Hoge molens vangen veel wind
|
|
- Bart van Dam
- 5 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 ING Investment Office Publicatiedatum: 12 juni 2018, 9.30 uur Sectorcommentaar windenergie Hoge molens vangen veel wind Het huidige aandeel van windenergie in de wereldwijde elektriciteitsopwekking is zo n 7%. Maar de algemene verwachting is dat windturbines de komende jaren een steeds groter aandeel krijgen. De schattingen daarvoor lopen uiteen, maar een verdubbeling van dat aandeel in 2040 tot 14% achten wij realistisch. Wel zijn er veel spelers op de markt en is de prijsdruk toegenomen, mede doordat overheden zijn overgeschakeld naar openbare aanbestedingen. Slechts 1,7% van de verbruikte energie in Nederland is afkomstig van windturbines Groeiende sector, maar nog steeds relatief klein Als gevolg van de groei van de wereldbevolking en de wereldeconomie zal de vraag naar elektriciteit voorlopig toe blijven nemen. Mede door de groeiende vraag naar hernieuwbare energie en de dalende kosten zal windenergie naar verwachting een steeds groter aandeel krijgen in de wereldwijde elektriciteitsopwekking. Ondertussen wordt windenergie steeds concurrerender door technische innovatie (efficiencyverbetering) en lagere productiekosten. Windenergie voldoet nu aan ongeveer 7% van de elektriciteitsvraag, wat neerkomt op 1% van de totale wereldwijde vraag naar energie. In Nederland was het verbruik van windenergie in 2017 goed voor 1,65% van het totale energieverbruik. Er is dus nog voldoende ruimte om te groeien. Peter Tros is sinds 2015 analist duurzaam beleggen bij het ING Investment Office. Hij behaalde zijn BA Bedrijfseconomie aan de Ichthus Hogeschool Rotterdam en zijn MA Filosofie aan de Universiteit van Tilburg.
2 Bronnen wereldwijd energieverbruik Fossiele brandstoffen nog steeds het meest gebruikt Bron: REN21, Reneables Global Status Report 2018, juni 2018 Handvol grote spelers domineren de windenergiesector Als gevolg van de overnames in de sector (consolidatie) wordt de wereldwijde windenergiesector gedomineerd door slechts enkele grote spelers. De grootste zijn: 1. Siemens Gamesa (Spanje) 2. Vestas (Denemarken) 3. General Electric (VS) 4. Goldwind (China) Siemens Gamesa en Vestas zijn de grootste Vestas was jaren de grootste windturbinebouwer ter wereld, maar is na de fusie tussen Gamesa Corporación Tecnológica en Siemens Wind Power ingehaald door het fusiebedrijf: Siemens Gamesa. Maar Vestas en Siemens Gamesa ontlopen elkaar vrij weinig. Vestas is groot in het bouwen van windturbines maar haalt ook een groot deel van zijn omzet uit de installatie van de turbines en het onderhoud ervan. Siemens Gamesa heeft een breed gespreide portefeuille van producten en diensten en is marktleider in offshore windturbines. In vergelijking met Vestas haalt Siemens Gamesa minder omzet uit het onderhoud van de windturbines. General Electric Renewable Energy is de duurzame-energietak van het grote Amerikaanse conglomeraat General Electric. Met een jaaromzet van ruim $10 miljard levert dit onderdeel nog geen 10% van de jaaromzet van General Electric. Goldwind is de grootste windturbinebouwer uit China en is steeds
3 actiever op buitenlandse markten, waaronder die in de VS. Rotorbladen van 80 meter lengte. Windturbines steeds groter en sterker Voor windturbines geldt: hoe groter hoe efficiënter. Grote windturbines vangen meer wind en doen dit ook op hogere hoogtes, waar de wind harder en gelijkmatiger waait. Windturbinebouwers ontwikkelen dus steeds grotere windturbines. Vestas en Siemens Gamesa hebben al windturbines waarvan de rotorbladen ruim 80 meter lang zijn. Deze turbines zijn (exclusief bladen) bijna 200 meter hoog. Maar de concurrentie zit niet stil. General Electric werkt aan de productie van een windturbine van 260 meter hoog en bladen van 107 meter. Deze enorme turbine moet huishoudens gaan voorzien van elektriciteit. Kosten windenergie dalen, mede door technologische ontwikkelingen Technologische ontwikkelingen, waaronder het steeds groter en sterker worden van de turbines, zorgen ervoor dat de opwekking van elektriciteit uit wind steeds efficiënter kan, waardoor de prijs van elektriciteit omlaag kan gaan. De kosten van de bouw van een windproject komen vooral uit: de productiekosten van de turbine constructie- en installatiekosten de aansluiting op het elektriciteitsnetwerk planning en ontwikkeling. Grondstoffenprijzen medebepalend voor productiekosten De standaardisatie van onderdelen, de grote schaal, de lage rentes en een betere infrastructuur van de leveranciersketen dragen bij aan een lagere kostprijs van de windturbine. Daarnaast spelen de prijzen van grondstoffen een belangrijke rol. Met name koper, ijzer, staal en cement zijn veelgebruikte grondstoffen. De prijzen van deze grondstoffen stegen sterk totdat de financiële crisis toesloeg, waardoor de grondstoffenprijzen na 2010 weer fors daalden. Slimme dataanalyse en drones zorgen voor lagere onderhoudskosten Offshore windturbines: hogere bedrijfs- en onderhoudskosten Niet alleen de productiekosten