Leren door te spelen. Blok 1.3. Studiewijzer Pabo Voltijd Studiewijzer VT 1.3 DEFINITIEVE VERSIE pagina 1

Transcriptie

1 Leren door te spelen Studiewijzer Pabo Voltijd Blok Studiewijzer VT 1.3 DEFINITIEVE VERSIE pagina 1

2 INHOUD BLOK 1.3 HET JONGE KIND - LEREN DOOR TE SPELEN...3 HOE VER BEN JE MET DE OPLEIDING?... 4 HET ONDERWIJSPROGRAMMA VAN DE PABO... 4 BEKNOPT OVERZICHT STUDIEPROGRAMMA EN TOETSING BLOK 1.3 VT... 5 HOOFDSTUK 1. THEMAONDERWIJS DE HOOR- EN WERKCOLLEGES...7 HOOFDSTUK 2. DE BEROEPSOPDRACHT ONTWIKKELINGEN BINNEN SPELACTIVITEITEN HOOFDSTUK 3. KENNIS EN VAARDIGHEDEN - DE VAKCOLLEGES NEDERLANDS: EERSTE EN TWEEDE TAALVERWERVING NEDERLANDS EIGEN VAARDIGHEID (FACULTATIEF) REKENEN-WISKUNDE: METEN EN MEETKUNDE MENS & WERELD: LESGEVEN IN NATUUR EN TECHNIEK MENS & WERELD: BASISDIDACTIEK GESCHIEDENIS MENS & WERELD: AARDRIJKSKUNDE LATEN LEVEN BEWEGINGSONDERWIJS: ZONDER BEWEGEN KOM JE NERGENS HANDSCHRIFT ICT: ELEKTRONISCHE MIDDELEN IN JE LEEROMGEVING HOOFDSTUK 4. DE PRAKTIJK VAN HET BASISONDERWIJS HOOFDSTUK 5. PERSOONLIJKE PROFESSIONELE ONTWIKKELING (PPO) HOOFDSTUK 6. PRAKTISCHE INFORMATIE BIJLAGE 1. BEOORDELINGSFORMULIER BEROEPSOPDRACHT BIJLAGE 2. BEOORDELINGSFORMULIER VAKOPDRACHT M&W 1.3 VT BIJLAGE 3. BEOORDELINGSFORMULIER PPO 1.4 FUNCTIONERINGSGESPREK BIJLAGE 4. DE TAALNORM PABO HVA Studiewijzer VT 1.3 DEFINITIEVE VERSIE pagina 2

3 BLOK 1.3 Het jonge kind - Leren door te spelen INLEIDING - Jonge kinderen spelen. Hun spel ontwikkelt zich van wat we noemen manipulatief spel met bijvoorbeeld water en zand, tot wat wel thematisch rollenspel wordt genoemd, waarin zij rollen aannemen die rechtstreeks betrekking hebben op de echte wereld om hen heen. Spelen is voor jonge kinderen dé manier om te leren omgaan met de wereld waarin zij leven. Tegelijk is het spel niet geheel vrijblijvend, ook al lijkt dat soms zo. Spel is een doelgerichte activiteit, die het voor de leerkracht mogelijk maakt leerdoelen te formuleren die aan het spel verbonden kunnen worden. In dit blok verdiepen we ons in de ontwikkelingsaspecten van het jonge kind. We gaan daarbij ook in op de verschillende visies die er bestaan op de manier waarop jonge kinderen tot ontwikkeling komen en hoe het onderwijs in de eerste jaren van de basisschool het beste kan worden georganiseerd. Met name binnen de fase van het thematisch rollenspel, leren kinderen de woorden die zij nodig hebben om hun rol goed te kunnen spelen. Zij leren de letters om woorden te schrijven als dat in het spel nodig is. Als zij in een winkel spelen en er moet worden afgerekend, hebben kinderen eenvoudige rekenstrategieën nodig zoals optellen en aftrekken. Zo zijn er meer concrete leerdoelen te bepalen aan de hand van wat dus ogenschijnlijk alleen maar kinderspel is. Sterker nog, aan de spelactiviteit kunnen alle andere kernactiviteiten voor jonge kinderen worden verbonden: lees- en schrijfactiviteiten, gespreksactiviteiten en beeldende- en constructieve activiteiten. De leerkracht bemiddelt daarbij steeds tussen twee zaken. Enerzijds werkt hij met onderwerpen die voor kinderen interessant zijn, en die voor kinderen concreet zijn. Anderzijds heeft de leerkracht met de onderwijsactiviteiten bepaalde doelen, die aansluiten op het actuele ontwikkelingsniveau van kinderen. De leerkracht kan het spelen van kinderen observeren, bijvoorbeeld door mee te spelen, of door buiten het spel te blijven en mee te kijken. Op deze manier krijg je als leerkracht zicht op de betekenis die het spel voor het kind heeft en wat het ontwikkelingsniveau van het kind is. Die observatie kan voor een leerkracht heel informatief zijn. Op basis van je observatie van het spelende kind, kun je nadenken over het vervolgaanbod, op welke manier kinderen in het spel kunnen worden begeleid, hoe je het spel kunt verbinden aan andere kernactiviteiten, enzovoort. Als leerkracht ben je dus niet zomaar toeschouwer of medespeler, maar geef je steeds didactische impulsen aan het spel. Kortom, in dit blok gaan we ons verdiepen in de wijze waarop jonge kinderen zich ontwikkelen en in wat de rol van de leerkracht en het onderwijs daarbij zou moeten zijn Studiewijzer VT 1.3 DEFINITIEVE VERSIE pagina 3

4 Hoe ver ben je met de opleiding? Je kent het Amsterdamse basisonderwijs en je kent de schoolomgeving. In dit blok staat het jonge kind centraal. Je loopt het komende semester mee in de onderbouw, bij de kleuters. In het schema hieronder geven we weer waar je je momenteel in chronologisch opzicht in de opleiding bevindt. 1 Kennismaken met onderwijs en met de stad Amsterdam 1.1 Amsterdams onderwijs in beeld Kind in de grote stad / Leerkracht in de grote stad 1.2 Lesgeven over Amsterdam 1.3 Leren door te spelen 1.4 Basisonderwijs in Nederland, toen en nu Praktijk Bovenbouw Bovenbouw Onderbouw (accent groep 1 en 2) Onderbouw (accent groep 1 en 2) 2 Praktijk Differentiatie in opvoeden en onderwijzen 2.1 Leren en ontwikkelen stimuleren Onderbouw (accent groep 3 en 4) 2.2 Diversiteit: contact en communicatie Onderbouw (accent groep 3 en 4) Kinderen leren op verschillende manieren 2.3 Leren in en met de groep 2.4 De wereld verkennen: kinderen leren verschillend Bovenbouw Bovenbouw 3 Hanteren van verschillen tussen kinderen in onder-/ bovenbouw 3.1 Hanteren van verschillen tussen kinderen in de groep, in onder- c.q. bovenbouw 3.2 Omgaan met verschillen: Samenwerken met ouders en deskundigen in en buiten de school Praktijk Bouw profilering leerftijdsgroep Bouw profilering leerftijdsgroep Minor 4 Verantwoordelijkheid nemen voor het leerproces van kind en groep 4.1 Eigen (LiO)-groep: verantwoordelijkheid nemen voor het leerproces van kind en groep 4.2 (Eigen) onderwijs ontwikkelen en verantwoorden Voorbereiden overgang naar het werkveld 4.3 Voorbereiden overgang naar het werkveld 4.4 Voorbereiden overgang naar het werkveld Praktijk LIO-1 LIO-1 LIO-2 LIO-2 Het onderwijsprogramma van de pabo Iedere lesperiode wordt het onderwijs op de pabo verzorgd rondom een specifiek thema. Voor het komende blok is dat Leren door te spelen. Met deze studiewijzer geven we je graag een overzicht van wat je dit blok allemaal kunt verwachten. Ieder blok is in feite schematisch op te delen in vier onderdelen. Het themaonderwijs, dat in het schema hieronder in het gele vak is aangegeven, bestaat uit hoorcolleges, werkcolleges en practica, waarvan de kennis aan het einde van blok 1.3 wordt getoetst in de thematoets (zie hoofdstuk 1 van deze studiewijzer). Daarnaast werk je het gehele blok aan een beroepsopdracht. Deze opdracht vormt de schakel tussen de kennis en vaardigheden die je tijdens de colleges opdoet (links in het schema), en de praktische toepassing van die kennis voor de klas ('Praktijk', rechts in het schema) - vandaar ook dat de beroepsopdracht in het schema in het midden is geplaatst. Het beroepsproduct dat je aan het eind van het blok oplevert, heeft altijd een directe link met het werken in de klas en in de school (zie hoofdstuk 2) Studiewijzer VT 1.3 DEFINITIEVE VERSIE pagina 4

5 De vakinhoudelijke kennis en vaardigheden staan ook in het teken van het blokthema. Je volgt vakcolleges en je oefent je vaardigheden in de verschillende vakdomeinen. In hoofdstuk 3 zijn alle vakken die je dit blok gaat volgen uitgebreid beschreven, alsmede de literatuur die je ervoor nodig hebt, en alle andere relevante informatie. Let op: het is van belang dat je weet dat sommige, verschillende vakken vallen onder dezelfde studiegidscode, die steeds als één eenheid worden getoetst. Aan het begin van hoofdstuk 3 van deze studiewijzer leggen we dat nog eens helder uit. Natuurlijk loop je dit blok ook weer echt mee in de praktijk van het basisonderwijs, te weten in de onderbouw (groep 1 en 2). Hoewel alle informatie daarover in de Praktijkgids vermeld staat (die is te downloaden via extranet.doo.hva.nl ) worden de belangrijkste zaken met betrekking tot de praktijk voor het komende blok in hoofdstuk 4 van deze studiewijzer nog even voor je op een rijtje gezet. Tot slot word je tijdens de Persoonlijke en Professionele Ontwikkeling begeleid door jouw kerndocent. Deze ondersteunt je bij het uitvoeren van de beroepsopdracht, ziet toe op jouw studievoortgang, helpt je jouw stageervaringen aan de opleiding te koppelen en voert aan het eind van blok 1.4 met jou je tweede functioneringsgesprek (hoofdstuk 5). Het onderwijsprogramma voor dit blok ziet er daarmee als volgt in schema uit: Thematoets Kennis en Vaardigheden Vaktoets Handschrift/Bewo Vaktoets Nederlands Vakopdracht M&W Themaonderwijs: Leren door te spelen Beroepsopdracht Beroepsopdracht Praktijk Praktijktoets Persoonlijke en Professionele Ontwikkeling Beknopt overzicht studieprogramma en toetsing blok 1.3 VT Hiernaast vind je een samenvatting van het studieaanbod en de wijze van toetsen van blok 1.3. Uitgebreide informatie (b.v. over de toetsstof en de omschrijving van de opdracht) vind je in deze studiewijzer bij het betreffende studieonderdeel. Let op: er worden ook in dit blok colleges gegeven voor andere vakken, zoals bijvoorbeeld Mens & Wereld en Kunstzinnige Oriëntatie. Deze worden echter getoetst in het volgende blok Studiewijzer VT 1.3 DEFINITIEVE VERSIE pagina 5

6 BLOK 1.3 VT - STUDIEPROGRAMMA & TOETSING COLLEGES door Hoorcolleges Pedagogiek/themalijn Vakdocent of gastdocent TOETSING STP TOETSVORM TOETSMOMENT 1 : Themalijn 1.3 Pedagogiek / Ned. (Thematoets) 3 Multiple choice 40 vragen Toetsweek 2 van blok 1.3 HERKANSING Week 20 Vakcolleges Nederlands Vakdocenten NE Nederlands 1.3 (Vaktoets) 2 Multiple choice 40 vragen Toetsweek 2 van blok 1.3 Week 20 Vakcolleges Bewo/handschrift Vakdocenten Handschrift/ Bewo 1.3 (vaktoets) 2 Multiple choice 40 vragen Toetsweek 2 van blok 1.3 Week 20 Vakcolleges Mens & Wereld Vakdocenten Mens & Wereld Mens & Wereld Vakopdracht Verslag (zie voor de specifieke eisen de opdracht in de studiewijzer) Toetsweek 1 van blok 1.3 Week 20 Begeleidingscolleges Werkcolleges Practica Beroepsopdracht Kerndocent Stage Schoolopleider of stagedocent Stagementor Beroepsopdracht 1.3 Praktijk dag per week en 1 stageweek TOTAAL AANTAL STUDIEPUNTEN BLOK VT Beoordeling door vakdocent a.d.h.v. beoordelingsformulier 2 Verslag (zie voor de specifieke eisen de opdracht in de studiewijzer). Beoordeling door andere kerndocent a.d.h.v. beoordelingsformulier 3 Stagebeoordeling Beoordeling door opleider in de school of stagedocent a.d.h.v. beoordelingsformulier Toetsweek 1 van blok 1.3 Toetsweek 1 van blok 1.3 Week 20 Toetsweek 1 van blok 1.4 Tot slot: in hoofdstuk 6 van deze studiewijzer hebben we alle praktische informatie voor je op een rijtje gezet, zoals een kalenderoverzicht van dit blok, een literatuurlijst, een overzicht van handige en belangrijke internetsites, de BAS-norm, een overzicht van het vereiste taalniveau, etc. 1 Zie voor de toetsdata het actuele toetsrooster en vul hier de datum zelf in Studiewijzer VT 1.3 DEFINITIEVE VERSIE pagina 6

7 HOOFDSTUK 1. Themaonderwijs De hoor- en werkcolleges Sis-code: Peda / Themalijn 1.3 (thematoets) INLEIDING Als je met kleuters werkt, moet je op de hoogte zijn van de typische kenmerken van kinderen in deze ontwikkelingsfase. Een kleuter begeleid en benader je anders dan een middenbouwer of een bovenbouwer. Daarom de titel van het te bestuderen boek: Onderwijs aan het jonge kind..een vak apart. In dit blok verdiep je je in de ontwikkelingsaspecten van het jonge kind. Hoe leren kleuters eigenlijk en hoe komt het dat er in de onderbouw geen vakken zijn? Welke sociale vaardigheden moeten kleuters onder de knie krijgen en hoe doe je dat? We gaan ook in op de verschillende visies die er bestaan op de manier waarop jonge kinderen tot ontwikkeling komen: welke verschillen zijn er bijvoorbeeld tussen een kleuterklas op een montessorischool en op een reguliere, programmagerichte school? Een ander belangrijk thema is spel. Spel vormt de basis voor de ontwikkeling van jonge kinderen. Je leert wat dat betekent voor jouw onderwijs: hoe kun je spelfasen bij jonge kinderen herkennen en hoe kun je spel zinvol begeleiden? Je leert ook hoe je het onderwijs aan het jonge kind kunt organiseren: goed klassenmanagement is daarbij een vereiste. Tot slot gaan we in op de doorgaande lijn van Voor- en Vroegschoolse educatie (VVE) tot groep Leerdoelen - Wat moet je kennen en kunnen aan het einde van de reeks? Je kent verschillende visies op het leren en ontwikkelen van jonge kinderen en je kunt deze visies herkennen in een context. Je kunt de cognitieve, sociaal-emotionele en fysieke ontwikkeling van jonge kinderen benoemen en je herkent deze ontwikkelingsaspecten in de dagelijkse praktijk. Je kunt uitleggen waarom spel de basis vormt voor de ontwikkeling van jonge kinderen en wat dit betekent voor het onderwijs. Je bent je bewust van de aandachtspunten bij het lesgeven in de onderbouw. Je kent de werkvormen en materialen die de ontwikkeling van het jonge kind stimuleren en je kent de principes van vakoverstijgend en thematisch werken. Je kent de uitgangspunten van Voor- en Vroegschoolse Educatie en de uitwerking daarvan in verschillende VVE-programma s. 1.2 Het programma - Wat gaan we per bijeenkomst behandelen? Bijeenkomsten Les 1: Visies op het jonge kind. We bespreken in deze bijeenkomst verschillende visies op het onderwijs aan jonge kinderen. Aan de orde komen: Decroly, Fröbel, Montessori, OGO, programmagericht versus kindgericht onderwijs aan kleuters. We gaan in op verschillen die zichtbaar zijn tussen kleuterklassen, bijvoorbeeld op een montessorischool en op een reguliere, programmagerichte school. Les 2: Ontwikkelingsaspecten van het jonge kind; de cognitieve ontwikkeling In deze bijeenkomst leer je welke belangrijke ontwikkelingspsychologische mijlpalen er plaatsvinden in de onderbouw. Achtereenvolgens komen in deze les de volgende ontwikkelingsgebieden in samenhang aan de orde: fysieke ontwikkeling (waaronder motorische-), cognitieve ontwikkeling, sociaal-emotionele en morele ontwikkeling. Daarna gaan we dieper in op de cognitieve ontwikkeling, vanuit de vraag: hoe leren kleuters eigenlijk? Jouw activiteiten vooraf Bosch, W. & Boomsma, C. (2013). Hoofdstuk 14 Bosch, W. & Boomsma, C. (2013). Hoofdstuk 1.1, 1.2 en 1.3 Hoofdstuk 2.1 t/m Studiewijzer VT 1.3 DEFINITIEVE VERSIE pagina 7

