Perspectiefnota

Transcriptie

1 Perspectiefnota Waterschap Noorderzijlvest AB 1 juli 2015 Groningen, juli 2015

2

3 Inhoud Voorwoord 3 1. Ontwikkelingen 5 2. Kaders en uitgangspunten 7 3. Meerjarenperspectief Meerjarenperspectief lasten en tarieven Vergelijking lastenontwikkeling met bestuursafspraken Bestuursakkoord Water 9 4. Programmabegroting Programma Waterveiligheid en rampenbestrijding Programma Voldoende en Gezond water Programma Gezuiverd Water Programma Water en Maatschappij Programma Bedrijfsvoering Recapitulatie 21 5 Financiering- en tarievenstructuur Resultaten financiering- en tarievenstructuur EMU-saldo Weerstandsvermogen, risicomanagement, reserves en voorzieningen 25 Bijlagen 28 Bijlage 1 Beleid weerstandcapaciteit, risicomanagement, reserves en voorzieningen 29 Bijlage 2 Overzicht investeringen per programma meerjarenperspectief Perspectiefnota

4 Perspectiefnota

5 Voorwoord De komende vier jaar staan we voor grote investeringen. Voor de veiligheid van onze ingezetenen wordt de zeedijk tussen de Eemshaven en Delfzijl versterkt. Ook de boezemwaterkeringen langs het Eemskanaal, het Noord- Willemskanaal en het Reitdiep worden grondig aangepakt als gevolg van Droge Voeten Onderzoek heeft verder uitgewezen dat de keringen aardbevingsbestendig gemaakt moeten worden. Daarnaast wordt in het kader van Droge Voeten ook nog gewerkt aan de realisatie van waterbergingsgebieden en het vergroten van de capaciteit van gemalen. En als het gaat om gezond en schoon oppervlaktewater, werken we aan de invulling en uitvoering van de maatregelen vanuit de Kaderrichtlijn Water. Met de nu voorliggende perspectiefnota laten we zien hoe we dit gaan aanpakken. Bij het uitvoeren van onze waterschapstaken wordt zorgvuldig rekening gehouden met overige maatschappelijke en economische ontwikkelingen. Samenwerking met andere partijen, het zoveel mogelijk zoeken naar koppelkansen en financiële bijdrages van anderen in projecten moeten leiden tot het realiseren van onze doelen, waardoor de lastenstijging voor onze ingelanden wordt beperkt. De komende vier jaren stijgen onze saldolasten. Dit komt hoofdzakelijk door de stijging van onze kapitaallasten ten gevolge van de uitvoering van de investeringsprojecten. Naast de stijging van de lasten zien we, uiteraard, ook onze schuldenlast stijgen. De schuldpositie van ons waterschap vraagt om het maken van keuzes waar het gaat om investeringen. In deze perspectiefnota hebben we reeds een aantal keuzes gemaakt. Onze doelstellingen blijven hierbij gehandhaafd. Wel vindt in de komende jaren een temporisering en fasering van de maatregelen in de tijd plaats. Prioriteit wordt gelegd bij projecten aangaande de waterveiligheid en bij projecten die het meest (kosten)effectief zijn in het behalen van onze doelstellingen. Dit meerjarenperspectief laat voor de komende jaren voor onze ingelanden een tariefstijging zien van gemiddeld 2,5% à 3% per jaar. Voor de categorie ongebouwd, wegen en natuur ligt dit, met 3% à 5% per jaar, hoger. Het jaar 2016 is hierop een uitzondering. Ten gevolge van de uitspraak van de Raad van State inzake het arrest natuur, dient het aandeel dat de categorie ongebouwd moet betalen voor het eerst, door een geringer aantal hectares ongebouwd opgebracht te worden. De tarieven stijgen hierdoor in 2016 voor de categorie ongebouwd en wegen met circa 7%. Het tarief voor een hectare natuur daalt daarentegen. In 2016 wordt de kostentoedeling geëvalueerd. De tarieven voor de zuiveringsheffing kunnen op basis van deze perspectiefnota de komende vier jaren op hetzelfde niveau als dat van 2015 blijven. Deze perspectiefnota doet naar mijn mening recht aan datgene waar wij als waterschap Noorderzijlvest de komende jaren voor staan, waarbij wij als nieuwe coalitiepartners afwegingen in de investeringen hebben gemaakt om de kosten zo beperkt mogelijk te laten stijgen. Over het geheel genomen is een gemiddelde tariefstijging voor onze ingelanden van 2,5% à 3% per jaar zeer acceptabel terwijl er grote investeringen worden uitgevoerd. E.J. Luitjens Portefeuillehouder Financiën Perspectiefnota

