Power: vertrouwen, verbinden en versterken DISCUSSIENOTA over MAATSCHAPPELIJKE ACTIVERINGSCENTRA IN ENSCHEDE

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Power: vertrouwen, verbinden en versterken DISCUSSIENOTA over MAATSCHAPPELIJKE ACTIVERINGSCENTRA IN ENSCHEDE"

Transcriptie

1 Blauwe notitie Power: vertrouwen, verbinden en versterken DISCUSSIENOTA over MAATSCHAPPELIJKE ACTIVERINGSCENTRA IN ENSCHEDE Nota over stand van zaken & kaderstellend debat met de Raad 10 oktober 2011

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding Ontstaan Uitgangspunten: doel & methodiek Terugblik: resultaten Toekomstige visie Power Onderdeel EAA Andere beleidsterreinen Bijlagen. 8 2

3 1. Inleiding Als gevolg van de toezegging van het college tijdens de behandeling van de Kaderbegroting biedt het College deze nota aan. De nota gaat over de Maatschappelijke activeringscentra (Power) in Enschede. In hoofdstuk 1 komt het ontstaan en de uitgangspunten van Power aan de orde. Het tweede hoofdstuk zal ingaan op de resultaten die de afgelopen jaren zijn behaald. In hoofdstuk 3 kijken we vooruit, ingegaan wordt op de plek van Power als onderdeel van EAA (Enschedese Arbeidsmarktaanpak) en de relatie met andere programma s. Daarbij gaat het met name om de aansluiting van de Powers op de ontwikkelingen op het gebied van frontlijnsturing, WMO en de ontwikkelingen in het kader van de AWBZbegeleidingsactiviteiten. In deze nota leggen we u tevens enkele vragen voor om de koers van Power te bepalen voor de komende jaren. Tijdens het randprogramma op 3 oktober is een eerste presentatie gegeven over dit onderwerp. Op basis van de uitkomsten van deze discussie zal deze blauwe nota verder vorm krijgen. Het vervolgproces hierop bestaat uit het vaststellen van een beleidsvisie Powers voor de komende jaren door de Raad. 1.1 Ontstaan In de afgelopen jaren is in de gemeente Enschede veel geïnvesteerd in de reïntegratie van werkzoekenden. Bij een groep werkzoekenden, met name degenen die al lang afhankelijk zijn van een uitkering en laag op de participatieladder staan, bleek het reguliere aanbod niet die prikkels af te geven die nodig waren om in beweging te komen. In het kader van kennisuitwisseling over dit onderwerp heeft in 2007 een werkbezoek aan Engeland, Manchester, plaatsgevonden. Diverse raadsleden hebben hierbij kennis gemaakt met de werkwijze en positieve resultaten van zogenoemde Knowlegde Mills (Talentspinnerijen), een inspirerend bezoek. Terug in Enschede is het gedachtegoed van de Talentspinnerij, op verzoek van de gemeenteraad van Enschede, verder uitgewerkt. Deze uitwerking heeft onder andere geleid tot het opzetten en de opening van het Maatschappelijk activeringscentrum (Power) in stadsdeel Zuid in Met Power is voor een groep werkzoekenden een andere weg ingeslagen om te komen tot activering. De volgende uitgangspunten staan bij Power centraal: - Het talent van mensen & geloof in mensen staat voorop; - Faciliteer mensen in hun maatschappelijke activering en participatie en laat ze zelf ervaringen opdoen; - Maak een verbinding met alle burgers en partijen in de wijk. Om een beeld te krijgen van de potentiële doelgroep van Power treft u hieronder een verdeling aan van mensen met een WWB-uitkering over de verschillende treden op de participatieladder (38% op trede 1 en 2). Tevens wordt een overzicht gegeven van de duur van de lopende uitkeringen (60% heeft langer dan 5 jaar een uitkering). Trede p-ladder aantal % Stand per : geïsoleerd % 2: sociale contacten buiten de deur % 3: deelname aan georganiseerde % activiteiten 4: onbetaald werk % 5: betaald werk met ondersteuning 238 4% 6: betaald werk 15 0% Onbekend 264 4% Totaal 6414* 100% Verdeling uitkeringsbestand op participatieladder Instroom in bijstand aantal Stand per In In Tussen Tussen Tussen Voor totaal 6414* Verdeling uitkeringsbestand op jaar van instroom * er worden ongeveer 5200 uitkeringen verstrekt in september Een deel hiervan aan echtparen, het aantal individuele werkzoekenden die een uitkering ontvangt ligt dus hoger, op

4 In 2010 volgden de opening van drie andere Power-centra in de stadsdelen Oost, Noord en West. Inmiddels is een start gemaakt met het ontwikkelen van een 5 e Power in de wijk Twekkelerveld. Deze wordt in het najaar geopend. Dit is een gezamenlijke pilot van de gemeente en de welzijnsorganisatie Alifa. 1.2 Uitgangspunten: doel en methodiek Vanuit de tot nu toe opgedane praktijkervaringen hebben de Powercentra in Enschede twee belangrijke functies verworven: - als onderdeel van EAA realiseren van maatschappelijke activering en participatie van langdurig werklozen door langdurig werklozen. Ze vormen een deel van de infrastructuur voor het activeren van mensen aan de onderkant van de arbeidsmarkt; - zorgen voor een verbinding met bewoners en organisaties, werkgevers en ondernemers in de wijk. Dit in samenwerking met andere programma s, met als specifiek aandachtspunt voor en 2013 het programma WZW als verantwoordelijken voor de ontwikkeling vanuit de Wmo van frontlijnsturing, wijkdiensten en de overheveling van dagbesteding vanuit de AWBZ. Waar blijkt dit uit? In de Powercentra wordt gewerkt met de methode van het groepsgewijze empowerment. Dit is het proces waarbij individuen gemeenschappelijk meer grip krijgen op hun eigen situatie en omgeving door de eigen en innerlijke kracht en motivatie daarvoor te gebruiken. De werkafspraken in Power komen overeen met die van betaald werk; afspraken nakomen, op tijd komen, met collega s kunnen omgaan e.d. In het centrum werken werkzoekenden als activeerders, in zogeheten klimopbanen. Zij runnen het centrum in de breedste zin van het woord. Deze activeerders ontwikkelen zelf activiteiten waar mensen uit de buurt vervolgens aan deelnemen. De activeerders stromen door naar leerwerkplekken buiten het centrum, een betaalde baan of scholing en een aantal deelnemers aan activiteiten worden vervolgens zelf activeerder in een klimopbaan. Naast het opdoen van werkleerervaringen fungeert de periode bij Power tevens als diagnose-instrument omdat werkzoekenden in de dagelijkse praktijk worden gevolgd. De doelgroep voor Power zijn die mensen voor wie een reguliere leerwerkplek extern (klimopbaan) nog een stap te ver is, mensen die geen geloof (meer) hebben in zichzelf of waarbij een uitgebreidere diagnose nodig is. Bij uitstek zijn de centra geschikt als vrijplaats voor verschillende experimenten en initiatieven en het opzetten van samenwerkingsverbanden in de wijk. Instap bij Power is meestal trede 1 en 2 van de participatieladder, toegewerkt wordt naar uitstroom op trede 3 en 4, zie onderstaand schema p-ladder Uitstroom richting werk/opleiding Klimop participatie (participatiecoach) Diagnose & empower POWER (powercoach) 4

5 2. Terugblik: resultaten Power is vanaf het begin gepositioneerd als onderdeel van de infrastructuur die in Enschede bestaat om mensen te activeren. De focus lag bij mensen met een WWB-uitkering, maar ook andere belangstellenden vanuit de wijk waren welkom in het centrum. Het doel van het maatschappelijk activeringscentrum was (en is tot op heden) om te komen tot groei van mensen op de participatieladder, waarbij een deel van deze mensen op korte of langere termijn weer actief kunnen zijn op de arbeidsmarkt. De activiteiten die in Power gedaan worden zijn een middel om deze groei te bereiken. Power is daarmee meer dan een wijkactiviteitencentrum. De maatschappelijke activeringscentra hadden in de periode de volgende 4 doelstellingen 1 en bijbehorende resultaten. Doelstelling 1: Opzetten vier Powercentra in alle stadsdelen door werkzoekende uit de stadsdelen. Om dit te realiseren zijn werkzoekenden opgeleid tot interviewer. Deze interviewers zijn huis-aan-huis wijkbewoners gaan bevragen en betrekken bij het opzetten van het Powercentrum in die wijk. De eerste leeractiviteiten bestonden veelal uit een locatie zoeken voor het centrum, het inrichten van het centrum, het organiseren van een organisatiestructuur, het opzetten van de eerste activiteiten, het volgen van trainingen etc. In alle 4 de stadsdelen is dit inmiddels gerealiseerd, een 5 e Power is in opbouw. Doelstelling 2: Begeleiden van klimoppers, opbouw van de activeerdersgroepen. Deze doelstelling is opgepakt door de Power-coach 2 die de activeerders begeleid. Hieronder een overzicht van het aantal klimoppers/activeerders dat in de afgelopen jaren in de centra werkzaam waren. In bijlage 1 is de groei op de participatieladder weergegeven en in bijlage 2 is te zien welke trajecten zijn ingezet om de ontwikkeling en groei van activeerders te stimuleren. Zuid Oost Noord West Rigtersbleek Totaal ( ) Start najaar Doelstelling 3: Bereik en groei van deelnemers uit de wijk aan diverse activiteiten. Het aantal unieke deelnemers en vrijwilligers aan een of meerdere activiteiten ziet u in onderstaande tabel. Zuid Oost Noord West Alifa Totaal ( ) Start najaar In de Powers zijn een scala aan activiteiten en open dagen georganiseerd. De Powers zijn in principe elke dag open waarbij er naar gestreefd wordt om elk dagdeel een of meerdere activiteiten aan te bieden. In bijlage 3 meer informatie over de soort van activiteiten die door de activeerders en vrijwilligers zelf worden georganiseerd. De samenwerkingspartners verschillen per wijk maar zijn op dit moment onder andere het ROC, de Vrijwilligerscentrale, sportboulevard, Livio, scholen, Alifa etc. In bijlage 4 vindt u de belangrijkste netwerkpartners op dit moment en de beoogde uitbreiding van partners in en verder. 1 Uit: Talentspinnerij: projectomschrijving pilot Stroinkslanden-Zuid Enschede, november Elk Power-centrum heeft 1 fte aan een vaste professional ter ondersteuning: de Power-coach 5

