Hoofdstuk 1 Inleiding en leeswijzer

Transcriptie

1 Kadernota Door de Kadernota vast te stellen geven PS de kaders mee voor de (Meerjaren)begroting 2015(-2018). Het gaat hierbij in de eerste plaats om de budgettaire kaders. In de tweede plaats hebben PS de mogelijkheid om op basis van maatschappelijke trends en ontwikkelingen beleidsmatige kaders mee te geven voor de Begroting. Datum: 13 mei 2014

2 Hoofdstuk 1 Inleiding en leeswijzer Voor u ligt de Kadernota Door deze vast te stellen geven PS kaders mee voor de (Meerjaren)begroting 2015(-2018). Het gaat hierbij in de eerste plaats om budgettaire kaders. Daarnaast hebben PS de mogelijkheid om op basis van maatschappelijke trends en ontwikkelingen beleidsmatige kaders mee te geven. De Kadernota is als volgt opgebouwd: Hoofdstuk 2 gaat in op de en maatschappelijke financieel-economische ontwikkelingen, die relevant zijn voor deze Kadernota; Hoofdstuk 3 geeft het budgettair kader voor de jaren 2015 tot en met Aanvullend hierop wordt (aansluitend op de Voorjaarsnota 2014) inzicht gegeven in de financiële situatie in 2014 en (aansluitend op het Kaderbesluit infrastructuur) in de lange termijn ontwikkeling van kapitaal- en beheeriasten (horizon 2028). Hoofdstuk 4 gaat op de IRP-status van de Zuidplaspolder (begrotingsdoel 5.2) en Oude Rijnzone (begrotinsgdoel 5.3). De volgende bijlagen zijn toegevoegd: Bijlage 1: overzicht met calamiteitenbudgetten en posten onvoorzien Bij de behandeling van de Najaarsnota 2013 in PS (oktober 2013) heeft de Gedeputeerde Middelen toegezegd dat inzicht zal worden geboden in budgetten die bedoeld zijn om eventuele onvoorziene omstandigheden c.q. calamiteiten te kunnen opvangen. Dit inzicht wordt bij Kadernota gegeven.

3 Hoofdstuk 2 Maatschappelijke en financieel-economische ontwikkelingen 2.1 Inleiding Mondiale en landelijke trends en ontwikkelingen vragen om onze aandacht. Het is een uitdaging om deze te herkennen en ze vervolgens te vertalen naar Zuid-Holland. Dit hoofdstuk beschrijft trends en ontwikkelingen die gesignaleerd worden door toonaangevende onderzoekers of bureau's, zoals Planbureau voor de Leefomgeving, Sociaal Cultureel Planbureau en de Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid en die relevant zijn voor de provincie. De termijn waarop trends en ontwikkelingen zich openbaren, varieert. Deze Kadernota blikt vooruit naar de periode van en daarom komen vooral trends en ontwikkelingen aan bod waar op kortere termijn op geanticipeerd kan worden. Trends en ontwikkelingen worden in dit hoofdstuk met provinciale kerntaken verbonden om zodoende Provinciale Staten beter in staat te stellen om beleidsmatige kaders voor de Begroting mee te geven. In paragraaf 2.2 komen voor enkele provinciale beleidsvelden relevante trends en ontwikkelingen aan bod. Achtereenvolgens zijn dat de beleidsvelden: economie, wonen, mobiliteit, water, groen en energie. Paragraaf 2.3 gaat specifiek in op definancieel-economischeontwikkelingen. 2.2 Trends en ontwikkelingen Zuid-Holland is met zijn sterk op de export gerichte economie gevoelig voor ontwikkelingen in de wereldeconomie. Die sterke mate van verbondenheid maakt de regionale economie kwetsbaar. Door de grote mate van diversiteit en de potentie tot kruisbestuiving tussen sectoren is deze economie echter ook kansrijk en weerbaar. Verscheidene experts spreken van een lange periode van stagnatie (lage economische groei) die Zuid-Holland de komende decennia te wachten staat. Een hogere economische groei op de lange termijn is voor Zuid-Holland mogelijk. Dit is afhankelijk van de mate waarin de beroepsbevolking groeit en technologische innovaties voor productiviteitsstijgingen in de economie kunnen zorgen. De technologische ontwikkelingen leiden tot productiviteitsstijgingen, maar banen van de middenklasse kunnen hierdoor kwetsbaar worden. Steden kunnen daardoor te maken krijgen met een groeiende sociale tweedeling. De concurrentiekracht van belangrijke economische sectoren in Zuid-Holland wordt in sterke mate bepaald door de snelheid en het innoverend vermogen waarmee bedrijven inspelen op de opgaven die voortkomen uit maatschappelijke veranderingen op terreinen als energie, water, gezondheid en dergelijke. Groei van werkgelegenheid vindt vooral plaats in de 'nieuwe' groeisectoren (life science, clean tech, duurzame energie, biobased, security) en dan met name bij jonge bedrijven. Demografische ontwikkelingen vormen een belangrijke basis voor het wonen in Zuid-Holland. De omvang van de Zuid-Hollandse bevolking en huishoudens blijft groeien. Voor Zuid-Holland wordt tot 2050 een bevolkingsgroei berekend van ongeveer personen. Dat is bijna de helft van de nationale groei. In 2050 telt onze provincie ruim 4 miljoen inwoners, verdeeld over bijna 2 miljoen huishoudens. De woningbehoefte in Zuid-Holland zal sterk toenemen. Deze behoefte komt vooral vanuit ouderen, alleenstaanden en allochtonen. Ook de samenstelling van de bevolking verandert. Er is in Zuid-Holland namelijk onder andere sprake van vergrijzing en verkleuring. Dit leidt tot andere woonvoorkeuren en een verschuiving van de vraag naar wonen in stedelijk gebied. Het aspect kwaliteit wordt steeds belangrijker. Het gaat hierbij dan vooral om een betaalbare kwaliteit van woningen en woonmilieus. Het blijft de opgave om vraag naar en aanbod van woningen in balans te brengen. Economische, technologische en demografische ontwikkelingen werken door in de mobiliteit. Landelijk gezien worden in de scenario's van de studie Welvaart en Leefomgeving van het Centraal Planbureau en het Planbureau voor de Leefomgeving een gestage, doorgaande mobiliteitsgroei verwacht. Dit is echter wel afhankelijk van economische groei. Een aantrekkende wereldhandel kan een impuls geven aan het goederenvervoer. De verwachting is dat de ontwikkelingen voor Zuid-Holland niet af zullen wijken van het landelijke beeld. De groei van de binnenlandse mobiliteit van personen vlakt af sinds De oorzaak hiervan nog niet geheel duidelijk. Landelijk groeit het aantal mobiele 65-plussers en neemt het autogebruik onder jongeren af. In dunbevolkte gebieden speelt de auto nog verreweg de