6 Perspectiefnota

7 1. Ontwikkelingen Financieel-economische ontwikkelingen - De Wet Houdbare Overheidsfinanciën (de wet HOF) is per 1 januari 2014 van kracht geworden. Waterschappen moeten, net als de overige decentrale overheden, gaan bijdragen aan een verbetering van het EMU-saldo. Waterschappen kunnen het saldo verbeteren door vooral minder te investeren, maar ook door meer af te schrijven. Onttrekking aan reserves vergroot het tekort. De waterschappen worden gezamenlijk gehouden aan de macro-norm die deze wet voorschrijft. - Deze bestuursperiode staat Noorderzijlvest voor grote investeringen. Deze grote investeringen zullen leiden tot een stijging van de schuldenlast. Gelet op de hoogte van de schuldenpositie vraagt dit om het maken van scherpe keuzes waar het gaat om deze investeringen. In de eerste helft van deze bestuursperiode zullen we in relatie tot de ontwikkelingen van de financiën bekijken of het nodig is te komen tot een schuldenplafond. Tevens wordt bekeken of er aanleiding is om de kostentoedeling aan te passen. - Eind 2014 heeft de Tweede Kamer ingestemd met invoering van de vennootschapsbelastingplicht voor overheidsondernemingen. Dit betekent dat overheden vanaf 2016 over de winst die ze behalen met activiteiten die concurreren met de markt, in principe vennootschapsbelasting (25%) moeten betalen. Bekeken wordt nog welke (financiële) gevolgen dit heeft voor Noorderzijlvest. Bestuursakkoord Noorderzijlvest - In maart 2015 hebben waterschapsverkiezingen plaatsgevonden. Naar aanleiding van de uitslag van deze verkiezingen is een coalitie gevormd tussen de partijen Water Natuurlijk, VVD, Christen Unie / CDA en geborgd ongebouwd. Deze coalitie heeft een bestuursakkoord voor de komende vier jaren opgesteld. Het is een bestuursakkoord op hoofdlijnen, waarbij het ontwerp Waterbeheerprogramma en het maatregelenpakket uit Droge Voeten 2050 mede richtinggevend zijn. Kaderrichtlijn Water - De Nederlandse regering heeft aangegeven KRW-projecten te willen uitstellen. Een dergelijk uitstel is op bepaalde voorwaarden zoals genoemd in de kaderrichtlijn mogelijk. Zo mag in elk geval geen sprake zijn van afstel van de uitvoering van maatregelen, die nodig zijn om de doelen te halen; uitstel naar de tweede of eventueel derde planperiode ( en ) is wel mogelijk. Een tweede voorwaarde is dat uitstel gebeurt op basis van maatschappelijk-economische gronden. Bij nagenoeg alle waterschappen in Nederland is de discussie gevoerd over de fasering van KRWmaatregelen, mede gelet op de bezuinigingen op Rijksniveau en reductie van de lastenstijging bij de waterschappen. In deze perspectiefnota is (een deel van) het maatregelenpakket voor de periode opgenomen. Primaire keringen - In kader van het nieuwe Hoogwaterbeschermingsprogramma (nhwbp) zijn prioriteiten gesteld in de te nemen maatregelen aan de primaire keringen in Nederland. Ook voor Noorderzijlvest zijn/worden vanaf 2014 nadere verkenningen voor grootschalige verbeteringswerken aan de zeedijk uitgevoerd. Ten gevolge van de risico s van aardbevingen voor onze zeedijken, wordt de verbetering van de zeekering tussen de Eemshaven en Delfzijl vervroegd ter hand genomen. De werkzaamheden hiervoor, tot en met het jaar 2018, zijn in deze perspectiefnota opgenomen. Voorbereidende werkzaamheden voor de verbetering van de Lauwersmeerdijk worden vanaf 2019 voorzien. Regionale keringen - Onze regionale keringen zijn getoetst op de maatgevende hoogwaterstanden (MHW) op onze boezemwateren, de normen voor stabiliteit en de waakhoogte. De uitkomsten van deze toetsing en het onderzoek waarbij de normen zijn aangepast heeft grote gevolgen voor de aanpak en verbetering van onze regionale keringen in combinatie met de realisatie van nieuwe waterbergingsgebieden. Het maatregelenpakket dat hieruit voortvloeit is in deze perspectiefnota opgenomen. Ten behoeve van het Lauwersmeergebied wordt nog bekeken of de gewenste veiligheid bereikt kan worden door kadeverhoging dan wel het plaatsen van pompcapaciteit bij Lauwersoog. Perspectiefnota

