Nog niet van de olie af

Transcriptie

1 ING Investment Office Publicatiedatum: 7 juni 2018, uur Update grondstoffen: oliespecial Nog niet van de olie af Ruwe olie is nog altijd veruit de belangrijkste grondstof ter wereld. Na de correctie tussen 2014 en begin 2016 is de prijs van een vat ruwe olie weer fors gestegen. In deze Update grondstoffen gaan we in op vier belangrijke spelers op de oliemarkt: Saoedi-Arabië, China, de VS en Rusland. En waar is Europa? Vier spelers onder de loep: VS, China, Rusland en Saoedi-Arabië Voldoende productie voor export Vergeleken met het formele beleid van de Opec (de kartelorganisatie van olieproducerende landen) en de communicatie daarover, is het oliebeleid van Saoedi-Arabië, China, de Verenigde Staten (VS) en Rusland minder uitgesproken. Toch hebben ze uiteraard alle vier wel een oliestrategie. We zullen in het kort hun verschillende belangen in kaart brengen. Ook gaan we in op het beleid van de Opec, de situatie in Europa en op de wereldwijde vraag-aanbodverhoudingen. We beginnen in Noord-Amerika. VS worden zelfvoorzienend binnen Noord-Amerika Toen het de politici in Washington duidelijk werd hoe groot de potentiële Amerikaanse reserves aan schaliegas en -olie zijn, is het strategische besluit genomen om deze bodemschatten ook te gaan exploiteren. Zo kwam in zicht dat de VS zelfvoorzienend zouden worden en is zelfs op export ingezet. Maar dan vooral export van kant-en-klare olieproducten omdat de VS een grote en moderne raffinage-industrie bezitten. En de export van gas is aantrekkelijk vanwege de groeiende wereldwijde markt voor LNG. Ondertussen was er schijnbaar tegenslag: de olie en gasprijzen zijn gekelderd en er waren tal van afschrijvingen en faillissementen. Ook is de Amerikaanse milieuwetgeving aangescherpt onder de regering- Obama. Friso Rengers is sinds 2009 Investment Manager bij het ING Investment Office. Hij heeft ruim twintig jaar ervaring als fondsmanager en analist. Friso studeerde Geologie aan de Universiteit Utrecht en heeft zijn CFA Level 1. Groei onstuitbaar Maar niks van dit alles heeft de groei van schaliegas en -olie kunnen

2 VS exporteren vooral geraffineerde transportbrandstoffen stoppen. Integendeel: schaliegas beslaat al 60% van de totale aardgasproductie en de VS zijn per saldo aardgasexporteurs. Olie uit schaliegesteente is al goed voor 65% van de totale olieproductie van de VS, zo n tien miljoen vaten per dag. Wel importeren de VS nog olie omdat de totale Amerikaanse vraag twintig miljoen vaten ruwe olie per dag bedraagt. Een groot deel daarvan wordt weer geëxporteerd in de vorm van geraffineerde olieproducten zoals transportbrandstoffen (benzine, diesel, kerosine). Teerzanden onderdeel van olieketen Noord-Amerika Bij hogere olieprijzen groeit het aanbod sneller omdat dan ook de minder makkelijk te exploiteren schalievelden in productie worden gebracht. Dan wegen de hogere opbrengsten op tegen de hogere winningskosten. De meerderheid van de Amerikanen en de Amerikaanse maakindustrie, zien nog altijd graag dat brandstoffen goedkoop en overvloedig beschikbaar zijn. Ook voor de Canadese teerzanden geldt, dat er meer projecten worden gestart naarmate de prijs hoger is. Ondanks verzet van milieuactivisten en inheemse groepen vormen teerzanden een geïntegreerd onderdeel van de olieketen in Noord-Amerika. Doordat de VS steeds minder olie importeren, komt er meer olie beschikbaar voor overige olie-importerende landen, vooral die in Azië. De olie- en gasindustrie in de VS heeft bewezen dat ze bij zowel lagere als hogere olie-en gasprijzen goed kan functioneren. Grafiek 1: afname Amerikaanse olie-importen Bron: Monthly Oil Market Report 2018 (Opec, mei 2018) Minder gebruik van fossiele brandstoffen beter voor leefomgeving China: gewend aan hoge olieprijzen China zou ongetwijfeld ook graag zelfvoorzienend zijn. Maar dat is niet mogelijk op basis van de nu bekende olievelden en winningstechnieken. Er is zelfs sprake van afnemende volumes van nietontgonnen voorraden. Het Chinese beleid is momenteel dan ook gericht op levering vanuit het buitenland. China importeert ruwe olie en brandstoffen uit tal van landen. Daarnaast is het beleid gericht op alternatieve energiebronnen en de ontwikkeling van nieuwe energievormen. Dit helpt namelijk ook de luchtkwaliteit in de - veelal sterk vervuilde - steden te verbeteren. De trend in China naar meer marktwerking geldt ook voor de oliesector. Maar gezien het strategische belang van olie houdt de centrale overheid de regie. China is overigens gewend om veel te betalen voor olie: meer dan $100 per vat, een ervaring opgedaan in de jaren voor de financiële crisis. Hoe hoger de olieprijs, des te meer olie zal er op de markt komen om aan China s groeiende behoefte te voldoen. Op basis hiervan gaan wij ervan uit dat de Chinese beleidsmakers enigszins hogere olieprijzen (tot zo n $100 per vat) niet louter negatief zullen opvatten. Update grondstoffen: oliespecial juni