4 belangrijkste rol. Hier is het autobezit vergeleken met de stedelijke gebieden hoger en stijgt het. Als gevolg van demografische ontwikkelingen neemt het gebruik van openbaar vervoer in landelijke gebieden af. Dit vraagt om een betere afstemming tussen vraag en aanbod. De grote verschillen in autogebruik tussen onder andere regio's en leeftijdsgroepen maken voorspellingen onzeker. Als dominante vervoerswijze blijft de auto belangrijk, maar in Zuid-Holland wordt deze geconfronteerd met een congestiedruk. Voor het economisch functioneren van Zuid-Holland is het van belang dat de interne en externe verbindingen goed zijn. Technologische ontwikkelingen bieden onder andere kansen voor een energietransitie, een grotere verkeersveiligheid en een verlenging van de levensduur en goedkopere aanleg en beheer van wegen. Ontwikkelingen in het klimaat, zeespiegelstijging, bodemdaling en menselijke activiteiten hebben een belangrijke invloed op de waterkwaliteit en -veiligheid van Zuid-Holland. In Zuid-Holland is er momenteel een continue aanvoer van zoetwater via de grote rivieren. Hiermee heeft Zuid-Holland nationaal en internationaal momenteel een gunstige uitgangssituatie. Klimaatverandering en bodemdaling kunnen leiden tot verzilting en daarmee tot een verminderde beschikbaarheid van zoetwater in Zuid-Holland. De ontwikkeling van verzilting vraagt om keuzes in toekomstige maatregelen, zoals een verbeterde toevoer van zoetwater of verschuiving naar gebruiksfuncties die minder afhankelijk zijn van zoetwater. Het Deltaprogramma omvat al maatregelen om de aanvoer van zoetwater meer robuust maken. Anticiperend op een hoger zoutgehalte wordt er in de glastuinbouw geïnvesteerd in zelfvoorzienendheid, maar ook andere sectoren investeren in waterbesparing of in transitie naar lagere zoutgevoeligheid. Door de klimaatverandering zullen de waterstanden in Zuid-Holland hoger worden met het risico op overstromingen als gevolg. Waar de ruimte langs de rivier beperkt is en om tijdelijke waterberging en grotere afvoercapaciteit mogelijk te maken zijn innovatieve oplossingen nodig. In het dichtbevolkte Zuid-Holland is natuur een schaars goed. Niet alleen de hoeveelheid, maar ook de kwaliteit van de natuur en het landschap zijn blijvende aandachtspunten. Verzuring, vermesting, versnippering, verdroging en klimaatverandering bedreigen planten en dieren. De landbouw is de grootste ruimtegebruiker op het platteland en daarmee een belangrijke beheerder van het Nederlandse en zeker ook het Zuid-Hollandse landschap. In de landbouw in Zuid-Holland zal de komende jaren sprake blijven van een productiviteitsstijging zowel in de akkerbouw als in de melkveehouderij. Gezond voedsel vanuit de directe omgeving van de consument kan een ontwikkeling zijn die zich voortzet. De akkerbouwbedrijven en de melkveehouderijbedrijven hebben een tendens naar schaalvergroting en verduurzaming om internationaal concurrerend te blijven. Een risico is dat de achteruitgang van biodiversiteit in het landelijk gebied doorzet en de kwaliteit van het landschap verder onder druk komt te staan. Rondom de stad zal de invulling van de landbouw steeds meer verbreed worden naar functiemenging met recreatie, erfgoed, energie en zorg. De opgave voor Zuid-Holland is om de ontwikkeling van de landbouw gepaard te laten gaan met verduurzaming en de kwaliteit van het landschap in stand houden. In Zuid-Holland bevindt zich een concentratie van energie-intensieve industrie en een concentratie van bevolking. De belangrijkste gebruikers van energie in Zuid-Holland zijn de mainport, greenport en de bebouwde omgeving. Europa zal op het wereldtoneel een minder belangrijke positie krijgen als het gaat om het verwerven van voldoende energiebronnen. Voor Europa is het noodzakelijk om in te zetten op onafhankelijkheid door besparing. Zuid-Holland zal bijdragen aan de Europese doelstelling om in Nederland in 2020 een aandeel van 14% duurzame energie te hebben. De grootste mogelijkheden voor het vergroten van efficiency liggen bij enerzijds het besparen in de industrie en de gebouwde omgeving en anderzijds het gebruik van rest- en aardwarmte. Elektriciteit zal een belangrijker aandeel krijgen in de energievoorziening van Zuid-Holland. De energietransitie vraagt meer en meer van de in Zuid-Holland schaarse ruimte in zowel boven- als ondergrond, omdat duurzame energie een groter ruimtebeslag heeft dan conventionele energie.