8 Aardbevingen ten gevolge van aardgaswinning - Door aardgaswinning in Groningen vindt bodemdaling plaats. De mogelijke negatieve effecten hiervan op de waterhuishouding worden door de Bodemdalingscommissie / NAM voorkomen door het realiseren van waterhuishoudkundige werken, zoals de bouw van gemalen. Naast bodemdaling veroorzaakt de gaswinning ook aardbevingen. Deze bevingen komen per jaar veelvuldig voor en hebben tot nu toe een kracht die op de schaal van Richter relatief laag is. Negatieve effecten van deze aardbevingen op de waterhuishoudkundige infrastructuur zijn in de afgelopen jaren dan ook niet noemenswaardig. Begin 2013 werd bekend dat zich vanaf heden vaker en krachtigere aardbevingen zouden kunnen voordoen. Bevingen met een kracht van 5 (of meer) op de schaal van Richter worden hierbij genoemd. Aardbevingen met een dergelijke kracht, vergroten het risico op het disfunctioneren van onze waterhuishoudkundige infrastructuur. Dijken, kaden, gemalen, rwzi s en persleidingen kunnen schade ondervinden en in het ergste geval uitvallen of bij dijken, doorbreken, met alle negatieve gevolgen van dien. Het ministerie van Economische Zaken heeft in 2014 toegezegd de extra werkzaamheden om de negatieve effecten van aardbevingen op de waterhuishoudkundige infrastructuur te vergoeden. Perspectiefnota

9 2. Kaders en uitgangspunten De Waterschapswet vereist dat het algemeen bestuur op hoofdlijnen het beleid formuleert. Dat is gedaan in het Waterbeheerprogramma. Per thema zijn doelen en maatregelen geformuleerd. De thema s vullen samen met de bedrijfsvoering de bestuurlijke programma s die de basis vormen voor de Perspectiefnota, het Jaarplan en de bijbehorende rapportages en evaluaties. Zo worden de Perspectiefnota, het Jaarplan en de rapportages in lijn gebracht met het Waterbeheerplan. De vertrekpunten voor de perspectiefnota zijn naast het ontwerp-waterbeheerprogramma ( ), het bestuursakkoord Noorderzijlvest (2015), de perspectiefnota van vorig jaar (perspectiefnota , juli 2014) en de begroting c.q. het Jaarplan 2015 (november 2014). Bij het opstellen van deze perspectiefnota zijn de volgende uitgangspunten en randvoorwaarden gehanteerd: een gelijkmatige tariefontwikkeling voor de taken watersysteem en zuiveren voor de jaren ; gelijkblijvende personele lasten. Lastenstijging als gevolg van ontwikkelingen op het gebied van de arbeidsvoorden (cao) en sociale verzekeringswetten e.d. worden geacht te kunnen worden gecompenseerd met de te realiseren besparingen als gevolg van de reductie van personeel ten gevolge van natuurlijk verloop; de bovenformatief geplaatste medewerkers zijn voor de duur van de bovenformatieve periode (2 of 3 jaar) in de berekening van de personeelslasten opgenomen; voor de kosten van goederen en diensten is geen inflatiecorrectie toegepast; voor de kapitaallasten wordt gerekend met een rente van 2,9%. (in de begroting 2015 was het gemiddeld rentepercentage eveneens 2,9%); het financieringstekort wordt tegen een rente van 1,0% meegerekend; het zoveel mogelijk benutten van externe geldstromen (POP-gelden, Bodemdaling/NAM, Aardbevingen/EZ, Innovatiegelden, Waddenfonds, Europa, andere overheden, etc.); Perspectiefnota