vertonen een neergaande trend, ook de bedrijfs- en onderhoudskosten. Deze zijn bij windturbines op zee goed voor bijna een derde van de totale kosten. Door het slimme gebruik van de data van turbinesensoren kan er beter worden voorspeld wanneer onderdelen aan onderhoud toe zijn. Hierdoor moet ook het door storingen onverwachts uitvallen van turbines worden voorkomen. Ook kan voor het onderhoud gebruik worden gemaakt van drones, waardoor dit onderhoud sneller en veiliger kan. Voor windturbines op zee geldt over het algemeen wel, dat de turbines steeds dieper in zee geplaatst worden en verder van het land af. Dit jaagt wel de kosten op. De totale kosten van windturbines op zee zijn hoger dan windturbines op land. Gemiddelde kosten windenergie (wereldwijd) per MWh in USD De gemiddelde kosten dalen Bron: Lazard's Levelized Cost of Energy Analysis, november 2017
4 Groeiend aandeel windenergie: verdubbeling Duurzame energie zit enorm in de lift. Vooral sinds de klimaattop van Parijs in 2015 werd de roep om duurzame energie sterker. Overheden en supranationale organisaties stellen uitdagende doelen om het aandeel van duurzame energie te vergroten. Zo heeft het Europees Parlement als doelstelling de uitstoot van CO 2 in 2030 met 40% te hebben verminderd, vergeleken met Ook moet dan minimaal 27% van de energie uit duurzame energiebronnen komen. Als gevolg van de groei van de wereldbevolking en de wereldeconomie zal ook de vraag naar elektriciteit toenemen. Mede gezien de groeiende vraag naar hernieuwbare energie en de dalende kosten daarvan, zal windenergie naar verwachting een steeds groter aandeel krijgen in de wereldwijde elektriciteitsopwekking. De schrijvers van het rapport Bloomberg New Energy Finance (New Energy Outlook 2017) denken dat het aandeel van windenergie in de energiemix in 2040 zal zijn verdubbeld. Hoewel het lastig is om een inschatting te maken, denken ook wij dat een verdubbeling van het relatieve belang van windenergie in 2040 realistisch is. Partijen gaan uit van lagere kosten in de toekomst Back-up van andere energiesoorten nog nodig Overheden schakelen over op openbare aanbestedingen Mede vanwege hun duurzaamheidsdoelstellingen, waaronder verlaging van de CO 2-uitstoot, stimuleren overheden de aanleg van windparken. Dit jaar zijn er al veel nieuwe aanbestedingen voor windparken aangekondigd, maar er is ook sprake van toenemende prijsdruk door de hevige concurrentie. De eisen die overheden stellen, zijn soms een remmende factor. Overheden zijn massaal overgeschakeld op openbare aanbestedingen. De belangrijkste factor om een aanbesteding te winnen, is de prijs. Overheden willen zo min mogelijk subsidie geven, waardoor de prijsdruk enorm is. Winnende partijen accepteren lage prijzen in de hoop dat de technologische vooruitgang (en daarmee lagere kosten) in de toekomst voldoende zal zijn om te kunnen leveren tegen de afgesproken lage prijzen. Ook gaan ze ervan uit dat toeleveranciers kwaliteitsonderdelen kunnen leveren tegen lage prijzen. Integratie windenergie wordt een grotere uitdaging De lagere kosten en het groeiende belang van windenergie zijn een positieve ontwikkeling. Wel plaatsen we enkele kanttekeningen. Het grootste nadeel van windenergie is de onregelmatige beschikbaarheid ervan: de wind waait immers niet altijd. Bovendien vinden opwekking en verbruik van windenergie (net als van zonne-energie) niet altijd gelijktijdig plaats. Voor een stabiele energievoorziening en om verstoringen in het aanbod te voorkomen, zijn nog steeds aanvullende vormen van elektriciteitsopwekking nodig, plus goede opslag. De elektriciteit die windparken produceren, moet opgenomen worden in de stroomnetwerken door onderlinge verbindingen, vraagsturing en energieopslag. Naarmate windenergie voor een steeds groter deel voorziet in de elektriciteitsvraag, wordt dit een grotere uitdaging. Tot slot noemen we ook nog enkele andersoortige kanttekeningen. Windturbines hebben ook negatieve effecten op het milieu en de omgeving. Dit geldt voor het productieproces en voor het transport en de verwerking van de materialen aan het einde van de levenscyclus. Ook hebben turbines, als zij in bedrijf zijn, invloed op de omgeving - denk aan geluidsoverlast en dierenleed. Daarnaast is er sprake van horizonvervuiling. Goed om te weten voor beleggers: sector is cyclisch gevoelig De markt voor windturbines is cyclisch gevoelig: de gunstige vooruitzichten kunnen omslaan als de economische groei afneemt. Ook kent de markt voor windturbines een eigen cyclus: de ups en downs van vraag en aanbod ( varkenscyclus ). De komende jaren zijn de orderboeken goed gevuld, maar als de economische groei vertraagt en de prijsdruk aanhoudt, kan de economische wind in de sector zomaar uit een andere hoek gaan waaien. Van belang is dat de bouwers hun producten en diensten voldoende hebben gediversifieerd (hebben gespreid over meerdere producten en diensten) om eventuele tegenslagen in een bepaald onderdeel op te vangen. Ook langlopende onderhoudscontracten kunnen zorgen voor een stabiele inkomstenbron.