3 Grafiek 2: Chinese productie neemt af Bron: Monthly Oil Market Report 2018 (Opec, mei 2018) Sancties en prijsval hebben Russische oliestrategie vertraagd Rusland: hoge olieprijs goed voor Poetins plannen Aanvankelijk was het Russische oliebeleid gericht op meer export. Na een technische upgrade van de Russische raffinage-industrie zou meer integratie in de wereldwijde markten voor olie en olieproduct volgen. Een voorwaarde zou wel zijn, dat eerst in voldoende mate aan de binnenlandse vraag zou zijn voldaan. Maar in 2013 en 2014 volgde de crisis in Oekraïne en de Russische annexatie van de Krim. Kort daarna kreeg de Russische olie-industrie te maken met internationale sancties. Ook beleefde de olieprijs een historisch sterke prijsval waardoor de Russische olie-inkomsten sterk verminderden. Inmiddels is de olieprijs hersteld maar de sancties duren nog voort. Dat heeft de Russische oliestrategie vertraagd en ook veranderd, want Rusland heeft meegedaan aan de Opec-productiebeperking om de hoog opgelopen wereldwijde olievoorraden te laten afnemen. maar liever niet veel hoger dan $80 De Russische president Vladimir Poetin is net aan zijn vierde ambtstermijn begonnen en zegt zich te gaan focussen op het welzijn, de levenskwaliteit en de gezondheid en veiligheid van de bevolking. De Russische regering zal hiervoor de extra inkomsten als gevolg van de hogere olieprijzen goed kunnen gebruiken. Bovendien smaakt de succesvolle strategie van productiebeperking, die samen met Saoedi-Arabië is uitgevoerd, wellicht naar meer. We zullen het zien. Voorlopig gaan we ervan uit dat Rusland en Saoedi-Arabië graag sturing geven aan de oliemarkten en dat de voor hen optimale olieprijs tussen de $50 en $80 per vat beweegt. Niet te hoog, omdat hogere prijzen ten koste gaan van de consumptie. Volgens het Monthly Oil Market Report van mei 2018 van de Opec nam de Russische olie-export sinds 2017 af met 162 duizend vaten per dag terwijl de brandstoffenexport met 216 duizend vaten per dag toenam. Per saldo dus heel weinig verandering in de volumes. Door de sancties is de Russische olie-industrie weer voornamelijk op zichzelf aangewezen. De Russische landbouwsector is productiever geworden sinds de invoering van de sancties en we zien datzelfde ook in de Russische oliesector gebeuren. Het is te verwachten dat Poetin achter de schermen een doorslaggevende rol zal spelen in het spel wie welke volumes mag produceren en exporteren, waarbij afspraken met Opeclanden en andere belangen zullen worden afgewogen, zoals die van de verschillende Russische oliebedrijven. Kroonprins Mohammed Bin Salman zet hervormingen door Saoedi-Arabië: olieopbrengsten inzetten voor minder olieafhankelijkheid In Saoedi-Arabië zijn grote maatschappelijke veranderingen gaande. Onder leiding van kroonprins Mohammed Bin Salman worden in veel segmenten van de samenleving hervormingen in gang gezet. Een belangrijke pijler van de hervormingen is het land minder afhankelijk van olie te maken. Het Saoedische oliebeleid is dan ook minder dan voorheen gericht op louter olie-exportgroei en meer op handhaving van een financieel efficiënt productieniveau en het in stand houden van enige reservecapaciteit om de leidende rol binnen de Opec en op de oliemarkt te houden. Het financiële overschot kan dan worden geïnvesteerd in andere sectoren. In grafiek 3 is de olieproductie van Saoedi-Arabië weergegeven op basis van het Monthly Oil Market Report van de Opec van mei Update grondstoffen: oliespecial juni

