat het eigen vermogen van de Vlaamse OCMW s het grootste deel van de balans inneemt met 57,3 %. Dit stijgt tot 63, % in de tweede categorie (tabel 9).Voorzieningen voor risico s en kosten zijn van ondergeschikt belang met 3,6 % van het totaal. De rest van de passiva bestaat uit schulden (39, %), waaronder voornamelijk de schulden op meer dan één jaar (22,6 % van de balans). De grootste OCMW s hebben de zwaarste schuldenlast (zie ook infra). Om het vermogen van de OCMW s te bepalen, analyseren we in wat volgt onder meer de investeringen en het schuldniveau. Beide begrippen houden sterk met elkaar verband aangezien een groot gedeelte van de investeringen (62, %) gewoonlijk gefinancierd wordt via leningen en leasing. % 9 % 8 % 7 % 6 % 5 % 4 % 3 % 2 % % % Actief 7,2 % 29,8 % Passief 57,3 % 3,6 % 39, % Vlottende activa Vaste activa Eigen vermogen Voorzieningen voor risico s en kosten Schulden Tabel 9 Belangrijkste balansrubrieken van de Vlaamse OCMW s Balansen 24 (in %) < 5 inw. met 5 tot 5 inw. > 5 inw. 2/28 Vaste activa 65,4 % 72,4 % 7, % 7,2 % 29/58 Vlottende activa 34,6 % 27,6 % 3, % 29,8 % 29 Vorderingen op meer dan één jaar,2 % 2,8 %,4 % 6,5 % 3 Voorraden, %, %, %, % ACTIEF 4/4 Vorderingen op ten hoogste één jaar 5/53 Geldbeleggingen 5, % 9, %,9 % 5,5 % 3,7 % 2,7 % 3,3 % 4,6 % 54/58 Liquide middelen 9, % 7, % 2,3 % 4,9 % 49/ Overlopende rekeningen, %,3 %,8 %,5 % 2/58 Totale activa, %, %, %, % /5 Eigen vermogen 62,2 % 63, % 52,2 % 57,3 % 3 Gemeentelijke bijdrage in de werking en de aflossingen 2, % 9,3 % 4,4 % 7, % 6 Voorzieningen voor risico s en kosten 4,3 % 2,3 % 4,3 % 3,6 % PASSIEF 7/49 Schulden 7 Schulden op meer dan één jaar 33,5 % 9,6 % 34,7 % 23, % 43,5 % 23,2 % 39, % 22,6 % 42/48 Schulden op ten hoogste één jaar 3,8 %,2 % 5,8 % 3,9 % 492/9 Overlopende rekeningen, %,5 % 4,6 % 2,5 % /49 Totale passiva, %, %, %, %

14 4 Financiën van de OCMW s OCMW s in Vlaanderen 5. Investeringen Op basis van het geconsolideerde investeringsbudget van 22 Vlaamse OCMW s in 26, vertegenwoordigen de voorziene investeringsuitgaven een bedrag van 7 EUR per inwoner. De investeringen per inwoner stijgen met de grootte van de gemeente. Zo bedragen de investeringen in de grote OCMW s 86 EUR per inwoner, terwijl dit in beide andere categorieën van OCMW s 66 en 64 EUR per inwoner is. Vooral bij deze categorieën van kleinere OCMW s ligt het investeringsbudget bijna de helft hoger dan volgens de budgetten van het vorige jaar. Verder is het interessant om de investeringsinspanning van de Vlaamse OCMW s te berekenen door het investeringsbudget ten opzichte van de totale werkingskosten te plaatsen (tabel ). De investeringsinspanning bedraagt gemiddeld 3,4 % en bereikt een maximum van 9,3 % in de kleine, waarna ze met het aantal inwoners per gemeente daalt. De waarden liggen voor de kleinste categorieën eveneens hoger dan volgens de budgetten van het vorige jaar. 5.2 Ratio s Het schuldpeil van de Vlaamse OCMW s voor 24 kan geanalyseerd worden aan de hand van drie ratio s. De eerste zeer rudimentaire ratio zet de totale schuld in verhouding tot de totale activa. Daarbij geldt hoe