5 Drie windturbinebouwers op onze masterlist Wij volgen drie van de vier grootste windturbinebouwers ter wereld: Vestas, Siemens Gamesa en General Electric. Waar voor General Electric geldt dat het omzetaandeel van zijn duurzameenergietak klein is, realiseren de twee grootste, Vestas en Siemens Gamesa, hun omzet bijna volledig in de windenergiesector. Omdat schaalgrootte, efficiency en productontwikkeling ( research and development, R&D) belangrijk zijn in deze concurrerende en groeiende sector, zijn deze beide giganten goed gepositioneerd om te kunnen profiteren van de verwachte groei van de vraag naar windenergie. Meer weten? Kijk op ING.nl/beursnieuws
6 Disclaimer Deze beleggingsaanbeveling is opgesteld door Peter Tros, analist duurzaam beleggen en is uitgebracht en voor het eerst verspreid op 12 juni 2018, 9.30 uur door het ING Investment Office, onderdeel van ING Bank N.V. Voor het opstellen van deze beleggingsaanbeveling is gebruik gemaakt van de volgende wezenlijke informatiebronnen: S&P Capital IQ, Bloomberg, CreditSights, Oddo Securities, Standard & Poor s, Thomson Reuters Datastream, Moody s, Fitch, Sustainalytics, UBS Neo en Reuters Metastock. Deze beleggingsaanbeveling is gebaseerd op de volgende waarderingsgrondslagen, methoden en aannames: koerswinstverhouding, koersboekwaardeverhouding en net asset value (NAV). Voor deze beleggingsaanbeveling zijn geen beschermde modellen gebruikt. Een beschrijving van het ING-beleid ten aanzien van informatiebarrières en belangenverstrengeling kunt u hier vinden. Tenzij anders vermeld, zal ING Bank N.V. de beleggingsaanbeveling niet actualiseren. Ontwikkelingen die zich na het opstellen van deze beleggingsaanbeveling hebben voorgedaan, kunnen van invloed zijn op de juistheid van de aannames waarop deze beleggingsaanbeveling is gebaseerd. Beleggingsaanbevelingen worden over het algemeen 2 tot 4 keer per jaar herzien. Deze beleggingsaanbeveling behelst geen individueel beleggingsadvies maar slechts een algemene aanbeveling waarop beleggers hun beleggingsbeslissingen mede kunnen baseren en vormt geen uitnodiging tot het aangaan van welke overeenkomst of verbintenis dan ook. Deze beleggingsaanbeveling is gebaseerd op aannames en vormt geen garantie voor een bepaalde ontwikkeling of resultaat. Aan deze beleggingsaanbeveling kunnen geen rechten worden ontleend. Beslissingen op basis van deze beleggingsaanbeveling zijn voor uw eigen rekening en risico. Noch ING Bank N.V. noch ING Groep N.V. noch enige andere rechtspersoon die tot de ING Groep behoort, aanvaardt aansprakelijkheid voor enige schade in welke mate dan ook die voortvloeit uit het gebruik van bovenstaande beleggingsaanbeveling of de daarin opgenomen informatie. Beleggen brengt risico s met zich mee. U kunt uw inleg of een deel ervan verliezen. De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst. ING Bank N.V. is niet geregistreerd als broker-dealer en investment adviser zoals bedoeld in de Amerikaanse Securities Exchange Act van 1934, respectievelijk de Amerikaanse Investment Advisers Act van 1940, zoals van tijd tot tijd gewijzigd, en evenmin in de zin van andere toepasselijke wet- en regelgeving van de afzonderlijke staten van de Verenigde Staten van Amerika (hierna tezamen: Amerikaanse beleggingswetgeving ). Deze beleggingsaanbeveling is niet gericht tot en niet bestemd voor U.S. Persons in de zin van de Amerikaanse beleggingswetgeving. Kopieën hiervan mogen niet worden verzonden of worden meegebracht naar de Verenigde Staten van Amerika of worden verstrekt aan U.S. Persons. ING Bank N.V. is statutair gevestigd te Amsterdam, handelsregister nr Amsterdam en staat onder toezicht van Autoriteit Financiële Markten AFM. ING Bank N.V. is onderdeel van ING Groep N.V. Alle rechten voorbehouden. Deze beleggingsaanbeveling mag niet worden verveelvoudigd, gekopieerd, gepubliceerd, opgeslagen, aangepast of gebruikt in welke vorm dan ook, online of offline, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van ING Bank N.V ING Bank N.V., Amsterdam.
Beleggers hebben invloed
ING Investment Office Publicatiedatum: 27 oktober 2017, 14.45 uur Bewust beleggen Beleggers hebben invloed Bij ING belegt u altijd met oog voor de maatschappelijke impact van een bedrijf Als belegger heeft
Nadere informatieWindenergie neemt een vlucht
ING Investment Office Publicatiedatum: 22 december 2016, 16:45 uur Sectorcommentaar Windenergie neemt een vlucht Duurzame energiebronnen zoals zonne- en windenergie winnen snel marktaandeel. 2015 was een
Nadere informatieBeleggingsstrategie Inkomen. Toelichting rendement 2017
ING Investment Office Publicatiedatum: 17 oktober 2017, 17.15 uur Beleggingsstrategie Inkomen Toelichting rendement 2017 Het beleggingsresultaat van de aandelen in de beleggingsstrategie Inkomen staat
Nadere informatieOlieprijs en economische groei zijn richtinggevend
, 14.30 uur Update grondstoffen Olieprijs en economische groei zijn richtinggevend In 2016 werd nog een mooi rendement geboekt met grondstoffen. Kunt u de komende tijd rekenen op goede rendementen op deze
Nadere informatieING Investment Office Publicatiedatum: 13 december 2017, uur
ING Investment Office Publicatiedatum: 13 december 2017, 16.10 uur November December Assetallocatie Aandelen Vastgoed Grondstoffen Alternatieve beleggingen Obligaties Regioallocatie aandelen Noord-Amerika
Nadere informatieUpdate Beleggingsvisie 2018 Klaar voor de verlenging?
Update Beleggingsvisie 2018 Klaar voor de verlenging? Bob Homan, Manager Investment Office Grip op je Vermogen, 5 oktober 2018 Financiële markten 3 pijlers + sentiment Economie Sentiment Waardering Liquiditeit
Nadere informatieSectorcommentaar Zonne-energie, een onuitputtelijke bron
ING Investment Office Publicatiedatum: 16 september 2016, 10.30 uur Sectorcommentaar Zonne-energie, een onuitputtelijke bron Duurzame energiebronnen zoals zonne- en windenergie winnen snel marktaandeel.