6 Trede P-ladder Doelstelling 4: Bereiken van stijging op de p-ladder. De ontwikkeling van klimoppers/activeerders en vrijwilligers is bijgehouden middels de p-ladder, zie de grafiek hiernaast. Er is duidelijk een groei op de p-ladder zichtbaar richting trede 4, onbetaald werk. Binnen Power is in 2010 van de activeerders 30% door/uitgestroomd naar betaald werk, opleiding of een andere klimopbaan, 30% van de activeerders haakt alsnog af of haalt het niveau voor doorstroom niet. De overige 40% is nog actief als activeerder start potentie klimoppers vrijw illigers Wat kost Power en deze manier van activering de gemeente eigenlijk? In 2009 en 2010 is er veel geïnvesteerd in aanloopkosten voor het opzetten van de verschillende centra. De begeleiding en training van Radar, maar ook communicatie-activiteiten hebben gezorgd voor eenmalige uitgaven. Daarnaast werd in de eerste 2 jaar gewerkt met het in dienst nemen van de activeerders voor 1 jaar bij de SPVGE (tegen minimumloon). Deze salaris kosten drukten op de uitgaven van Power. Deze verloningsconstructie is in 2011 afgebouwd. De centra worden betaald uit het Participatiebudget. Voor elk centra was een totaalbedrag van begroot. U heeft op 12 september de uitvoeringsnotitie voor ontvangen, hier is een bedrag begroot voor Power van Wat ( ) Salariskosten powercoach (1fte per centra) Overig* Totaal Begroot p -budget ** Verschil ** inclusief opzet 5 de power Rigtersbleek Zetten we de kosten af tegen de opbrengsten dan zien we de volgende ratio s 3 ontstaan: Jaar Aantal Aantal Kosten Deelnemersratio 4 Klimopratio 5 deelnemers klimoppers Uit gesprekken met zowel de deelnemers als de activeerders, de tot nu toe behaalde resultaten van 30% doorstroom én uit het resultaat dat 600 werkzoekenden in Enschede op dit moment actief zijn binnen een van de Powers blijkt dat Power functioneert als een plek waar de strategische doelstelling van mee doen handen en voeten heeft gekregen én dat de Powers kunnen functioneren als laagdrempelige springplank voor werken en leren (strategische opgave 3 Eigenlijk zouden de kosten gesplitst moeten worden in kosten voor deelnemers en klimoppers, maar in de praktijk kan dit niet. De ratio s zouden zich daarmee nog verder verbeteren. Nu drukken alle kosten op allebei de resultaten (dubbeltelling). 4 Kosten per deelnemer (totale kosten/aantal deelnemers) 5 Kosten per klimopper (totale kosten/aantal klimoppers) 6 Beoogde aantallen 6

7 1 en 2 binnen EAA). Power is een instrument dat goed aansluit bij de doelgroep en na de opstartfase inmiddels relatief lage kosten per deelnemer heeft. Landelijke resultaten benadrukken de effectiviteit van maatschappelijke activeringscentra als Power Toekomstvisie Power Zoals al eerder aangegeven leren de ervaringen tot nu toe dat de Powers een belangrijke rol kunnen vervullen in de EAA vanuit het onderdeel mee doen. Power wordt dan ingezet als visvijver om talenten van mensen boven tafel te krijgen en deze te benutten in vervolgstappen. Belangrijk is dat Power laagdrempelig blijft voor met name die groep werkzoekenden die nog niet geschikt zijn voor een directe plaatsing in een externe kklimopbaan. Belangrijk aandachtspunt hierbij is dat we inzetten op het verhogen van het aantal unieke deelnemers aan activiteiten in relatie tot de lopende ontwikkelingen vanuit de Wmo: frontlijnsturing, wijkdiensten en dagbesteding. Daarmee formuleren een ambitie die past in het vastgestelde beleid en de Raad de mogelijkheid geeft de inzet en effectiviteit van het instrument Power te toetsen aan de halfjaarlijkse monitoring EAA. Naast inzetten op mee doen heeft Power een tweede ambitie namelijk het nog steviger inzetten op het realiseren van meer doorstroom in de centra richting leren en werken. Dit aansluitend aan strategisch doel 2 en 3 van EAA. Concreet betekent dit dat de Powers inzetten op groei op de p-ladder en een verhoging van het aantal klimoppers/ activeerders. Het door de Raad vaststellen van deze ambities is mogelijk door de inzet van de participatiecoaches, de ervaring die met de methodiek is opgedaan, door gerichter te sturen en verbindingen te versterken. Ook de spilfunctie in de wijk en de koppeling met de WMO zijn belangrijke mogelijkheden om vanuit de Powers verder te ontwikkelen. In dit hoofdstuk over de door de Raad gewenste ambities in het kader van van Powers worden daarom aan u enkele vragen voorgelegd. 3.1 Onderdeel EAA Op 13 december 2010 heeft de Raad met de vaststelling van de nota De werkgever op kop een nieuw kader voor het arbeidsmarktbeleid vastgesteld. Talentspinnerijen/POWER zijn een onderdeel van de activeringsinfrastructuur die we in Enschede willen inzetten om het mee doen uit opgave drie te realiseren. De doelgroep van deze opgave bestaat uit werkzoekenden met een afstand tot de arbeidsmarkt van meer dan 2 jaar. De hiervoor bestemde klimopbanen worden in de profit, non-profit en de maatschappelijke instellingen in de stad gerealiseerd. In 2014 is de ambitie om 1400 werkzoekenden in klimopbanen werkzaam te laten zijn. Power is een leerwerkplek (voorportaal) om in een externe klimopbaan aan de slag te gaan. Vraag aan de Raad: 1a. Bent u van mening dat Power een infrastructuur heeft opgebouwd die in uw ogen werkzoekenden op de laagste tredes van de p-ladder in beweging kan krijgen? 2a. Onderschrijft u de mening dat Power een belangrijk instrument is als onderdeel van EAA strategisch doel 3: meedoen? 2b. Indien dit niet het geval is, wat zijn volgens u alternatieven om tot vergelijkbare resultaten te komen? 7 Uit: onderzoek Movisie. Inzicht in eigen kracht. De werking van empowerment in Maatschappelijke Activeringscentra, november

8 De kwantitatieve ambities voor de komende jaren voor de 5 Power centra samen, zijn hieronder weergegeven, daarbij rekening gehouden met het feit dat de 5 e Power pas in het najaar van 2011 van start gaat en uitgaande van gelijkblijvende formatie Aantal klimoppers Aantal unieke deelnemers activiteiten (200 per Power) Stijging op de p-ladder in tredes +1, Vraag aan de Raad: 3a. Vindt u de kwantitatief weergeven ambities van het juiste niveau of is uitbreiding gewenst? 3b. De Powers worden gefinancierd uit het p-budget en kosten ons vanaf per centrum? Vindt u de inzet aan middelen in lijn met de geformuleerde ambitie? Indien uitbreiding van de ambities gewenst is bent u dan ook dan ook bereid hiervoor meer financiële middelen ter beschikking te stellen. 3.2 Andere beleidsterreinen Activering van mensen is geen exclusief onderwerp van het domein Werk en inkomen. Ook vanuit Zorg&Welzijn en Opvoeding&Ondersteuning zijn er doelstellingen om mensen te laten participeren in de samenleving. Burgers hebben geen boodschap aan door ons zelf ingerichte scheidingen tussen sectoren, maar willen gewoon met één boodschap uitgenodigd worden om weer deel te nemen aan de maatschappij. Vanuit de drie gemeentelijke programma s die activering in hun eigen programma doelstellingen hebben staan wordt daarom toegewerkt aan het opzetten van één samenhangende activeringsinfrastructuur in Enschede. Voor wie is deze activeringinstrastructuur van groot belang? Helaas hebben sommige burgers een grote afstand tot de arbeidsmarkt. Sommigen tijdelijk, anderen permanent, veelal ontstaan door aangeboren handicaps. Als deze mensen een uitkering hebben dan vallen ze in de categorie Meedoen (naar vermogen). Deze groep kent een verschillende herkomst: Mensen met een uitkering en een grote afstand tot de arbeidsmarkt, aangewezen op een klimopbaan of een andere vorm van werken met een uitkering. Mensen met een Wajong-uitkering (ongeveer 3000 in Enschede) Mensen met een uitkering die deelnemen aan de dagactiviteiten bij Mediant, Tactus, Humanitas en het Leger deze Heils. Mensen die deelnemen aan de dagactiviteiten van de instellingen die onder de AWBZ vallen. Deze middelen worden in 2013 overgeheveld naar de WMO. Het is de taak van de gemeente voor deze burgers een infrastructuur van activering in te richten, zodanig dat voor elke groep een voorziening beschikbaar is die mensen doet stijgen op de participatieladder of als dat niet (meer) mogelijk is voorziet in een zinvolle en motiverende dagactiviteit. Doelstelling van de gemeente is deze mensen maximaal deel te laten nemen aan het arbeidsproces en daartoe alle gemeentelijke instrumenten uit verschillende programma's op toe te passen. In de stad zijn reeds allerlei vormen van arbeidsactivering, de stedelijke infrastructuur, deels door de gemeente gefinancierd, deels door de AWBZ (straks WMO). Deze zal in kaart worden 8 Inclusief 1 fte Power-coach per centrum 8