hoger de ratio, hoe hoger de schuldgraad. Voor de Vlaamse OCMW s is deze ratio 39, % (tabel ) (zie ook supra), waarbij de verhouding toeneemt met het aantal inwoners per gemeente. Deze vaststelling wordt duidelijk bevestigd wanneer we de totale schuld per inwoner berekenen. Gemiddeld bedraagt de schuld 34 EUR per inwoner. In de OCMW s van kleine bedraagt de schuld slechts de helft hiervan, terwijl dit voor de grote OCMW s tot 65 EUR per inwoner klimt. Uiteraard is deze schuldgraad in grote mate een weerspiegeling van de investeringsinspanningen uit het verleden die door middel van leningen werden gefinancierd. De derde ratio drukt de schuld uit ten opzichte van de werkings- Tabel Investeringsinspanning van de Vlaamse OCMW s Budgetten 26 < 5 inw. met 5 tot 5 inw. > 5 inw. Investeringsbudget/Totale werkingskosten (in %) 9,3 % 4,7 %,6 % 3,4 % Tabel Schuldratio s van de Vlaamse OCMW s Balansen 24 en rekeningen 24 < 5 inw. met 5 tot 5 inw. > 5 inw. Totale schuld/totale activa (in %) 33,5 % 34,7 % 43,5 % 39, % Totale schuld (in EUR/inw.) Totale schuld/totale werkingsopbrengsten,67,7,9,88 Tabel 2 Liquiditeitsratio s van de Vlaamse OCMW s Balansen 24 < 5 inw. met 5 tot 5 inw. > 5 inw. Current ratio,29,8,79,99 Inningstermijn van de werkingsvorderingen (dagen) Acid test 2,42 2,8,9,63

15 Financiën van de OCMW s OCMW s in Vlaanderen 5 opbrengsten. Deze ratio is groter dan voor de OCMW s van de grootste en blijft beperkt tot,67 en,7 voor beide andere categorieën. Meer in detail geeft tabel 2 de mate weer waarin de OCMW s in staat zijn om hun financiële verplichtingen na te komen aan de hand van enkele liquiditeitsratio s. Een eerste liquiditeitsmaatstaf is de current ratio, die de verhouding weergeeft van de beperkte vlottende activa en het vreemd vermogen op korte termijn. Ook de gemeentelijke bijdrage in de werking en de aflossingen rekenen we tot het vreemd vermogen volgens een herwerkte balans. Voor deze maatstaf nemen we de meest liquide middelen in aanmerking die binnen het jaar beschikbaar zijn en het vreemd vermogen voor de korte termijn.voor de Vlaamse OCMW s komt deze ratio nipt uit op terwijl de twee kleinere categorieën een ruimere current ratio van,29 en,8 noteren. De tweede liquiditeitsratio is de inningstermijn van de werkingsvorderingen, die het aantal dagen weergeeft die gemiddeld nodig zijn om de werkingsvorderingen te innen of, met andere woorden, het aantal dagen klantenkrediet. Gemiddeld voor Vlaanderen bedraagt de inningstermijn 22 dagen, een termijn die daalt tot 94 dagen in de middelste categorie en klimt tot 58 dagen in de laatste bevolkingscategorie. Ook de laatste ratio, de acid test, die de meest liquide middelen van de actiefzijde in verhouding plaatst tot de schulden op ten hoogste één jaar, geeft met een ratio van,9 aan dat de categorie van de grootste OCMW s de zwakste liquiditeitspositie heeft. Echter, om een veilige liquiditeitspositie te hebben, moet de acid test als ultieme liquiditeitstest een waarde hebben groter dan één. Kortom, de grote OCMW s hebben dan wel een zwaardere schuldpositie maar ze scoren voldoende qua liquiditeit.