Nadere informatieUpdate: samenstelling duurzaam universum
ING Investment Office Publicatiedatum: 9 oktober 2017, 10.50 uur Duurzaam beleggen Update: samenstelling duurzaam universum In deze kwartaalupdate vindt u de wijzigingen in onze selectie van aandelen die
Nadere informatieDuurzaam beleggen CO 2 in de portefeuille
ING Investment Office Publicatiedatum: 18 januari 2017, 16.00 uur Duurzaam beleggen CO 2 in de portefeuille Klimaatontwrichting heeft een grote invloed op het milieu en op de samenleving. ING toetst daarom
Nadere informatieZeg rente, wat doe je met mijn spaargeld? Den Haag, 2018
Zeg rente, wat doe je met mijn spaargeld? Den Haag, 2018 20.00 uur Welkom Rente, alles wat u moet weten Het combineren van sparen & beleggen Conclusie 21.05 uur 2 Rente, alles wat u moet weten Rente, interest
Nadere informatieING Investment Office Publicatiedatum: 13 september 2018, uur
ING Investment Office Publicatiedatum: 13 september 2018, 12.30 uur Augustus September Assetallocatie - + We verlagen het risico en nemen wat winst Aandelen Vastgoed Grondstoffen Alternatieve beleggingen
Nadere informatieING Investment Office Publicatiedatum: 15 november 2017, uur
ING Investment Office Publicatiedatum: 15 november 2017, 13.50 uur Oktober November Assetallocatie Aandelen Vastgoed Grondstoffen Alternatieve beleggingen Obligaties Regioallocatie aandelen Noord-Amerika
Nadere informatieING Investment Office Publicatiedatum: 16 mei 2018, uur
ING Investment Office Publicatiedatum: 16 mei 2018, 13.15 uur April Mei Assetallocatie - + Op hoofdlijnen zelfde beleid, kleine aanpassingen Aandelen Vastgoed Grondstoffen Alternatieve beleggingen Obligaties
Nadere informatieDuurzaam beleggen CO 2 in de portefeuille Fondsen
ING Investment Office Publicatiedatum: 5 juli 2017, 21.05 uur Duurzaam beleggen CO 2 in de portefeuille Fondsen CO 2-berekening voor de fondsen in onze portefeuille Klimaatontwrichting heeft een grote
Nadere informatieZet herstel bankensector door?
ING Investment Office Publicatiedatum: 29 mei 2015 Sectorcommentaar financiële waarden Zet herstel bankensector door? Door Jan Kleipool, analist van het ING Investment Office De vooruitzichten voor de
Nadere informatieING Investment Office
ING Investment Office Publicatiedatum: 12 november 2015 Sectorcommentaar Metaal en mijnbouw Door Marina Hagoort, beleggingsanalist van het ING Investment Office In dit rapport vindt u onze vooruitzichten
Nadere informatieEnergiegrondstoffen bepalen de richting
ING Investment Office Publicatiedatum: 24 november 2017, 11.57 uur Update grondstoffen Energiegrondstoffen bepalen de richting De prijs van ruwe olie wist de afgelopen maanden de grondstoffenindex omhoog
Nadere informatieING Investment Office
ING Investment Office Publicatiedatum: 13 juni 2018, 13.15 uur Mei Juni Assetallocatie - + Onrust overheerst markten, economie blijft groeien Aandelen Vastgoed Grondstoffen Alternatieve beleggingen Obligaties
Nadere informatieNFI- update 4 e kwartaal 2016
ING Investment Office Publicatiedatum: 29 december 2016, 15.10 uur NFI- update 4 e kwartaal 2016 Voor Strategie Duurzaam In deze kwartaalupdate vindt u een beschrijving van de wijzigingen in duurzaamheid
Nadere informatieGrootheden worden reuzen
ING Investment Office Publicatiedatum: 7 april 2017, 16:45 uur Beleggen in mobiele toepassingen Grootheden worden reuzen De populairste mobiele toepassingen ( apps ) - zoals en YouTube - zijn in handen
Nadere informatieDuurzaam beleggen Beleggen voor verandering
ING Investment Office Publicatiedatum: 28 oktober 2016, 16:00 uur Duurzaam beleggen Beleggen voor verandering.. U heeft als belegger een belangrijke rol. U kunt namelijk beïnvloeden of bedrijven toegang
Nadere informatieEconomie en financiële markten
Economie en financiële markten Bob Homan ING Investment Office Den Haag, 11 oktober 2013 Vraag 1: Begraafplaats Margraten gesloten vanwege. 1. Bezuinigen bij de Nederlandse overheid 2. Op last van Europese
Nadere informatieING Investment Office
ING Investment Office Publicatiedatum: 29 juni 2015 Sectorcommentaar Nutsbedrijven Door Marina Hagoort, beleggingsanalist van het ING Investment Office In de eerste helft van 2015 heeft de sector nutsbedrijven
Nadere informatieING Investment Office
ING Investment Office Publicatiedatum: 16 november 2016, 12.00 uur Oktober November Assetallocatie Aandelen Vastgoed Grondstoffen Alternatieve beleggingen Obligaties Regioallocatie Noord-Amerika Europa
Nadere informatieNFI- update 3 e kwartaal 2016
ING Investment Office Publicatiedatum: 23 september 2016, 11.15 uur NFI- update 3 e kwartaal 2016 Voor strategie Duurzaam In deze kwartaalupdate vindt u een beschrijving van de wijzigingen in duurzaamheid
Nadere informatieOpkomende markten: do s en don ts
Online Seminar Beleggen Opkomende markten: do s en don ts Simon Wiersma Investment Manager ING Investment Office Bart-Jan Blom van Assendelft Marketing Manager ING Beleggen Amsterdam, 12 november 2013
Nadere informatieVooruitzichten economie en financiële markten
Vooruitzichten economie en financiële markten Bob Homan, ING Investment Office Grip op je Vermogen Den Haag, 9 oktober 2015 Vraag 1 Hoeveel % is de wereldindex (in Euro s) van hoogtepunt (15/4) tot dieptepunt
Nadere informatieWat zijn de beleggingstrends van dit moment?