8 Les 3: Ontwikkelingsaspecten van het jonge kind: de sociaalemotionele ontwikkeling In dit college leer je welke vier stappen van belang zijn in de sociaalemotionele ontwikkeling van het jonge kind. Je kent na afloop de hechtingstheorie van Bowlby, de theorie van Erikson, de begrippen Theory of mind en modeling. Je weet welke sociale vaardigheden kleuters nog moeten leren en kunt je kennis toepassen in een casus. Les 4: Spel als leidende activiteit in de ontwikkeling van het jonge kind Jonge kinderen leren door te spelen. In spel ontwikkelen kinderen cognitieve-, motorische- en sociaal emotionele vaardigheden. Het is belangrijk dat een leerkracht voor de onderbouw de waarde van spel kent. Je leert welke ontwikkeling kinderen doorlopen binnen de diverse spelfasen en hoe je spel kunt observeren, begeleiden en uitbreiden. Les 5: Klassenmanagement Klassenmanagement in de onderbouw is anders dan klassenmanagement in de hogere groepen. Tijdens deze les leer je wat van belang is bij de organisatie van de leeromgeving in de onderbouw (beheer van tijd en ruimte). Je kent het belang van het dagschema, het begrip speelwerktijd en het belang van regels en routines. In groep 1-2 werk je vaak rondom een thema. Een thema kan worden geïntroduceerd met een startactiviteit. Hoe maak je zo n startactiviteit betekenisvol en leuk, waardoor de kinderen enthousiast aan de slag gaan? En hoe richt je een rijke leeromgeving in, passend bij het thema? Les 6 : Van voorschool naar basisschool ; VVE-methoden en de doorgaande lijn Bosch, W. & Boomsma, C. (2013). Hoofdstuk 2.4 t/m 2.6 Bosch, W. & Boomsma, C. (2013). Hoofdstuk 1.4, en 1.5. Hoofdstuk 6 t/m Bosch, W. & Boomsma, C. (2013). Hoofdstuk 3.3, 3.4, 3.5. Hoofdstuk 5 en 11.3, 11.4 en 11.5 Bosch, W & Boomsma, C (2013). Onderwijs aan het jonge kind, een vak apart. Hoofdstuk 12.1, 12.2, 12.3, 12.4, Hoofdstuk 13.1 en 13.3 In deze bijeenkomst staat de doorgaande lijn van VVE naar groep 3 centraal. Je hebt geleerd dat sommige scholen en methoden programmagericht zijn, en andere meer kindgericht. Dit zie je ook terug bij de programma s die gebruikt worden voor Voor- en Vroegschoolse educatie. Voor- en Vroegschoolse Educatie (VVE) is gericht op het stimuleren van de ontwikkeling van jonge kinderen. In deze les maak je een vergelijking tussen verschillende VVEmethoden. Je vergelijkt een meer programmagerichte methode met een meer kindgerichte methode. Daarnaast kijken we naar de doorgaande lijn van groep 2 naar groep 3. Wanneer is een kind schoolrijp? Welke rol spelen observatie en registratie bij deze beslissing? Kindvolgsystemen nemen een belangrijke plaats in bij het volgen van kinderen in hun ontwikkeling. We eindigen deze reeks met een discussie waarbij je je visie op programmagericht onderwijs en toetsen, versus kindgericht onderwijs kunt ontwikkelen. 1.3 Toetsing De leerdoelen die bij het themaonderwijs horen, worden getoetst in de thematoets (raadpleeg je rooster of het kalenderoverzicht in hoofdstuk 6). Het betreft een schriftelijk tentamen, dat zal bestaan uit 40 meerkeuzevragen. De grens voldoende / onvoldoende hangt af van het aantal vragen en het aantal antwoordmogelijkheden. De toets wordt als voldoende beoordeeld (cijfer: 5,5) indien minimaal 67% van de meerkeuzevragen goed beantwoord is Studiewijzer VT 1.3 DEFINITIEVE VERSIE pagina 8

9 1.4 Literatuur/toetsstof Bosch, W. & Boomsma, C. (2013). Onderwijs aan het jonge kind...een vak apart. Amersfoort: ThiemeMeulenhoff Hoofdstuk 1: Het jonge kind: een portret Hoofdstuk 2: Ontwikkelingspsychologie: bron van kennis Hoofdstuk 3.3 : Het lokaal, of een speel- werk- en leerruimte Hoofdstuk 3.4: Het begin van de schooldag Hoofdstuk 3.5: Wat zien we: chaos of structuur? Hoofdstuk 5: Speelwerktijd Hoofdstuk 6.1. Ontwikkelingsmogelijkheden en inrichting van hoeken Hoofdstuk Huishoek/themahoek Hoofdstuk Bouw-/constructiehoek Hoofdstuk Zand-/watertafel Hoofdstuk 11.3 Van pedagogisch-didactisch concept naar didactische modellen en didactisch handelen Hoofdstuk 11.4 Klassenmanagement en organisatie Hoofdstuk 11.5 Observeren, registeren, plannen Hoofdstuk 12.1 Wat is een kindvolgsysteem? Hoofdstuk 12.2 Volgen van kinderen in hun ontwikkeling Hoofdstuk 12.3 Stappen in het werken van een kindvolgsysteem Hoofdstuk 13.1 Voor- en vroeg schoolse educatie Hoofdstuk Uitgangspunten van VVE Hoofdstuk VVE programma s Hoofdstuk 13.3 Van groep 2 naar groep 3 Hoofdstuk Friedrich Fröbel Hoofdstuk Maria Montessori Hoofdstuk Ovide Decroly Hoofdstuk Invloed van de traditionele vernieuwers Hoofdstuk 14.3 Vernieuwingen in de 20 e eeuw Hoofdstuk Ervaringsgericht onderwijs (EGO) Hoofdstuk Ontwikkelingsgericht onderwijs (OGO) Studiewijzer VT 1.3 DEFINITIEVE VERSIE pagina 9

10 HOOFDSTUK 2. De beroepsopdracht Ontwikkelingen binnen spelactiviteiten Sis-code: Beroepsopdracht 1.3 INLEIDING In elke onderbouwgroep kom je spelactiviteiten tegen, al is het maar in de huishoek. Kinderen spelen daar voortdurend een rollenspel. Op deze manier ontwikkelen kinderen zich spelenderwijs op het gebied van bijvoorbeeld taal en rekenen. Het is mogelijk om het onderwijs in een onderbouwgroep bijna volledig te laten aansluiten op zo n spelactiviteit die voor kinderen grote betekenis heeft. De betekenis die kinderen verlenen aan zo n spelactiviteit wordt gestuurd door de onderwijsdoelen, die de leerkracht voortdurend bewaakt. Voor deze beroepsopdracht ga je de spelactiviteiten van jonge kinderen gericht observeren. Op basis van je observaties bepaal je het ontwikkelingsniveau van de leerlingen op het gebied van spel, rekenen en taal. Je denkt na over de vervolgactiviteiten die je zou kunnen ontwerpen om de leerlingen in hun ontwikkeling te stimuleren. Je gaat samenhangende onderwijsactiviteiten ontwerpen in een zogeheten 'themavoorbereiding', waarin bedoelingen en betekenissen worden uitgewerkt. 2.1 Leerdoelen - Wat moet je kennen en kunnen aan het einde van deze reeks? Je kunt observatie-instrumenten toepassen waarmee het ontwikkelingsniveau van jonge kinderen kan worden bepaald. Je kunt het ontwikkelingsniveau van jonge kinderen inschatten van een element uit het ontwikkelingsgebied van spel, rekenen/wiskunde en/of Nederlands. Je kunt thematisch onderwijs ontwerpen dat aansluit op jonge kinderen en op relevante doelen voor het onderwijs aan het jonge kind. Je ontwerpt een les die aansluit op de leerbehoeften van kinderen in groep 1/2, waarbij de beginsituatie van de leerlingen, de doelen voor de leerlingen en de lesinhoud samenhangen. 2.2 Het programma - Wat gaan we per bijeenkomst behandelen? Bijeenkomsten Week 1 - Bijeenkomst 1 (2 lesuren) week van 5 februari Jouw activiteiten vooraf Je krijgt een introductie op de inhoud van de beroepsopdracht, de deelproducten en het eindproduct. Je maakt kennis met het werken met thema s in de onderbouw en observeren. Je bekijkt een voorbeeld van het werken met een thema en verneemt het thema dat jij voor deze opdracht uit zult werken. Bestudeer de studiewijzer van periode 1.3. Week 2 - Bijeenkomst 2 (2 lesuren) week van 12 februari Je maakt kennis met twee observatie-instrumenten. Je oefent met het vastleggen, ordenen en analyseren van observaties. We stellen vast waar je op moeten letten bij het uitvoeren van de observaties. Voor de stage maak je een planning van de uit te voeren observaties. Week 3 - Bijeenkomst 3 (2 lesuren) week van 19 februari Op basis van observaties oefenen we met het maken van een samenvatting. Daarbij komen de objectieve data en het verloop van de observatie aan bod. Tevens wordt uitgelegd hoe je het ontwikkelingsniveau van leerlingen kunt inschatten en bereid je het gesprek voor dat je met je mentor gaat voeren over de ontwikkelingsniveaus van de geobserveerde leerlingen. Week 4 Voorjaarsvakantie Studiewijzer VT 1.3 DEFINITIEVE VERSIE pagina 10

11 Week 5 - Stageweek Week 6 - Bijeenkomst 4 (2 lesuren) week van 12 maart Deelproduct 1 van de beroepsopdracht wordt besproken. Je krijgt peerfeedback van je medestudenten. Verder wordt er aandacht besteed aan de themavoorbereiding. We gaan in op de startactiviteiten en de leeromgeving. Je brengt de uitwerking van deelproduct 1 mee naar de bijeenkomst zodat je feedback kunt ontvangen van medestudenten. Week 7 - Bijeenkomst 5 (2 lesuren) - week van 19 maart Op basis van het ontwikkelingsniveau van de geobserveerde leerlingen bespreken we hun zone van de naaste ontwikkeling en oefen je met het formuleren van lessuggesties in de vier verschillende vakgebieden. Week 8 - Bijeenkomst 6 (2 lesuren) - week van 26 maart Je krijgt peerfeedback op deelproduct 2. We oefenen met het schrijven van een lessuggestie in het lesvoorbereidingsformulier en bespreken de laatste vragen over deze beroepsopdracht. Je brengt de uitwerking van deelproduct 2 mee naar de bijeenkomst zodat je feedback kunt ontvangen van medestudenten. Week 9 en 10 - Toetsweken Er zijn geen bijeenkomsten gepland. Het eindproduct moet op 3 april worden ingeleverd. 2.3 De opdracht Deelproduct 1 Je gaat het ontwikkelingsniveau bepalen van twee leerlingen in je stageklas op het gebied van rekenen-wiskunde, Nederlandse taal en/of spel. Dit doe je door de handelingen van deze twee leerlingen aan de hand van een observatie-instrument gericht te observeren. Hiertoe kun je de instrumenten gebruiken die in de colleges zijn aangeboden. Opdracht: Gebruik de observatie-instrumenten om op een systematische wijze informatie te verzamelen over twee leerlingen en beschrijf de ontwikkelingsniveaus van de kinderen. Deelproduct 1 bestaat uit het volgende: Samenvatting van de twee observaties op het gebied van rekenen-wiskunde, Nederlandse taal en/of spel. Hierin is weergegeven wat je hebt geregistreerd en hoe het observatieproces is verlopen. De ingevulde observatieschema s voeg je als bijlagen toe (totaal dus vier bijlagen; twee per leerling). Een verslag van het overleg met de mentor over het ontwikkelingsniveau van de geobserveerde leerlingen. Hierin staat een voorstel van het ontwikkelingsniveau dat gebaseerd is op de observaties en de feedback die de mentor met zijn/haar kennis over de leerlingen hierop heeft gegeven Studiewijzer VT 1.3 DEFINITIEVE VERSIE pagina 11

12 Deelproduct 2 Nu je de ontwikkelingsniveaus van de leerlingen hebt bepaald, ga je hiermee onderwijs maken voor de geobserveerde leerlingen. Die doe je aan de hand van een thema dat je van je kerndocent krijgt. Opdracht: maak een themavoorbereiding waarin je vier lessuggesties, twee startactiviteiten en de leeromgeving beschrijft. Deelproduct 2 bestaat uit het volgende: Beschrijving van twee startactiviteiten, waarmee het thema wordt geïntroduceerd en kinderen geënthousiasmeerd worden voor het thema. Beschrijving van de leeromgeving. Hoe ga je de klas inrichten, passend bij het thema? Vier lessuggesties voor een groep 1/2, bestaande uit: o Twee lessuggesties uit de vakgebieden waar je de kinderen op hebt geobserveerd, dus uit de drie mogelijkheden Rekenen-Wiskunde, Nederlandse Taal en/of Spel. Bij deze lessuggesties wordt duidelijk aangegeven hoe je aansluit op de beschreven ontwikkelingsniveaus van de geobserveerde kinderen; o Een lessuggestie voor een vak uit het cluster Mens en Wereld; o Een lessuggestie voor een vak uit het cluster Kunstzinnige Oriëntatie. Eindproduct Het eindproduct is een verslag, voorzien van voorblad, inhoudsopgave en inleiding. Dit bestaat uit een observatiedeel en een themavoorbereiding. Het observatiedeel bevat: Een beschrijving van de activiteiten die je hebt geobserveerd van twee leerlingen, welke observatieinstrumenten je hebt gebruikt en waarom, hoe het observatieproces is verlopen en welke keuzes jij daarin hebt gemaakt. Samenvattingen van de uitgevoerde observaties van de gekozen leerlingen op het gebied van Nederlandse taal, rekenen-wiskunde en/of spel (met in de bijlage de observatieschema s). Een beschrijving van het ontwikkelingsniveau van de gekozen leerlingen op twee van de volgende drie gebieden: rekenen-wiskunde, Nederlandse taal en/of spel. De themavoorbereiding bevat: Een algemene inleiding op het thema waarin duidelijk wordt waarom kinderen dit thema leuk vinden. Een beschrijving van twee startactiviteiten waarmee het thema in de klas kan worden geïntroduceerd. Een beschrijving van de leeromgeving. Hoe ga je de klas inrichten, passend bij het thema? Vier lessuggesties voor een groep 1/2, bestaande uit: o Twee lessuggesties uit de vakgebieden waar je de kinderen op hebt geobserveerd, dus uit de drie mogelijkheden Rekenen-Wiskunde, Nederlandse Taal en/of Spel. Bij deze lessuggesties wordt duidelijk aangegeven hoe je aansluit op de beschreven ontwikkelingsniveaus van de geobserveerde kinderen; o Een lessuggestie voor een vak uit het cluster Mens en Wereld; o Een lessuggestie voor een vak uit het cluster Kunstzinnige Oriëntatie Studiewijzer VT 1.3 DEFINITIEVE VERSIE pagina 12