5 2.3 Financieel-economische ontwikkelingen' In het kielzog van het Eurogebied klimt de Nederlandse economie uit het dal met een verwachte groei van 0,75% bbp in 2014 en 1,25% bbp in Deze groei wordt grotendeels gedreven door een toename van de uitvoer. De bijdrage van binnenlandse factoren neemt toe, vooral vanuit de investeringen. In 2014 loopt de werkeloosheid nog op, maar in 2015 daalt deze licht als de arbeidsmarkt weer aantrekt. De inflatie is laag, waardoor de reële lonen in 2015 voorzichtig toenemen. Het overheidstekort stabiliseert op 2,9% bbp in 2014 en verbetert naar 2,1% bbp in Dit is onder de Europese begrotingsnorm van 3%. Bij deze cijfers gaat het Rijk uit van een afnemend EMU-tekort bij decentrale overheden. De feitelijke hoogte van het EMU-tekort is voor Zuid-Holland aan het einde van 2014 bekend. Het afnemend overheidstekort komt door de aantrekkende economie (wat leidt tot meer belastingopbrengsten) en de effecten van eerdere 'tekort reducerende maatregelen' van het Kabinet. Het herstel van de economie is nog zeer kwetsbaar. Dit komt vooral door de afhankelijkheid van de ontwikkeling van de wereldeconomie. Het herstel van het Eurogebied blijft achter bij dat van andere 'geavanceerde economieën' en het herstel van Nederland bij dat van het Eurogebied. Het IMF geeft evenals het CPB positieve signalen af over de ontwikkeling van de economie, maar waarschuwt eveneens voor het risico van een terugval. Met andere woorden: er lijkt sprake te zijn van herstel, maar er moeten nog vele slagen om de arm worden gehouden. De Minister van Financiën heeft al gezegd dat het met deze cijfers niet nodig zal zijn om extra te bezuinigen. Dit is goed nieuws voor decentrale overheden, die afgelopen jaren meerdere keren zijn geconfronteerd met de nadelige gevolgen van Rijksbezuinigingen. De (soms oplopende) effecten van deze eerdere bezuinigingen, zullen de komende jaren nog merkbaar zijn. De noodzaak om al dan niet extra te bezuinigen, is niet alleen afhankelijk van de ontwikkeling van de economie. Ook nieuwe beleidskeuzes van het Kabinet (bijvoorbeeld extra uitgaven) kunnen hierop van invloed zijn. Bij het verschijnen van de Rijksbegroting 2015 (in september 2014) zal hierover naar verwachting meer duidelijkheid zijn. ^ Zie Centraal Economisch Plan 2014 (CPB, maart 2014) en World Economie Outlook (april 2014, IMF)

6 Hoofdstuk 3 Budgettair kader Dit hoofdstuk bevat het budgettair kader voor de (Meerjaren)begroting 2015(-2018). Aanvullend hierop (en aansluitend op de Voorjaarsnota 2014) wordt ook ingegaan op de financiële situatie in Het budgettair kader bevat de belangrijkste ontwikkelingen in de baten en lasten op de provinciale begroting. Uitgangspunt hierbij is dat de begroting duurzaam in evenwicht dient te zijn. Verder wordt (aansluitend op het Kaderbesluit infrastrurtuur) inzicht gegeven in de lange termijn ontwikkeling van de kapitaal- en beheeriasten (horizon 15 jaar). De opbouw van dit hoofdstuk is als volgt: Paragraaf 3.1 geeft een samenvattend beeld van het budgettaire kader, de financiële situatie in 2014 en de lange termijn ontwikkeling van de kapitaal- en beheeriasten (horizon 2028); Paragraaf 3.2 geeft het budgettaire kader voor de jaren 2015 tot en met 2018 inclusief een inhoudelijke toelichting op de posten. 3.1 Samenvattend financieel beeld Financieel beeld 2014: Voorjaarsnota 2014 Nadat de algemene reserve is verhoogd met het rekeningresultaat 2013 { 26,3 min), wordt daarop een bedrag van 9,8 min in mindering gebracht. Dit is het bij jaarrekening 2013 gemelde beklemde deel van het rekeningresultaat (beklemd door juridisch afdwingbare of bestuurlijke verplichtingen). Een tweede correctie betreft een bedrag van 9,7 min. in de begroting 2013 was dit bedrag incidenteel vrijgevallen uit programma 2 om te voorkomen, dat de opcenten MRB verhoogd moesten worden om de begroting in evenwicht te houden. Conform de afspraken uit het Hoofdlijnenakkoord wordt dit bedrag nu weer toegevoegd aan programma 2. Dit bedrag is opgenomen in het Kaderbesluit infrastructuur en dient ter dekking van toegenomen beheeriasten infrastructuur in Na aftrek van deze posten sluit de Voorjaarsnota op een positief verschil van 6,8 min. Dit wordt voor een bedrag van 7,2 min veroorzaakt door een positieve bijstelling van de inkomsten uit het provinciefonds. Het voordelig verschil wordt toegevoegd aan de algemene reserve. De stand van de algemene reserve bedraagt (na Voorjaarsnota 2014) 65,5 min. Hiervan fungeert een bedrag van 30,0 min als weerstandscapaciteit. Het restant van de algemene reserve is vrij besteedbaar in 2014 en/ot latere jaren. Financieel beeld : budgettair kader voor de begroting 2015 laat een licht nadeel zien ( 0,5 min -/-). Voor het afdekken van dit tekort zou de algemene reserve ingezet kunnen worden. In de jaren daarna is sprake van een oplopend voordeel van 6,7 min in 2016 naar 16,9 min in Dit zijn voorlopige, indicatieve cijfers (op basis van huidige inzichten). Tabel: budgettair kader voor de jaren (bedragen x 1 min) Saldo 0,5 (-/-) 6,7 (+) 15.7 (+) 16.9 (+) De belangrijkste ontwikkelingen in de periode 2015 t/m 2018 zijn (zie paragraaf 3.2 voor een toelichting hierop): gelijkblijvende inkomsten uit de opcenten MRB (conform het Hoofdlijnenakkoord wordt het opcententarief niet verhoogd);