Wat zijn de beleggingstrends van dit moment? Bob Homan Hoofd ING Investment Office Utrecht, 25 april 2014 Agenda Hoe staan de financiële markten ervoor? Wat zijn koersbepalende factoren? Waar liggen toekomstige
Nadere informatieSectorcommentaar energie
ING Investment Office Publicatiedatum: 19 juni 2019, 14.00 uur Sectorcommentaar energie Oil & Gas Refining & Marketing is een subsector binnen de energiesector. Onder deze relatief kleine subsector (7%
Nadere informatieWaar liggen de kansen?
Grip op je vermogen Waar liggen de kansen? Bob Homan ING Investment Office 20 april 2012 Welke economie is het snelst gegroeid na invoering van de euro?* a) Zwitserland b) Duitsland c) VS d) Griekenland
Nadere informatieOntdek beleggingskansen met technische analyse
Online Seminar Beleggen Ontdek beleggingskansen met technische analyse Bas Heijink Technisch Analist ING Investment Office Bart-Jan Blom van Assendelft Manager ING Beleggen Amsterdam, 10 september 2013
Nadere informatieVisie ING Investment Office Oktober 2017
Visie ING Investment Office Oktober 2017 Bob Homan 21 september 2017 Kernfactoren die financiële markten bepalen 3 pijlers + sentiment Economie Sentiment Waardering Liquiditeit Hoe staat de economie ervoor?
Nadere informatieOnline Seminar Beleggen Ook een beetje beleggen kan lonen
Online Seminar Beleggen Ook een beetje beleggen kan lonen Annemarie van Gaal Ondernemer & financieel deskundige Bob Homan Manager ING Investment Office Amsterdam, 8 oktober 2013 Agenda 1. Wat is beleggen
Nadere informatieING Investment Office Publicatiedatum: 11 juli 2018, uur
ING Investment Office Publicatiedatum: 11 juli 2018, 13.50 uur Juni Juli Assetallocatie - + Verlaging vastgoedweging ten gunste van aandelen Aandelen Vastgoed Grondstoffen Alternatieve beleggingen Obligaties
Nadere informatieING Investment Office Publicatiedatum: 15 augustus 2018, uur
ING Investment Office Publicatiedatum: 15 augustus 2018, 12.50 uur Juli Augustus Assetallocatie - + Groei economie en winsten is belangrijke steun voor de markten Aandelen Vastgoed Grondstoffen Alternatieve
Nadere informatieAandelen aantrekkelijker gewaardeerd na forse koersdaling in december
ING Investment Office Publicatiedatum: 9 januari 2019, 17.00 uur Maandbericht beleggen januari 2019 Aandelen aantrekkelijker gewaardeerd na forse koersdaling in december December Januari Assetallocatie
Nadere informatieNFI-update 2 e kwartaal 2016
ING Investment Office Publicatiedatum: 30 juni 2016 NFI-update 2 e kwartaal 2016 Voor strategie Duurzaam In deze kwartaalupdate vindt u een beschrijving van de wijzigingen in duurzaamheid van bedrijven
Nadere informatieInfrastructuur 2017 en verder! 30 januari 2018 Harry van den Heuvel Zeist
Verwijder deze afbeelding en voeg een nieuwe in. Verwijder deze afbeelding en voeg een nieuwe in. Infrastructuur 2017 en verder! 30 januari 2018 Harry van den Heuvel Zeist Inhoudsopgave Ontwikkelingen
Nadere informatieStichting Pensioenfonds Ballast Nedam Deelnemersvergadering
Stichting Pensioenfonds Ballast Nedam Deelnemersvergadering Marjon Brandenbarg 27 september 2012 www.ingim.com Agenda Mandaat ING Markt en Performance Vooruitzichten 2 2011: Mandaat ING Door het Bestuur
Nadere informatieING Investment Office Publicatiedatum: 5 oktober 2016, uur
ING Investment Office Publicatiedatum: 5 oktober 2016, 13.00 uur September Oktober Assetallocatie Aandelen Vastgoed Grondstoffen Alternatieve beleggingen Obligaties Regioallocatie Noord-Amerika Europa
Nadere informatieING Investment Office Publicatiedatum: 7 september 2018, uur
ING Investment Office Publicatiedatum: 7 september 2018, 12.50 uur Duurzaam beleggen Klantdata en privacy: een lastige combinatie Door het gebruik van digitale diensten laten wij her en der steeds meer
Nadere informatieMondiale perspectieven voor energie, technologie en klimaatbeleid voor 2030 KERNPUNTEN
Mondiale perspectieven voor energie, technologie en klimaatbeleid voor 2030 KERNPUNTEN Referentiescenario De WETO-studie (World Energy, Technology and climate policy Outlook 2030) bevat een referentiescenario
Nadere informatieBeleggen in de toekomst. de kansen van beleggen in klimaat en milieu
Beleggen in de toekomst de kansen van beleggen in klimaat en milieu Angst voor de gevolgen? Stijging van de zeespiegel Hollandse Delta, 6 miljoen Randstedelingen op de vlucht. Bedreiging van het Eco-systeem
Nadere informatieBas Heijink Senior technisch analist ING Investment Office Vrijdag 9 oktober 2015. Technische Analyse Het stappenplan
Bas Heijink Senior technisch analist ING Investment Office Vrijdag 9 oktober 2015 Technische Analyse Het stappenplan Agenda Geschiedenis technische analyse Wat is technische analyse? Het stappenplan Gemiddelden
Nadere informatie10 dingen over rente die beleggers moeten weten
Online Seminar Beleggen 10 dingen over rente die beleggers moeten weten Simon Wiersma Investment Manager ING Investment Office Bart-Jan Blom van Assendelft Manager ING Beleggen Amsterdam, 13 augustus 2013
Nadere informatieNN First Class Balanced Return Fund