13 o Alle lessuggesties hebben kerndoelen, doelen op langere termijn en productdoelen, inleiding, kern en afsluiting. Een lesvoorbereiding van één van de suggesties van het vakgebied Nederlandse taal of rekenen. In de lesvoorbereiding wordt duidelijk verantwoord dat het lesontwerp is bedoeld voor kinderen in groep 1/ Beoordelingscriteria Het product wordt als voldoende beoordeeld (cijfer: 5,5) als alle vastgestelde criteria als voldoende zijn beoordeeld. Differentiatie naar hogere cijfers vindt plaats op basis van de mate waarin de prestaties op de verschillende criteria als goed worden beoordeeld. Deze criteria worden getoetst aan de hand van het beoordelingsformulier in bijlage Practica - Wat is per practicum de inzet en de verwachting? De practica kennen in elk blok dezelfde verdeling. Er worden drie practica gegeven, waarvan er één gaat over pedagogisch klimaat, één over didactiek en één over gespreksvaardigheden. Bijeenkomsten 1. Pedagogisch klimaat: Om er voor te zorgen voor een veilig klimaat in je klas is het belangrijk dat de leerkracht overwicht en overzicht heeft. Hoe kun je orde houden als leerkracht op een manier dat alle leerlingen zich daar veilig bij voelen? Hoe zorg je er voor dat leerlingen de gestelde regels naleven? In dit practicum ga je daar mee oefenen. 2. Gespreksvaardigheden: basisvaardigheden (week 3) In dit practicum komen de regulerende vaardigheid Terugkoppelen naar (begin)doelen en de selectieve vaardigheid Vragen stellen bod. In het bijbehorende rollenspel wordt er geoefend met een gesprek tussen een leerkracht en een leerling uit je klas. 3. Didactiek: In dit practicum ga je aan de slag met activerende werkvormen voor kleuters. Je gaat op onderzoek uit hoe je les kunt geven vanuit de belevingswereld van het jonge kind (magische wereld) met spel als middel. En welke ontwikkelingsmaterialen je in kunt zetten om aan te sluiten op de beginsituatie van kleuters Studiewijzer VT 1.3 DEFINITIEVE VERSIE pagina 13

14 HOOFDSTUK 3. Kennis en vaardigheden - de vakcolleges INLEIDING - Dit onderdeel van de studiewijzer beschrijft de vakcolleges die je dit blok gaat volgen. Daarbij is het van belang dat je het onderscheid kent tussen de titel van de collegereeks, het vakdomein waar deze onder valt en de code van de eenheid die met de studiegids correspondeert. Iedere collegereeks heeft afzonderlijk een titel, maar verschillende collegereeksen kunnen onder dezelfde onderwijseenheid vallen. Per blok wordt steeds het cluster dat onder één eenheid valt (zoals bijvoorbeeld Kunstzinnige oriëntatie), in één keer getoetst. Zo kan het dus voorkomen dat verschillende collegereeksen in één afsluitende vaktoets samenkomen. Iedere beschrijving hieronder is op dezelfde wijze gestructureerd. We beginnen met een korte inleiding. Dan volgen steeds een beschrijving van de leerdoelen, een schematische weergave van het programma (opgedeeld in de behandelde stof tijdens de bijeenkomst, en de voorbereiding die we voor die bijeenkomst van je verlangen), informatie over de toetsing en een overzicht van de literatuur/toetsstof. Aan het eind van dit hoofdstuk volgt tot slot de beschrijving van de vakopdracht Mens en Wereld 1.3. Met de vakopdracht verwerk je de kennis en vaardigheden die je opdoet in de vakcolleges tot een zelfstandig product. Hoewel dit een opdracht is waaraan je grotendeels zelfstandig werkt, wordt de vakopdracht Mens en Wereld 1.3 begeleid in de collegereeks Lesgeven in Natuur en Techniek Studiewijzer VT 1.3 DEFINITIEVE VERSIE pagina 14

15 3.1 Titel: Nederlands: Eerste en tweede taalverwerving Sis-code: Nederlands 1.3 (vaktoets) INLEIDING - Van de 2000 woorden die op de Basiswoordenlijst voor Amsterdamse kleuters' staan, kent bijna de helft van de kleuters in Amsterdam deze woorden bij lange na niet. Sommige kinderen kennen amper 200 Nederlandse woorden, een enkeling is de Nederlandse taal zelfs helemaal niet machtig. Het is dus belangrijk dat onze pabo hier veel aandacht aan besteedt. In dit blok krijg je voor Nederlands het vak Eerste- en tweedetaalverwerving. De vraag die daarbij centraal staat, is: in welke fasen verloopt de taalontwikkeling bij baby s en peuters en hoe verloopt het aanleren van de tweede taal bij kleuters? In dit vak leer je met name de theorie van taalverwerving uit de Kennisbasis Nederlands. Daarnaast zullen alle groepen in deze periode een college Logopedie aangeboden krijgen van Fransje van Luin. Het moment waarop dit college wordt aangeboden, verschilt per groep. Kijk hiervoor goed in je rooster. Tijdens dit college wordt stof behandeld die ook wordt getoetst in de vaktoets Nederlands 1.3. Leerdoelen - Wat moet je kennen en kunnen aan het einde van deze reeks? Je kent de gangbare taalverwervingstheorieën en de theorie over moedertaalverwerving en tweedetaalverwerving. Je kent de verschillende taalontwikkelingsfasen in het proces van de eerste en tweede taalverwerving. Je kunt de verschillen tussen eerste- en tweedetaalverwerving uitleggen en herkennen. Je bent in staat om de problematiek van taalachterstand bij jonge kinderen te verklaren. Je kunt uitleggen wat effectief is in de aanpak van jonge kinderen met een taalachterstand. Je kent het verschil tussen normale en afwijkende spraakontwikkeling bij kinderen. Het programma - Wat gaan we per bijeenkomst behandelen? Bijeenkomsten 1. Moedertaalverwerving 1 We bespreken verschillende taalverwervingstheorieën en bekijken wat de invloed van onze omgeving is op het verwerven van een moedertaal. Jouw activiteiten vooraf Paus et al. (2014). Portaal, hoofdstuk Moedertaalverwerving 2 Moedertaal wordt in verschillende stadia verworven. We analyseren de verschillende stadia die kinderen doormaken. Paus et al. (2014). Portaal, hoofdstuk Tweedetaalverwerving 1 Het aanleren van een tweede taal gaat anders dan het verwerven van een moedertaal. We kijken naar de relatie tussen T1 en T2: de overeenkomsten, maar ook de verschillen. Paus et al. (2014). Portaal, hoofdstuk Tweedetaalverwerving 2 We bespreken de stadia van de tweedetaalverwerving. In welke stadia kunnen kinderen in de klas zich bevinden? Hoe herkent een leerkracht dat? Paus et al. (2014). Portaal, hoofdstuk Studiewijzer VT 1.3 DEFINITIEVE VERSIE pagina 15

16 5. Tweedetaalverwerving 3 Of het nu gaat om eerste- of om tweedetaalverwerving, ouders spelen hierin altijd een heel belangrijke rol. Aan de hand van filmmateriaal worden hun ideeën en opvattingen nader onderzocht. 6. Herhaling periode 2 en 3 Aan de hand van verschillende opdrachten wordt de stof van de afgelopen perioden nogmaals behandeld. 7. Normale en afwijkende spraakontwikkeling In dit college kijken we naar de normale en afwijkende spraakontwikkeling bij kinderen. Hoe maakt een kind zich alle verschillende spraakklanken van het Nederlands eigen? En hoe herken je als docent een vertraagde of afwijkende spraakontwikkeling? Toetsing Toetsing vindt plaats in de vaktoets Nederlands van blok 1.3. Let op: binnen de onderwijseenheid Nederlands 1.3 valt ook de collegereeks Didactiek Spelling van blok 1.2 en het college Logopedie in blok 1.3. De toetsstof die bij Didactiek Spelling hoort, is hieronder voor je herhaald. De toets betreft een schriftelijk tentamen (meerkeuzevragen). De grens voldoende / onvoldoende hangt af van het aantal vragen en het aantal antwoordmogelijkheden. De toets wordt als voldoende beoordeeld (cijfer: 5,5) indien minimaal 67% van de meerkeuzevragen goed beantwoord is. Literatuur / toetsstof Uit blok 1.2: Huizenga, Henk en Robbe, Rolf (2013), Basiskennis taalonderwijs. Groningen: Noordhoff Uitgevers. Hoofdstuk 11. Alle collegestof, dat wil zeggen PowerPoints alsmede uitgereikte materialen. Uit blok 1.3: Paus, H. (Red.) (2014). Portaal, praktische taaldidactiek voor het primair onderwijs. Bussum: Coutinho. Hoofdstuk 2: Taalverwerving. Hoofdstuk 3: Mondelinge taal. Hoofdstuk 9: Meertaligheid en Nederlands als tweede taal. De PowerPoints en de collegestof van 1.3, deze zijn te vinden op Mijn HvA Studiewijzer VT 1.3 DEFINITIEVE VERSIE pagina 16

17 3.2 Titel: Nederlands Eigen vaardigheid (facultatief) Sis-code: Eigen Vaardigheid Nederlands 1.3 INLEIDING - In het eerste jaar leg je een digitale taaltoets af. Je bestudeert als voorbereiding hierop de aanbevolen vakliteratuur. Leerdoelen - Wat moet je kennen en kunnen aan het einde van deze reeks? Je hebt kennis van de spellingregels van het Nederlands, de interpunctie, de correcte wijze van formuleren alsmede de regels voor redekundig ontleden (zinsdelen) en taalkundig ontleden (woordsoorten). Je kunt die kennis in voldoende mate in de praktijk toepassen en bij de digitale taaltoets behaal je minimaal een score die gelijk staat aan het cijfer 5,5. Het programma Tijdens de werkcolleges maak je oefeningen ter voorbereiding op de toets. De docent bespreekt deze oefeningen en geeft uitleg over de spelling- en grammaticaregels die van toepassing zijn. Deze lessen worden aan alle klassen tegelijk gegeven, en zijn bedoeld voor hen die de toets na de eerste kans nog niet gehaald hebben. Toetsing De eigen vaardigheid Nederlands wordt getoetst met een digitale meerkeuzetoets, bestaande uit 150 vragen. In het eerste jaar zijn er drie mogelijkheden. Voor het behalen van een voldoende resultaat (128 vragen correct) moet je minimaal een score behalen die gelijk staat aan het cijfer 5,5. Toetsstof (aanbevolen): Weerdt, H. de (2008). De Taaltoets-pabo haal je zo.bussum: Coutinho. Alle collegestof, dat wil zeggen PowerPoints alsmede uitgereikte materialen Studiewijzer VT 1.3 DEFINITIEVE VERSIE pagina 17

18 3.3 Titel: Rekenen-Wiskunde: Meten en meetkunde Sis-code: Vaktoets Rekenen M&M 1.4 INLEIDING De domeinen meten en meetkunde worden in twee collegereeksen aangeboden: in het derde blok wordt het rekendomein meten behandeld (zie blok 1.3), in het vierde blok (1.4) staat meetkunde centraal. Meten is het toekennen van getalsmatige waarden aan eigenschappen van dingen (grootheden). Daarvoor heb je maten nodig. Aan deze kwantitatieve fasen gaan kwalitatieve fasen als het vergelijken en ordenen vooraf. Daar hoort ook het leren van wiskundetaal bij. Kleuters kunnen bijvoorbeeld ontdekken dat een appel evenveel weegt als drie kleine tomaten. Dat kunnen zij aflezen aan een balans die in evenwicht is. De taal die daarbij hoort is dan: Drie tomaten zijn even zwaar als één appel. Bij meten worden de klassensituaties benut en situaties rondom de school gebruikt om dingen te ontdekken en te onderzoeken. Tijdens de colleges leer je hoe je meten in de dagelijkse praktijk van het basisonderwijs vorm kan geven. Dit door middel van een methode of door middel van zelf ontworpen lessen. Aan de orde komen onderwerpen als de betekenis van voorvoegsels, het rekenen met grootheden zoals lengte, oppervlakte, inhoud, gewicht, tijd en het rekenen met de bijbehorende meetgetallen in het kader van het verkrijgen van inzicht in het metrieke stelsel. Leerdoelen - Wat moet je kennen en kunnen aan het einde van deze reeks? Je kent en herkent de verschillende deelgebieden en ontwikkelingsfasen van meten en kunt die concretiseren voor de groepen 1 tot en met 8. Je kent en herkent de tussendoelen en de leerlijnen van meten, kunt die benoemen en op basis hiervan redeneringen volgen en duiden. Je (her-)kent de doorgaande leerlijn meten naar het voortgezet onderwijs. Je kunt de samenhang tussen getallen, meten, meetkunde en hun verbinding met alledaagse situaties herkennen en leggen. Je beschikt over een aantoonbaar voldoende niveau van gecijferdheid om meetproblemen op te lossen. Het programma - Wat gaan we per bijeenkomst behandelen? Bijeenkomsten 1. De eerste fasen van de leerlijn meten Meten en meetgetallen zijn overal om je heen. Waar hebben wij het dan precies over? En hoe leid je kinderen binnen in de wereld van meetgetallen als zij nog geen getalbegrip hebben? Deze onderwerpen staan centraal in deze les. Jouw activiteiten vooraf Van Zanten c.s. (2014). Meten en meetkunde, p & Meten getalsmatig: in de midden- en bovenbouw Om getalsmatig greep te krijgen op de wereld moet je iets kunnen meten. Daar zijn meeteenheden voor nodig, zoals standaardmaten, natuurlijke maten en referentiematen. In deze les behandelen onder andere deze begrippen binnen de leerlijn meten in de midden- en bovenbouw. Van Zanten c.s. (2014). Meten en meetkunde, p Moor, E. de & Menne, J. (2001). Meten naar menselijke maat. Utrecht: Freudenthal Instituut (Beschikbaar via MjinHvA). 3. Meten in de bovenbouw: inzicht in het metriek stelsel Nu de basis is gelegd in de onder- en middenbouw, wordt in de bovenbouw een netwerk van begrippen opgebouwd rondom de tientallige structuur van meetgetallen. In deze les behandelen we de didactiek rondom het metriek stelsel. Van Zanten c.s. (2014). Meten en meetkunde, p & Artikel: Vermeulen W. (2001). Vorige week wisten ze het nog wel. In Willem Bartjens jrg. 21 nr. 4 (beschikbaar via MijnHvA) Studiewijzer VT 1.3 DEFINITIEVE VERSIE pagina 18