7 nadelige ontwikkelingen in het provinciefonds (als gevolg van eerdere Kabinetsmaatregelen) worden deels gecompenseerd door het accres: verwerking van eerdere besluiten ten aanzien van infrastructuur leidt tot een toename van de kapitaal- en beheeriasten; structurele verwerking van uitlooptoelagen en minplaatsingen (BUM'ers) leidt tot een toename van de lasten; compensatie van prijsontwikkelingen (prijspeil 2015) leidt tot een toename van de lasten; structurele verwerking van de ontwikkelingen uit de Voorjaarsnota leidt tot een afname van de lasten. Lange termijn ontwikkeling kapitaal- en beheeriasten: horizon 15 Jaar In het Kaderbesluit infrastructuur zijn maatregelen opgenomen waardoor de stijging van de kapitaal- en beheeriasten op basis van eerdere besluitvorming beperkt blijft tot een extra beslag op de financiële ruimte in de jaren oplopend naar een bedrag van gemiddeld 40 min (horizon 2028). Dit is op basis van de cijfers en uitgangspunten uit de notitie 'lange termijn inzicht kapitaal- en beheeriasten' (die op 15 januari 2014 is vastgesteld door GS en waarvan de commissies B8iM en V&M op 12 maart 2014 kennis hebben genomen). Doordat deze stijging beperkt blijft tot een bedrag van gemiddeld 40 min zouden er (bij voor het overige gelijkblijvende omstandigheden) geen tekorten ontstaan op langere termijn (horizon 2028). Deze Kadernota meldt echter een aantal aanvullende ontwikkelingen met nadelige financiële consequenties voor de provincie. Dit komt vooral door de in tijd in omvang oplopende korting op het provinciefonds in verband met samenwerking provincies. Dit zou betekenen dat er (bij voor het overige gelijkblijvende omstandigheden) vanaf 2020 tekorten gaan ontstaan op de provinciale begroting. Hierbij is nog geen rekening gehouden met de lange termijn effecten van het compenseren van loon- en prijsontwikkelingen. Als er jaarlijks compensatie plaatsvindt en de algemene inkomsten van de provincie (met name opcenten MRB en provinciefonds) groeien niet hard genoeg mee met de loon- en prijsontwikkelingen, dan leidt dat tot een extra financieel nadeel. Als er niet wordt gecompenseerd zal dat binnen programma's moeten worden opgevangen. Dit kan echter niet meer door verbetering van de efficiency. Daarom zal er bezuinigd of zullen er keuzes gemaakt moeten worden. Naast bovenstaande ontwikkelingen zal ook het aantrekken van nieuwe financiering voor de realisatie van investeringsplannen van invloed zijn op de beschikbare ruimte. Relevant hierbij zijn ondermeer de omvang van de financieringsbehoefte (afhankelijk van het investeringsvolume en omvang eigen middelen) en de ontwikkeling van de rente.

8 3.2 Budgettair kader In onderstaande tabel staan de belangrijkste ontwikkelingen in de baten en lasten weergegeven voor de jaren 2015 tot en met 2018, die samen leiden tot een begrotingssaldo van 0,5 min (-/-) in 2015, 6,8 min in 2016, 15,8 min in 2017 en 16,9 min in 2018 (bedragen x 1 min) Beginstand (Meerjarenbegroting ) Baten Opcenten MRB opheffen vrijstelling oldtimers ,8 38,0 0, PM PM PM PM Provinciefonds accres: accres (prijspeil 2015) inclusief standaard onzekerheidsmarge 1.5 min aanvullende onzekerheidsmarge 1,5 min Provinciefonds overig: overheveling jeugdzorg samenwerking provincies vermindering ambtsdragers frictie overheveling VTH BDU / groen in algemene uitkering aanpassing verdeelmaatstaf woonruimten Lasten Kaderbesluit MP! / MPO beheer nieuw areaal / kapitaallasten programma 2 ontwikkeling beheeriasten (zonder uitvoeringsbesluit) , ,ü -1.6 PM PM PM PM PM PM PM PM PM PM PM PM PM PM PM structurele venwerking uitlooptoelagen en minplaatsingen (BUM'ers) Loon- en prijsontwikkelingen (prijspeil 2015) Materiële budgetten Subsidies Investeringen Infra overige ontwikkelingen structurele doorwerking ontwikkelingen vooqaarsnota ondersteuning n.a.v. vervallen Rijksbijdrage exteme veiligheid Totaal mutaties Kadernota ( ) Stand Kadernota , ,7 16,9

9 ToelichtinR: 1. Inkomsten uit de opcenten Motorrijtuigenbelasting De provincie heft op wettelijke basis opcenten op de Motorrijtuigenbelasting (MRB). De hoogte van de inkomsten worden bepaald door ontwikkelingen in het wagenpark en het opcententarief. PS besluiten jaarlijks om het opcententarief voor het eerstvolgend begrotingsjaar al dan niet te verhogen. In deze collegeperiode is het opcententarief - conform het Hoofdlijnenakkoord - niet verhoogd (de laatste verhoging was in 2009). Het Rijk heeft een wettelijk maximum gesteld aan het opcententarief. Als Zuid-Holland dit maximum zou hanteren, dan zou dat leiden tot een bedrag van circa 52,0 min structureel aan meeropbrengsten (dit wordt ook wel aangeduid als de zogeheten onbenutte belastingcapaciteit).^ Hierbij dient te worden opgemerkt, dat Zuid-Holland het hoogste opcententarief heeft van alle provincies. Daarnaast worden de inkomsten bepaald door ontwikkelingen in het wagenpark. Bepalend hierbij zijn het aantal belastingplichtige auto's in Zuid-Holland en het gemiddelde gewicht (hoe zwaarder de auto, hoe meer belasting er betaald moet worden). In de huidige meerjarenbegroting ( ) is rekening gehouden met een lichte groei van het aantal auto's en een lichte daling van het gemiddelde gewicht (fabrikanten zetten namelijk in op lichtere auto's). In de ramingen is al rekening gehouden met de effecten van het besluit van het Rijk om de vrijstelling voor het betalen van MRB voor energiezuinige auto's grotendeels terug te draaien. De meest recente informatie van de Belastingdienst geeft geen aanleiding om de ramingen bij te stellen. In de ramingen is nog geen rekening gehouden met de mogelijke effecten van het besluit van het Rijk om ook de vrijstelling voor oldtimers grotendeels terug te draaien. De Belastingdienst heeft aangegeven niet over cijfers te beschikken, waarmee een betrouwbare inschatting kan worden gegeven. Van invloed op het uiteindelijke effect is de reactie van autobezitters (grootschalige export of sloop van auto's beperken het effect; de verwachting is dat dit wel op grote schaal zal gaan gebeuren). De ontwikkeling van het wagenpark wordt beïnvloed door de economische situatie. Als de economie niet aantrekt, dan is een krimp te verwachten. Bij stabilisatie van de economie of een gematigde groei, is de verwachting dat met name sprake zal zijn van vervangingen (wat leidt tot een gelijkblijvend aantal auto's en een lichte daling van het gemiddelde gewicht). Als de economie fors aantrekt, dan kan dat tot gevolg hebben dat mensen duurdere auto's gaan aanschaffen in een hogere gewichtsklasse. 2. Provinciefonds De ontwikkeling van provinciefonds is via het zogeheten accres gekoppeld aan de ontwikkeling van de Rijksuitgaven. De afgelopen jaren stond het accres door de voortdurende (dreiging van) Rijksbezuinigingen onder druk. De afgelopen periode is er dan ook voor gekozen om in afwijking van de circulaires van het Rijk extra behoedzaam te ramen. Nu er positieve signalen zijn over de ontwikkeling van de economie, is er voor gekozen om weer uit te gaan van de cijfers uit de meest recente circulaire van het Rijk (de decembercirculaire 2013). Wel wordt er (bovenop de standaard behoedzaamheid van 1,5 min die wordt gehanteerd bij het ramen van het provinciefonds) een extra behoedzaamheid toegepast van 1,5 min. Dit in verband met de effecten van eventuele onderuitputting van de Rijksbegroting Tabel: Ontwikkeling accres provinciefonds (bedragen x 1 min) Accres (inclusief standaard behoedzaamheid) 8,7 7,3 7, ,3 Extra behoedzaamheid -1,5-1,5-1, ,5 Overheveling Jeugdzorg 0,0 0,0-7,2-7,2-7,2 Samenwerking provincies 0,0-0,8-1,5-2,3-3,0 Vermindering ambtsdragers 0,0-1, ,6 Saldo ontwikkelingen provinciefonds 3.4-4,5-5,3-6,0 ' Betreft stand van het begrotingsjaar 2015, zoals opgenomen op pagina 132 van de Begroting