NN First Class Balanced Return Fund Alle Fonds onder de loep cijfers zijn per 31/03/015 Het NN First Class Balanced Return Fonds won in het eerste kwartaal 8,9% Zeer sterke performances van aandelen en
Nadere informatieBas Heijink Senior technisch analist ING Investment Office Vrijdag 7 oktober Technische Analyse Het stappenplan
Bas Heijink Senior technisch analist ING Investment Office Vrijdag 7 oktober 2016 Technische Analyse Het stappenplan Agenda Geschiedenis technische analyse Wat is technische analyse? Het stappenplan Visie
Nadere informatieWaar liggen nu beleggingskansen
Waar liggen nu beleggingskansen En wat zijn de risico s? Bob Homan Valentijn van Nieuwenhuijzen Bob Homan Hoofd ING Investment Office Valentijn van Nieuwenhuijzen Hoofd Multi-Asset NN Investment Partners
Nadere informatieDe toekomst is nu! 29 januari 2019 Mike van Rijswijk & Armijn Eikelboom Zeist
Verwijder deze afbeelding en voeg een nieuwe in. Verwijder deze afbeelding en voeg een nieuwe in. De toekomst is nu! 29 januari 2019 Mike van Rijswijk & Armijn Eikelboom Zeist Het verleden is helder, maar
Nadere informatieING Private/Business Banking
ING Private/Business Banking Workshop Duurzaam Beleggen Congres Grip op je Vermogen 5/6 oktober 2012, Den Haag Jan van Hoven, consultant Susanne van de Wateringen, senior analist 1 Welkom op planeet Aarde
Nadere informatieVisie op Windenergie en solar Update 2014
Visie op Windenergie en solar Update 2014 De vooruitzichten voor hernieuwbare energie zijn gunstig Succes hangt sterk af van de beschikbaarheid van subsidies Naast kansen in Nederland kan de sector profiteren
Nadere informatieING Investment Office Publicatiedatum: 12 juli 2017, uur
ING Investment Office Publicatiedatum: 12 juli 2017, 14.12 uur Ti Juni Juli Assetallocatie Aandelen Vastgoed Grondstoffen Alternatieve beleggingen Obligaties Regioallocatie aandelen Noord-Amerika Europa
Nadere informatieVraag en antwoord: waarom beleggen in staatsobligaties?
ING Investment Office Publicatiedatum: 13 maart 2014 Vraag en antwoord: waarom beleggen in staatsobligaties? In onze beleggingsvisie op 2014 ( Visie 2014: minder crisis, meer groei ) kunt u lezen dat we
Nadere informatieM A R K T M O N I T O R E N E R G I E - September Bijgaand ontvangt u de maandelijkse marktmonitor van Energy Services.
M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - September 2016 Geachte relatie, Bijgaand ontvangt u de maandelijkse marktmonitor van Energy Services. De Marktmonitor is een maandelijkse uitgave van Energy Services.
Nadere informatieVermogensfondsen Bijeenkomst 25 november 2015
Vermogensfondsen Bijeenkomst 25 november 2015 Providence Capital NV is geregistreerd als beleggingsonderneming bij de Autoriteit Financiële Markten (AFM) en legt zich onder meer toe op het verrichten van
Nadere informatieASPIRAVI. Windpark Assenede
ASPIRAVI Windpark Assenede SAMEN GEDREVEN DOOR DE WIND WINDPARK ASSENEDE Windpark Assenede: Projectlocatie Projectkenmerken Timing / planning van de werken Investeer mee via Aspiravi Samen cvba Aankoop
Nadere informatieMedische technologie: verbetert de kwaliteit en bereikbaarheid van de zorg
ING Investment Office Publicatiedatum: 4 februari 2019, 15.30 uur Sectorcommentaar gezondheidszorg Medische technologie: verbetert de kwaliteit en bereikbaarheid van de zorg Vergrijzing, personeelstekorten,
Nadere informatieNervositeit op aandelenmarkten; centrale banken bieden houvast
ING Investment Office Publicatiedatum: 9 oktober 2019, 14.00 uur Maandbericht beleggen oktober 2019 Nervositeit op aandelenmarkten; centrale banken bieden houvast September Oktober Wij handhaven de overweging
Nadere informatieING Investment Office
ING Investment Office Publicatiedatum: 29 juli 2015 Commentaar Brazilië Door Marina Hagoort, beleggingsanalist van het ING Investment Office Deze maand stelde de Braziliaanse regering haar fiscale doelstellingen
Nadere informatiePresentatie beleggingsresultaten eerste kwartaal 2018 van de Life Cycle Fondsen van Aegon PPI. Bas Endlich Jacob Vijverberg 1
Presentatie beleggingsresultaten eerste kwartaal 2018 van de Life Cycle Fondsen van Aegon PPI Bas Endlich Jacob Vijverberg 1 Agenda Financiële markten Resultaten Vooruitzichten Bron: Bloomberg, Aegon Asset
Nadere informatieWachten op nieuwe kansen
ING Investment Office Publicatiedatum: 10 oktober 2018, 12.00 uur Maandbericht beleggen oktober 2018 Wachten op nieuwe kansen September Oktober Assetallocatie - + We handhaven onze neutrale risicohouding
Nadere informatieBanken ondermijnen de toekomst Over de investerings- en financieringspraktijk van banken in fossiele brandstoffen en duurzame energie
Banken ondermijnen de toekomst Over de investerings- en financieringspraktijk van banken in fossiele brandstoffen en duurzame energie Een samenvatting van de bevindingen voor Nederland van een onderzoek
Nadere informatieM A R K T M O N I T O R E N E R G I E - Maart 2016
M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - Maart 2016 Geachte relatie, Bijgaand ontvangt u de maandelijkse marktmonitor van Energy Services. De Marktmonitor is een maandelijkse uitgave van Energy Services.