9 gebracht en in de loop van zonodig worden uitgebouwd. Naast de WMO en frontlijn worden ook verbindingen opgezocht met de vitale sportvereniging en culturele instellingen. Voor elke groep zal een adequate voorziening moeten zijn. Voor stijging of voor meedoen. Deze structuur kan gefinancierd worden uit EAA, de WMO, O&O etc. De gemeente zal in eigen beheer de regie voeren op de resultaten. Via contracten worden de afspraken gemaakt over doelstelling, resultaten etc Met name in de zorg is de oriëntatie op stijging op de participatieladder nog onvoldoende. In zal daarom samen met Saxion een competentieprogramma worden ontwikkeld om alle sociaal werkers te scholen en te ontwikkelen in het activering- en participatiebeleid. De Powercentra passen in bovenstaand beeld, het betekent dat ze onderdeel gaan uitmaken van de gemeentelijke infrastructuur op het terrein van werk en zorg. De regie vindt plaats vanuit het Werkplein of vanuit de Frontlijnsturing (complexe, meervoudige problematiek). Vraag aan de Raad: 4) ziet u Power als instrument om de doelstellingen van WMO en frontlijnsturing om burgers te activeren te halen? Zo nee: wat zijn volgens u alternatieven om burgers te activeren? 5) De functie van de wijk om burgerparticiperen te bevorderen is een belangrijk speerpunt van de Raad; is Power een instrument die hieraan volgens u bijdraagt? 9

10 BIJLAGE 1 Participatieladder stand Activeringsmedewerkers gemiddeld vanaf aanvang instroom (wisselend) Begin Potentie Nu Assistent Activeringsmedewerkers gemiddeld vanaf aanvang instroom (wisselend) Begin Potentie Nu Vrijwilligers gemiddeld vanaf aanvang instroom (wisselend) Begin Potentie Nu Derden; participatiebaan en anders gemiddeld vanaf aanvang instroom. (wisselend) Begin Potentie Nu BIJLAGE 2 Voorbeelden ingezette ondersteunings- en/of scholingstrajecten Eigen opleidingen gemaakt met de VU: 4 stuks Andere opleidingen als AKA NT2 (bbl) Leerwerkplekken extern Verschillende ZZP trajecten Talencentrum Twente Alfabetisering Cursus Radar NZC Traject Mediant EVC Training sociale weerbaarheid Werkervaringsplaatsen extern Arbeidsmedisch advies Bestuursacademie; werken bij de overheid Steward FC Twente Accountmanager werkplein Masterstudie Health Science aan de Universiteit Twente. Twee jaar in één jaar Accountmanager werkplein Oplossen problematiek thuis Zwemles (medisch) Loondispensatie Steward FC Twente SMD Training Mediant weg met Paniek en een leefstijlcursus. Peer en Peer 10

11 BIJLAGE 3 Power Activiteiten Georganiseerd door activeerders/vrijwilligers binnen het centrum Langlopende activiteiten Aantal deelnemers ( ) 9 noord oost zuid west Taalles 10 (41) Thema praatgroep mannen 5 Wandelgroep 8 16 Computerles 22 (76) Kookworkshop (voor buren) 8 (25) 4 11 Kleding ophypen 4 Loodsenproject 3 (5) 20 Sport activering schilderen 18 (26) Naailes 10 Jeu de boules 12 Bewegen op muziek 0 (45) Koffieochtend 0 (14) 13 Bloemschikken 10 Creatieve middag 15 5 Creatief schrijven 3 Fietsen Boetseren 5 3d kaarten 5 11 mozaïeken 5 buikdansen 4 Mandala s 4 Koffie-ochtend Mediantklanten nieuw Activiteiten deelgenomen door activeerders/vrijwilligers/deelnemers buiten het centrum Deelname opschoondag wijk met wijkbeheer Project interviews Mekkelholt met Alifa Deelname meifeest Pathmos met buurtpanel Project schouwen in Deppenbroek m et het Stadsdeel Deelnamen paasfeest met buurtpanels Project social sofa in Mekkelholt Interviews Wesselerbrink Noord Organisatie kunstmarkt verschillende wijken Jubileum Deelname themaweken eten en gezond zijn (brede school) straatspeeldag Open dag centra Fietsles geven bij Alifa Rondleiding geven Stadhuis Onderhoud Smileyveld Zuid Multiculturele markt Deelname beheercommissie Smileyveld Zuid Fietstochten Deelname bewonerscommissie Stroinkslanden Taalstagiaires Ivio Kijk in de wijk. Kunstproject Kerstversiering de Posten Maken activiteitenkalender zuidwijken Kerstmarkt in de wijk Ambassadeur Zapp card sportboulevard Catering en presentatie bij Wijkschouw Gluren bij culturen met brede school Wandeling en ontbijt Bijdrage aan buurt in actie Schoonmaken bij en boodschappen halen voor wijkcoaches loodsenproject Deelname coachingsproject Alifa Geplande activiteiten Meubels en kleding opknappen n.b. bewegen voor vrouwen (sportboulevard) n.b. praatgroep Nederlandse cultuur n.b. winteractiviteit; spelletjes ochtend Najaar 2011 Foto-film (Oost) Najaar 2011 taalachterstand 3 e generatie (brede school) n.b. Naailes (Oost) Najaar 2011 gericht interviewen Najaar 2011 Schaken en dammen Najaar 2011 taalclub n.b. Bloemschikken 2 x (Noord en Najaar 2011 koken met wijkbewoners (Oost) Najaar 2011 Zuid) Wandelgroep (Noord) Najaar 2011 zingen (Oost) Najaar 2011 Koffiemorgen Najaar 2011 Creatieve middag (Noord) Najaar Het cijfer over het aantal deelnemers is niet absoluut. De cijfers geven het aantal deelnemers op aan behalve een aantal uitzonderingen waarbij de totaal deelname aan de activiteit vanaf het begin ervan tussen haakjes is vermeld. Het cijfer van het totaal aantal mensen dat aan de activiteiten heeft deelgenomen of incidenteel het centrum bezoekt ligt dus ruim hoger dan de hier vermelde cijfers. 11

12 Deelname zomerfeest Pathmos Najaar 2011 deelname project tijdgeest Najaar 2011 Biljarten en kaarten (Zuid) n.b. Achteruitkijkspiegel Najaar 2011 Weerbaarheidstrainig vrouwen Najaar 2011 vacaturebank vrijwilligers in de wijk n.b. (Zuid) Film over jongeren n.b. burenhulpdienst Najaar 2011 Wesselerbrink Overname buurtkamer n.b. schaken en dammen n.b Stroinkslanden Creatieve middag (Noord) Najaar 2011 Veiling voor een goed doel n.b. Openingstijden en bezetting per week Maandag Dinsdag Woensdag West: -taalclub boetseren/schilderen Noord: -computerles computerles naailes computerles naailes computerles schilderles Zuid: -taalgroep taalgroep vergadering taalgroep taalgroep vergadering training VU Oost: -vergadering taalles bloemschikken Donderdag West: -Training/groepscoaching/ denktank/stuurgroep Noord: -computergroep Nederlandse taal creatief schrijven Zuid: -kookgroep handwerkgroep Oost: -vergadering schilderen creatief (1 x p.m.) West: -boetseren/schilderen vergadering externe gastspreker koken voor buren (om de week) Noord: -schilderles vergadering Zuid: -creatieve groep computergroep taalgroep wandelgroep computergroep schildergroep Oost: -schilderen inloop mandala s Vrijdag West: -Koffiemorgen(om de week) d kaarten (om de week) computerles Noord: -buikdansles computerles Zuid: -jeu de boules bloemschikken Oost: -wandelen/fietsen schilderen West: -computerles fietsles zumbales Ombudsfunctie 1x p.m Noord: -kookactiviteit schilder/aquarel Zuid: -fietsles geven taalgroep taalgroep taalgroep taalgroep mannen Oost: -mozaïeken/ boetseren inloop handwerken d kaarten (1 x p.m.)