10 Miljoenen 3. Meerjarenperspectief In het waterbeheerprogramma zijn op hoofdlijnen de visie en opgaven voor de komende zes jaren aangegeven. Dit waterbeheerprogramma is samen met het bestuursakkoord van de coalitiepartijen van waterschap Noorderzijlvest het uitgangspunt geweest voor de uitwerking ervan in deze perspectiefnota. De missie hierbij is dat waterschap Noorderzijlvest staat voor veilig, voldoende en schoon water voor alle ingezetenen. Wij creëren hiermee een basis voor een gezonde, toekomstbestendige leef-, woon- en werkomgeving in Groningen en Noord-Drenthe. Wij zijn transparant, resultaatgericht en kostenefficiënt op een innovatieve verantwoorde en duurzame wijze, in samenwerking met onze partners. Wij willen zichtbaar zijn voor onze omgeving. In hoofdstuk 4 is op hoofdlijnen het meerjarenperspectief geschetst voor de vijf te onderscheiden programma s. 3.1 Meerjarenperspectief lasten en tarieven Het meerjarenperspectief geeft een financiële koers aan voor de jaren Het dient tevens om invulling te geven voor de op te stellen begroting van volgend jaar. In zijn totaliteit zien we dat de komende vier jaren onze saldolasten stijgen, ondanks de besparingen en effectiviteitslagen van de afgelopen jaren. De besparingen op het goederen en dienstenbudget als op de personeelsbegroting zijn voor de komende jaren relatief gezien gering. De kostenbesparing ten gevolge van een reductie van het personeelsbestand wordt vanwege de autonome lastenstijgingen zoals cao, sociale lasten en prestatietoeslagen voor een groot deel weer teniet gedaan. De saldo lastenstijging in de komende jaren komt hoofdzakelijk door de stijging van onze kapitaallasten. De kapitaallasten stijgen het sterkst binnen de taak watersysteembeheer met name veroorzaakt door onze jaarlijkse investeringsbijdrage in het HWBP, de investeringen in onze regionale keringen, uitvoering van maatregelen aan de zeedijk Eemshaven-Delfzijl, uitvoeringsmaatregelen Droge Voeten 2050 en de investeringen van KRW-maatregelen. Bij een jaarlijks netto investeringsbedrag van circa 25 miljoen per jaar zullen de kapitaallasten en daarmee de saldolasten zich naar verwachting vanaf 2021 stabiliseren. Indien meer geïnvesteerd gaat worden zal deze stabilisatie zich later voordoen. 90,0 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 Kostenontwikkeling JP Kapitaallasten Personeelskosten Goederen & Diensten Totaal lasten Perspectiefnota

11 Verdeling saldokosten naar de taken Watersysteem en Zuiveren: S A L D O K O S T E N Mutatie t.o.v. voorgaand jaar in Totaal Watersysteem Zuiveren Totaal Watersysteem Zuiveren JP % 4,4% 3,5% % - 3% 3% - 5% -1% - 0% % - 1% 3% - 5% -4% - -2% % - 3% 3% - 5% -1% - 0% Om sterke tariefschommelingen te voorkomen wordt voor de taak waterzuiveren tariefegalisatie toegepast. Hiervoor zal in de jaren 2016 en 2017 een deel van de algemene reserves voor deze taak ingezet worden. Voor 2016 zal circa en voor 2017 zal circa aan de reserves onttrokken moeten worden om het tarief per vervuilingseenheid om hetzelfde niveau als dat van 2015 te houden. De tarieven zullen in de jaren daarop ook gelijk blijven of zelfs licht dalen. Dit laatste zonder inzet van de algemene reserves. De saldolasten voor de taak zuiveren zijn naar verwachting in 2018 en 2019 op het niveau van dat van Voor de taak watersysteembeheer kan vanwege de hoogte van de algemene reserves voor deze taak geen inzet vanuit de algemene reserves worden gerealiseerd. De tariefstijging voor de taak watersysteembeheer komt in 2016 uit op 4,4%. Voor de jaren 2017 tot en met 2019 zal de tariefstijging jaarlijks tussen de 3% en 5% liggen. Voor de taak waterzuiveren kan het tarief voor de zuiveringsheffing de komende vier jaren gelijk blijven aan dat van het jaar Tariefstijgingen meerjarenperspectief (in percentage t.o.v. het voorgaande jaar) Watersysteembeheer ,4% % - 5% % - 5% % - 5% Waterzuiveren % % % - 0% % - 0% 3.2 Vergelijking lastenontwikkeling met bestuursafspraken Bestuursakkoord Water In 2011 is landelijk het Bestuursakkoord Water (BAW) afgesloten waarbij is afgesproken dat de overheden in 2020 een doelmatigheidswinst hebben gerealiseerd van jaarlijks 750 miljoen (prijspeil 2010). Het aandeel van de waterschappen hierin bedraagt plm. 325 miljoen en het aandeel van Noorderzijlvest plm. 6 miljoen. Op landelijk niveau worden de gemaakte afspraken gevolgd via drie sporen te weten a) de werkelijke lastenontwikkeling afgezet tegen de autonome ontwikkeling, b) de voortgang en resultaten van de doelmatigheidsregelingen en c) de daadwerkelijk geleverde prestaties. Jaarlijks worden de gegevens gepubliceerd in Water in Beeld (mei, door Ministerie I&M)) en driejaarlijks in de Monitor Doelmatigheidswinst. Uit de landelijke rapportage blijkt dat voor alle waterschappen de feitelijke lastenontwikkeling lager ligt dan de verwachting. In financiële zin liggen we derhalve op koers. Perspectiefnota