Nadere informatiePresentatie beleggingsresultaten over het jaar 2016 van de Life Cycle Fondsen van Aegon PPI. Bas Endlich Jacob Vijverberg Lex Solleveld 1
Presentatie beleggingsresultaten over het jaar 2016 van de Life Cycle Fondsen van Aegon PPI Bas Endlich Jacob Vijverberg Lex Solleveld 1 Agenda Financiële markten Resultaten Vooruitzichten Bron: Bloomberg,
Nadere informatiePresentatie beleggingsresultaten over eerste kwartaal van 2017 van de Life Cycle Fondsen van Aegon PPI. Bas Endlich Jacob Vijverberg 1
Presentatie beleggingsresultaten over eerste kwartaal van 2017 van de Life Cycle Fondsen van Aegon PPI Bas Endlich Jacob Vijverberg 1 Agenda Financiële markten Resultaten Vooruitzichten Bron: Bloomberg,
Nadere informatieEen nieuwe stap in duurzaam beleggen
BLACKROCK IMPACT SCREENS ESG IMPACT Een nieuwe stap in duurzaam beleggen BlackRock Impact combineert het beste van BlackRock om beleggers te helpen een maatschappelijk én financieel verantwoord rendement
Nadere informatiePrioriteiten op energiegebied voor Europa Presentatie door de heer J.M. Barroso,
Prioriteiten op energiegebied voor Europa Presentatie door de heer J.M. Barroso, Voorzitter van de Europese Commissie, voor de Europese Raad van 22 mei 2013 Nieuwe omstandigheden op de wereldwijde energiemarkt
Nadere informatieM A R K T M O N I T O R E N E R G I E - April 2016
M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - April 2016 Geachte relatie, Bijgaand ontvangt u de maandelijkse marktmonitor van Energy Services. De Marktmonitor is een maandelijkse uitgave van Energy Services.
Nadere informatieM A R K T M O N I T O R E N E R G I E - december 2012
M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - december 2012 Geachte relatie, Bijgaand ontvangt u de maandelijkse marktmonitor van Energy Services. De Marktmonitor is een maandelijkse uitgave van Energy Services.
Nadere informatieForse wijzigingen in sectorindeling op komst
ING Investment Office Publicatiedatum: 15 juni 2018, 14.45 uur Masterlist aandelen Forse wijzigingen in sectorindeling op komst Bij het beheer van onze beleggingsstrategieën en bij de verdeling van de
Nadere informatieCentrale banken stuwen aandelen- én obligatiekoersen
ING Investment Office Publicatiedatum: 10 juli 2019, 12.00 uur Maandbericht beleggen juli 2019 Centrale banken stuwen aandelen- én obligatiekoersen Juni Juli Assetallocatie - + Neutrale weging van aandelen
Nadere informatieGrip op je Vermogen. Rendement maken in tijden van zwakke groei, wat te doen? Bob Homan. ING Investment Office. 5 en 6 oktober 2012
Grip op je Vermogen Rendement maken in tijden van zwakke groei, wat te doen? Bob Homan ING Investment Office 5 en 6 oktober 2012 Economie 2 En nu? valt uit elkaar Verdere integratie Economisch trend is
Nadere informatieENERGIEPRIORITEITEN VOOR EUROPA
ENERGIEPRIORITEITEN VOOR EUROPA Presentatie door de heer J.M. Barroso, Voorzitter van de Europese Commissie, voor de Europese Raad van 4 februari 2011 Inhoud 1 I. Waarom energiebeleid ertoe doet II. Waarom
Nadere informatieWelkom. Datum: 25 april 2014
Welkom Datum: 25 april 2014 Even voorstellen Ronald Stoel Directeur Personal Banking Ingrid van Doremalen Financial Planner ING Private Banking 2 Uw geldzaken op orde voor nu en later, dát is Financieel
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres Postbus 20401
Nadere informatieVerwijder deze afbeelding en voeg een nieuwe in. Politieke inflatie
Verwijder deze afbeelding en voeg een nieuwe in. Politieke inflatie Januari 2017 Achmea Investment Management Zeist Brexit, Trumpflation, en de markt wil het graag geloven Bron: Achmea IM, Bloomberg 2
Nadere informatieVoorbeeldprofielen Zelf Beleggen Basis
Zelf Beleggen Voorbeeldprofielen Zelf Beleggen Basis Profiel A Dit fictieve voorbeeldprofiel geeft een indicatie van de kosten van beleggen in één jaar. Het belegd vermogen is 10.000. Er wordt belegd in
Nadere informatieEnergie, technologie en milieuproblemen: Europees onderzoek schetst somber wereldbeeld in 2030
IP/3/661 Brussel, 12 mei 23 Energie, technologie en milieuproblemen: Europees onderzoek schetst somber wereldbeeld in 23 In 23 zal het wereldenergieverbruik verdubbeld zijn; fossiele brandstoffen, voornamelijk
Nadere informatieHigh Risk. Equity Interest Other. ING Metal Index Note
High Risk Equity Interest Other ING Metal Index Note 175% participatie in de mogelijke stijging van een metalen-index 60% garantie van de nominale waarde op einddatum Maximum aflossing: 187,50% van de
Nadere informatieAutomobielsector op weg naar de toekomst Sectorcommentaar
ING Investment Office Publicatiedatum: 30 juni 2016 Automobielsector op weg naar de toekomst Sectorcommentaar In vrijwel elk analistenrapport over de automobielsector dat dit jaar voorbij kwam stond één
Nadere informatieCO2-voetafdruk van beleggingen
CO2-voetafdruk van beleggingen Waarom meet ACTIAM de CO 2 -voetafdruk van haar beleggingen? Klimaatverandering is één van de grootste uitdagingen van de komende decennia. Daarom steunt ACTIAM het klimaatakkoord
Nadere informatieBericht 3 e kwartaal September 2014
Bericht 3 e kwartaal September 2014 Providence Capital NV is geregistreerd als beleggingsonderneming bij de Autoriteit Financiële Markten (AFM) en legt zich onder meer toe op het verrichten van vermogensbeheer
Nadere informatiePrestatie Pensioen. Lifecycle onder de loep Alle cijfers zijn per 31/12/ Rendement per leeftijdsgroep (%) (netto)* jaar**
Prestatie Pensioen Lifecycle onder de loep Alle cijfers zijn per 31/12/ Het Prestatie Pensioen maakt gebruik van LifeCycle Beleggen van NN Investment Partners. Met LifeCycle Beleggen hebben de specialisten
Nadere informatieWebinar Aegon PPI: Life Cycles
Webinar Aegon PPI: Life Cycles Chantal Hoet, Herialt Mens & Jacob Vijverberg Den Haag, 9 november 2017 Aegon PPI: Life Cycles 2 Agenda Vergelijkingsonderzoek Beleggingsresultaten Aegon PPI Verdeling beleggingen
Nadere informatieM A R K T M O N I T O R E N E R G I E - juni 2013
M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - juni 2013 Geachte relatie, Bijgaand ontvangt u de maandelijkse marktmonitor van Energy Services. De Marktmonitor is een maandelijkse uitgave van Energy Services.