19 4. Grootheden en samengestelde grootheden Kun je als je moeder je je naar school brengt met de auto 80 km per uur halen? Of kan dat niet, omdat de afstand tussen school en huis lang geen 80 km is? De samengestelde grootheid snelheid kun je beschouwen als de afgelegde weg (grootheid; lengte) binnen een tijdsinterval (grootheid tijd). In deze les worden snelheid en andere samengestelde grootheden behandeld. 5. Grafieken en rijke rekenproblemen Bij het onderdeel grafieken leren leerlingen gegevens met elkaar in verband te brengen, te ordenen en te categoriseren. Een rijk probleem is een betekensivolle situatie waarin leerlingen aan verschillende reken- wiskunde domeinen kunnen werken. In deze les staan het behandelen van grafieken en rijke rekenproblemen ten aanzien van meten centraal. 6. Afronding en terugblik We blikken in deze les terug op de module meten en we bekijken hoe lessen meten in de methode worden aangeboden. Van Zanten c.s. (2014). Meten en meetkunde, p & Van Zanten c.s. (2014). Meten en meetkunde, pp De ppts van voorgaande colleges. Toetsing Deze collegereeks rondom meten wordt samen met het rekendomein meetkunde uit het volgend semester aan het eind van blok 4 getoetst. De toets betreft een schriftelijk tentamen (40 meerkeuzevragen). De toets wordt als voldoende beoordeeld (cijfer: 5,5) indien minimaal 67% van de meerkeuzevragen goed beantwoord is. Literatuur / toetsstof Zanten, M. van, e.a. (2014). Meten en meetkunde. Rekenen en wiskundedidactiek. Amersfoort: ThiemeMeulenhoff. Alle hoofdstukken. De behandelde onderwerpen tijdens de bijeenkomsten inclusief de bijbehorende PowerPoints maken deel uit van de toetsstof Studiewijzer VT 1.3 DEFINITIEVE VERSIE pagina 19

20 3.4 Titel: Mens & Wereld: Lesgeven in Natuur en Techniek Sis-code: Vaktoets Mens & Wereld 1.4 Vakopdracht M&W 1.3 INLEIDING - In dit vak wordt aandacht besteed aan lesgeven in het vak Natuur & Techniek. Verder wordt er gekeken naar onderzoekend leren bij jonge kinderen en op welke manier de leerkracht het kind van spelend naar onderzoekend gedrag kan bewegen. Zo vormen deze vakcolleges de begeleiding van de vakopdracht Mens en Wereld 1.3: Eigen Lesontwerp Natuur en Techniek. Tijdens de les zal er door telkens twee studenten een N&T-demonstratie uitgevoerd worden. Je bent zelf verantwoordelijk voor het vinden van de materialen. De demonstratie moet ook uitgelegd worden. De achterliggende theorie wordt getoetst in het tentamen van MW 1.4. De tweetallen en bijbehorende demonstraties worden van tevoren ingedeeld. Wanneer een tweetal afwezig is, is het de verantwoordelijkheid van de studenten zelf om de achterliggende theorie na te gaan. Uiteraard kan in de les wel worden nagevraagd of de vermeende uitleg klopt. Voor een overzicht van de indeling en de demonstraties zie de studieonderdelen MW 1.3 en/of MW 1.4 op MijnHvA. Leerdoelen - Wat moet je kennen en kunnen aan het einde van deze reeks? Je kunt een natuur- en/of techniekles ontwerpen voor groep 1 t/m 8, waarbij je: inzicht toont in de ontwikkeling van natuurwetenschappelijke en/of technische concepten bij (jonge) kinderen en de rol die een rijke leeromgeving hierin speelt; de bijbehorende natuurwetenschappelijke en/of technische kennis op leerkrachtniveau beschrijft; het ontwerpen en uitvoeren van het onderwijs op adequate wijze verantwoordt vanuit de aangeboden vakdidactische theorie; voldoende aandacht besteedt aan organisatorische aspecten; inzichten over het redeneren van kinderen toepast in de praktijk door vragen te stellen die aanzetten tot onderzoekend gedrag; de uitvoer van je lesontwerp evalueert, met name t.a.v. onderzoekend gedrag bij kinderen. Het programma - Wat gaan we per bijeenkomst behandelen? Vakcolleges 1. Misconcepten en preconcepten In dit college wordt je geconfronteerd met je eigen misconcepten. We kijken hoe het denken van kinderen anders is dan dat van volwassenen. Er wordt nader ingegaan op het redeneren van kinderen. Hoe kom je achter hun pre- en misconcepten? Dit wordt gekoppeld aan onderzoekend gedrag. Vervolgens wordt de vakopdracht toegelicht en kies je een groepje van 2 á 3 personen waarmee je het gezamenlijke deel van de opdracht gaat uitvoeren. Jouw activiteiten vooraf De Vaan & Marell (2012). Praktische Didactiek voor Natuuronderwijs. Hoofdstuk 13 Lijst van pre- en misconcepten op MijnHvA. Artikel Worth, K. (1999) op MijnHvA Studiewijzer VT 1.3 DEFINITIEVE VERSIE pagina 20

21 2. Onderzoekend gedrag bij jonge kinderen Op welke manier leren jonge kinderen? Wat is hun leef- en belevingswereld met betrekking tot N&T? Hoe kun je voor hen een rijke leeromgeving creëren? Er wordt gezamenlijk bekeken aan welke criteria zo'n rijke leeromgeving zou moeten voldoen en welke onderwerpen geschikt zijn. We kijken naar bestaand materiaal voor jonge kinderen, en naar hoe de didactiek van OOL hierop van toepassing is. Demonstraties door studenten (1). 3. Excursie ANMEC Het Amsterdams NME-centrum (ANMEC) ondersteunt scholen bij het geven van natuuronderwijs. Als PABO-student heb je recht op gratis lidmaatschap en je kunt je ter plekke inschrijven. 4. Terugkoppeling onderwijsontwerp Tijdens de bijeenkomst evalueer je het lesontwerp van andere groepjes, en ontvang je feedback op je eigen ontwerp. Ook zullen we aandacht besteden aan het stellen van vragen aan en van leerlingen. Demonstraties door studenten (2). 5. Terugkoppeling uitvoer stageopdracht Tijdens deze les bespreken we de voorlopige resultaten van de gegeven lessen en zullen we aandacht besteden aan de evaluatie van inzicht, vaardigheden en attitude. Ook krijg je desgewenst begeleiding bij de vakopdracht. Demonstraties door studenten (3). 6. Voorbereiden verslaglegging Er wordt aandacht besteed aan de definitieve verslaglegging. De eisen aan het onderzoeksverslag worden bekeken, zowel voor het gezamenlijke als het individuele gedeelte. Demonstraties door studenten (4). De Vaan & Marell (2012). Praktische Didactiek voor Natuuronderwijs. hoofdstuk 6 en 7. Indien van toepassing: voorbereiden demonstratie. De Vaan & Marell (2012). Praktische Didactiek voor Natuuronderwijs. Hoofdstuk 10 en 18. Excursie binnen roostertijden. Adres ANMEC: Plantage Middenlaan 2 e, Amsterdam (naast de Hortus Botanicus). De Vaan & Marell (2012). Praktische Didactiek voor Natuuronderwijs. Hoofdstuk 10 en 12. Maak een opzet voor het lesontwerp en de benodigde materialen en neem deze mee in drievoud. Indien van toepassing: voorbereiden demonstratie. Maak duidelijke afspraken met de stagementor voor de uitvoer en observatie van je les! Je brengt een voorlopige evaluatie van je les mee naar de bijeenkomst en je maakt een opzet voor je verslag. Indien van toepassing: voorbereiden demonstratie. Je brengt een opzet van je verslag mee naar de bijeenkomst en je hebt een eerste versie van jouw evaluatie af. Indien van toepassing: voorbereiden demonstratie. Toetsing De stof uit deze colelgereeks wordt op twee manieren getoetst: 1. De collegereeks Lesgeven in Natuur en Techniek maakt deel uit van de onderwijseenheid Mens en Wereld 1.4. De leerstof die binnen deze onderwijseenheid wordt aangeboden, wordt getoetst in de Vaktoets Mens en Wereld van blok 1.4. De toets betreft een schriftelijk tentamen (meerkeuzevragen) en wordt afgenomen eind blok Studiewijzer VT 1.3 DEFINITIEVE VERSIE pagina 21

22 Literatuur / toetsstof De Vaan, E. & Marell, J. (2012). Praktische Didactiek voor Natuuronderwijs. Uitgeverij Coutinho: Hoofdstuk 6: Onderzoekend en ontdekkend leren (geen toetsstof) Hoofdstuk 7: Jonge kinderen en natuuronderwijs. Hoofdstuk 9: Stap voor stap: structuur in de les (geen toetsstof) Hoofdstuk 10: Werkvormen met echt materiaal (geen toetsstof) Hoofdstuk 12: Vragen bij natuuronderwijs. Hoofdstuk 13: Denkbeelden over de werkelijkheid. Worth, K (1999). The Power of Children's Thinking. Uit: National Science Foundation. Inquiry: Thoughts, views, and strategies for the K 5 classroom. Volume 2 of Foundations: A monograph for professionals in science, mathematics, and technology education. Washington DC: National Science Foundation. Beschikbaar via MijnHvA. Studiemateriaal op MijnHvA (powerpoints en collegestof). 2. Vakopdracht Mens en Wereld 1.3. Deze wordt ingeleverd aan het eind van blok 1.3. Beschrijving vakopdracht Mens & Wereld 1.3 Bij het geven van een biologie-, natuurkunde- en/of techniekles kan je alle kanten op, maar er komt ook veel bij kijken. Een goede les staat of valt bij de voorbereiding. Dient de les de leerdoelen die je voor ogen hebt en hoe weet je dat? Bovendien moet je een goed beeld hebben van de voorkennis van de kinderen over het onderwerp en hun motorische vaardigheden. En ook hun vaardigheden in samenwerkend leren en zelfstandig werken zijn belangrijk. En sta jij als docent boven de stof, kun je het klassenmanagement van een practicum aan en hoe organiseer je al het materiaal? En hoelang duren de verschillende onderdelen eigenlijk? Relatie met de praktijk Bij deze vakopdracht ontwerp je een natuur- en/of techniekles die aansluit bij het niveau en het soort onderwijs van de stageklas. De kern van het lesontwerp bestaat uit één of meer praktische activiteiten die door de leerlingen uitgevoerd worden. Hierbij dien je zowel de gehanteerde vakdidactiek als de vakinhoud te verantwoorden aan de hand van de aangeboden theorie. De door jou ontworpen les moet methode-vervangend zijn: een collega op je stageschool moet deze les aan de hand van je verslag zó kunnen geven. Het eigenlijke uitvoeren en evalueren van het lesontwerp tijdens het werkplekleren maakt deel uit van de verslaglegging en dus van de beoordeling. Leerdoelen - Wat moet je na voltooiing van deze opdracht kennen en kunnen? Je toont inzicht in de ontwikkeling van natuurwetenschappelijke en/of technische concepten bij (jonge) kinderen en de rol die een rijke leeromgeving hierin speelt. Je kunt natuur- en/of techniekonderwijs ontwerpen waarbij de bijbehorende natuurwetenschappelijke en/of technische kennis op leerkrachtniveau wordt beschreven Studiewijzer VT 1.3 DEFINITIEVE VERSIE pagina 22

23 Je kunt het ontwerpen en uitvoeren van het onderwijs op adequate wijze verantwoorden vanuit de aangeboden vakdidactische theorie. Je kunt in het ontwerpen en uitvoeren van het onderwijs in voldoende mate aandacht besteden aan organisatorische aspecten zoals lesplanning en de inzet van materialen. Je kunt de uitvoering van het ontwerp evalueren met betrekking tot de behaalde leerdoelen en inzicht in het redeneren van kinderen en hun onderzoekend gedrag. De opdracht Het eindproduct bestaat uit een verslag, waarin ten minste aandacht is besteed aan de volgende onderdelen ( g = mag groepsgewijs uitgevoerd worden; i = moet individueel uitgevoerd worden): - Beschrijving leerlijn: veronderstelde beginsituatie en de product- en procesdoelen (g); - Beschrijving van de lesstof op leerkrachtniveau (g); - Verantwoording van het lesontwerp vanuit de didactische theorie (g); - Lesontwerp, bestaande uit een beschrijving van de verschillende lesfasen (incl. tijdsplanning) en lesorganisatie zoals klassenopstelling, werkvormen en materialen (g); - Didactische aanwijzingen voor de inzet van materialen en het stellen van denk-stimulerende vragen (g); - Evaluatie van de les en de daarbij behaalde doelen, inclusief feedback stagementor, opleider-in-school en/of stagedocent (i). Beoordelingsnorm De vakopdracht wordt als voldoende (6,0) beoordeeld indien aan alle basisvoorwaarden is voldaan en alle onderdelen aan de beoordelingscriteria voldoen. De beoordeling differentieert naar hogere cijfers naarmate de prestaties volgens de verschillende criteria al dan niet als goed worden beoordeeld. Literatuur De Vaan E. & Marell, J. (2012). Praktische Didactiek voor Natuuronderwijs. Bussum: Coutinho. Graft, M. van, Kemmers, P. (2007). Onderzoekend en Ontwerpend Leren bij Natuur en Techniek, Stichting Platform Bèta Techniek, Den Haag. Downloaden via: Hand-out: Natuurwetenschappelijke en technologische denk- en werkwijzen. Gedeeltelijk overgenomen uit Van Graft, M. van, Klein Tank, M. en Beker, T. (2016). Wetenschap & technologie in het basis- en speciaal onderwijs. Richtinggevend leerplankader bij het leergebied Oriëntatie op jezelf en de wereld. Stichting Leerplanontwikkeling (SLO), Enschede. Kerndoelen en leerlijnen Tule 40 t/m 46. Via website: Aanvullende literatuur wordt door de docenten beschikbaar gesteld via MijnHvA Studiewijzer VT 1.3 DEFINITIEVE VERSIE pagina 23

24 3.5 Titel: Mens & Wereld: Basisdidactiek Geschiedenis SIS-code: Vaktoets Mens & Wereld 1.4 INLEIDING - In de tweede collegereeks geschiedenis komen verschillende nieuwe aspecten met betrekking tot geschiedenisdidactiek aan bod, maar zal eveneens verder worden gegaan op hetgeen in de eerste reeks is behandeld. In het eerste college zal worden stilgestaan bij de ontwikkeling van historisch tijdsbesef bij kinderen en welke gevolgen dit heeft voor de invulling van de geschiedenisles. Verder zal worden stilgestaan bij andere beeldvormers, te weten: het verhaal (vertellen en voorlezen). Ook het stellen van vragen met als doel historisch redeneren bij kinderen te ontwikkelen en te bevorderen, komt in deze collegereeks aan de orde. Tot slot wordt in deze reeks aandacht besteed aan het onderwerp Holocaust en welke didactische benaderingswijzen aangaande dit onderwerp de student in kan zetten tijdens de geschiedenisles. Let op: deze collegereeks wordt alternerend aangeboden. Dat wil zeggen dat je, afhankelijk van je rooster, het onderwijsaanbod in de eerste of de tweede periode van dit semester volgt. Leerdoelen - Wat moet je kennen en kunnen aan het einde van deze reeks: Je hebt kennis van de vaardigheden en inzichten met betrekking tot historische redeneren, te weten: situaties uit verschillende tijdvakken met elkaar en met het heden vergelijken; oog voor continuïteit en verandering in de loop der tijd; onderscheid maken tussen feiten en meningen; uitspraken ondersteunen met argumenten; er rekening mee houden dat gedrag en ideeën van mensen door tijd, situatie en achtergrond worden bepaald. Je bent in staat onderscheid te makken tussen verschillende type bronnen en je kunt deze voorbeeldmatig inzetten in de geschiedenisles met als doel historisch denken en redeneren bij kinderen te stimuleren. Je kunt benoemen wat de didactische functies zijn van de beeldvormers het verhaal (vertellen en voorlezen) weet deze beeldvormer toe te passen in de geschiedenisles met als doel historisch redeneren bij kinderen te bevorderen. Je bent in staat om verschillende werkvormen in te zetten en vragen te bedenken die actief historisch denken en redeneren bij kinderen stimuleren. Je bent in staat om aan de hand van een zelfgemaakt antwoordmodel een door een leerling gemaakte geschiedenistoets te beoordelen. Je kunt uitleggen wat Holocaust inhoudt en bent in staat dit onderwerp in de bovenbouw te behandelen aan de hand van verschillende didactische werkvormen. Het programma - Wat gaan we per bijeenkomst behandelen? Bijeenkomsten 1. Bronnengebruik in de geschiedenisles In dit college wordt gebruikt gemaakt van verschillende bronnen tijdens de geschiedenisles, waarbij eveneens onderzoeksvaardigheden aan bod komen. Jouw activiteiten vooraf Wilschut, Van Straaten & Van Riessen (2004). Geschiedenisdidactiek. p (par. 4.3 tot par. 4.6). (Wordt beschikbaar gesteld tijdens bijeenkomst.) 2. Historisch redeneren: vragen stellen In dit college zal worden stilgestaan bij het stellen van vragen in de geschiedenisles met als doel historisch denken en redeneren bij kinderen te bevorderen. Boxtel & Van Drie (2008). Vermogen tot historisch redeneren: onderliggende kennis, vaardigheden en inzichten, in Kleio, nr 43, p (Wordt beschikbaar gesteld tijdens bijeenkomst.) Studiewijzer VT 1.3 DEFINITIEVE VERSIE pagina 24