4 Grafiek 3: Saoedische productie stabiel Bron: Monthly Oil Market Report 2018 (Opec, mei 2018) Op 22 juni volgende Opecvergadering 3 redenen waarom Europa niet warmloopt voor olie Opec nog niet uitgespeeld Iran, Irak, Libië en Venezuela zijn na Saoedi-Arabië de Opeclanden met de grootste reserves maar het huidige productieniveau ligt door politieke instabiliteit veel lager dan het potentieel. Ook heeft het conflict tussen het sjiitische Iran en het soenitische Saoedi-Arabië, dat onder meer in Syrië en Yemen wordt uitgevochten, de relaties binnen Opec verder verslechterd. Saoedi-Arabië heeft in grootproducent Rusland een nieuwe partner gevonden om productieafspraken mee te maken, maar ondertussen blijft ook de Opec als invloedrijke factor gewoon intact. Een dezer dagen, op 22 juni, staat in Wenen weer een (reguliere) Opecvergadering op de agenda. Het is niet te verwachten dat de Opeclanden het op alle punten eens zullen worden. Toch zal de organisatie schijnbaar eensgezind een communiqué naar buiten brengen. De rol van de Opec als factor op de financiële markten is dan ook nog niet uitgespeeld. en verlegt focus naar investeringstrends De huidige strategie, gericht op het verminderen van de voorraden, kan een succes worden genoemd, al was dat met de hulp van Rusland en de sterke groei van de vraag naar olie. Het oliekartel, dat feitelijk geleid wordt door de Saoedische olieminister, heeft aangekondigd de focus te verleggen naar investeringstrends in de olieproductie. Deze slimme beleidsaanpassing zal de Opec helpen om grip op de prijs te houden. De hoogte van de investeringen bepaalt immers grotendeels de hoeveelheid olie die vervolgens uit de grond gehaald wordt. Europa te weinig gericht op olie? Als we Europa als één economisch blok beschouwen, is het de grootste netto-importeur van olie ter wereld. Maar zoals algemeen bekend, heeft het gebruik van fossiele brandstoffen als olie onwenselijke kanten. Dat zijn: 1) afhankelijkheid van (ondemocratische) oliestaten, 2) klimaatoverwegingen en 3) uitlaatgassen en lawaai in de grote steden. Nieuwe investeringen in olie zijn dan ook niet populair in ons werelddeel. Dit is enigszins strijdig met de toename van de olieconsumptie sinds Dit is in grafiek 4 te zien. Update grondstoffen: oliespecial juni

5 Grafiek 4: Europese vraag voorbij dieptepunt (x 1000 vaten/dag) Bron: IEA, 2018 Hoofd IEA: Jaarlijks wordt er $200 mld te weinig geïnvesteerd Fatih Birol, het hoofd van het in Parijs gevestigde International Energy Agency (IEA), is bezorgd over dit gebrek aan animo en stelt dat er meer geïnvesteerd moet worden in olieproductie om aan de toekomstige vraag te kunnen voldoen. Volgens hem wordt er momenteel op jaarbasis tweehonderd miljard dollar te weinig geïnvesteerd, waardoor het risico van toekomstige tekorten is toegenomen. Bij een olietekort is Europa kwetsbaar omdat Rusland en de producenten in het Midden-Oosten kunnen besluiten om levering aan afnemers in Azië voorrang te geven. Grafiek 5: investeringsniveau olie-industrie Bron: IEA, 2018 Olieproductie in minder stabiele landen is onder de maat Hoe kunnen zeer hoge olieprijzen vermeden worden? Zoals grafiek 5 laat zien, is het investeringsniveau van de wereldwijde olie-industrie bijna een derde lager dan voorheen. En dat is mogelijk niet genoeg voor onze oliebehoefte over een paar jaar. Laten we niet vergeten dat de olieconsumptie buiten Europa nog harder groeit. Naast de landen die al maximaal investeren zoals VS, Canada, India en Brazilië zijn er voldoende gebieden met uitgebreide oliereserves waar je economisch gezien ook zou moeten investeren. Helaas is de politieke situatie daar niet aantrekkelijk om te investeren en dus gebeurt dat niet of te weinig. Ik doel dan vooral op Iran, Iraq, Venezuela, Libië. Daar bevinden zich uitgebreide reserves. Update grondstoffen: oliespecial juni