13 BIJLAGE 4 Belangrijkste netwerkpartners Partner Omschrijving Partner Omschrijving Inburgering Voorlichting/loodsenproject Sportboulevard Zapp card Wijk TV Powerjournaal Wijkcoaches participatie ROC/ voorlichting Twentehallen Activiteit Volksuniversiteit ROZ voorlichting Stadsdeelmanagement Brede samenwerking IVIO Voorlichting De Woonplaats Speeltuinen Samen activiteit ontwikkelen SMD Voorlichting en verwijzing Mediant Samenwerking activiteit/ Bewonersteam Samenwerking afname computers Stroinkslanden Wijkkrant Deelname redactie Enschedese speeltuinen Samenwerking Loodsenproject Leveren loodsen en voorlichting VU Trainingen Alifa Brede samenwerking 5 e Power Gemeente Project Pathmos- Stevenvenne en participatieteam DCW Participatie De Posten Participatieteam Samenwerking Wijkbeheer Deelname projecten gemeente Livio Samenwerking activiteit De Beurs Wijkcentra Brede samenwerking Politie Brede school Samenwerking activiteit Buurtpanels Samenwerking activiteit Wijkraad Bijwonen vergadering Domijn de Schakel Samenwerking activiteit Cocon Zuid Samenwerking partners Prismare Samenwerking Burenhulpdienst Noord Samenwerking MEE Twente Samenwerking Vrijwilligerscentrale Samenwerking Muziekkwartier Samenwerking activiteit Pathmos-Stevenfenne Samenwerking Formulierenbrigade Samenwerking Toekomstige partners Partners Inhoud samenwerking Wanneer? Woningbouwvereniging MEE Twente GGZ Wajong Projecten gericht op leefbaarheid in de wijken/ financiering van wijkinitiatieven Bijvoorbeeld klussendienst (samen particulier groen opknappen), buurtbeheer (zakgeldproject jongeren/opruimen straatafval) en congierges (veiligheid vergroten/vandalisme verminderen). Woningbouw heeft regie. Potentiële deelnemers/ Verbetering sociale contacten met als doel mogelijke verminderen beroep op sociale voorzieningen en verbeteren zelfredzaamheid. Potentiële deelnemers/ Projecten rond terugkeer in de maats chappij. Doel mogelijk verminderen beroep op sociale voorzieningen en verbeteren zelfredzaamheid. Bezuiniging hebben effect op wijkwelzijn. Activiteiten voor de wijk lijken in de huidige vorm te onpersoonlijk voor deze groep. Doelgroep schuift richting WWB. Het betreft een grote groep cliënten die geactiveerd/ gereïntegreerd kunnen worden (uitgaan van de mogelijkheden i.p.v. de beperkingen) Potentiële deelnemers/ Verbetering sociale contacten met als doel mogelijke verminderen beroep op sociale voorzieningen en verbeteren zelfredzaamheid Vanaf SMD Vanaf Ziektekostenverzekering Projecten gericht op gezondheid en bewegen Vanaf Taal & Inburgering LIVIO Frontlijnsturing Sportverenigingen Afdeling verdwijnt en cliënten moeten straks zelf scholing betalen. De inscha tting is dat ze dit niet snel doen. Het is belangrijk voor werk en leefbaarheid dat scholing wordt gecontinueerd op een laagdrempelige manier. Potentiële deelnemers/ Verbetering sociale contacten met als doel mogelijke verminderen beroep op sociale voorzieningen en verbeteren zelfredzaamheid. Potentiële deelnemers/ Verbetering sociale contacten met als doel mogelijke verminderen beroep op sociale voorzieningen en verbeteren zelfredzaamheid. Samenwerking met sportboulevard zwembaden, Twentehallen, fysiofit enz. Banen scheppen voor activeringsmedewerkers vrijwilligers,klimopbanen,enz. Vanaf Vanaf Vanaf Vanaf 13

: De leden van de gemeenteraad van Enschede. : Myra Koomen Femke Koster Onderwerp : Maatschappelijke Activeringscentra Power

: De leden van de gemeenteraad van Enschede. : Myra Koomen Femke Koster Onderwerp : Maatschappelijke Activeringscentra Power MEMO Datum : 3 november 2011 Aan : De leden van de gemeenteraad van Enschede Van : Myra Koomen Femke Koster Onderwerp : Maatschappelijke Activeringscentra Power Achtergrond Op maandag 3 oktober jl. is

Nadere informatie

Activeringscentrum Power Enschede

Activeringscentrum Power Enschede Activeringscentrum Power Enschede Korte karakteristiek In diverse wijken in Enschede zijn activeringscentra opgezet waar mensen met grote afstand tot de arbeidsmarkt zelf activiteiten kunnen organiseren

Nadere informatie

Plan van Aanpak 2015 BUCH-gemeenten Bergen, Uitgeest, Castricum en Heiloo

Plan van Aanpak 2015 BUCH-gemeenten Bergen, Uitgeest, Castricum en Heiloo Plan van Aanpak 2015 BUCH-gemeenten Bergen, Uitgeest, Castricum en Heiloo Plan van Aanpak 2015 Werkwinkel BUCH Aan Gemeente Bergen, Uitgeest, Castricum en Heiloo Van John van den Oord, projectleider Marcel

Nadere informatie

Vertrouwen in Enschede

Vertrouwen in Enschede Vertrouwen in Enschede Datum: Partnergesprek Wijk- en dorpsraden / Gemeente Enschede Maandag Kernboodschap: vertrouwen in Enschede Het motto van ons coalitieakkoord is Vertrouwen in Enschede, in een krachtige

Nadere informatie

Verzekeringsartsen nu en in de toekomst Gevraagde expertise in de praktijk, 15 december 2011

Verzekeringsartsen nu en in de toekomst Gevraagde expertise in de praktijk, 15 december 2011 Verzekeringsartsen nu en in de toekomst Gevraagde expertise in de praktijk, 15 december 2011 door Egberdien ten Brink, directeur ISD Noordoost / Werkplein Eemsdelta Werkplein Eemsdelta Een ontmoetingsplaats

Nadere informatie

Arbeidsmatige dagbesteding, beschut werk en toeleiding naar werk in samenhang. 12 december 2012

Arbeidsmatige dagbesteding, beschut werk en toeleiding naar werk in samenhang. 12 december 2012 Arbeidsmatige dagbesteding, beschut werk en toeleiding naar werk in samenhang 12 december 2012 Programma 13.00-13.15 Inloop 13.15-13.20 Opening 13.20-13.35 Presentatie wethouder Ineke Smidt 13.35-14.15

Nadere informatie

Eigen Kracht 2013 2014 van barrière naar carrière

Eigen Kracht 2013 2014 van barrière naar carrière Eigen Kracht 2013 2014 van barrière naar carrière Projectplan Eigen Kracht - Van barrière naar carrière LEVgroep Penningstraat 55 5701 MZ Helmond Projectperiode 2013 2014 1 1 Inleiding Eigen Kracht is

Nadere informatie

AMSTERDAMMERS AAN HET WERK. Gemeentelijk werk voor tenminste het minimumloon

AMSTERDAMMERS AAN HET WERK. Gemeentelijk werk voor tenminste het minimumloon AMSTERDAMMERS AAN HET WERK Gemeentelijk werk voor tenminste het minimumloon 1 Samenvatting De weg uit armoede is werk. De vraag hoe mensen weer aan het werk geholpen kunnen worden is actueel. De flinke

Nadere informatie

Samenwerken met sociale werkvoorzieningen en UWV Anne Marie Eeftink (Reinier van Arkelgroep) ism Peter Smit (UWV)

Samenwerken met sociale werkvoorzieningen en UWV Anne Marie Eeftink (Reinier van Arkelgroep) ism Peter Smit (UWV) Samenwerken met sociale werkvoorzieningen en UWV Anne Marie Eeftink (Reinier van Arkelgroep) ism Peter Smit (UWV) Programma Kennismaking Presentatie participatieladder Demarrage Samenwerkingspilot met

Nadere informatie

Beleidsnota Maatschappelijk nuttig werk gemeente Leeuwarden 2014

Beleidsnota Maatschappelijk nuttig werk gemeente Leeuwarden 2014 Beleidsnota Maatschappelijk nuttig werk gemeente Leeuwarden 2014 Sector Werk en Inkomen Sector Zorg Hulpverlening en Sport 1 INHOUDSOPGAVE 1. Aanleiding 2. 0ntwikkelingen 3. Visie en doelstellingen 4.

Nadere informatie

R A A D S V O O R S T E L E N O N T W E R P B E S L U I T

R A A D S V O O R S T E L E N O N T W E R P B E S L U I T R A A D S V O O R S T E L E N O N T W E R P B E S L U I T Agendanummer: 11-31 Registratienummer raad: 612390 Behorend bij het B&W-advies met registratienummer: 612389 Moet in elk geval behandeld zijn in

Nadere informatie

Wet Werken naar Vermogen

Wet Werken naar Vermogen Wet Werken naar Vermogen Werk? en Inkomen? Branko Hagen, Else Roetering. LCR-congres 2011 Agenda De Wet Werken naar vermogen Wat is bekend, wat zijn vragen? 2 hoofdvragen 1. De werking van de Wet Werken

Nadere informatie

Betreft: Reactie van de Haagse Maatschap op Landelijke bezuinigingen kinderopvang (RIS 181086)

Betreft: Reactie van de Haagse Maatschap op Landelijke bezuinigingen kinderopvang (RIS 181086) College van B&W en Raadsleden Den Haag T.a.v. Griffie Postbus 19157 2500 CD Den Haag Betreft: Reactie van de Haagse Maatschap op Landelijke bezuinigingen kinderopvang (RIS 181086) Geacht College en Raadsleden,

Nadere informatie

De bibliotheek actief in het sociale domein. Veranderende wetten en de rol van de bibliotheek daarbij