25 Waren paarden handig in de loopgravenoorlog? Over het stellen van historische vragen, in: Kleio nr 6 (2014) (Wordt beschikbaar gesteld tijdens bijeenkomst.) Werken met het AVA-model: Neem als het mogelijk is een historisch voorwerp mee. 3. Werken met beeldvormers: het historisch verhaal In dit college wordt stilgestaan bij de didactische meerwaarde van verhalen vertellen en komen eveneens en kenmerken van goede verhalen aan bod. 4. Beoordelen van een geschiedenistoets In dit college zal worden geoefend met het beoordelen van een gemaakte geschiedenistoets. Wilschut, Van Straaten & Van Riessen (2004). Geschiedenisdidactiek. p (hoofdstuk 6). (Wordt beschikbaar gesteld tijdens bijeenkomst.) Wilschut, Van Straaten & Van Riessen (2004). Geschiedenisdidactiek. p (par. 2.4 ) en p (par tot par. 10.5). (Wordt beschikbaar gesteld tijdens bijeenkomst.) Wilschut, Van Straaten & Van Riessen (2004). Geschiedenisdidactiek. p (par tot par. 14.6). (Wordt beschikbaar gesteld tijdens bijeenkomst.) 5. Actieve historisch denken In dit college wordt aandacht besteed aan actief historisch denken bij kinderen op de basisschool. Verschillende werkvormen komen aan bod aan de hand van een werkvormencaroussel. 6. Bespreekbaar maken van holocaust in de geschiedenisles Het behandelen van het onderwerp Holocaust en de bijbehorende didactische werkvormen vormen het thema van dit college. Wilschut, Van Straaten & Van Riessen (2004). Geschiedenisdidactiek. P (hoofdstuk 13). Oefenen met historische vaardigheden (auteur onbekend, z.j.) Wordt beschikbaar gesteld tijdens bijeenkomst Tanja, J. (2005). Vijftig vragen over antisemitisme. p (Wordt beschikbaar gesteld tijdens bijeenkomst. Let op: dit is geen toetsstof) Toetsing Deze collegereeks maakt deel uit van Mens en Wereld 1.4. Deze onderwijseenheid wordt getoetst in de vaktoets van blok 1.4. Dit betreft een schriftelijk tentamen (meerkeuzevragen). De grens voldoende / onvoldoende hangt af van het aantal vragen en het aantal antwoordmogelijkheden. Gemiddeld moet gerekend worden op minimaal 67% goede antwoorden voor een voldoende Studiewijzer VT 1.3 DEFINITIEVE VERSIE pagina 25

26 Literatuur / toetsstof Boxtel, C. van, & Drie, J. van (2008). Vermogen tot historisch redeneren: onderliggende kennis, vaardigheden en inzichten, Kleio, 43, P Waren paarden handig in de loopgravenoorlog? Over het stellen van historische vragen, in: Kleio nr 6 (2014). P Wilschut, A., Straaten, D. van, & Riessen, M. van (2004). Geschiedenisdidactiek. Handboek voor de vakdocent. Bussum: Coutinho p p p p p p Oefenen met historische vaardigheden (auteur onbekend, z.j.) De PowerPoints van de werkcolleges. (Zie: Mijn HvA VT Mens en wereld 1.4) Studiewijzer VT 1.3 DEFINITIEVE VERSIE pagina 26

27 3.6 Titel: Mens & Wereld: Aardrijkskunde laten leven Sis-code: Vaktoets Mens & Wereld 1.4 INLEIDING - In deze collegereeks wordt verbreding en verdieping in de aardrijkskundedidactiek aangebracht om het vak te laten leven voor basisschoolleerlingen door te werken met bronnen, (beeldende) materialen, spelen en practica. Ook leer je toetsvragen te formuleren. Let op: deze collegereeks wordt alternerend aangeboden. Dat wil zeggen dat je, afhankelijk van je rooster, het onderwijsaanbod in het derde of vierde blok volgt. Leerdoelen - Wat moet je kennen en kunnen aan het einde van deze reeks? Je kunt leersstof concretiseren met gebruikmaking van vakdidactische methodieken als visualiseren, personaliseren, actualiseren, kwantificeren en simuleren. Je kent de mogelijkheden van de verschillende werkvormen, bronnen en materialen voor de aardrijkskundeles. Je kunt criteria noemen waaraan een goede toets moet voldoen en kunt toetsvragen formuleren. Je kunt bij een aardrijkskundig practicum beargumenteren welke onderdelen aanzetten tot onderzoekend leren. Het programma - Wat gaan we per bijeenkomst behandelen? Bijeenkomsten 1: Gebruik van geografische bronnen bij de aardrijkskunde les. In deze bijeenkomst staat het werken met methodes en het omgaan met geografische informatie (actualiteit, grafieken, tabellen, etc.) centraal. Jouw activiteiten vooraf Centrum voor educatieve geografie (2009). Handboek vakdidactiek aardrijkskunde. Hoofdstuk 6 Aardrijkskunde laten leven. Paragraaf 6.1 (Inleiding), 6.3 (Het gebruik van bronnen), (Grafieken en diagrammen) en (Krantenartikelen). 2: Werken met beeldend materiaal I. In deze bijeenkomst gaan we aan het werk met het visualiseren en illustreren van stilstaand materiaal, zodat we met plaatjes, illustraties, lees- en prentenboeken, de lesstof kunnen laten leven voor de basisschoolkinderen. De Hamer et al. (2007). Aardrijkskunde geven. Hoofdstuk 6 Welke materialen gebruik je? Paragraaf 6.1 t/m Centrum voor educatieve geografie (2009). Handboek vakdidactiek aardrijkskunde. Hoofdstuk 6 Aardrijkskunde laten leven. Paragraaf (Foto s), (Cartoons) en (Verhalen). De Hamer et al. (2007). Aardrijkskunde geven. Hoofdstuk 6 Welke materialen gebruik je? Pagina 140 en 141 (Bordtekening en Voorwerpen in de les) en paragraaf (Lees- en prentenboeken). 3: Werken met beeldend materiaal II. Deze bijeenkomst gaat verder met het thema visualiseren, alleen zoomen we nu in op bewegend materiaal zoals films, video's en animaties. Centrum voor educatieve geografie (2009). Handboek vakdidactiek aardrijkskunde. Hoofdstuk 6 Aardrijkskunde laten leven. Paragraaf (Film) en (Animaties). 4: Evaluatie door toetsing. We gaan in deze bijeenkomst aan de slag met het ontwikkelen van toetsen, waarbij de nadruk ligt op het juist formuleren van aardrijkskunde toetsvragen. De Hamer et al. (2007). Aardrijkskunde geven. Hoofdstuk 6 Welke materialen gebruik je? Paragraaf (Video en televisie). Centrum voor educatieve geografie (2009). Handboek vakdidactiek aardrijkskunde. Hoofdstuk 9 Het leerproces evalueren. Paragraaf 9.6 (Het ontwikkelen van toetsen) en 9.7 (Het maken van goede toetsvragen) Studiewijzer VT 1.3 DEFINITIEVE VERSIE pagina 27

28 5: Aardrijkskunde practicum in de klas. In deze bijeenkomst ervaar je hoe een fysisch geografisch practicum kan worden ingezet bij een aardrijkskundeles en welke onderdelen daarbij aanzetten tot onderzoekend leren. 6: Simulaties in de aardrijkskunde les. In deze les komen diverse werkvormen met simulaties en spelen aan bod, gericht op het jonge kind. Centrum voor educatieve geografie (2009). Handboek vakdidactiek aardrijkskunde. Hoofdstuk 6 Aardrijkskunde laten leven. Paragraaf (Practicum). Centrum voor educatieve geografie (2009). Handboek vakdidactiek aardrijkskunde. Hoofdstuk 6 Aardrijkskunde laten leven. Paragraaf (Simulaties). De Hamer et al. (2007). Aardrijkskunde geven. Hoofdstuk 10.1 Spelen en leren. Toetsing Deze collegereeks maakt deel uit van Mens en Wereld 1.4. Deze onderwijseenheid wordt getoetst in de vaktoets van blok 1.4. Dit betreft een schriftelijk tentamen (meerkeuzevragen). De grens voldoende / onvoldoende hangt af van het aantal vragen en het aantal antwoordmogelijkheden. Gemiddeld moet gerekend worden op minimaal 67% goede antwoorden voor een voldoende. Literatuur/toetsstof Centrum voor educatieve geografie (2009). Handboek vakdidactiek aardrijkskunde. Amsterdam: Landelijk Expertisecentrum Mens- en Maatschappijvakken. (Gratis te downloaden: Hoofdstuk 6.1: Aardrijkskunde laten leven Inleiding. Hoofdstuk 6.3: Het gebruik van bronnen. Hoofdstuk 6.4: Hoe je met bronnen in de klas kunt werken. Hoofdstuk 9.6: Het ontwikkelen van toetsen. Hoofdstuk 9.7: Het maken van goede toetsvragen. De Hamer, A., Bakker, A., Heck, M. van & Broere, H. (2007). Aardrijkskunde geven: Praktische didactiek voor het basisonderwijs. Assen: Van Gorcum B.V.: Hoofdstuk 6.1: Vakdidactiek: welke materialen gebruik je? Hoofdstuk 10.1: Spelen en leren. Aanvullende artikelen en PowerPoints, te vinden op Mijn HvA Studiewijzer VT 1.3 DEFINITIEVE VERSIE pagina 28

29 3.7 Titel: Bewegingsonderwijs: Zonder bewegen kom je nergens Sis-code: Bewegingsonderwijs 1.4 (vaktoets) INLEIDING - Kinderen bewegen veel en graag. Dat zien we bijvoorbeeld op het schoolplein tijdens het buitenspelen van kleuters. Het behouden van die actieve leefstijl is een belangrijke doelstelling van het vakgebied bewegingsonderwijs. Om dat doel te bereiken, leren kinderen in het bewegingsonderwijs deelnemen aan een breed scala van bewegingsactiviteiten, zodat ze een ruim bewegingsrepertoire opbouwen. Dat repertoire bevat motorische aspecten, maar ook sociale vaardigheden. Leerlingen ervaren de hoofdbeginselen van de belangrijkste bewegings- en spelvormen in aansprekende bewegingssituaties. Het gaat daarbij om bewegingsvormen als balanceren, springen, klimmen, schommelen, duikelen, hardlopen en bewegen op muziek. En om spelvormen als tikspelen, doelspelen, spelactiviteiten waarbij het gaat om mikken, jongleren en stoeispelen. Vanuit dit aanbod zullen kinderen zich ook kunnen oriënteren op de buitenschoolse bewegings- en sportcultuur en de meer seizoengebonden bewegingsactiviteiten. Voor bewegingsonderwijs zijn aparte kerndoelen geformuleerd: de leerlingen leren op een verantwoorde manier deelnemen aan de bewegingscultuur en de leerlingen leren samen met anderen op een respectvolle manier aan bewegingsactiviteiten deelnemen. Binnen het curriculum van elke pabo komt bewegingsonderwijs aan bod in de volgende programma s: Bevoegdheid groep 1 en 2. In het curriculum staat het verzorgen van bewegingsonderwijs aan kleuters in het speellokaal centraal. Bewegen in brede context. Hierbij komen bewegingsactiviteiten aan bod die op de basisschool naast de lessen bewegingsonderwijs aangeboden worden. Denk aan activiteiten als sportdagen, schoolreisjes, spelen en bewegen op het schoolplein e.d. De groepsleerkracht, als eerstverantwoordelijke voor het kind, dient over algemene, elementaire kennis van bewegingsgedrag en - ontwikkeling van kinderen in de leeftijd van 4 t/m 12 jaar te beschikken. In deze collegereeks zoomen we in op punt 1: de bevoegdheid groep 1 en 2. De werkvorm voor dit college is actieve participatie in de gymzaal. Leerdoelen - Wat moet je kennen en kunnen aan het einde van deze reeks? Je kunt beargumenteren welke bijdrage bewegingsonderwijs levert aan de algehele ontwikkeling en de schoolprestaties. Je kunt maatregelen opnoemen die de veiligheid binnen het bewegingsonderwijs bevorderen. Je kunt verschillende groeperingvormen en organisatievormen in de les benoemen. Je kunt de twaalf leerlijnen noemen. Je kunt vier manieren noemen en toelichten waarop kinderen bewegingen leren. Je kunt uitleggen waarom voorbeelden erg belangrijk zijn in het bewegingsonderwijs aan de groepen 1 en 2 en weet het verschil tussen impliciet en expliciet leren. Je weet uit welke ingrediënten een goede instructie voor bewegingsactiviteiten bestaan. Je kent het onderscheid tussen bewegingsdoelen en reguleringsdoelen en kunt van beide voorbeelden noemen Studiewijzer VT 1.3 DEFINITIEVE VERSIE pagina 29