6 Grafiek 6: hoogste ooit versus huidige productie instabiele landen Getoond zijn naast elkaar telkens de piekproductie en huidige productie in Venezuela, Iran, Irak en Libië in vaten per dag (x 1000). Bron: IEA, 2018 Invloed elektrisch rijden op de olieprijs blijft beperkt Tijdig investeren is veel voordeliger Investeren voordat de olieprijs doorschiet Wij schatten in dat als er niet meer zal worden geïnvesteerd, een prijspiek zoals in 2008 (boven de $140 per vat) beslist weer tot de mogelijkheden gaat behoren. Daar verandert zelfs een recessie niet veel aan: dan zou eerder sprake zijn van uitstel dan van afstel. En ook als het aantal elektrisch aangedreven auto s veel sneller toeneemt dan verwacht (wat wij denken) zal dat vooralsnog weinig invloed hebben op de huidige olieprijscyclus. Pas in de volgende prijscyclus zal de factor elektrisch rijden groot genoeg zijn om van belang te zijn voor de olievraag en dus van invloed op de prijsvorming. Het voordeel van tijdig investeren is, dat de investeringen minder kosten en je er meer voor terugkrijgt omdat er voorlopig voldoende capaciteit is bij de olieservicesbedrijven zoals Schlumberger, die het uitvoerende werk moeten doen op gebied van exploratie, productie en technologische vernieuwing om meer uit bijna uitgeputte velden te halen. Realisme ten aanzien van (toekomstige) behoefte De steeds groter wordende wig in de onderstaande grafiek onderstreept de noodzaak van investeringen in bestaande en nieuwe olie- en gasvelden. De gehanteerde percentages voor vraaggroei en natuurlijk verval zijn 1,5% en 3,5%. Deze percentages worden door veel experts als gemiddelden gebruikt. Investeringen nodig vanwege natuurlijk verval opbrengst Update grondstoffen: oliespecial juni Bron: ING Investment Office, juni 2018

7 Omslag beursstemming kan instapmoment zijn Wat betekent dit voor u als belegger? Europa heeft een olie-industrie waarin belegd kan worden in de vorm van grote oliebedrijven zoals Shell, Total, BP, ENI (Italiaans), Equinor (Noors, heette tot voor kort Statoil) en ook kleinere beursgenoteerde bedrijven waaronder de dienstverleners aan de olie- en gasindustrie. De grote oliebedrijven investeren momenteel relatief weinig. Dat betekent dat voorlopig geld overblijft voor schuldvermindering, aandeleninkoop en dividenduitkeringen. Hogere olie- en gasprijzen zullen de kasstroom en winstgroei ondersteunen, wat de investment cases versterkt. We achten daarom hogere koersen realistisch, maar we houden ook rekening met grote koerswisselvalligheid. Het sentiment rond energieaandelen kan namelijk ook zo weer omslaan naar negatief. Bijvoorbeeld als gevolg van geopolitiek nieuws, klimaatwetgeving en tijdelijk dalende olie- en gasprijzen. Zo n stemmingsomslag kan een aantrekkelijk instapmoment creëren, omdat we, zoals gezegd, nog niet van olie als energiebron af zijn. Net als de Opec volgen we de investeringscyclus, zodat we onze visie en ons beleid zo nodig tijdig kunnen aanpassen. Gebruikte bronnen In deze publicatie gebruiken we veel gegevens van het Monthly Oil Market Report May 2018, samengesteld door de statistische researchafdeling van de Opec. Die gegevenszijn het meest recent. Maar het Internationaal Energie Agentschap (waarvan we ook data gebruiken) en andere organisaties publiceren vergelijkbare data. Meer weten? Op ING.nl/beursnieuws vindt u al onze publicaties Update grondstoffen: oliespecial juni