De bibliotheek actief in het sociale domein. Veranderende wetten en de rol van de bibliotheek daarbij De bibliotheek actief in het sociale domein Veranderende wetten en de rol van de bibliotheek daarbij Programma Wetten op een rij: Wet Langdurige Zorg (Wlz) Wet Maatschappelijke Ondersteuning 2015 (Wmo

Nadere informatie

Aan de raad AGENDAPUNT 3. Doetinchem, 10 december 2008. Beleidsplan Re-integratiebeleid 2009-2011

Aan de raad AGENDAPUNT 3. Doetinchem, 10 december 2008. Beleidsplan Re-integratiebeleid 2009-2011 Aan de raad AGENDAPUNT 3 Beleidsplan Re-integratiebeleid 2009-2011 Voorstel: 1. De kaders uit het beleidsplan 'Werken werkt!' vaststellen, zijnde: a. als doelstellingen: - het bevorderen van de mogelijkheden

Nadere informatie

Uitwerken/introduceren nieuwe (beleids-)instrumenten;

Uitwerken/introduceren nieuwe (beleids-)instrumenten; 1 Aanleiding Invoering Pw per 1 januari 2015 Stop instroom Wsw Beperking instroom Wajong Nieuwe/uitbreiding instrumenten: Nieuw Beschut en LKS Afname Rijksbijdrage Wsw Verlaging Participatiebudget door

Nadere informatie

De gemeenteraad aan zet Wat wilt u weten over de jongeren met een beperking in uw regio?

De gemeenteraad aan zet Wat wilt u weten over de jongeren met een beperking in uw regio? De gemeenteraad aan zet Wat wilt u weten over de jongeren met een beperking in uw regio? Transities sociale domein Gemeenten staan zoals bekend aan de vooravond van drie grote transities: de decentralisatie

Nadere informatie

Evaluatierapport Groenproject gemeente Boxmeer

Evaluatierapport Groenproject gemeente Boxmeer Evaluatierapport Groenproject gemeente Boxmeer Inleiding Op 1 februari 2007 is de gemeente Boxmeer, in samenwerking met IBN Arbeidsintegratie gestart met het zogenaamde Groenproject. Dit project, waarbij

Nadere informatie

Inzet van middelen: dekking Dekking vindt plaats vanuit de reguliere financiële middelen armoedebestrijding.

Inzet van middelen: dekking Dekking vindt plaats vanuit de reguliere financiële middelen armoedebestrijding. Raad V200900744 Onderwerp: Kaders nota armoedebeleid Collegevoorstel Inleiding: De gemeente Heusden kiest voor een nieuwe aanpak van armoedebestrijding. Deze aanpak wordt vastgelegd in een nota armoedebeleid.

Nadere informatie

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE > Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA 7 februari 2018 Betreft Kamervragen van het lid Van Dijk

Nadere informatie

Projectplan

Projectplan Projectplan 2014-2016 Projectplan Werkwinkel 2014-2016 Aan Alle betrokkenen bij uitvoering de Werkwinkel Van John van den Oord Datum 26 juli 2014 Referentie JvdO Onderwerp Opzet Werkwinkel + Indicatie

Nadere informatie

Scenario Participatiewet 2013-2016 Iedereen doet mee, niemand aan de kant

Scenario Participatiewet 2013-2016 Iedereen doet mee, niemand aan de kant Scenario Participatiewet 2013-2016 Iedereen doet mee, niemand aan de kant Inzet MEEWERKEN tegenprestatie naar vermogen optima forma Uitgangspunten: Huidige beleidsuitspraken Vraagstelling: Is dit betaalbaar

Nadere informatie

Presentatie d.d. 23/4/2013 Huis van de Buurt Huis van.

Presentatie d.d. 23/4/2013 Huis van de Buurt Huis van. Presentatie d.d. 23/4/2013 Huis van de Buurt Huis van. Logo Huis van de Buurt Caroline van Gessel, coördinator Huis van de Buurt St. Zorgcentra de Betuwe Stel U wordt nu geboren, hoe zou u de zorg en welzijn

Nadere informatie

uitstroombevordering

uitstroombevordering Wat willen we bereiken? Omschrijving: Het verlagen van de instroom en bevorderen van de uitstroom van bijstandsgerechtigden. Preventie: het voorkomen van de instroom van het aantal bijstandsgerechtigden.

Nadere informatie

Veranderingsprocessen en vernieuwing in het sociale domein. Marike Hafkamp, MSc Apeldoorn, 30 oktober 2014

Veranderingsprocessen en vernieuwing in het sociale domein. Marike Hafkamp, MSc Apeldoorn, 30 oktober 2014 Veranderingsprocessen en vernieuwing in het sociale domein Marike Hafkamp, MSc Apeldoorn, 30 oktober 2014 1 De landelijke ontwikkelingen Regeerakkoord: Decentralisaties naar gemeenten: 1. AWBZ begeleiding,inkomensondersteuning,

Nadere informatie

CVD Aanbod Dagbesteding

CVD Aanbod Dagbesteding CVD Aanbod Dagbesteding Waar kunnen we u mee van dienst zijn? Centrum Voor Dienstverlening / www.cvd.nl Voor veel mensen is werk een belangrijk onderdeel in het leven. Wie zich prettig voelt in zijn werk

Nadere informatie

Meedoen in Utrecht. Wegwijs in het activeringsaanbod 2019 van Utrecht Utrecht.nl

Meedoen in Utrecht. Wegwijs in het activeringsaanbod 2019 van Utrecht Utrecht.nl Meedoen in Utrecht Wegwijs in het activeringsaanbod 2019 van Utrecht Utrecht.nl Meedoen in Utrecht Doen wat nodig is In Utrecht vinden wij het belangrijk dat alle inwoners een zinvolle rol kunnen spelen

Nadere informatie

Gemeente Haarlem. Retouradres; Stadhuis, Postbus 511 2003 PB Haarlem. Aan de leden van de commissie Samenleving

Gemeente Haarlem. Retouradres; Stadhuis, Postbus 511 2003 PB Haarlem. Aan de leden van de commissie Samenleving Gemeente Haarlem Jack Chr. van der Hoek Wethouder Welzijn, Volksgezondheid, Sport, Dienstverlening & Communicatie Retouradres; Stadhuis, Postbus 511 2003 PB Haarlem Aan de leden van de commissie Samenleving

Nadere informatie

Werk, inkomen. sociale zekerheid. www.departicipatieformule.nl, versie 2 2013 1

Werk, inkomen. sociale zekerheid. www.departicipatieformule.nl, versie 2 2013 1 Werk, inkomen & sociale zekerheid versie 2013 www.departicipatieformule.nl, versie 2 2013 1 Inleiding... 3 Participatiewet, geplande invoerdatum 1 januari 2014... 4 Wet Wajong (sinds 2010)... 6 Wet Werk

Nadere informatie

Trends in dagbesteding. Charlotte Hanzon, 9 maart 2017

Trends in dagbesteding. Charlotte Hanzon, 9 maart 2017 Trends in dagbesteding Charlotte Hanzon, 9 maart 2017 Trends in dagbesteding Voorbeeldtekst Voorbeeldtekst Wat is dagbesteding? Definitie dagbesteding wordt breder: Dagbestedingsvormen die door de overheid

Nadere informatie

Wat werkt voor wie in reïntegratie?

Wat werkt voor wie in reïntegratie? Wat werkt voor wie in reïntegratie? Overwegingen voor de Gemeenteraad Nijmegen Presentatie in opdracht van: Gemeentelijke Rekenkamer Nijmegen Nijmegen, 12 oktober 2011 Lucy Kok www.seo.nl - secretariaat@seo.nl

Nadere informatie

De bibliotheek actief in het sociale domein. Veranderende wetten en de rol van de bibliotheek daarbij

De bibliotheek actief in het sociale domein. Veranderende wetten en de rol van de bibliotheek daarbij De bibliotheek actief in het sociale domein Veranderende wetten en de rol van de bibliotheek daarbij Programma Wetten op een rij: Wet Langdurige Zorg (Wlz) Wet Maatschappelijke Ondersteuning 2015 (Wmo

Nadere informatie

De welzijnskoers Gemeente Roermond - afdeling Welzijn 2013

De welzijnskoers Gemeente Roermond - afdeling Welzijn 2013 1 De welzijnskoers 2013-2016 Gemeente Roermond - afdeling Welzijn 2013 2 Inhoud Inhoud... 2 Inleiding... 3 Aanleiding... 3 1 Welzijnsvisie Roermond... 3 2 Regeerakkoord Rutte II... 4 3 Het routeboek: de

Nadere informatie

Ik werk en maak mijn eigen keuzes. Sterker in de samenleving. Powered by Pluryn

Ik werk en maak mijn eigen keuzes. Sterker in de samenleving. Powered by Pluryn Ik werk en maak mijn eigen keuzes. Sterker in de samenleving. Powered by Pluryn Mensen met een hulpvraag krijgen ondersteuning thuis en in de wijk. Het wijkteam regelt dit. Soms is er gespecialiseerde

Nadere informatie

Aan de gemeenteraad Gemeente Steenwijkerland Vendelweg XE Steenwijk Steenwijk, Nummer voorstel: 2013/6

Aan de gemeenteraad Gemeente Steenwijkerland Vendelweg XE Steenwijk Steenwijk, Nummer voorstel: 2013/6 Voorstel aan de raad Aan de gemeenteraad Gemeente Steenwijkerland Vendelweg 1 8331 XE Steenwijk Steenwijk, 22-1-2013 Nummer voorstel: 2013/6 Voor raadsvergadering d.d.: 05-02-2013 Agendapunt: 4 Onderwerp:

Nadere informatie

Eerste ijkmoment Programma 2 Werken en meedoen Inclusief Rapportage voortgang participatiebeleid (oude statusrapport)

Eerste ijkmoment Programma 2 Werken en meedoen Inclusief Rapportage voortgang participatiebeleid (oude statusrapport) Eerste ijkmoment 2011 Programma 2 Werken en meedoen Inclusief Rapportage voortgang participatiebeleid (oude statusrapport) Ontwikkeling cliëntenbestand WWB/WIJ 1.450 1.400 1.350 1.300 1.250 1.200 1.150

Nadere informatie

Ik Kan Overdie. Wijkservicebedrijf Overdie (WSB)

Ik Kan Overdie. Wijkservicebedrijf Overdie (WSB) Ik Kan Overdie Wijkservicebedrijf Overdie (WSB) De inhoud De aanleiding en de noodzaak Hoe we het gaan organiseren De caseloadnader beschouwd De organisatie De financiering De stand van zaken 6644 inwoners

Nadere informatie

Wijkteams wijkcoaches (frontlijnaanpak)

Wijkteams wijkcoaches (frontlijnaanpak) Wijkteams wijkcoaches (frontlijnaanpak) 19 september 2013 Dick Laan, sr adviseur Informatievoorziening Soc. Domein, Gemeente Enschede Aanleiding Ontzorgen en normaliseren Benutten talenten en eigen kracht

Nadere informatie

Le L a e r a n n & & S h S a h r a e e b i b jie j e e n e k n om o s m t t S W S Zwolle 12 oktober

Le L a e r a n n & & S h S a h r a e e b i b jie j e e n e k n om o s m t t S W S Zwolle 12 oktober Learn & Share bijeenkomst SW Zwolle 12 oktober Zwolle en Wezo GR WEZO en Wezo NV Zwolle, Hattem, Zwartewaterland, Dalfsen, Raalte Algemeen Bestuur GR WEZO Opdrachtverstrekking WSW Beleidsvorming uitvoering

Nadere informatie

Participatiewiel: een andere manier van kijken

Participatiewiel: een andere manier van kijken Participatiewiel: een andere manier van kijken Ideeën voor gebruik door activeerders en hun cliënten Participatiewiel: samenhang in beeld WWB Schuldhulpverlening Wajong / WIA / WW / WIJ AWBZ en zorgverzekeringswet

Nadere informatie

Stichting Jong Actief Trajecten

Stichting Jong Actief Trajecten Participatieladder Jong Actief Trede 6: Betaald werk Re-integratie Trede 5: Betaald werk met ondersteuning Re-integratie Trede 4: Onbetaald werk Sociale Activering / Dagbesteding Trede 3: Deelname georganiseerde

Nadere informatie

Dilemma s in Re-integratie en participatie i.r.t. P-budget en WWnV. Uitloop-avond Commissie Sociaal 12 april 2012

Dilemma s in Re-integratie en participatie i.r.t. P-budget en WWnV. Uitloop-avond Commissie Sociaal 12 april 2012 Dilemma s in Re-integratie en participatie i.r.t. P-budget en WWnV. Uitloop-avond Commissie Sociaal 12 april 2012 Bedoeling Bespreking en dicussie over: Invulling maatschappelijke participatie Invulling

Nadere informatie

Activerend werk: Arrangementen

Activerend werk: Arrangementen Activerend werk: Arrangementen 0. Inleiding Deze notitie is bedoeld om tot een set van arrangementen inclusief prijzen te komen voor het perceel activerend werk. Activerend werk is de integrale benadering

Nadere informatie

Ik werk en maak mijn eigen keuzes. Sterker in de samenleving. Powered by Pluryn

Ik werk en maak mijn eigen keuzes. Sterker in de samenleving. Powered by Pluryn Ik werk en maak mijn eigen keuzes. Sterker in de samenleving. Powered by Pluryn Mensen met een hulpvraag krijgen ondersteuning thuis en in de wijk. Het wijkteam regelt dit. Soms is er gespecialiseerde

Nadere informatie

Dagbesteding Bijzonder

Dagbesteding Bijzonder Dagbesteding Bijzonder Bijzonder biedt dagbesteding met een kleinschalig karakter. Hierdoor is er veel tijd voor persoonlijke aandacht, en sta je als mens centraal. De cliënt moet zich hier thuis en beschermd

Nadere informatie

Werk, Passend. Beschut. 2015/ Beschut werk in het Sociaal Domein

Werk, Passend. Beschut. 2015/ Beschut werk in het Sociaal Domein Werk, Passend. Beschut. 2015/113918 Beschut werk in het Sociaal Domein Onze opgave: Werken is een belangrijke vorm van participeren in de maatschappij Zelfstandig in levensonderhoud voorzien Eigen waarde

Nadere informatie

Sturen op effectiviteit re-integratie Opzet:

Sturen op effectiviteit re-integratie Opzet: Sturen op effectiviteit re-integratie Opzet: 1) Context 2) Drie niveaus van sturing: - bestuurlijk niveau - managementteam niveau - operationeel niveau 3) Vragen en verdiepen Context: maatschappelijke

Nadere informatie

Doel. 1 Gemeenten kunnen met de voorziening beschut werken mensen in een dienstbetrekking laten werken. Het

Doel. 1 Gemeenten kunnen met de voorziening beschut werken mensen in een dienstbetrekking laten werken. Het Naam De ontwikkeling van arbeidsmatige dagbesteding Opdrachtgever Raad/college Trekker Sanne Bloemen Datum 13 januari 2015 Inleiding Vanuit de Wmo 2015 is de opdracht voor de gemeente het bieden van ondersteuning

Nadere informatie

Transitie Participatiewet: Regionale Stellingen

Transitie Participatiewet: Regionale Stellingen Transitie Participatiewet: Regionale Stellingen Huidige Visie CGM Kadernota Participatie Land van Cuijk van uw raad uit dec. 2011. Inwoners economisch zelfredzaam = Schadelastbeperken = Verminderen van

Nadere informatie

Raadsstuk. Het college stelt de raad voor: 1. Het Koersdocument Werk en Inkomen vast te stellen en als beleidskader te hanteren.

Raadsstuk. Het college stelt de raad voor: 1. Het Koersdocument Werk en Inkomen vast te stellen en als beleidskader te hanteren. Raadsstuk Onderwerp: Koersdocument Werk en Inkomen BBV nr: 2016/255655 1. Inleiding In oktober 2011 is Kans en Kracht door de gemeenteraad vastgesteld. Dit plan beschreef de uitvoeringstaken van SZW (Werk

Nadere informatie

Geachte leden van de commissie Ruimte en Vastgoed,

Geachte leden van de commissie Ruimte en Vastgoed, Geachte leden van de commissie Ruimte en Vastgoed, Bij uw commissievergadering van 14 februari heb ik u, namens het college van burgemeester en wethouders, toegezegd, de aanpak van Krachtwijk Actief te

Nadere informatie

AGENDA ACTIVITEITEN 2019

AGENDA ACTIVITEITEN 2019 B U U R T K A L E N D A R A C T I V I T E I T E N STICHTING WELZIJN NEW BEGINNING AGENDA ACTIVITEITEN 2019 Thorvaldsenlaan 6, 5623 BN Eindhoven +31402826310 / 0616433741 www.stichtingwelzijnnb.nl info@stichtingwelzijnnb.nl

Nadere informatie

Scholder an Scholder Verenigen voor de toekomst Werken met de methodiek scholder an scholder 2.0

Scholder an Scholder Verenigen voor de toekomst Werken met de methodiek scholder an scholder 2.0 Scholder an Scholder 2.0 - Verenigen voor de toekomst Werken met de methodiek scholder an scholder 2.0 Opdracht Bestuurlijk Overleg Sport; 7 december 2016 Evaluatie van scholder an scholder (1.0) leert

Nadere informatie

Iedereen doet mee. Voorjaarsconferentie 2014 Reinier van Arkel groep. Anne-Marie Eeftink

Iedereen doet mee. Voorjaarsconferentie 2014 Reinier van Arkel groep. Anne-Marie Eeftink Iedereen doet mee Voorjaarsconferentie 2014 Reinier van Arkel groep Anne-Marie Eeftink Inhoud Aanleiding Participatie ladder Maatschappelijk Steun Systeem Werkarrangement Filmpje Aanleiding WMO = Wet maatschappelijke

Nadere informatie

Welkom bij Het belang van het verhaal. Zwolle, 3 oktober 2018 Mario Nossin, directeur SMD Wijkteams Enschede

Welkom bij Het belang van het verhaal. Zwolle, 3 oktober 2018 Mario Nossin, directeur SMD Wijkteams Enschede Welkom bij Het belang van het verhaal Zwolle, 3 oktober 2018 Mario Nossin, directeur SMD Wijkteams Enschede SMD en Gemeente Enschede samen in de Wijkteams Visie Praktijk - Leren Programma vandaag Waar

Nadere informatie

Presentatie Participatiewet & Wijzigingen Wwb. Commissie Samenleving Brielle

Presentatie Participatiewet & Wijzigingen Wwb. Commissie Samenleving Brielle Presentatie & Wijzigingen Wwb Commissie Samenleving Brielle Inhoud Presentatie Doelen participatiewet Uitgangspunten participatiewet Samenwerking Consequenties invoering participatiewet Wijzigingen Wwb