16 6 Financiën van de OCMW s OCMW s in Wallonië. Inleiding.. Kader van de analyse De financiële situatie van de Waalse OCMW s wordt geanalyseerd op basis van de resultaten van een enquête over de begrotingen 26 en de rekeningen 24. Deze enquête werd door Dexia Bank georganiseerd in samenwerking met de Vereniging van Waalse Steden en Gemeenten. Op de 262 OCMW s die Wallonië rijk is, hebben er 86 hun begrotingsgegevens voor het dienstjaar 26 meegedeeld, wat overeenkomt met 8,7 % van de Waalse bevolking. Voor de begrotingsrekeningen 24 hebben 83 OCMW s ons hun gegevens bezorgd. Bij de analyse worden de OCMW s in drie bevolkingscategorieën ingedeeld : de met minder dan inwoners, die van de met tot 5 inwoners en die van de met meer dan 5 inwoners. De vergelijking met de gegevens van het vorige jaar gebeurt op basis van een onveranderlijke steekproef, d.w.z. enkel voor de 65 OCMW s die ons zowel cijfers over de begrotingen 25 als 26 bezorgden. Tabel geeft de kenmerken van de verschillende steekproeven. Ook moet vermeld worden dat de boekhouding van de Waalse OCMW s grondig verschilt van de boekhoudsystemen die in de Vlaamse en Brusselse OCMW s worden toegepast. De boekhoudmethode van de Waalse OCMW s sluit vrij goed aan bij die van de. Ten slotte werden de gegevens van de functie rusthuizen en rust- en verzorgingstehuizen (RH en RVT) niet meegerekend in de cijfers voor de ontvangsten en de uitgaven om een zo homogeen mogelijke steekproef te hebben. Deze dienst wordt immers niet door alle OCMW s verleend en vertegenwoordigt in sommige OCMW s meer dan 5, % van de gewone begroting. Een analyse van deze activiteit komt aan bod in het kaderartikel op blz. 23. Tabel Beschikbare financiële documenten voor de Waalse OCMW s Bron Cluster Aantal In % van de bevolking Budgetten ,7 % < inwoners 8 7,5 % met tot 5 inwoners 69 75,6 % > 5 inwoners 9, % Rekeningen ,4 % < inwoners 7 69,9 % met tot 5 inwoners 67 75,2 % > 5 inwoners 9, % Balansen , % < inwoners 96 62,6 % met tot 5 inwoners 63 72, % > 5 inwoners 9, %

17 Financiën van de OCMW s OCMW s in Wallonië 7.2. Demografische en sociaaleconomische context De demografische structuur van de steekproef toont een overwicht van de leeftijdsgroep van 2 tot 64 jaar, ongeacht de bevolkingscategorie. Bovendien hebben de grote een iets hoger percentage personen ouder dan 64 jaar dan de van de andere categorieën (tabel 2). De sociaaleconomische indicatoren blijken minder gunstig in de grote. Zo ligt het aandeel van de uitkeringsgerechtigde volledig werklozen en dat van de leefloners het hoogst in de met meer dan 5 inwoners. In deze categorie is ook het gemiddelde inkomen per aangifte het laagst. 2. Gewone financiering Voor het dienstjaar 26 hebben 86 OCMW s van de steekproef een bedrag uitgetrokken van 325 EUR per inwoner aan gewone ontvangsten (zonder de functie RH en RVT). Dit bedrag neemt toe met de bevolkingscategorie (tabel 3). De begrote ontvangsten kunnen bovendien gevoelig variëren tussen de OCMW s van eenzelfde categorie, vooral bij de met minder dan inwoners. Zo varieert het niveau van ontvangsten uitgedrukt in EUR per inwoner in deze categorie met een factor van tot 7,2 tussen het minimum en het maximum (tegen, tot 3,5 in de met tot 5 inwoners en met een factor van, tot,7 in de met meer dan 5 inwoners). Dit heeft te maken met het feit dat het aanbod van diensten die de verschillende OCMW s leveren zeer heterogeen is en dus ook het niveau en de manier van financiering. In