Nadere informatieM A R K T M O N I T O R E N E R G I E - juni 2012
M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - juni 2012 Geachte relatie, Bijgaand ontvangt u de maandelijkse marktmonitor van Energy Services. De Marktmonitor is een maandelijkse uitgave van Energy Services.
Nadere informatieM A R K T M O N I T O R E N E R G I E - mei 2013
M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - mei 2013 Geachte relatie, Bijgaand ontvangt u de maandelijkse marktmonitor van Energy Services. De Marktmonitor is een maandelijkse uitgave van Energy Services.
Nadere informatieRentevisie mei ING Investment Office Publicatiedatum: 16 mei 2018, uur
ING Investment Office Publicatiedatum: 16 mei 2018, 13.30 uur Rentevisie mei 2018 Na het rentesprongetje van begin dit jaar lijkt de vaart uit de rentestijging. Wij verwachten nog steeds iets hogere obligatierentes
Nadere informatieAandelenbeleggers zien het glas weer halfvol; economische en politieke onzekerheid blijft
ING Investment Office Publicatiedatum: 13 februari 2019, 12.00 uur Maandbericht beleggen februari 2019 Aandelenbeleggers zien het glas weer halfvol; economische en politieke onzekerheid blijft Januari
Nadere informatieING Investment Office Publicatiedatum: 25 augustus 2017, uur
ING Investment Office Publicatiedatum: 25 augustus 2017, 14.00 uur Sectorcommentaar basismaterialen De autobatterij: bron van vooruitgang Elektrisch rijden heeft de toekomst. En steeds meer autoproducenten
Nadere informatiePresentatie beleggingsresultaten over eerste kwartaal van 2017 van de Life Cycle Fondsen van Aegon PPI. Bas Endlich Jacob Vijverberg 1
Presentatie beleggingsresultaten over eerste kwartaal van 2017 van de Life Cycle Fondsen van Aegon PPI Bas Endlich Jacob Vijverberg 1 Agenda Financiële markten Resultaten Vooruitzichten Bron: Bloomberg,
Nadere informatieASPIRAVI. Windpark Haaltert
ASPIRAVI Windpark Haaltert SAMEN GEDREVEN DOOR DE WIND WINDPARK HAALTERT Windpark Haaltert: Projectlocatie Projectkenmerken Timing van de werken Investeer mee via Aspiravi Samen cvba Aankoop van groene
Nadere informatieASPIRAVI. Windpark Haaltert
ASPIRAVI Windpark Haaltert SAMEN GEDREVEN DOOR DE WIND WINDPARK HAALTERT Windpark Haaltert: Projectlocatie Projectkenmerken Timing van de werken Investeer mee via Aspiravi Samen cvba Aankoop van groene
Nadere informatieWelkom bij het webinar over de beleggingsresultaten van de Life Cycle Fondsen van Aegon PPI in het derde kwartaal van 2015
Welkom bij het webinar over de beleggingsresultaten van de Life Cycle Fondsen van Aegon PPI in het derde kwartaal van 2015 Bas Endlich Jacob Vijverberg 1 Marktontwikkelingen derde kwartaal 2015 Geen renteverhoging
Nadere informatieInventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2014
1 Beknopte samenvatting van de Inventaris hernieuwbare energiebronnen Vlaanderen 2005-2014, Vito, januari 2016 1 Het aandeel hernieuwbare energie in 2014 bedraagt 5,7 % Figuur 1 groene stroom uit bio-energie
Nadere informatieTariefontwikkeling Energie 08 2015
In dit bericht geeft Ploos Energieverlening (Ploos) haar visie op verschenen nieuwsberichten aangaande ontwikkelingen energietarieven van de afgelopen maand. Het betreft de analyses van verschillende partijen
Nadere informatieStichting Pensioenfonds Ballast Nedam Deelnemersvergadering
Stichting Pensioenfonds Ballast Nedam Deelnemersvergadering Arthur van der Wal Matthijs Claessens 30 september 2010 www.ingim.com Agenda Huidig mandaat bij ING IM Performance, beleid en vooruitzichten
Nadere informatieDit artikel beschrijft hoe een prijs op CO2 invloed heeft op de business case voor het plaatsen van zonnepanelen door een onderneming.
Dit artikel beschrijft hoe een prijs op CO2 invloed heeft op de business case voor het plaatsen van zonnepanelen door een onderneming. Wat kost het plaatsen van 100 zonnepanelen en wat betekent een prijs
Nadere informatieIntroductie windenergiesector
Introductie windenergiesector Blok 2 Sander Lagerveld Dag 10 Windenergie 1 Duurzaam werken op Zee Toepassing van windenergie in Nederland Duurzaam werken op zee 2 Windmolens verschijnen vanaf 12e eeuw
Nadere informatie