Nadere informatie

Uitvoering beheertaken. inzet bijzondere doelgroepen

Uitvoering beheertaken. inzet bijzondere doelgroepen Uitvoering beheertaken en inzet bijzondere doelgroepen 156.000 inwoners 11e gemeente van Nederland Apeldoorn, Beekbergen, Beemte Broekland, Hoenderloo, Hoog Soeren, Klarenbeek, Lieren, Loenen, Radio Kootwijk,

Nadere informatie

KLeintje begroting 2010

KLeintje begroting 2010 KLeintje begroting 2010 De begroting is onderverdeeld in vijf beleidsproducten te weten: Inkomenswaarborg, Activering en Uitstroom, Handhaving, Inburgering en Kinderopvang. De beleidsproducten zijn weer

Nadere informatie

Signalering en zorgcoördinatie bij begeleiding in de Wmo voor specifieke groepen

Signalering en zorgcoördinatie bij begeleiding in de Wmo voor specifieke groepen Signalering en zorgcoördinatie bij begeleiding in de Wmo voor specifieke groepen Specifieke groepen voor de extramurale begeleiding vanuit Wmo zintuiglijk gehandicapten (ZG) mensen met complex niet aangeboren

Nadere informatie

Deelplan Participatiewet Beleidsplan sociaal domein 2015-2018

Deelplan Participatiewet Beleidsplan sociaal domein 2015-2018 Deelplan Participatiewet Beleidsplan sociaal domein 2015-2018 Gemeente Noordoostpolder 19 augustus 2014 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 2 1. Inleiding... 3 2. groep... 4 3. en en uitgangspunten... 5 3.1.

Nadere informatie

Marktconsultatie Beschermd Wonen

Marktconsultatie Beschermd Wonen SAMEN, VOOR ELKAAR Marktconsultatie Beschermd Wonen 5 oktober 2017 Agenda 1. Uitgangspunten 2. Proces tot nu toe 3. Producten 4. Programma van eisen 5. Tarieven 6. Vervolg Visie regio Centraal Gelderland

Nadere informatie

: invoering Participatiewet in Oost-Groningen

: invoering Participatiewet in Oost-Groningen Voor het kiezen van de datum voor de raadsvergadering --> Klik op het knopje ernaast om een raadsvergaderdatum te selecteren.onderstaande velden worden door tekstverwerking ingevuld!!!stuur DIT RAADSVOORSTEL

Nadere informatie

Beschut werk in Aanleiding

Beschut werk in Aanleiding Beschut werk in 2015 1. Aanleiding Op 1 januari jl. is de Participatiewet in werking getreden. Een nieuwe voorziening onder deze wet is beschut werk nieuwe stijl 1. Gemeenten zijn onder deze wet verplicht

Nadere informatie

Het sociaal domein. Renate Richters Els van Enckevort

Het sociaal domein. Renate Richters Els van Enckevort Het sociaal domein Renate Richters Els van Enckevort Om te beginnen vijf stellingen Zijn ze waar of niet waar? - 2 - Stelling 1 Ongeveer 5% van de jeugdigen in Nederland heeft met (een vorm van) jeugdzorg

Nadere informatie

Geachte leden van de Raad,

Geachte leden van de Raad, POSTADRES Postbus 20 7500 AA Enschede BEZOEKADRES Hengelosestraat 51 Aan de Gemeenteraad TELEFOON 14 0 53 DATUM ONS KENMERK BEHANDELD DOOR 14 oktober 2014 J.L. Kappe UW BRIEF VAN UW KENMERK DOORKIESNUMMER

Nadere informatie

Cleo-Patria. vrouwen- en buurtstudio s. in het kort

Cleo-Patria. vrouwen- en buurtstudio s. in het kort Cleo-Patria vrouwen- en buurtstudio s in het kort Cleo-Patria vrouwen- en buurtstudio s Cleo-Patria staat voor een concept dat inmiddels op ca. 10-15 locaties succesvol is en wordt toegepast. De doelstelling

Nadere informatie

WIJKACCOMMODATIES: BREDER EN BETER Groeiend nut en noodzaak van het netwerk van wijkaccommodaties in de stad Groningen

WIJKACCOMMODATIES: BREDER EN BETER Groeiend nut en noodzaak van het netwerk van wijkaccommodaties in de stad Groningen STRATEGISCHE VISIE BBOG zomer 2010 WIJKACCOMMODATIES: BREDER EN BETER Groeiend nut en noodzaak van het netwerk van wijkaccommodaties in de stad Groningen 1. BBOG Het BBOG staat voor Buurtcentra Besturen

Nadere informatie

iedereen kan meedoen aan de maatschappij en zelfstandig kan blijven wonen. Het gaat bijvoorbeeld om mensen met beperkingen

iedereen kan meedoen aan de maatschappij en zelfstandig kan blijven wonen. Het gaat bijvoorbeeld om mensen met beperkingen Gemeente Almelo Gemeente Almelo De Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) zorgt ervoor dat iedereen kan meedoen aan de maatschappij en zelfstandig kan blijven wonen. Het gaat bijvoorbeeld om mensen met

Nadere informatie

Uitvoeringsprogramma Enschedese arbeidsmarktaanpak 2014

Uitvoeringsprogramma Enschedese arbeidsmarktaanpak 2014 Uitvoeringsprogramma Enschedese arbeidsmarktaanpak 2014 Inhoudsopgave 1 Inleiding 2 Uitgangspunten 2.1 Werkgever op kop 2.2 Loonwaarde als kompas 2.3 Meedoen naar vermogen 2.4 Investeren in werkzoekenden

Nadere informatie

Beleidsverslag 2013 Werk en inkomen

Beleidsverslag 2013 Werk en inkomen Beleidsverslag 2013 Werk en inkomen Beleidsverslag Werk en inkomen 2013 1/11 Inhoud Beleidsverslag 2013...1 Werk en inkomen...1 Inhoud...2 1 Inleiding...2 2.1 Ontwikkeling van de omvang van het uitkeringsbestand...3

Nadere informatie

Beleidregels Sociaal Cultureel Werk 2005 (en verder)

Beleidregels Sociaal Cultureel Werk 2005 (en verder) Beleidregels Sociaal Cultureel Werk 2005 (en verder) 1. Beleidsterrein Beleidstaak: Sociaal Cultureel Werk Beheerstaak: Samenlevingsopbouwwerk, functienummer 630.00 Dit beleidsterrein omvat kinderwerk,

Nadere informatie

Voordat wij op specifieke onderwerpen ingaan enkele opmerkingen over de notitie in zijn algemeen.

Voordat wij op specifieke onderwerpen ingaan enkele opmerkingen over de notitie in zijn algemeen. Gemeente Delft t.a.v. het College van Burgemeester en Wethouders Postbus 78 2600 ME Delft Betreft: Advies notitie Dagbesteding Datum: 27 maart 2017 Geacht College, Onlangs ontvingen wij van u de notitie

Nadere informatie

Bijlage 1b Voorbeeld format programma 2. Programma 2. Sociale Zaken

Bijlage 1b Voorbeeld format programma 2. Programma 2. Sociale Zaken Bijlage 1b Voorbeeld format programma 2 Programma 2 Sociale Zaken Programma 2: Sociale Zaken Maatsch. effecten Beleidsterreinen Beleidsdoelen Prestaties (wat willen we bereiken?) (wat gaan we doen?) Iedere

Nadere informatie

VIP & Educatie ten behoeve van maatschappelijke participatie en re-integratie

VIP & Educatie ten behoeve van maatschappelijke participatie en re-integratie VIP & Educatie ten behoeve van maatschappelijke participatie en re-integratie Inleiding Per 1 januari 2015 hebben zowel de gemeente Enschede als het Leger des Heils zich aangesloten bij het landelijk programma

Nadere informatie

1. School op maat Taalondersteuning en werkervaring Eritreeërs Programma s voor laaggeletterdheid. 4. Autisme en psychose

1. School op maat Taalondersteuning en werkervaring Eritreeërs Programma s voor laaggeletterdheid. 4. Autisme en psychose Plan Extra Inzet Scholing Participatie 2018 --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Met dit plan plegen wij extra inzet

Nadere informatie

De Participatieladder

De Participatieladder De Participatieladder In samenhang met de Scan Werkvermogen Werkzoekenden wordt de Participatieladder 1 gehanteerd, om op een standaard wijze het beeld van de huidige sociale participatie toestand van

Nadere informatie

Jaarrapportage 2016 Welzijnswerk

Jaarrapportage 2016 Welzijnswerk ***bedrijfslogo/naam aanbieder*** Jaarrapportage 2016 Welzijnswerk Opdracht/kavel nr Perceel 5 Stadsdeel, wijk(en) Enschede-Noord, Twekkelerveld Budget 38.354,- Doel/uitvraag, te behalen resultaten Doorontwikkeling

Nadere informatie

Informatie voor doorverwijzers. Aanbod ISKB taalcoaching

Informatie voor doorverwijzers. Aanbod ISKB taalcoaching Informatie voor doorverwijzers Aanbod ISKB taalcoaching 25 jaar ISKB Taal en meer In 2011 vierde de ISKB met vrijwilligers, cursisten en leerlingen haar 25 jarig bestaan. We hebben een niet meer weg te