vergelijking met het dienstjaar 25 en op basis van een constante steekproef stijgen de op de begroting uitgetrokken gewone ontvangsten met 3,5 %. Deze toename is het meest uitgesproken voor de OCMW s van kleine (tabel 3). Dankzij de analyse van de economische indeling van de gewone ontvangsten kan men beter begrijpen waaraan deze verschillen toe te schrijven zijn (grafiek en tabel 3). De ontvangsten uit overdrachten vormen de voornaamste financieringsbron van de Waalse OCMW s. Ze zorgen immers voor 9,9 % van de middelen die door de OCMW s van de steekproef in hun begroting werden ingeschreven. Uit de indeling per categorie blijkt dat het gewicht van de overdrachten iets zwaarder is in de grote OCMW s (92,6 % tegen 9,3 % in de met minder dan inwoners en 89,3 % in de OCMW s van de met tot 5 inwoners). Tabel 2 Demografische en sociaaleconomische kenmerken van de Waalse OCMW s < inw. met tot 5 inw. > 5 inw. Aantal OCMW s Demografische gegevens Bevolking (in 26) Aandeel in de bevolking van de steekproef 22,2 % 45,2 % 32,6 %, % Bevolkingsstructuur (25) Personen jonger dan 2 jaar 25,8 % 24,6 % 23, % 24,3 % Personen van 2 tot 64 jaar 58,3 % 58,7 % 59,2 % 58,8 % Personen ouder dan 64 jaar 5,9 % 6,7 % 7,7 % 6,9 % Sociaaleconomische gegevens Aandeel van de uitkeringsgerechtigde volledig werklozen in de bevolkingscategorie van 2 tot 64 jaar (december 25) 7,7 %,2 % 4,5 %, % Aantal leefloners per inwoners (januari 25) 4,6 7,8 8,9,7 Gemiddeld inkomen per aangifte (aanslagjaar 24)

18 8 Financiën van de OCMW s OCMW s in Wallonië Tabel 3 Gewone ontvangsten van de Waalse OCMW s Begrotingen 26 (zonder RH en RVT) < inw. met tot 5 inw. > 5 inw. Niveau in EUR/inw. Groei in % Niveau in EUR/inw. Groei in % Niveau in EUR/inw. Groei in % Niveau in EUR/inw. Groei in % Prestaties 23 5, % 29 4,5 % 3,8 % 28 5,2 % Overdrachten 22 3,9 % 253 3,4 % 44 3,3 % 295 3,4 % Gemeentetoelage 78,2 % 9 3,9 % -3, % 94,4 % Bijzonder Fonds voor Maatschappelijk Welzijn 8 8,4 % 4,3 % 24 3,8 % 4 4,5 % Subsidie van de hogere overheid voor het leefloon 24 3,6 % 42 2,5 % 6 5,8 % 62 4,7 % Subsidie van de hogere overheid voor sociale bijstand 28 3,6 % 27 3, % 29 5,7 % 28 4, % Schulden 6,8 % -2,6 % 2-8, % -4,7 % Totale gewone ontvangsten 244 4,8 % 283 3,5 % 437 3, % 325 3,5 % Het cijfer bedraagt in feite,48 EUR per inwoner. Economische indeling van de gewone ontvangsten van de Waalse OCMW s Begrotingen 26 (zonder RH en RVT) % 9 % 8 % 7 % 6 % 5 % 4 % 3 % 2 % % % Grafiek,2 % 9,6 % 33,8 %,6 % 9,7 % 3,3 % 3,9 % OCMW s van de < inw. Gemeentetoelage Subsidie van de hogere overheid voor sociale bijstand Schulden,3 %,3 % 29,4 % 9,6 % 4,9 % 3,6 % 3,8 % OCMW s van de met tot 5 inw. OCMW s van de > 5 inw. Bijzonder Fonds voor Maatschappelijk Welzijn Andere overdrachten,4 % 7, % 28,7 % 6,5 % 26,6 % 5,6 % 25,2 %,3 % 8,7 % 29,8 % 8,6 % 9,2 % 4,4 % 28,9 % Subsidie van de hogere overheid voor het leefloon Prestaties Overdrachten De overdrachten bestaan uit tegemoetkomingen van diverse overheidsgeledingen in de financiering van de taken van de OCMW s. Deze tegemoetkomingen kunnen van algemene aard zijn (gemeentetoelage, Bijzonder Fonds voor Maatschappelijk Welzijn) of een specifiek karakter hebben (toelagen die de OCMW s van de federale overheid ontvangen voor de financiering van het leefloon, de sociale bijstand enz.). De analyse spitst zich toe op de vier voornaamste soorten ontvangsten uit overdrachten: de gemeentetoelage, de subsidie van de federale overheid voor het