8 Disclaimer Deze beleggingsaanbeveling is opgesteld door Friso Rengers, Investment Manager en is uitgebracht en voor het eerst verspreid op 7 juni 2018, uur door het ING Investment Office, onderdeel van ING Bank N.V. Voor het opstellen van deze beleggingsaanbeveling is gebruik gemaakt van de volgende wezenlijke informatiebronnen: S&P Capital IQ, Bloomberg, CreditSights, Oddo Securities, Standard & Poor s, Thomson Reuters Datastream, Moody s, Fitch, Sustainalytics, UBS Neo en/of Reuters Metastock. Deze beleggingsaanbeveling is gebaseerd op de volgende waarderingsgrondslagen, methoden en aannames: koerswinstverhouding, koersboekwaardeverhouding en/of net asset value (NAV). Voor deze beleggingsaanbeveling zijn geen beschermde modellen gebruikt. Een beschrijving van het ING-beleid ten aanzien van informatiebarrières en belangenverstrengeling kunt u hier vinden. Tenzij anders vermeld, zal ING Bank N.V. de beleggingsaanbeveling niet actualiseren. Ontwikkelingen die zich na het opstellen van deze beleggingsaanbeveling hebben voorgedaan, kunnen van invloed zijn op de juistheid van de aannames waarop deze beleggingsaanbeveling is gebaseerd. Beleggingsaanbevelingen worden over het algemeen 2 tot 4 keer per jaar herzien. Deze beleggingsaanbeveling behelst geen individueel beleggingsadvies maar slechts een algemene aanbeveling waarop beleggers hun beleggingsbeslissingen mede kunnen baseren en vormt geen uitnodiging tot het aangaan van welke overeenkomst of verbintenis dan ook. Deze beleggingsaanbeveling is gebaseerd op aannames en vormt geen garantie voor een bepaalde ontwikkeling of resultaat. Aan deze beleggingsaanbeveling kunnen geen rechten worden ontleend. Beslissingen op basis van deze beleggingsaanbeveling zijn voor uw eigen rekening en risico. Noch ING Bank N.V. noch ING Groep N.V. noch enige andere rechtspersoon die tot de ING Groep behoort, aanvaardt aansprakelijkheid voor enige schade in welke mate dan ook die voortvloeit uit het gebruik van bovenstaande beleggingsaanbeveling of de daarin opgenomen informatie. Beleggen brengt risico s met zich mee. U kunt uw inleg of een deel ervan verliezen. De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst. ING Bank N.V. is niet geregistreerd als broker-dealer en investment adviser zoals bedoeld in de Amerikaanse Securities Exchange Act van 1934, respectievelijk de Amerikaanse Investment Advisers Act van 1940, zoals van tijd tot tijd gewijzigd, en evenmin in de zin van andere toepasselijke wet- en regelgeving van de afzonderlijke staten van de Verenigde Staten van Amerika (hierna tezamen: Amerikaanse beleggingswetgeving ). Deze beleggingsaanbeveling is niet gericht tot en niet bestemd voor U.S. Persons in de zin van de Amerikaanse beleggingswetgeving. Kopieën hiervan mogen niet worden verzonden of worden meegebracht naar de Verenigde Staten van Amerika of worden verstrekt aan U.S. Persons. ING Bank N.V. is statutair gevestigd te Amsterdam, handelsregister nr Amsterdam en staat onder toezicht van Autoriteit Financiële Markten AFM. ING Bank N.V. is onderdeel van ING Groep N.V. Alle rechten voorbehouden. Deze beleggingsaanbeveling mag niet worden verveelvoudigd, gekopieerd, gepubliceerd, opgeslagen, aangepast of gebruikt in welke vorm dan ook, online of offline, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van ING Bank N.V ING Bank N.V., Amsterdam. Update grondstoffen: oliespecial juni