10 In achtereenvolgens de mei- en septembercirculaire 2014 zal nieuwe informatie zijn opgenomen over de ontwikkeling van het accres. Van invloed op de ontwikkeling van het accres zijn onder andere de effecten van onderuitputting op de Rijksbegroting en de mogelijke keuze voor nieuwe in- of extensiveringen. Naast het accres zijn ook de volgende ontwikkelingen van invloed op de inkomsten uit het provinciefonds: Korting provinciefonds i.v.m. samenwerking provincies (C 11,3 min -/-) In het Regeerakkoord is afgesproken een bedrag oplopend naar 75 min te korten op het provinciefonds in verband met de voorgenomen samenvoeging van provincies. Omdat dit een financiële afspraak betreft uit het Regeerakkoord is de verwachting, dat dit bedrag ongeacht de daadwerkelijke samenvoeging van provincies zal worden doorgevoerd. Het aandeel van Zuid-Holland in de korting bedraagt circa 0,8 min in 2015, oplopend naar circa 3 min in 2018 en 11,3 min structureel vanaf Korting provinciefonds i.v.m. vermindering politieke ambtsdragers ( 1,6 min -/-) In het Regeerakkoord is afgesproken om een bedrag van 10 min te korten op het provinciefonds in verband met de voorgenomen vermindering van het aantal politieke ambtsdragers. Omdat dit een financiële afspraak betreft uit het Regeerakkoord is de verwachting, dat dit bedrag ongeacht de daadwerkelijke vermindering van het aantal ambtsdragers zal worden doorgevoerd. Het aandeel van Zuid-Holland in de korting bedraagt 1,6 min structureel met ingang van Uitname provinciefonds in verband met overheveling jeugdzorgtaken ( 7,2 min -/-) Met ingang van 2016 neemt het Rijk een bedrag van 90 min uit het provinciefonds in verband met de overheveling van jeugdzorgtaken van provincies naar gemeenten. In de begroting is al rekening gehouden met een bijdrage van Zuid-Holland aan deze uitname van 12 min. Op basis actuele informatie van het Rijk is nu bekend, dat Zuid-Holland rekening moet houden met een aanvullend nadelig effect van 7,2 min structureel. Daarnaast is sprake van de volgende ontwikkelingen, die op termijn een positief danwel negatief effect kunnen hebben. Het gaat dan om: de voorgenomen overheveling van groen- en BDU-middelen naar de algemene uitkering van het provinciefonds (hierdoor kunnen er herverdeeleffecten ontstaan); de structurele verwerking van de overheveling van middelen naar het gemeentefonds in verband met de overdracht van taken met betrekking tot vergunningverlening, toezicht en handhaving aan gemeenten (in 2014 is hierdoor sprake van een nadelig effect van 0,7 min voor Zuid-Holland; het ministerie van Binnenlandse Zaken werkt in overleg met het IPO aan een definitief voorstel; de structurele effecten zijn - in afwachting hiervan - nog niet bekend); aanpassing verdeelmaatstaf woonruimten (aanpassing van de definitie van deze verdeelmaatstaf leidt naar verwachting tot een licht voordeel voor Zuid-Holland; de omvang hiervan is nog niet bekend). 3. Kaderbesluit infrastructuur 2014 Op verzoek van PS is met de ingang van de begroting 2014 inzicht geboden in de lange termijn ontwikkeling van de kapitaal- en beheeriasten (horizon 2028). Het betreft hier financiële consequenties van eerdere besluiten, die niet binnen de wettelijk voorgeschreven reikwijdte (vier jaar) van de provinciale meerjarenbegroting vallen. De uitkomsten van dit traject zijn vastgelegd in de notitie 'lange termijn inzicht kapitaal- en beheeriasten', die op 15 januari 2014 door GS is vastgesteld en waarvan de commissies Bestuur & Middelen en Verkeer & Milieu op 12 maart 2014 kennis hebben genomen. Uit de notitie blijkt dat de kapitaal- en beheeriasten de komende jaren sterk toenemen als gevolg van eerdere besluiten over aanleg en beheer van infrastructuur. Geconstateerd is dat er structurele begrotingsruimte is voor de toename van de kapitaallasten MPI en voor de beheeriasten nieuw areaal (waarbij nog geen rekening is gehouden met de extra beheeriasten van nieuw areaal waarover nog geen definitieve besluitvorming heeft plaatsgevonden; hiervoor is in de Kadernota - evenals in de notitie lange termijn inzicht kapitaal- en beheeriasten - een PM opgenomen). 11