leefloon, de subsidie van de federale overheid voor de sociale bijstand en het Bijzonder Fonds voor Maatschappelijk Welzijn. De subrubriek andere overdrachten omvat in feite verschillende tegemoetkomingen, zoals de terugvordering van voorschotten op sociale uitkeringen, de terugvordering van de uitbetaalde steun voor de verblijfskosten van bejaarden, de terugvordering bij de begunstigden van uitbetaalde voorschotten op onderhoudsgeld, de terugbetaling door de begunstigden van de sociale bijstand die van de hogere overheid moet worden teruggevorderd enz. De componenten van deze rubriek vertegenwoordigen een veranderlijk gewicht in de totale ontvangsten van de OCMW s uit de steekproef, maar vormen samen 29,8 % van de ontvangsten. De gemeentetoelage is de belangrijkste rubriek van de ontvangsten uit overdrachten en is met 28,9 % van de totale gewone ontvangsten de voornaamste

19 Financiën van de OCMW s OCMW s in Wallonië 9 financieringsbron voor de Waalse OCMW s. Het relatieve belang ervan weegt zwaarder door in de ontvangsten van de OCMW s van de kleine en middelgrote (grafiek ). In sommige OCMW s van deze twee categorieën kan de gemeentetoelage trouwens oplopen tot 5, % van de totale financiële middelen (tegenover een maximum van 35,9 % in de met meer dan 5 inwoners). Ten opzichte van 25 en bij een onveranderlijke steekproef vertoont de gemeentetoelage een stijging van,4 %, wat een zwakkere groei is dan de toename van de totale gewone ontvangsten. De indeling per categorie geeft evenwel verschillen aan (tabel 3). Terwijl de gemeentetoelage zeer matig stijgt voor de OCMW s van de kleine, daalt ze voor de met meer dan 5 inwoners. Voor de OCMW s van de met tot 5 inwoners is de toename van de gemeentetoelage groter dan die van de totale gewone ontvangsten. De zwakke stijging van de gemeentetoelage is niet typisch voor 26. Ze sluit aan bij een trend die in 23 werd ingezet (grafiek 2). Uit de analyse van de gemeentebegrotingen voor de periode blijkt immers dat de dotatie die de aan hun OCMW s toekennen aandeel verliest in het totaal van de gewone gemeenteuitgaven. Ze vertegenwoordigt nog slechts 7,5 % van de gemeenteuitgaven in 26, tegenover 8,2 % in 22. De subsidie van de hogere overheid voor het leefloon vormt de tweede grootste categorie van ontvangsten uit overdrachten. Ze vertegenwoordigt 9,2 % van de gewone ontvangsten van de OCMW s van de steekproef. De omvang ervan is aanzienlijk, zowel in absolute als in relatieve cijfers, voor de categorie van de grootste OCMW s (tabel 3). De verschillen tussen de OCMW s van eenzelfde categorie kunnen vrij belangrijk zijn. De terugvordering van het leefloon bij de hogere overheid kan oplopen tot 25,2 % van de financieringsbronnen voor de OCMW s van de met minder dan inwoners, tot maximaal 38,5 % voor de met tot 5 inwoners en tot 35,% voor de grootste OCMW s. Vergeleken met 25 en bij een onveranderlijke steekproef stijgt de terugvordering van het leefloon bij de hogere overheid gemiddeld met 4,7 %, wat een sterkere klim is dan het totaal van de financieringsbronnen, een stijging die overigens nog hoger blijkt bij de grootste OCMW s (5,8 %). Het niveau in EUR per inwoner van de subsidie van de hogere overheid voor de sociale bijstand is ongeveer hetzelfde voor de OCMW s van de drie categorieën (28 EUR per inwoner). Relatief gezien, heeft de subsidie van de hogere overheid voor de sociale bijstand echter een groter gewicht in het totaal van de gewone ontvangsten voor de