Nadere informatie

Visie op participatie

Visie op participatie 1. Inleiding De VVD vindt dat ieder individu een zelfstandig en zelfredzaam bestaan moet kunnen hebben. Volledige zelfontplooiing is een basisrecht dat daarbij hoort. De overheid dient daar waar nodig

Nadere informatie

Startnotitie Werken naar Vermogen

Startnotitie Werken naar Vermogen Startnotitie Werken naar Vermogen 1. ACHTERGROND 1.1. Aanleiding Voor u ligt de Startnotitie Werken naar Vermogen. Concrete aanleiding voor deze Startnotitie is de aangenomen motie van het CDA van 15 november

Nadere informatie

DATUM ONS KENMERK BEHANDELD DOOR 27 september Y.M.F. Noordman - te Pas

DATUM ONS KENMERK BEHANDELD DOOR 27 september Y.M.F. Noordman - te Pas POSTADRES Postbus 20 7500 AA Enschede BEZOEKADRES Hengelosestraat 51 Aan de Gemeenteraad TELEFOON 14 0 53 DATUM ONS KENMERK BEHANDELD DOOR 27 september 2017 1700098005 Y.M.F. Noordman - te Pas UW BRIEF

Nadere informatie

De slimste route? Vormgeven toegang

De slimste route? Vormgeven toegang De slimste route? Vormgeven toegang Grote veranderingen in zorg en ondersteuning Taken vanuit AWBZ, Jeugdzorg, Werk en inkomen. Passend onderwijs (toegang tot onderwijs) De slimste route (voor Hengelo)

Nadere informatie

Aanpak: Participatiehuis. Beschrijving

Aanpak: Participatiehuis. Beschrijving Aanpak: Participatiehuis De gemeente heeft de vragenlijst betreffende deze aanpak ingevuld en relevante documentatie toegestuurd. Een beperktere vragenlijst over deze aanpak is ingevuld door: Partners

Nadere informatie

Onderweg naar één Werk-Ontwikkelbedrijf. Divosa Masterclass 01-02-2013

Onderweg naar één Werk-Ontwikkelbedrijf. Divosa Masterclass 01-02-2013 Onderweg naar één Werk-Ontwikkelbedrijf Divosa Masterclass 01-02-2013 Inhoud keuze voor het inrichten van één werkbedrijf het model op hoofdlijnen doelgroep ondersteuning in de uitvoering de risico s en

Nadere informatie

Opening, voorstellen. Introductie op de proeftuin. Aanpak en resultaten. Werkwijze. Film aanpak. Micro-analyses. Praktijk voorbeeld

Opening, voorstellen. Introductie op de proeftuin. Aanpak en resultaten. Werkwijze. Film aanpak. Micro-analyses. Praktijk voorbeeld Programma Opening, voorstellen Introductie op de proeftuin Aanpak en resultaten Werkwijze Film aanpak Micro-analyses Praktijk voorbeeld Vragen en discussie Waarom? Wat is Proeftuin Ruwaard? Een vitale

Nadere informatie

Opening, voorstellen. Introductie op de proeftuin. Aanpak en resultaten. Werkwijze. Film aanpak. Micro-analyses. Praktijk voorbeeld

Opening, voorstellen. Introductie op de proeftuin. Aanpak en resultaten. Werkwijze. Film aanpak. Micro-analyses. Praktijk voorbeeld Programma Opening, voorstellen Introductie op de proeftuin Aanpak en resultaten Werkwijze Film aanpak Micro-analyses Praktijk voorbeeld Vragen en discussie Waarom? Wat is Proeftuin Ruwaard? Een vitale

Nadere informatie

Voorgesteld besluit Het Meerjarenbeleidskader Participatiebeleid Werk en Wederkerigheid vast te stellen

Voorgesteld besluit Het Meerjarenbeleidskader Participatiebeleid Werk en Wederkerigheid vast te stellen Raadsvoorstel jaar Raad categorie/agendanr. B. en W. 2015 RA15.0005 B 1 15/123 Onderwerp: Meerjarenbeleidskader Participatiebeleid Werk en Wederkerigheid Portefeuillehouder: B. Arends Afdeling : Participatie

Nadere informatie

REACTIE OP HET ADVIES VAN DE WMO ADVIESRAAD DE BILT INZAKE CONCEPT GEZONDHEIDSNOTA

REACTIE OP HET ADVIES VAN DE WMO ADVIESRAAD DE BILT INZAKE CONCEPT GEZONDHEIDSNOTA 1. We zouden graag zien dat de komende jaren de samenwerking op dit terrein wordt verstevigd. Zo kan de gemeente de interactie tussen instellingen als scholen en sportclubs onderling faciliteren en het

Nadere informatie

Raadsvoorstel. orstel. Maatschappelijke participatie informatieronde Terugkoppeling koerswijzer Wmo en visie nieuw beleidsplan Wmo

Raadsvoorstel. orstel. Maatschappelijke participatie informatieronde Terugkoppeling koerswijzer Wmo en visie nieuw beleidsplan Wmo Titel Visie beleidsplan Wmo 2011-2014 Nummer 10/55 Datum 29 september 2010 Programma Fase Onderwerp Maatschappelijke participatie informatieronde Terugkoppeling koerswijzer Wmo en visie nieuw beleidsplan

Nadere informatie

Pressure Cooker. Schuldhulpverlening

Pressure Cooker. Schuldhulpverlening Pressure Cooker Schuldhulpverlening Uitgangspunten Resultaten uit het good practise onderzoek Hogeschool van Amsterdam Resultaten uit doelgroeponderzoek Hogeschool van Amsterdam 5 Speerpunten van gemeente

Nadere informatie

Naar een stad die werkt Benen op tafel bijeenkomst. 14 juni 2011 Jan Lagendijk Marc Bevers

Naar een stad die werkt Benen op tafel bijeenkomst. 14 juni 2011 Jan Lagendijk Marc Bevers Naar een stad die werkt Benen op tafel bijeenkomst 14 juni 2011 Jan Lagendijk Marc Bevers PROGRAMMA Participatie, reintegratie en werk aan de onderkant van de arbeidsmarkt Een serieuze opgave van hoge

Nadere informatie

Ik werk en maak mijn eigen keuzes. Sterker in de samenleving. Powered by Pluryn

Ik werk en maak mijn eigen keuzes. Sterker in de samenleving. Powered by Pluryn Ik werk en maak mijn eigen keuzes. Sterker in de samenleving. Powered by Pluryn Mensen met een hulpvraag krijgen ondersteuning thuis en in de wijk. Het wijkteam regelt dit. Soms is er gespecialiseerde

Nadere informatie

Tussentijds advies Arbeidsmarkt Noord-Nederland

Tussentijds advies Arbeidsmarkt Noord-Nederland Tussentijds advies Arbeidsmarkt Noord-Nederland SER Noord-Nederland Vastgesteld op 12 oktober 2012 Achtergrond Begin 2012 is SER Noord-Nederland een adviestraject gestart met als belangrijkste adviesvraag

Nadere informatie

Factsheet. Inleiding. Thema Werkgelegenheid

Factsheet. Inleiding. Thema Werkgelegenheid Factsheet Thema Werkgelegenheid Inleiding Rotterdam wil dromers, denkers en doeners ondersteunen bij het realiseren van ideeën en initiatieven waarmee maatschappelijke vraagstukken in de stad worden aangepakt.

Nadere informatie

2. Bijgaande begrotingswijziging vast te stellen.

2. Bijgaande begrotingswijziging vast te stellen. Agendapunt : 7. Voorstelnummer : 05-029 Raadsvergadering : 12 mei 2011 Naam opsteller : Laureen Hulskamp Informatie op te vragen bij : tst.: 170 Portefeuillehouders : Alwin Hietbrink Onderwerp: Beleidsnota

Nadere informatie

Cliëntenperspectief op de compensatieplicht

Cliëntenperspectief op de compensatieplicht Cliëntenperspectief op de compensatieplicht De Wmo-adviesraad Leerdam heeft samen met MOVISIE een visiedocument opgesteld over het cliëntenperspectief op de compensatieplicht. De Wmo-adviesraad wilde een

Nadere informatie

Plan van aanpak participatieverklaring Tholen

Plan van aanpak participatieverklaring Tholen Plan van aanpak participatieverklaring Tholen Integratie & re-integratie nieuwkomers (2015) Auteur: S.Rook Instelling: Gemeente Tholen Plaats van uitgave: Tholen Datum: 29-03-2016 Versienummer: 1.0 Plan

Nadere informatie

De drie decentralisaties, Holland Rijnland en de gemeente Teylingen. Presentatie Commissie Welzijn 5 maart 2012

De drie decentralisaties, Holland Rijnland en de gemeente Teylingen. Presentatie Commissie Welzijn 5 maart 2012 De drie decentralisaties, Holland Rijnland en de gemeente Teylingen Presentatie Commissie Welzijn 5 maart 2012 Waar gaan we het over hebben? 1. Waarom decentraliseren? 2. Decentralisatie Jeugdzorg 3. Decentralisatie

Nadere informatie

Kadernota. Meedoen. Midden-Drenthe

Kadernota. Meedoen. Midden-Drenthe Kadernota Meedoen In Midden-Drenthe Aansluiting met de samenleving Miriam Smid-Mos Afdeling Samenlevingszaken Gemeente Midden-Drenthe Oktober 2008 1 INHOUDSOPGAVE 2 Inleiding 3 1. Landelijk beleid en de

Nadere informatie