11 Tevens is er geconstateerd dat een bedrag oplopend naar 27 min nog niet is gedekt (het betreft meerjarige lasten met betrekking tot de geactualiseerde nota budgetbehoefte). Daarnaast is er voor een bedrag van tweemaal 10 min (in 2014 en 2015) nog geen dekking. Tot slot is nadere invulling gegeven aan de in de notitie lange termijn inzicht kapitaal- en beheeriasten genoemde onzekerheid met betrekking tot de actualisatie van de nota budgetbehoefte. Het betreft hier een bedrag van 2,9 min structureel aan beheeriasten voor areaal dat tussen 2010 en 2013 in beheer is genomen. Dit bedrag is nog niet gedekt. Daarentegen nemen de in de notitie lange termijn inzicht weer met een bedrag van 0,4 min structureel af, doordat de beheeriasten voor de Rijnlandroute wat lager uitvallen (dit conform het ontwerp inpassingsplan Rijnlandroute). Voor bovenstaande ontwikkelingen dient binnen de begrotingsdoelen 2.1 (zorg kwaliteit provinciale infrastructuur) en 2.2 (betere bereikbaarheid en verkeersveiligheid) dekking te worden gevonden. Het Kaderbesluit infrastructuur (dat tegelijkertijd met de Kadernota en Voorjaarsnota door PS wordt vastgesteld) bevat de bijsturingsmaatregelen hiervoor. Deze maatregelen zijn vooral gericht op herijkingen van reserveringen voor weerstand en heroverweging van vrijval, toedeelbare ruimte en bestuurlijk niet gecommitteerde budgetten. Voor 2014 wordt er (als onderdeel van de bijsturingsmaatregelen) een bedrag van 9,7 min uit de algemene reserve toegevoegd. Het gaat om een bedrag dat bij de Begroting 2013 uit programma 2 is vrijgevallen in de financiële ruimte om te voorkomen, dat het opcententarief verhoogd moest worden om de begroting in evenwicht te brengen. Deze middelen vloeien nu (conform de afspraken uit het Hoofdlijnenakkoord) weer terug naar programma 2. De bijsturingen uit het Kaderbesluit betekenen onvermijdelijk een forse afname van de ruimte voor toedeling van middelen aan ambities en voor de fiexibiliteit in de programma's. Dit betekent echter niet dat er de komende jaren geen ruimte meer zal zijn voor het dekken van ambities voor infrastructuur. Na de bijsturingen is nog steeds sprake van een beperkte ruimte als gevolg van de jaarlijkse, structurele instroom voor het MPI. Uit de notitie 'lange termijn inzicht kapitaal- en beheeriasten' volgt een bepaald patroon waarin er (als gevolg van eerdere besluitvorming) jaarlijks een extra beslag wordt gelegd op de financiële ruimte. Dit bedrag loopt op tot gemiddeld 40 min. Over een langere periode bezien wordt er voldoende bezuinigd, maar in de tijd gezien kunnen er verschillen ontstaan tussen de bedragen waar in de notitie lange termijn inzicht vanuit is gegaan en het werkelijke effect van het Kaderbesluit (het ene jaar wordt er en opzichte van de notitie lange termijn inzicht teveel bezuinigd, het andere jaar te weinig). Dergelijke verschillen worden voortaan via de egalisatiereserve in programmareserve 2 rechtgetrokken.. Tabel: Egalisatie infrastructuuriasten via programmareserve 2 (bedragen x 1 min) Beroep op financiële ruimte Kadernota (cf. notitie lange termijn inzicht) 1,1 4,8 3,4 9,5 Kaderbesluit infra 1,6 8,6 7,6 6,4 le storten in (+)/onttrekken (-} aan programmareserve 2 +0, ,2 +3,1 4. Loonkosten: structurele verwerking uitlooptoelagen en minplaatsingen (BUM'ers) In de Kadernota hebben PS incidenteel (voor de periode 2013 t/m 2016) budget beschikbaar gesteld voor het geraamde tekort op de loonkosten als gevolg van de uitlooptoelagen en minplaatsingen. Dit is ten laste gebracht van de financiële ruimte, wat verwerkt is in de Begroting Voor de jaren na 2016 dient dit structurele, maar aflopende tekort nog in de begroting te worden verwerkt. In 2017 gaat het om een bedrag van 3,5 min en in 2018 om 3,2 min (op de lange termijn loopt dit bedrag verder af met 3,0 min in 2019 en 2,5 min in 2020; na 2028 dalen de effecten onder de 1,0 min en na 2035 onder de 0,1 min). Bij deze cijfers is alleen rekening gehouden met het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd. Mogelijke effecten van vervroegd uittreden door vrijwillige mobiliteit of gebruik van regelingen uit het Sociaal Convenant zijn niet becijferd. 12