30 Het programma - Wat gaan we per bijeenkomst behandelen? Bijeenkomsten 1. Bewegingsonderwijs ervaren In deze bijeenkomst krijg je allereerst een uitleg van deze collegereeks. Daarna gaan we in op de begrippen loopt het/ lukt het/ leeft het. Aan de hand van de organisatievorm les vrij werken (actieve deelname van je) gaan we tot slot in op veiligheidsmaatregelen en leerlijnen. Jouw activiteiten vooraf Beenhakker, M., Gorissen, G., De Groot, T., Pals, R., Van Soest, M. & Touwen, R. (2016). Bewegingsonderwijs met kleuters. Van kennisbasis tot basiskennis. Groningen/Houten; Noordhoff Uitgevers. Hst. 2 en 8.2. Artikel van de stichting consument en veiligheid onderwijs.pdf. 2. De rol van de leerkracht Aan de hand van een voorbeeldles ervaar je de verschillende rollen van de leerkracht. We gaan in op de begrippen, de leerlijnen, groeperingsvormen (het maken van groepjes), op het geven van een goede instructie adhv AARDEG en het doordraaien in de organisatievorm groepjesles. 3. Bewegingsonderwijs en de ontwikkeling van kinderen In deze les komen de verschillende visies op bewegingsonderwijs aan bod, die we illustreren aan de hand van eigen voorbeelden. Daarnaast gaan we een aantal activiteiten doen, waaronder tikspelen. Het bewegen op muziek zal in deze bijeenkomsten ook aan bod komen Dit doen we door middel van de organisatievorm klassikale les. We oefenen daarbij weer met de leerlijnen en ook de motorische ontwikkeling van kinderen komt aan bod. 4. Organiseren van bewegingsonderwijs. In deze les gaan we aan de slag met zelfstandig opbouwen van activiteiten. Hierbij wordt ook ingegaan op de begrippen impliciete- en expliciete instructive en op begrippen zoals analogie leren.daarnaast gaan we aan de hand van activiteiten in op het klaarzetten, de verschillende organisatievormen en het geven van een goede instructie bij bewegingsonderwijs. De organisatievorm groepjesles wordt hierbij weer uitgevoerd. Beenhakker, M., Gorissen, G., De Groot, T., Pals, R., Van Soest, M. & Touwen, R. (2016). Bewegingsonderwijs met kleuters. Van kennisbasis tot basiskennis. Groningen/Houten; Noordhoff Uitgevers. Hst. 3. Beenhakker, M., Gorissen, G., De Groot, T., Pals, R., Van Soest, M. & Touwen, R. (2016). Bewegingsonderwijs met kleuters. Van kennisbasis tot basiskennis. Groningen/Houten; Noordhoff Uitgevers. Hst en Beenhakker, M., Gorissen, G., De Groot, T., Pals, R., Van Soest, M. & Touwen, R. (2016). Bewegingsonderwijs met kleuters. Van kennisbasis tot basiskennis. Groningen/Houten; Noordhoff Uitgevers. Hst. 7.1 en Onderlinge instructie (instructie, veiligheid, leerlijnen) In les 5 of 6 voer je een activiteit uit, die je ook aan de kleuters in je stage hebt gegeven. Je krijgt hierop feedback van je medestudenten. Daarnaast wordt er aandacht besteed aan bewegen in de brede context: het schoolplein en energizers. 6. Onderlinge instructie (instructie, veiligheid, leerlijnen) In les 5 of 6 voer je een activiteit uit, die je ook aan de kleuters in je stage hebt gegeven. Je krijgt hierop feedback van je medestudenten. Tevens wordt er in deze les ook aandacht besteed aan andere onderdelen van de brede context zoals bijvoorbeeld het Zweeds renspel. Beenhakker, M., Gorissen, G., De Groot, T., Pals, R., Van Soest, M. & Touwen, R. (2016). Bewegingsonderwijs met kleuters. Van kennisbasis tot basiskennis. Groningen/Houten; Noordhoff Uitgevers. Hst. 10. Voorafgaand aan de les heb je een les aangeboden, samen met je mentor, aan een groep kleuters. Je bereidt deze activiteit uit deze les opnieuw voor, ditmaal voor je medestudenten. Tevens kun je onder woorden brengen wat je ervaringen zij op gebied van loopt het en lukt het. Hierbij laat je de leerlijnen en de veiligheid aan bod komen. Beenhakker, M., Gorissen, G., De Groot, T., Pals, R., Van Soest, M. & Touwen, R. (2016). Bewegingsonderwijs met kleuters. Van kennisbasis tot basiskennis. Groningen/Houten; Noordhoff Uitgevers. Hst. 10 Voorafgaand aan de les heb je een les aangeboden, samen met je mentor, aan een groep kleuters. Je bereidt deze activiteit uit deze les opnieuw voor, ditmaal voor je medestudenten. Tevens kun je onder woorden brengen wat je ervaringen zij op gebied van loopt het en lukt het. Hierbij laat je de leerlijnen en de veiligheid aan bod komen Studiewijzer VT 1.3 DEFINITIEVE VERSIE pagina 30

31 Toetsing Deze collegereeks correspondeert met de onderwijseenheid schrijven. De stof wordt getoetst in de vaktoets met dezelfde naam van blok 1.3. Dit betreft een schriftelijk tentamen (meerkeuzevragen). De grens voldoende / onvoldoende hangt af van het aantal vragen en het aantal antwoordmogelijkheden. De toets wordt als voldoende beoordeeld (cijfer: 5,5) indien minimaal 67% van de meerkeuzevragen goed beantwoord is. De vaardigheden in het lesgeven in bewegingsonderwijs aan kleuters zullen pas getoetst worden in het tweede jaar semester 1 bij de vakopdracht Lessenserie bewegingsonderwijs. Geef dit semester (periode 1.3 en 1.4) drie lessen bewegingsonderwijs aan kleuters onder leiding van je mentor; groepjeslessen met vier onderdelen. De eerste les geef je samen met je mentor. Maak van één van deze lessen ook videobeelden. Deze beelden heb je nodig in jaar 2 bij de vakopdracht. Literatuur / toetsstof: Beenhakker, M., Gorissen, G., Groot, de, T., Pals, R., Soest, van, M., & Touwen, R. (2016). Bewegingsonderwijs met kleuters. Van kennisbasis tot basiskennis. Groningen/Houten: Noordhoff Uitgevers. Hst. 2, 3, 6.2.3, 6.2.4, 7, 8.2 en 10. Stichting Consument en veiligheid (2008). Veiliger bewegingsonderwijs op de basisschool. De collegestof en artikelen Studiewijzer VT 1.3 DEFINITIEVE VERSIE pagina 31

32 3.8 Titel: Handschrift Sis-code: Bewegingsonderwijs 1.4 (vaktoets) INLEIDING - Als onderwijsgevende is het van belang dat je kinderen kunt leren schrijven in een duidelijk leesbaar schrift. De meeste kinderen willen graag al jong leren schrijven, soms zelfs hele brieven in krabbels. Het aanleren van een doelmatig schrift is een gestructureerd proces dat enkele jaren in beslag neemt, voornamelijk in groep 3 en 4 als basishandschrift, met voorbereiding in groep 1 en 2. In groep 6, 7 en 8 vindt handschriftonderhoud plaats en ontstaat onder begeleiding een vlot geschreven persoonlijk schrift vanuit het basishandschrift. Kennis over de didactiek per fase is van belang. Aan de didactiek van het linkshandige schrijven zal speciale aandacht worden besteed. Het voorbereidend schrijven tijdens de kleutertijd zal gericht zijn op grove en fijne motoriek, vormwaarneming, ooghandcoördinatie en ruimtelijke oriëntatie. Tijdens het schrijfproces leert de kleuter de juiste schrijfhouding, pengreep, schrijfbeweging en papierligging aan. Je leert over geschikte materialen en activiteiten voor kleuters om te leren schrijven en over eventuele problemen die kinderen kunnen hebben. De kinderen ontwikkelen een voorkeurshand in deze periode die belangrijk voor het schrijven en de verdere begeleiding is. Bij het aanvankelijk schrijven voor groep 3, 4 en 5 ga je verder op de didactiek in. Weer komen de juiste materialen, schrijfhouding, pengreep, schrijfbeweging en paperligging aan het bod. De kleine en hoofdletters worden eerst los aangeleerd, daarna woorden en zinnen. Ook leren de kinderen cijfers en leestekens. In de schriftjes van de kinderen zie je dat de grootte van hun schrift afneemt (verbeterde fijne motoriek) en de liniaturen veranderen. De kinderen leren de letters te verbinden. Ze hebben geleerd hoe ze hun schrift moeten neerleggen en geregeld moeten opschuiven. Je maakt kennis met de verschillen tussen de schrijfmethoden en hun werkwijzen. Het voortgezet schrijven in groep 6 t/m 8 is gericht op de ontwikkeling van een persoonlijk handschrift vanuit het methodeschrift als basis. De regels voor een goed leesbaar persoonlijk schrift dienen toegepast te worden. Naast de ontwikkeling van dit persoonlijke schrift, ligt de nadruk op temposchrijven. Als toekomstig docent dien je zelf volgens de regels van het technisch schrijven te kunnen schrijven. Dit om vóór te kunnen schrijven, gerichte uitleg en feedback aan de kinderen te kunnen geven en op tijd te kunnen ingrijpen bij problemen. Anders schrijvende kinderen dien je hulp te kunnen bieden op gedifferentieerde wijze, zodat zij zich blijven ontwikkelen. Een grondige eigen vaardigheid is daarbij beslist een voorwaarde. Het is van belang dat je op verschillende ondergronden (krijtbord, whiteboard, flap) al staande goed leesbaar kunt schrijven en de voor- en nadelen van de verschillende ondergronden en schrijfmaterialen ervaart. Ook het schrijven op het digibord komt aan het bod, je kunt hierop oefenen. Staand schrijven op diverse ondergronden dient twee doelen: 1. Als eigen vaardigheidstraining, je oefent de juiste lettervormen en schrijfvolgorde binnen een letter, verbindingen, helling, spatiering, liniering etc., zodat je weet waarover het gaat en je leerlingen die op papier schrijven begeleiden kunt. 2. Als didactisch leermiddel, op het bord doe je vaak letters, verbindingen etc. voor ter demonstratie aan je leerlingen (en soms ook aan collega s als communicatiemiddel tijdens vergaderingen bijv.). Het vak Handschrift is verder uitvoerig beschreven in Een goede basis, Advies van de Commissie Kennisbasis Pabo uit Studiewijzer VT 1.3 DEFINITIEVE VERSIE pagina 32

33 Leerdoelen - Wat moet je kennen en kunnen aan het einde van deze reeks? Je kunt leesbaar op bord en papier schrijven in verbonden schrift, te weten in methodeschrift en blokschrift; Je kunt het nut van schrijven en de bijdrage van schrijven aan de ontwikkeling van het kind uitleggen en je hebt kennis genomen van de (kern)doelen; Je kunt het kind zo ook het linkshandige kind - begeleiden in zijn schrijfproces vanuit zijn ontwikkelingsfase; Je kunt handschriften analyseren en het werk van leerlingen van feedback voorzien op basis van de regels van het technisch schrijven; Je bent je bewust van de noodzaak van de eigen vaardigheid voor schrijven voor alle overdracht en de voorbeeldfunctie op bord en papier; Je bent in staat belemmeringen voor het schrijven te beïnvloeden of te voorkomen (onder andere de pengreep en materiaalhantering, schrijfhouding en voorkeurshand). Programma Bijeenkomsten 1.Introductie vak Handschrift Waarom je schrijven krijgt. Schrijfontwikkeling van peuter tot kleuter, introductie onderbouw, schrijfpatronen Bewegingsfasen: slurffase, lateralisatiefase, symmetriefase, asymmetrische fase. Eigen vaardigheid: schrijfpatronen en methodeschrift, losse letters, liniaturen, romp-, stok- en lusletters. Jouw activiteiten vooraf De literatuur vast inkijken. De Schrijfwijzer printen (deze staat op DLWO t/m blz (oefenboek voor schrijven op papier). Pak je pen hfdst. 1.hfdst. 2 Voorbereidend schrijven Schrijven in de onderbouw (Gr. 1 en 2), didactiek van het voorbereidend schrijven. Grove en fijne motoriek, vormwaarneming/ visuele discriminatie, ooghandcoördinatie, ruimtelijke oriëntatie, lichaamskennis, lateralisatie en schrijfrijpheid. Eigen vaardigheid: schrijfpatronen, methodeschrift letters: hoofd- en kleine letters 2. Voorbereidend schrijven Pengreep, zithouding, kennismaking schrijfmaterialen, schrijven, schrijfhoek. Schrijfwijzer: gemaakt hebben t/m blz. 46. Pak je pen hfdst. 3 Eigen vaardigheid: methodeschrift woorden, liniatuur, verhoudingen, op en neerhalen, letter- en woordspaties. 3. Aanvankelijk schrijven Schrijven in de middenbouw (Gr. 3, 4 en 5), didactiek van het aanvankelijk schrijven. Doelen voor jezelf en de leerlingen. Schrijfmethoden. Liniaturen, lettervormen en verhoudingen, onverbonden en verbonden schrift, kleine- en hoofdletters. Doorlopende beweging, bewegingsvolgorde, breuken en lassen, wisselende grootte, lage schrijfsnelheid, vervorming, romp-, stok- en lusletters, onregelmatig schrift, onjuiste lettervormen, schrifthelling, regelverloop, marges, letter- en woordspaties. Schrijfproces: schrijfhouding, pengreep, schrijfbeweging, linkshandigheid. Schrijfmateriaal en gereedschap. Pak je pen hfdst. 4 Schrijfwijzer: gemaakt hebben t/m blz Studiewijzer VT 1.3 DEFINITIEVE VERSIE pagina 33

34 Eigen vaardigheid: methodeschrift: zinnen, spaties en marges, verbindingen. Eigen vaardigheid: methode- en eerste blokschriftinstructies. 5. Voortgezet schrijven Schrijven in de bovenbouw (gr. 6, 7 en 8), didactiek van het voortgezet schrijven. Ontwikkeling persoonlijk handschrift. Temposchrijven. Blok- en sierschrift. Kolommen, getallen, bladspiegel en lay-out. Eigen vaardigheid: getallen en sommen, introductie blokschrift Pak je pen hfdst. 5 en 6 Schrijfwijzer lezen 70 t/m 90, maken blz. 91 t/m 104 blokschrift. Eigen vaardigheid: introductie blikschrift en oefeningen op het bord. Oefenen in methode- en blokschrift. 6. Linkshandigheid Didactiek. Onder- en boven de lijn schrijvers, papierligging en schrijfrichting (helling van het schrift), materialen en gereedschappen. Schrijfproblemen Proeftoets bordschrijven methode- en blokschrift. Cijfers en sommen schrijven. Pak je pen hfdst. 7, 8 en 9 Schrijfwijzer vanaf pagina 104 uitlezen. Meenemen: fotocamera voor foto 1 proeftoets Evalueren op je schrijfwerk en feedback, reflectie daarop. 7. Eindtoets methode- en blokschrift op het bord Diagnostische toets, de foto van je eindtoets bord neem je op in je portfolio Tonen en af laten tekenen je Schrijfwijzer met de oefeningen op papier t/m blz. 105 (Schrijfwijzer af) Meenemen: fotocamera voor foto 2 eindtoets Pak je pen hfdst. 10, 11 en 12 Aantonen dat men in staat is d.m.v. reflectie het schrijven te verbeteren op een systematische manier. De student ontvangt een beoordelingsformulier eigen vaardigheid voor in zijn portfolio als bewijs van deelname aan de module indien de bordtoets gedaan is en de Schrijfwijzer af en getoond is. Toetsing 1.4 Bewegingsonderwijs en Handschrift 1.4 (Vaktoets). Dit is een meerkeuzevragentoets voor Handschrift. Literatuur: -Else Kooijman, Madeleine van Mierlo, Chiel Natzijl, Pak je pen (theorieboek), Handschriftontwikkeling in de praktijk, Uitgeverij Cantal ISBN E. Kooijman-Thomson, Schrijfwijzer. Deze staat op MijnHvA. De student ontvangt een beoordelingsformulier eigen vaardigheid voor in zijn portfolio als bewijs van deelname aan de module indien de bordtoets gedaan is en de Schrijfwijzer getoond is. Deze als bewijs van deelname voor in het portfolio, samen met de bordfoto Studiewijzer VT 1.3 DEFINITIEVE VERSIE pagina 34