kleinere OCMW s (grafiek ). Binnen eenzelfde categorie kan het aandeel van deze rubriek sterk variëren. Zo loopt het op tot maximaal 46,2 % van de totale gewone ontvangsten voor de kleine OCMW s, tot 28, % voor de met tot 5 inwoners en tot 4,6 % voor de OCMW s van de grote steden. Ten opzichte van het vorige jaar en bij een constante steekproef stijgt deze rubriek met 4, %. Deze toename is het meest uitgesproken voor de Evolutie van de gemeentetoelage aan de OCMW s Begrotingen van de Waalse Grafiek 2 8,5 % 8, % 7,5 % 7, % 6,5 % 6, % 5,5 % 5, % In % van de gewone uitgaven (schaal links) In EUR/inw. (schaal rechts)

20 2 Financiën van de OCMW s OCMW s in Wallonië met meer dan 5 inwoners (namelijk 5,7 %). Het Bijzonder Fonds voor Maatschappelijk Welzijn ten slotte, vertegenwoordigt gemiddeld 4,4 % van de gewone ontvangsten van de Waalse OCMW s. Het belang ervan neemt toe met de grootte van de OCMW s. Bij een onveranderlijke steekproef stijgt het in 26 met 4,5 %. Bij de OCMW s van de met minder dan inwoners is de stijging het sterkst (8,4 %). De ontvangsten uit prestaties, d.w.z. de ontvangsten die OCMW s verkrijgen uit het verlenen van diensten (thuisbezorgde maaltijden, gezinshulp) en uit het beheer van eigen goederen, vormen met een aandeel van 8,7 % de tweede belangrijkste categorie in de economische indeling van de gewone ontvangsten. Ze wegen minder zwaar door voor de grootste OCMW s (7, %). In vergelijking met 25 en bij een constante steekproef zijn de ontvangsten uit prestaties met 5,2 % gestegen en vertonen ze een zeer forse toename voor de kleine OCMW s van met minder dan inwoners (5, %). De schuldontvangsten zijn te verwaarlozen, voor elke categorie. Ze vertegenwoordigen,3 % van de gewone ontvangsten. 3. Courante uitgaven Voor het dienstjaar 26 hebben de OCMW s uit de steekproef een bedrag van 332 EUR per inwoner aan gewone uitgaven in hun begroting ingeschreven (zonder RH en RVT). De indeling van de steekproef in bevolkingscategorieën toont aan dat dit bedrag toeneemt met de bevolkingscategorie (tabel 4). Binnen eenzelfde categorie kan het niveau overigens gevoelig variëren afhankelijk van het aanbod van diensten die de OCMW s verlenen. In de OCMW s van de met minder dan inwoners schommelt het bedrag van de gewone uitgaven uitgedrukt in EUR per inwoner met een factor van, tot 7,6 tussen het minimum en het maximum (tegenover, tot 3,3 voor de met tot 5 inwoners en een factor van, tot,5 voor de met meer dan 5 inwoners). Ten opzichte van 25 en bij een onveranderlijke steekproef vertonen de gewone uitgaven een toename van 3,7 %. De met minder dan inwoners laten de sterkste groei zien. De analyse van de economische en functionele indeling van de gewone uitgaven laat toe een beter beeld te schetsen van de elementen die aan de basis liggen van deze verschillen. Tabel 4 Gewone uitgaven van de Waalse OCMW s Begrotingen 26 (zonder RH en RVT) < inw. met tot 5 inw. > 5 inw. Niveau in EUR/inw. Groei in % Niveau in EUR/inw. Groei in % Niveau in EUR/inw. Groei in % Niveau in EUR/inw. Groei in % Personeel 99 9,3 % 7 5,8 % 7 5,7 % 3 6,3 % Werking 29 8,3 % 26 4,5 % 26-4, % 27 2, % Overdrachten 2 2, % 39 3, % 242 2,6 % 68 2,7 % Leefloon 29 3, % 53 4,4 % 34 5,6 % 74 5, % Door de hogere overheid gesubsidieerde sociale bijstand 33,9 % 3,5 % 3, % 3, % Lonen voor contracten opgemaakt op basis van art ,2 % 2 2, % 37,6 % 24, % Schuld 4 28,5 % 5-8,4 % 9-8, % 7-9,9 % Totale gewone uitgaven 25 5,8 % 288 4, % 448 2,8 % 332 3,7 %