12 5. Loon- en prijsontwikkelingen Jaarlijks besluiten PS door het vaststellen van de Kadernota om programma's al dan niet te compenseren voor prijsontwikkelingen. Bij deze Kadernota gaat het om het al dan niet compenseren van programma's voor het op prijspeil 2015 brengen van uitgavenbudgetten. Dit betreft structurele uitgavenbudgetten, die worden gedekt uit algemene, provinciale middelen (opcenten MRB, provinciefonds). Conform de op 15 juli 2008 door GS vastgestelde uitgangspunten worden de volgende budgetten geïndexeerd in de begroting: De materiële budgetten worden geïndexeerd met de zogeheten consumentenprijzenindex (CPI) van het CPB. Hierop wordt een neerwaartse correctie toegepast van 0,5%. Voor 2015 verwacht het CPB een CPI van 1,5%. Toepassing hiervan betekent compensatie van de materiële budgetten met 1%. In afwijking hiervan worden materiële budgetten voor beheer en onderhoud voor infrastructuur (evenals de investeringen in infrastructuur) geïndexeerd met de zogeheten index bruto overheidsinvesteringen (IBOI). Structureel effect van indexatie voor het op prijspeil 2015 brengen van materiële budgetten met CPI / IBOI is circa 1,2 min; Gesubsidieerde instellingen worden gecompenseerd voor een deel materiële en een deel personele lasten. Hiervoor wordt voor 30% van het subsidiebedrag de CPI (1,5%) gebruikt en voor 70% een index m.b.t. loonkosten van het CPB (2,5%); structureel effect van compensatie is circa 0,5 min; Investeringen in infrastructuur worden geïndexeerd met de index bruto overheidsinvesteringen (IBOI). Het CPB verwacht voor 2015 een IBOI van 1,25%. Structureel effect van compensatie is circa 0,2 min oplopend naar circa 0,9 min in De bijdragen aan verbonden partijen maken deel uit van het materiële budget, maar zijn nog niet verwerkt in het budgettaire kader. Dit komt doordat nog niet bekend is of de besturen van deze partijen (waarin Zuid-Holland zitting heeft) zullen besluiten tot het verhogen met de deelnemersbijdrage met loon-/prijsontwikkelingen. Indicatief komt ongeveer 50% van alle exploitatielasten op de begroting in aanmerking voor compensatie uit de financiële ruimte. De overige 50% heeft onder andere betrekking op loonkosten, overige investeringen (m.n. bedrijfsvoering), incidentele uitgaven uit reserves (die nog het prijspeil kennen van het jaar waarin deze middelen in de reserves zijn gestort) en uitgaven gedekt uit Rijksbijdragen. Zoals hierboven aangegeven zijn exogene loonontwikkelingen (zoals CAO-ontwikkelingen / werkgeverslasten) niet verwerkt in het budgettair kader. Voor deze ontwikkelingen geldt dat deze (naar aanleiding van de motie Demoed) afgelopen jaar deels zijn opgevangen binnen de personele begroting. Het structureel opvangen van deze exogene stijgingen op het gebied van loonkosten ten laste van de personele begrotingen betekent een structurele uitholling op de begroting van het apparaat. Hierdoor kan tevens de doelrealisatie van onderdelen van programma's gevaar lopen. Voor indexatie van uitgavenbudgetten worden indexen van het CPB gebruikt. Het CPB baseert deze indexen op actuele economische scenario's en maakt prognoses voor één jaar vooruit. Dat maakt deze indexen geschikt om te hanteren in een begroting. In de praktijk kan de provincie met leveranciers of bijvoorbeeld subsidie instellingen andere afspraken maken over compensatie van (loon- en/ot) prijsontwikkelingen. Dit geldt bijvoorbeeld bij infrastructuur (waarbij in contracten wordt gewerkt met actuele cijfers over ontwikkeling van prijzen van bijvoorbeeld bouw- en brandstoffen) en bij verbonden partijen, waar specifieke afspraken zijn gemaakt. 6. Overige ontwikkelingen Tot slot wordt ingegaan op een aantal overige ontwikkelingen. In de eerste plaats gaat het hierbij om ontwikkelingen uit de Voorjaarsnota 2014 die meerjarig doorwerken (voor een inhoudelijke toelichting zie de Voorjaarsnota): vrijvallende kapitaallasten: voordeel van 0,2-0,9 min in de jaren 2015 t/m 2018; toevoeging 'rente' aan voorziening fonds nazorg: nadeel van 0,3 min structureel; vervallen wettelijk verplichte rentetoevoeging OVP BDU: voordeel van 0,5 min structureel 13

13 In de tweede plaats geldt dat de Rijksbijdrage voor externe veiligheid met ingang van 2015 komt te vervallen. Deze bijdrage wordt deels ingezet ter dekking van apparaatslasten en ondersteuning. Door het wegvallen van de bijdrage komt ook de dekking te vervallen. Een bedrag van 0,9 min had specifiek betrekking op de ondersteuning. Voorgesteld wordt om dit bedrag niet (vanwege het vervallen van de bijdrage en bijbehorende taak) af te bouwen, maar om het ten laste te brengen van de financiële ruimte. Reden hiervoor is dat de provincie niet alleen taken afstoot, maar de komende jaren ook nieuwe taken krijgt (o.a. DLG). In de derde plaats is er een berekening gemaakt van de indicatieve effecten van de invoering van de in december 2013 door PS vastgestelde nota Investeren. Waarderen en Afschrijven. Deze nota koppelt het moment van activeren van investeringen aan de afronding van concrete projectfasen en niet meer (zoals eerst het geval was) aan de start van een project. Dit leidt tot een gespreid verloop van de kapitaallasten. De consequenties van de wijziging van het moment van activeren heeft op de lange termijn nauwelijks financiële gevolgen. Voor de jaren zal echter sprake zijn van een financieel voordeel, aangezien activering op een later moment plaatsvindt. Op basis van de huidige investeringsramingen (zoals die bijvoorbeeld opgenomen in het MPI ) en de stand van projecten per 31 december 2013 is berekend wat de omvang hiervan is. Gedurende de huidige collegeperiode blijft het incidentele voordeel binnen programma 2 beschikbaar voor dekking van toekomstige kapitaallasten door middel van reservering. In de Begroting 2015 en Najaarsnota 2014 zullen financiële consequenties worden herberekend op basis van nieuwe investeringsramingen Incidenteel effect kapitaallasten 6,2 -/- 11,1/- 10,2 / Storting in programmareserve2 6,2 (+) 11,2 (+) 10,2 (+) 14

14 Hoofdstuk 4 IRP's Zuidplaspolder en Oude Rijnzone In dit hoofdstuk wordt ingegaan op actuele ontwikkelingen ten aanzien van de Zuidplaspolder en Oude Rijnzone met (mogelijk) consequenties voor de IRP-status. Zuidplaspolder Het IRP Zuidplaspolder (begrotingsdoel 5.2) is in 2002 gestart om de gebiedsontwikkeling van de Zuidplaspolder vorm en inhoud te geven. Bij de start van het huidige college in 2011 is geconstateerd dat gezien de fase van ontwikkeling de IRP status nog diende te worden gehandhaafd. Afgelopen jaren is de programmering opnieuw beoordeeld en vastgelegd in de herijkingsstudie Zuidplaspolder. Met de gebiedspartijen zijn afspraken gemaakt voor de verdere gebiedsontwikkeling en de verantwoordelijkheid van elk van de partijen daarin. Daar waar op basis van de oorspronkelijke programmering sprake was van soms wat diffuse verantwoordelijkheden, zijn deze in overeenstemming gebracht met de reguliere verantwoordelijkheden van de betreffende partijen (ontvlechting). Tevens is door de deelnemers besloten de gemeenschappelijke regeling "Regionale Ontwikkelingsorganisatie Zuidplaspolder" per 1 januari 2015 op te heffen. Projecten zijn inmiddels in uitvoering genomen of starten naar verwachting binnenkort met de uitvoering, zoals de aanleg van de Parallelstructuur A12, de ontwikkeling van de Glasparel +, de woningbouw aan de kernen van Moerkapelle en Zevenhuizen en de aanleg Groene Waterparel. Gezien de huidige fase behoeft het programma niet meer de IRP-status te behouden (wel blijft uiteraard sprake van een integraal-ruimtelijke opgave die in uitvoering zit). Daarom zal in de begroting 2015 het IRP Zuidplaspolder niet meer in programma 5 worden opgenomen. Ter afronding van het IRP zullen de programmabudgetten worden overgebracht van programma 5 naar programma 2. Oude Riinzone Het IRP Oude Rijnzone (begrotingdoel 5.3) is gericht op de koppeling tussen verstedelijking, infrastructuur en groenblauwe structuur en de wijze waarop (al vastgestelde) kwaliteitscriteria worden gehanteerd. De Gemeenschappelijke Regeling Oude Rijnzone is verantwoordelijk voor de programmering en planning, de gemeenten voor de uitvoering en de provincie maakt, middels (in business case en Ontwikkelstrategiekader (OSK) vastgelegde) financiële bijdragen, de uitvoering mogelijk. De GR Oude Rijnzone heeft een looptijd tot en met 31 december Er heeft een evaluatie plaatsgevonden en de besluitvorming naar aanleiding hiervan dient nog plaats te vinden. Als besloten wordt dat de GR niet wordt gecontinueerd in 2015, dan kan de consequentie daarvan zijn dat de IRP-aanpak wordt vervangen door een aanpak via de lijn. In de begroting 2015 zal hier duidelijkheid over worden geschapen. 15