35 3.9 Titel: ICT: Elektronische middelen in je leeromgeving Sis-code: ICT INLEIDING - Als leerkracht kun je niet om het gebruik van de computer heen. Een belangrijk onderdeel van het gebruik van ICT is weten waar informatie te vinden is, of deze betrouwbaar is, en waar het voor te gebruiken is. Met deze kennis werk je aan de vaardigheden om in de klas leerrijke situaties te creëren met behulp van ICT. Je doet ervaring op met toepassingen van verschillende veelvoorkomende middelen in de basisschool. Let op: deze collegereeks wordt alternerend aangeboden, dat wil zeggen dat je, afhankelijk van jouw rooster, het onderwijsaanbod in de eerste of de tweede periode van dit semester volgt. Leerdoelen Je kent de basis van de mogelijkheden van veelgebruikte toepassingen zoals het digitaal schoolbord en methodesoftware. Je kent enkele veelvoorkomende toepassingen van lessen in mediawijsheid op de basisschool. Je verwerkt de didactische mogelijkheden van middelen als het digibord in je lessen. Het programma - Wat gaan we per bijeenkomst behandelen? Bijeenkomsten Jouw activiteiten vooraf 1. ICT als leermiddel Door het maken van gerichte opdrachten oefenen we het toepassen van leermiddelen zoals het digibord. We bekijken voor- en nadelen van veelgebruikte toepassingen. Daarnaast wordt in deze collegereeks zelfstandig gewerkt aan opdrachten. 2. ICT als didactisch middel Het inzetten van middelen als oefenprogramma s of telefoons sluit aan bij de actuele ontwikkelingen maar biedt op zichzelf geen verbetering van het onderwijs. We gaan in op de toegevoegde waarde van deze middelen op de kwaliteit van didactiek. 3. Beginnen met mediawijsheid Jonge kinderen zijn zich niet altijd bewust van de invloed van media in de wereld om hen heen en daarmee nog minder van de gevaren daarvan. We gaan in op de activiteiten die je als leerkracht kunt ontwerpen om daarop in te spelen. Bestudeer de website: Bestudeer het artikel Leren & ICT op de volgende website: Bestudeer de volgende websites: Toetsing In deze collegereeks komen essentiële, praktische vaardigheden aan bod. Daarom geldt een aanwezigheidsplicht en actieve deelname voor alle colleges. De werkvormen of leertaken uit de betreffende colleges kunnen, bij vooraf aangekondigde afwezigheid, op een later tijdstip worden ingehaald of worden vervangen door gelijkwaardige opdrachten. Voldoende en actieve deelname aan deze colleges is een van de beoordelingscriteria bij het functioneringsgesprek dat je voert met je kerndocent aan het eind van het semester Studiewijzer VT 1.3 DEFINITIEVE VERSIE pagina 35

36 HOOFDSTUK 4. De praktijk van het basisonderwijs Studiegidscode: Praktijk 1.3 INLEIDING - Ook voor het komende blok hebben we een aantal stageactiviteiten en stagedoelen geformuleerd die jouw ontwikkeling op de competentiematrix Lesgeven in de grote stad (Amsterdam) zullen sturen. In dit blok ligt de nadruk op lesgeven in de onderbouw (accent groep 1 en 2). De focus zal liggen op het observeren van spel en de ontwikkeling van jonge kinderen. 4.1 Stagedoelen Je kunt in overleg met de mentor een realistische planning maken voor de praktijkactiviteiten per blok en per dag. Je sluit in de communicatie met (jonge) kinderen aan bij hun taalniveau en belevingswereld. Je kunt verschillen in taalniveau bij (jonge) kinderen herkennen en beschrijven. Je bent in staat (jonge) kinderen te observeren met behulp van op de opleiding aangereikte observatieinstrumenten. Je kunt op basis daarvan voorzichtige conclusies formuleren voor het eigen toekomstig handelen. Je bent in staat het handelen van de mentor te observeren op basis van aspecten van de competentiematrix. Je kunt op basis van de observaties relevante vragen stellen over het pedagogisch-didactisch handelen. Je werkt vanuit overzicht en overwicht. Je kunt de groep als geheel en de subgroepjes daarbinnen aanspreken en aansturen op de taak. Je kunt uitnodigende ontwikkelingsmaterialen selecteren en aanbieden aan (jonge) kinderen. Je geeft op adequate wijze feedback op het spel- en leergedrag van (jonge) kinderen. 4.2 Stageactiviteiten Stageactiviteiten zijn onder voorbehoud van kleine wijzigingen in de Beroeps- of Vakopdracht. De colleges Kunstzinnige Oriëntatie en Mens & Wereld worden alternerend in blok 3 en blok 4 gegeven. Je voert de bijbehoren vakopdracht uit in het blok dat je de colleges hebt. De afronding is eind blok 1.4. Je maakt kennis met en stelt je voor aan de groep (op een originele en doordachte wijze). Je observeert twee leerlingen op twee leergebieden (bv rekenen-wiskunde, taal en/of spel) met de in colleges aangereikte observatie-instrumenten (deelproduct 1 van Beroepsopdracht 1.3). Je bespreekt je observaties van twee leerlingen en jouw voorstel van het ontwikkelingsniveau met je mentor (deelproduct 1 van Beroepsopdracht 1.3). Je voert tien groepsactiviteiten uit. De keuze en de voorbereiding van de lessen is onder begeleiding van je mentor, waarvan je voor: Bewegingsonderwijs de eerste van drie lessen samen met je mentor geeft. De volgende twee lessen geef je in blok 1.3 of 1.4. waarvan je er één vastlegt op video. Ook deze mag je samen met je mentor geven. de Vakopdracht Mens & Wereld een les Natuur & Techniek met de hele groep uitvoert waarbij onderzoekend en ontdekkend leren het vertrekpunt is. de vakopdracht KO voor elk afzonderlijk vakgebied (muziek, dans en drama) een kleine activiteit uitvoert welke je op video vastlegt. de vakopdracht KO voor het vakgebied beeldende vorming een opdracht verzorgt en het gemaakte materiaal fotografeert. Je verzorgt ten minste twee lesovergangen Studiewijzer VT 1.3 DEFINITIEVE VERSIE pagina 36

37 Je voert drie observatieopdrachten van jonge kinderen uit aan de hand van observatie-instrumenten, waarvan je voor: de vakopdracht Kunstzinnige Oriëntatie (inleveren eind blok 1.4) de beginsituatie van de groep t.a.v. elk afzonderlijk vakgebied (muziek, dans & drama) in kaart brengt met een activiteitenformulier (dit geldt als één observatieopdracht). Je verwerkt vijf individuele instructies aan je stagegroep, of vijf vormen van het begeleiden van spel. Je woont een oudergesprek van de mentor met een ouder bij en maakt een kort verslag van het verloop van het gesprek. Je actualiseert je stagemap met daarin tenminste je lesvoorbereidingen, activiteiten, de ontvangen feedback en stagebeoordelingen. 4.3 Beoordelingsprocedure Voor dit studieonderdeel geldt een verplichte deelname. Dat wil zeggen dat je aanwezig moet zijn en actief moet deelnemen om de gestelde doelen te kunnen behalen. Deze doelen kunnen namelijk alleen worden behaald door te oefenen met lesgeven in de praktijk van het basisonderwijs. De praktijk wordt aan het eind van het blok beoordeeld aan de hand van een beoordelingsformulier met beoordelingscriteria. De praktijk wordt als voldoende (6) beoordeeld indien aan alle voorwaardelijke onderdelen is voldaan en indien ten minste zeven van de beoordelingscriteria met een voldoende zijn beoordeeld. Voorwaarde voor beoordeling is altijd dat je de stageactiviteiten hebt uitgevoerd en dat je je stagemap hebt geactualiseerd. De beoordeling van de stage (de toekenning van het eindcijfer) wordt gegeven door de schoolopleider. De procedure is als volgt: Aan het eind van blok 1.3 geeft de mentor een schriftelijke adviesbeoordeling door het beoordelingsformulier in te vullen met onvoldoende, voldoende, goed of uitstekend. De mentor licht het advies mondeling toe in een gesprek met jou en stuurt de adviesbeoordeling naar de schoolopleider. De schoolopleider is de examinator en komt op basis van de adviesbeoordeling van de mentor (die in een gesprek met de student door de mentor is toegelicht), het eigen lesbezoek en het daarop aansluitende gesprek met jou tot een eindbeoordeling, vult het beoordelingsformulier in en geeft het cijfer. Meer informatie over de praktijk en de beoordelingsprocedure is te vinden in de Praktijkgids Portfolio Je neemt de voldoende praktijkbeoordeling op in je portfolio Studiewijzer VT 1.3 DEFINITIEVE VERSIE pagina 37

38 HOOFDSTUK 5. Persoonlijke Professionele Ontwikkeling (PPO) SIS-code: PPO 1.4 INLEIDING De Pabo van de Hogeschool van Amsterdam leidt studenten op tot professionals in de grootstedelijke onderwijspraktijk. Het lesgeven in deze grootstedelijke context met de superdiversiteit van de stad en die van haar inwoners, vraagt veel van de kennis, vaardigheden en attitude van de leerkracht. Hij moet ervoor zorgen dat kinderen goed onderwijs krijgen in de verschillende vakgebieden, ervoor zorgen dat zij zich sociaal ontwikkelen in een groep en dat zij zich als individu leren ontplooien en hun talenten kunnen ontwikkelen. De leerkracht krijgt hierdoor te maken met dilemma s, waarin hij eigen wijze keuzes moet leren maken. Deze dilemma s vinden niet alleen plaats in de interactie tussen leerkracht en leerlingen, maar ook in de interactie tussen leerkracht en ouders, de collega s, de directeur en andere onderwijsprofessionals. Het omgaan met dilemma s vraagt van de leerkracht dat hij weet waar hij voor staat en dat hij keuzes kan maken, die gebaseerd zijn op kennis, vaardigheden en een eigen visie op onderwijs en onderwijzen. Tijdens de bijeenkomsten voor Persoonlijke Professionele Ontwikkeling (PPO), waarin reflectie op de voortgang in studie en stage centraal staat, word je begeleid en ondersteund bij het maken en onderbouwen van keuzes en het creëren van professionele ruimte. Hiermee wordt een eigen professionele identiteit ontwikkeld, waarmee de startende leerkracht ook na de opleiding zelfstandig lerend kan blijven. De drie pijlers van PPO uitgelegd: Pijler 1. Identiteit De student kan zijn persoonlijke professionele ontwikkeling duiden, weet waar hij voor staat (visie) en kan deze verwoorden aan anderen. 2. Eigen wijze keuzes De student kan op basis van verworven kennis, inzichten en ervaringen eigen wijze keuzes maken in zijn beroepspraktijk, deze onderbouwen en verantwoorden aan anderen. 3. Professionele ruimte creëren De student heeft een onderzoekende houding, stuurt zijn eigen ontwikkeling, voelt de noodzaak om zichzelf te blijven professionaliseren en zoekt verbinding en samenwerking met collega s en externen. 5.1 Leerdoelen Bij de hierboven genoemde pijlers staan in het eerste semester de volgende leerdoelen centraal: Identiteit - De student leert zijn medestudenten en opleiding kennen (binden). - De student koppelt de competentiematrix aan zijn eigen ontwikkeling. - De student herkent de eigen (culturele) achtergrond Eigen wijze keuzes maken - De student beschrijft eigen handelen in een dilemma in de studie of praktijk aan de hand van de reflectiecyclus. - De student herkent in onderwijssituaties de theorie uit de opleiding. Professionele ruimte creëren - De student kan aan de hand van zijn eigen leerstijl ontwikkelpunten beschrijven Studiewijzer VT 1.3 DEFINITIEVE VERSIE pagina 38

39 5.2 Bijeenkomsten In de PPO-bijeenkomsten begeleiden wij studenten in hun persoonlijke professionele ontwikkeling, waarin reflecteren en de onderzoekende houding van de student een grote rol speelt. Hierbij gaan we ook in op identiteit en groepsprocessen. In de PPO-bijeenkomsten word je uitgedaagd een bijdrage te leveren aan onderstaande onderwerpen: Wie ben ik: je presenteert wat je bezighoudt, waar je vandaan komt, wat je achtergrond is. Muurkrant: wekelijks wordt actueel nieuws uit onderwijsland gepresenteerd en een discussie met de klas (be)geleid. Lesvoorbereiding en uitvoering: we bespreken de relatie tussen de lesvoorbereiding en uitvoering. Competentieontwikkeling: hoe ontwikkel jij je in studie en stage? Koppeling theorie en praktijk: Geregeld wordt er een koppeling gemaakt van de praktijk naar de theorie en vice versa Casusinbreng: In de vorm van een casus wordt er door iemand een succes- of leermoment ingebracht. Tip van de week. Energizer: Wekelijks leert een student de klas een energizer. Spreekuur: Studenten kunnen een afspraak maken en de kerndocent kan een afspraak maken met studenten om te praten over zaken m.b.t. studie en stage. 5.3 Toetsing Aan het eind van dit semester heb je een functioneringsgesprek van 20 minuten met je kerndocent. Voorafgaande aan het gesprek actualiseer je jouw portfolio. Bij het gesprek en bij de beoordeling staan de volgende aandachtspunten centraal: Studievaardigheden, studiehouding, en studievoortgang. Actieve deelname aan de studie, waaronder aanwezigheid in de colleges, kan nadrukkelijk aan de orde komen tijdens het gesprek. Reflectie op de eigen professionele ontwikkeling en koppeling hiervan aan de competenties zoals beschreven in de competentiematrix Leren lesgeven in de grote stad (Amsterdam). Reëel zicht op het vak van leerkracht basisonderwijs, de eigen sterke en te ontwikkelen punten en het formuleren van nieuwe leerdoelen voor semester 2. Je bereidt je voor op het functioneringsgesprek door je portfolio verder in te richten en te actualiseren. Je neemt de volgende documenten op in je portfolio: De stagebeoordeling(en). De voldoende beroeps- en vakopdrachten (inclusief beoordelingsformulieren). De competentiematrix met daarin gearceerd/gemarkeerd in het groen de competentiebeschrijvingen die je beheerst en gearceerd in het geel de competenties waarin je je wilt ontwikkelen in het komende semester. Om tijdens het functioneringsgesprek tot een helder beeld van jouw ontwikkeling te komen kan het je helpen om je schriftelijk voor te bereiden: - Beschrijf in een apart document hoe je je in de groen gearceerde competenties ontwikkeld hebt. Je kunt hier concrete voorbeelden aan koppelen - Welke kwaliteiten en welke aandachtspunten zijn bij deze items zichtbaar geworden? - Hoe kun je deze kwaliteiten en of aandachtspunten in andere praktijksituaties inzetten of toepassen? Studiewijzer VT 1.3 DEFINITIEVE VERSIE pagina 39

40 Let op: deze schriftelijke voorbereiding mag je meenemen naar het functioneringsgesprek, maar neem je niet op in je portfolio. De kerndocent beoordeelt de afronding van PPO 1.4 op basis van de volgende criteria: De student herkent zijn persoonlijke kwaliteiten, leervoorkeuren en kan die relateren aan de competentiematrix. De student kan in een dilemma verschillende perspectieven herkennen. De student gebruikt (aangeboden in de opleiding) theorie bij het reflecteren op praktijksituaties. De student volgt de actualiteiten in het onderwijsveld en kan een relatie leggen met eigen beroepspraktijk. Portfolio Je vult dit blok je portfolio aan en bewaart daarin de overzichten, verslagen en producten (alles gedateerd inclusief jaartal) overzichtelijk in mapjes Studiewijzer VT 1.3 DEFINITIEVE VERSIE pagina 40

41 HOOFDSTUK 6. Praktische informatie INLEIDING - Dit hoofdstuk biedt een overzicht van alle belangrijke praktische informatie over dit blok zoals de blokkalender, de gebruikte literatuur en internetsites, de overgangsnorm, het minimum taalniveau dat we hanteren, etcetera. Schema blokindeling Hier bieden we je een schematisch kalenderoverzicht van het komende blok, die ook weer tien weken gaat duren. Zo weet je alvast precies wanneer de lesweken, de vakantie, de stageweek en de toetsperiode eraan komen. BLOK /02 12/02 19/02 26/02 05/03 12/03 19/03 26/03 02/04 09/04 Onderwijs 1 Onderwijs 2 Onderwijs 3 VOORJAAR STAGEWEEK VT: ma. t/m vr. DT: 1 dag extra Onderwijs 4 Onderwijs 5 Onderwijs 6 TOETSWEEK.1 Stagebeoord. Beroepsopdr. Vakopdracht Herkansing blok 2 TOETSWEEK 2 Thematoets Vaktoets Vaktoets Belangrijke internetsites Hier vind je het meest actuele rooster van jouw klas. Hier staat alle actuele informatie van de opleiding en de verschillende vakken. Informatie van het stagebureau voor externen. Bekijk hier jouw studievoortgang. Je kunt STIP gebruiken bij alle vragen rond het zoeken, vinden en gebruiken van (wetenschappelijke en vak-) informatie. Een online oefenmodule om je taalvaardigheid te verbeteren. Belangrijke documenten (downloaden via MijnHvA): Competentiematrix Leren lesgeven in de grote stad (Amsterdam). Praktijkgids Praktijkgids LIO (via Studiewijzer VT 1.3 DEFINITIEVE VERSIE pagina 41