15 Bijlage 1: inventarisatie budgetten voor onvoorziene omstandigheden en calamiteiten Aanleiding. In de Najaarsnota 2013 is een incidentele bezuiniging opgenomen van 7,1 min. voor het jaar Bij deze bezuiniging is de opmerking opgenomen dat in de voorstellen posten waren opgenomen die zijn bedoeld om eventuele onvoorziene omstandigheden c.q. calamiteiten te kunnen opvangen. Dit aspect heeft er toe geleid dat bij de behandeling van de Najaarsnota 2013 in PS vragen zijn gesteld over de aanwezigheid van deze budgetten in de begroting. Door de Gedeputeerde is tijdens de vergadering toegezegd dat inzicht zal worden gegeven in deze budgetten. Dit gebeurt bij de Kadernota De afgelopen periode heeft een inventarisatie van deze budgetten plaats gevonden op basis van de Begroting Uitkomsten. In de begroting zijn de volgende geregeld / beschikbaar met betrekking tot calamiteiten en/ot onvoorzien. Conform de beleidsnota weerstandsvermogen en risicomanagement beschikt de provincie over een aantal mogelijkheden om middelen in te zetten voor het opvangen van risico's / onvoorziene omstandigheden. Het gaat hierbij om de post onvoorzien in programma 6 ( 0,5 min structureel), de financiële ruimte (in de jaren t/m 2018 variërend tussen de O en 17 min), de onbenutte belastingcapaciteit (ca. 52 min structureel), de algemene reserve (ca. 65 min incidenteel) en het juridisch niet-beklemde deel van de programmareserves (ca. 241 min incidenteel). Daarnaast is er binnen investeringsprojecten is, afhankelijk van het stadium waarin een project verkeert, een risicobedrag opgenomen, dat geduid kan worden als onvoorzien. Verder zijn bij programma 2 Mobiliteit en Milieu middelen binnen de programmareserve beschikbaar om (onvoorziene) pieken op te kunnen vangen als gevolg van bijvoorbeeld vertragingen / versnellingen in projecten en verschuivingen van kasritmes in investeringen. Bij de Jaarrekening 2013 is een bedrag van 0,5 min gereserveerd voor kosten/risico bestuursdwang omgevingsdiensten gevormd. Naast de hierboven genoemde posten is uit de inventarisatie een bedrag van rond de 4,0 min naar voren gekomen dat gezien kan worden als onvoorzien/calamiteitenbudget, ln de tabel op de volgende pagina is dit gespecificeerd. Deze posten zijn binnen de budgetten opgenomen om in voorkomende gevallen adequaat en snel te kunnen handelen. 16

16 Inventarisatie budgetten voor onvoorzien en calamiteiten progr Onderwerp Omvang onvoorzien / calamiteiten toelichting 2 Beheer en ondertxxxj (vbar-v«gen en fietspaden Binnen de budgetten voor Beheer en Ondertioud is een bedrag gereseoieerd voor het opvangen van calamiteiten/reparatie ven 2.1 min IHet is niet zo dat dit geld "vh)' is. Binnen beheer en ondertkxjd zijn er ieder Jaar terugkerende incidenten waarop moet worden geacteerd en waar geld wor nodig is Hier liggen bestekken aan ten grotklslag waarorkler bijvoorbeeld een calamiteitenbestek. Deze budgetten worden in de begroting aar>gemeikt als calamiteiten resp reparatiebudget 2 Dekking RUD-vorming In het kader ven de vorming ven deod-en is afgesproken om zolang de OD-vorming nog plaats vind een beperkt budget t)eschikbaar te houden om eventualiteiten op te vengen Conform de afspraken is deze post steeds verantwoord in de motie 200 en het deel dal niel nodig was voor de \ormlng van de OD-en is steeds bij NJN/jaarrekening toegevoegd aan de financiële ruimte 7 Bedrijfsvoering l&a Binnen de budgetten NOOT automatisering is een bedrag gereserveerd voor inhuur van exteme specialistische orxjersteuning in het geval van calamiteiten Gedurende het Jaar wordt de kans op het optreden ven dergelijke calamiteiten (risico) kleiner en worden de middelen geleidelijk door herprioritering beschlkt>aar gesteld voor uitvoenng van projecten Het budget is daarmee dus niet vrij beschikbaar 7 Bedrijfs wering FZ Binnen de budgetten voor facilitaire zaken is een projectenbudget beschikbaar Dil tiudget wordt gebruikt voor kosten en projecten die bij het opslellen van de t)egroting nog onvoorzien zijn Dit geld Is niet vrij tieschikbaar aangezien facilitaire zaken jaariijks geconfronteerd wordt met dergelijke proiecten en kosten Voor het begrotingsjaar 2014 Is dit budget vnjwel volledig benut. Tolaal