42 De BAS-norm: Bij onvoldoende studievoortgang na jaar 1 kan de opleiding een bindend afwijzend studieadvies (BAS) afgeven. In dat geval zul je de opleiding helaas vroegtijdig moeten afbreken. De norm waaraan je moet voldoen om een BAS te voorkomen: Na het eerste jaar in het bezit van minimaal 50 studiepunten. Taalniveau Voor een student aan de leerkrachtenopleiding basisonderwijs is het van belang een goede beheersing van het Nederlands te hebben voor alle taalvaardigheden (spreken, gesprekken voeren, luisteren, lezen en schrijven). Van alle studenten wordt verwacht dat zij het Nederlands beheersen op B2-niveau aan het einde van de propedeuse en op C1-niveau aan het einde van de hoofdfase. Een beschrijving van deze taalniveaus vind je op Vereist niveau einde propedeuse (taalniveau B2) Aan het eind van de propedeuse moet je het B2-niveau aantonen op de volgende taalaspecten: 1. Spreken (presenteren). 2. Gesprekken voeren. 3. Schrijven. 4. Lezen. 5. Luisteren. Je toont aan het eind van het eerste jaar, in blok 1.4, je B2-niveau aan in spreken, gesprekken voeren en schrijven tijdens de volgende daartoe aangewezen opdrachten: Schrijven: vaktoets Nederlands, beoordeling door docent Nederlands. Spreken (presenteren): presentatie mondelinge vaktoets 1.4. Gesprekken voeren: presentatie mondelinge vaktoets 1.4. Deze opdrachten staan inhoudelijk beschreven in de Studiewijzers per blok. De opdrachten worden beoordeeld met beoordelingsformulieren voor schrijven, spreken en gesprekken voeren op B2-niveau. De beoordeling op taalniveau B2 staat los van de inhoud van de opdracht. Deze wordt apart beoordeeld. Je krijgt de mogelijkheid gedurende het eerste jaar je taalniveau (zo nodig) te ontwikkelen tot het vereiste B2- niveau. Tijdens blok 1 en 2 (het eerste semester) krijg je van de docenten bij diverse beoordelingen ontwikkelingsgerichte feedback op de drie genoemde taalaspecten. In blok 1 en 2, semester 1, van de propedeuse worden als onderdeel van het vereiste B2-niveau - alle schrijfproducten van studenten taalontwikkelingsgericht nagekeken met behulp van de Taalnorm Pabo-HvA (deze vind je in een van de bijlagen bij deze studiewijzer). Gedurende dit blok kunnen de schrijfproducten nog niet op taal worden afgekeurd. De student moet wel zijn groei kunnen aantonen op dit gebied. Vanaf semester 2 van de propedeuse (en de hierop volgende studiejaren) worden alle schrijfproducten met deze taalnorm nagekeken en bij te veel fouten wordt het schrijfproduct met een onvoldoende beoordeling teruggegeven aan de student. Dit is dan ook gelijk de eerste beoordeling en je moet in dat geval het verslag in zijn geheel herkansen Studiewijzer VT 1.3 DEFINITIEVE VERSIE pagina 42

43 Daarnaast zal er in het schriftelijk en mondeling contact met alle docenten aandacht zijn voor de kwaliteit van het taalgebruik. Met behulp van al deze feedback kun je gericht toewerken naar het gewenste taalniveau. B2-niveau in luisteren en lezen wordt indirect aangetoond, namelijk via het volgen van (hoor)colleges en het lezen van studiestof. Je toont het B2-niveau luisteren en lezen aan door het behalen van de eerstejaarstoetsen. Bij deze taalonderdelen worden geen aparte beoordelingsformulieren voor taalgebruik gehanteerd Studiewijzer VT 1.3 DEFINITIEVE VERSIE pagina 43

44 BIJLAGE 1. Beoordelingsformulier Beroepsopdracht 1.3 Pabo HvA Student: Klas: Kerndocent: Cijfer: Datum beoordeling: Beoordelende docent: A. Voorwaardelijke onderdelen Ja Nee De ingevulde observatielijsten zijn toegevoegd. O O Het schriftelijk werk voldoet aan de taalnorm van de Pabo HvA (zie bijlage bij de studiewijzer). O O B. Inhoudelijke criteria Onvoldoende (0 punten) Niet helemaal voldoende ( 1 punt) Voldoende (2 punten) Goed (3 punten) 1. De student kan observatieinstrumenten toepassen waarmee het ontwikkelingsniveau van jonge kinderen kan worden bepaald. 2. De student kan het ontwikkelingsniveau van jonge kinderen inschatten van een element uit het ontwikkelingsgebied van spel, rekenen/wiskunde en/of Nederlands. 3. De student ontwerpt een thematisch onderwijsaanbod dat enerzijds aansluit op de betekenissen van jonge kinderen en anderzijds op relevante doelen voor het onderwijs aan het jonge kind. 4. De student ontwerpt een les die aansluit op de leerbehoeften van kinderen in groep 1/2, waarbij de beginsituatie van de leerlingen, de doelen voor de leerlingen en de lesinhoud samenhangen. Duidelijk wordt hoe de observatieinstrumenten moeten worden gebruikt. Op basis van uitgevoerde observaties wordt het actuele ontwikkelingsniveau van twee jonge kinderen beschreven met gebruikmaking van de gegevens uit het observatie-instrument. De leeromgeving, startactiviteiten en uitgewerkte lessuggesties zijn betekenisvol voor jonge kinderen. De startactiviteiten en de lessuggesties zijn bedoeld voor kinderen in groep 1/2. In de uitwerking van de suggesties wordt rekening gehouden met de beginsituatie van de geobserveerde kinderen. De lesvoorbereiding is compleet ingevuld volgens het lesvoorbereidingsformulier. De les is bedoeld voor kinderen in groep 1/2. In de uitwerking van de les wordt rekening gehouden met de beginsituatie van de geobserveerde kinderen. C. Eindbeoordeling / cijfer Uitmuntend = 10 Aan alle voorwaardelijke onderdelen is voldaan en de student heeft 12 punten. Zeer goed = 9 Aan alle voorwaardelijke onderdelen is voldaan en de student heeft 11 punten. Goed = 8 Aan alle voorwaardelijke onderdelen is voldaan en de student heeft 10 punten. Ruim voldoende = 7 Aan alle voorwaardelijke onderdelen is voldaan, voor alle inhoudelijke criteria is tenminste 1 punt gescoord en de student heeft 9 punten. Voldoende = 6 Aan alle voorwaardelijke onderdelen is voldaan, voor alle inhoudelijke criteria is tenminste 1 punt gescoord en de student heeft 8 punten. Net niet voldoende = 5 Aan één voorwaardelijk onderdeel is niet voldaan en/of minstens één inhoudelijk criterium is onvoldoende en de student heeft 7-9 punten. Onvoldoende = 4 Aan één voorwaardelijk onderdeel is niet voldaan en/of minstens één inhoudelijk criterium is onvoldoende en de student heeft 5-6 punten. Ruim onvoldoende = 3 Aan één voorwaardelijk onderdeel is niet voldaan en/of minstens één inhoudelijk criterium is onvoldoende en de student heeft 3-4 punten. Slecht = 2 Aan één voorwaardelijk onderdeel is niet voldaan en/of minstens één inhoudelijk criterium is onvoldoende en de student heeft 1-2 punten. Zeer slecht = 1 Aan twee voorwaardelijke onderdelen is niet voldaan en/of minstens één inhoudelijk criterium is onvoldoende en de student heeft 0 punten. D. Aanvullende feedback en opmerkingen kerndocent Studiewijzer VT 1.3 DEFINITIEVE VERSIE pagina 44

45 BIJLAGE 2. Beoordelingsformulier Vakopdracht M&W 1.3 VT Pabo HvA Student: Groep: Studentnummer: Docent: Cijfer: Datum: A. Algemene onderdelen Ja Nee Het verslag voldoet aan de taalnorm van de Pabo HvA. O O De bronvermelding is volledig en het verslag is vrij van plagiaat. O O B. Onderdelen Onv. Voldoende Beschrijving leerlijn + leerstof (Gezamenlijk) Er is een beschrijving van de beginsituatie en van de product- en procesdoelen. De uitleg geeft blijk van voldoende inzicht in het gekozen concept op leerkrachtniveau. Goed (omvat ook de criteria onder voldoende ) De leerdoelen laten zien dat er inzicht is in onderzoekend leren. De leerlijn houdt rekening met de eigen denkbeelden van (jonge) kinderen. De uitleg bevat antwoorden op vragen die leerlingen mogelijkerwijs kunnen stellen over het onderwerp. Verantwoording (Gezamenlijk) De gebruikte werkvormen zijn verantwoord vanuit de aangeboden didactische theorie. De didactische aanpak van onderzoekend leren is verantwoord vanuit de aangeboden theorie. Lesontwerp + didactische aanwijzingen (Gezamenlijk) Evaluatie + feedback (Individueel) Er is een realistische beschrijving van de verschillende lesfasen (incl. tijdsplanning), met voldoende aandacht voor organisatorische aspecten. Het leerkrachtgedrag wordt expliciet benoemd en sluit aan bij de didactiek van onderzoekend en ontwerpend leren. Uit de evaluatie is op te maken in hoeverre de leerdoelen zijn behaald. De evaluatie bevat controleerbare feedback van OIS/mentor/stagedocent. De lesopbouw toont een uitzonderlijke kwaliteit en is origineel/creatief. Het lesmateriaal bevat suggesties voor vervolgactiviteiten. Het lesontwerp bevat aanwijzingen om het niveau en de denkbeelden van kinderen te evalueren. Het redeneren van kinderen en hun onderzoekend gedrag zijn op systematische wijze geëvalueerd Studiewijzer VT 1.3 DEFINITIEVE VERSIE pagina 45

46 C. Eindbeoordeling / cijfer O Uitmuntend = 10 Aan alle onder A. genoemde algemene onderdelen is voldaan en alle onder B. genoemde onderdelen zijn als goed beoordeeld.. O Zeer goed = 9 O Goed = 8 O Ruim voldoende = 7 O Voldoende = 6 O Onvoldoende = 5 O Ruim onvoldoende = 4 O Ruim onvoldoende = 3 O Ruim onvoldoende = 2 Aan alle onder A. genoemde algemene onderdelen is voldaan en drie onder B. genoemde onderdelen zijn als goed beoordeeld en één is als voldoende beoordeeld. Aan alle onder A. genoemde algemene onderdelen is voldaan en twee onder B. genoemde onderdelen zijn als goed beoordeeld en twee zijn als voldoende beoordeeld. Aan alle onder A. genoemde algemene onderdelen is voldaan en één onder B. genoemde onderdelen is als goed beoordeeld en drie zijn als voldoende beoordeeld. Aan alle onder A. genoemde algemene onderdelen is voldaan en alle onder B. genoemde onderdelen zijn tenminste als voldoende beoordeeld. Aan één of meer van de onder A. genoemde algemene onderdelen is niet voldaan en/of één van de onder B. genoemde onderdelen is als onvoldoende beoordeeld. Aan één of meer van de onder A. genoemde algemene onderdelen is niet voldaan en/of twee van de onder B. genoemde onderdelen zijn als onvoldoende beoordeeld. Aan één of meer van de onder A. genoemde algemene onderdelen is niet voldaan en/of drie van de onder B. genoemde onderdelen zijn als onvoldoende beoordeeld. Aan één of meer van de onder A. genoemde algemene onderdelen is niet voldaan en/of alle van de onder B. genoemde onderdelen zijn als onvoldoende beoordeeld. D. Aanvullende feedback en opmerkingen vakdocent Studiewijzer VT 1.3 DEFINITIEVE VERSIE pagina 46

47 BIJLAGE 3. Beoordelingsformulier PPO 1.4 Functioneringsgesprek Pabo HvA Student: Klas: Kerndocent: Cijfer: Datum beoordeling: A. Voorwaardelijke onderdelen Ja Nee 1. De student beheerst taalniveau B2 op het domein van spreken. O O 2. De student heeft het portfolio geactualiseerd op het afgesproken tijdstip. O O 3. De student voert het gesprek op basis van een fragment uit een van zichzelf gefilmde les. O O B. Inhoudelijke criteria Helemaal niet (0 punten) Niet helemaal (1 punten) Voldoende (2 punten) Goed (3 punten) B. Inhoudelijke criteria 1. De student herkent zijn persoonlijke kwaliteiten, leervoorkeuren en kan die relateren aan de competentiematrix. De student kan aan de hand van de gearceerde competenties uit de competentiematrix beschrijven wat hij heeft ingezet om zich verder te ontwikkelen. 2. De student kan in een dilemma verschillende perspectieven herkennen. De student kan een casus weergeven waarin hij beschrijft welke perspectieven hij herkent en welke bewuste keuzes hij heeft gemaakt of had kunnen maken. 3. De student gebruikt (aangeboden in de opleiding) theorie bij het reflecteren op praktijksituaties. 4. De student volgt de actualiteiten in het onderwijsveld en kan een relatie leggen met eigen beroepspraktijk. Bonus Het gesprek is door de docent beoordeeld als excellent. De student kan bij de beschrijving van verschillende praktijksituaties een verbinding met de opgedane kennis en theorie maken. De student toont aan kennis te hebben van actualiteiten die van invloed zijn op het onderwijsveld en koppelt deze aan eigen ervaringen in de praktijk. + Het eindcijfer gaat 1 punt omhoog wanneer van toepassing, mits het eindcijfer minimaal een 6 is. C. Eindbeoordeling / cijfer Uitmuntend = 10 Aan alle voorwaardelijke onderdelen is voldaan en de student heeft 12 punten. Zeer goed = 9 Aan alle voorwaardelijke onderdelen is voldaan en de student heeft 11 punten. Goed = 8 Aan alle voorwaardelijke onderdelen is voldaan en de student heeft 10 punten. Ruim voldoende = 7 Aan alle voorwaardelijke onderdelen is voldaan, voor alle inhoudelijke criteria is tenminste 1 punt gescoord en de student heeft 9 punten. Voldoende = 6 Aan alle voorwaardelijke onderdelen is voldaan, voor alle inhoudelijke criteria is tenminste 1 punt gescoord en de student heeft 8 punten. Net niet voldoende = 5 Aan één voorwaardelijk onderdeel is niet voldaan en/of minstens één inhoudelijk criterium is onvoldoende en de student heeft 7-9 punten. Onvoldoende = 4 Aan één voorwaardelijk onderdeel is niet voldaan en/of minstens één inhoudelijk criterium is onvoldoende en de student heeft 5-6 punten. Ruim onvoldoende = 3 Aan één voorwaardelijk onderdeel is niet voldaan en/of minstens één inhoudelijk criterium is onvoldoende en de student heeft 3-4 punten. Slecht = 2 Aan één voorwaardelijk onderdeel is niet voldaan en/of minstens één inhoudelijk criterium is onvoldoende en de student heeft 1-2 punten. Zeer slecht = 1 Aan twee voorwaardelijke onderdelen is niet voldaan en/of minstens één inhoudelijk criterium is onvoldoende en de student heeft 0 punten. D. Aanvullende feedback en opmerkingen kerndocent Studiewijzer VT 1.3 DEFINITIEVE VERSIE pagina 47

48 BIJLAGE 4. De taalnorm Pabo HvA TAALNORM SCHRIJVEN PABO HVA Studiewijzer VT 1.3 DEFINITIEVE VERSIE pagina 48