12 In de Perspectiefnota was nog uitgegaan van een gemiddelde toename van de lasten met 5,1% per jaar (in de grafiek de blauwe lijn). De rode lijn in de grafiek geeft aan de prognose waarbij in miljoen is bespaard. Op basis van de werkelijke begrotingen 2010 tot en met 2015 en de thans voorliggende perspectiefnota is de groene lijn bepaald (omslagen). Deze laatste gegevens zijn niet teruggerekend naar prijspeil in Monitoring BAW Noorderzijlvest Jaarplan Autonome ontwikkeling incl MURA/HWBP Prognose doelmatigheid Vastgestelde begroting cq prognose De conclusie is dat de lastendrukontwikkeling bij Noorderzijlvest zich binnen de verwachtingen bevindt. Door de ingezette bezuinigingen vanaf 2011, die zijn ingezet los van de gemaakte afspraken in het kader van BAW, kunnen we ons aandeel in de doelmatigheidswinst in 2020 ruimschoots behalen. In 2015 bedraagt de doelmatigheidswinst circa 12 miljoen. Perspectiefnota

13 4. Meerjarenperspectief Programma s 4.1 Programma Waterveiligheid en rampenbestrijding In dit programma heeft waterveiligheid betrekking op de aanleg, het onderhoud en het beheer van de zeekering en de boezemkaden. Daaronder worden alle werkzaamheden begrepen die te maken hebben met de veiligheidsketen, inclusief het toezicht op de dijken en kaden en de calamiteitenbestrijding. In dit programma zit ook de beleidsontwikkeling van de relatie tussen het oppervlaktewaterbeheer en de veiligheid voor de burgers (voorkomen van overstromingen). Door sterke dijken en waterkeringen wordt voldaan aan de eerste laag van het veiligheidbeleid. Alle werkzaamheden ten aanzien van calamiteitenbestrijding vallen onder dit programma; niet enkel calamiteiten ten aanzien van hoog water, maar ook die van watertekorten en calamiteiten ten aanzien van de waterkwaliteit en het vaarwegbeheer. In dit programma zijn de kosten voor het HWBP en de beheersing van de muskusratten- en beverrattenpopulatie opgenomen. Visie Bescherming tegen overstromingen, vanuit zee of vanuit de binnenwateren, is een kerntaak van het waterschap. Preventie, een calamiteit proberen te voorkomen, heeft daarbij de hoogste prioriteit. Maar een volledige garantie op altijd droge voeten kunnen we nooit geven. Daarom blijft het onverminderd belangrijk om de maatregelen te nemen die de schadelijke gevolgen zo veel mogelijk kunnen beperken. Wij kiezen voor een benadering waarmee op de maatregelen die getroffen worden in de komende vier jaren voortgebouwd kan worden in volgende perioden. Wij werken de Deltabeslissingen uit door het daar waar mogelijk toepassen van innovatieve dijkconcepten bij de versterking van de primaire keringen. In het bereiken van waterveiligheid ter voorkoming van overstroming door overtollig regenwater richten we ons op de trits vasthouden-bergen-afvoeren. Als gevolg van de gaswinning in Groningen wordt Noorderzijlvest geconfronteerd met zowel bodemdaling als aardbevingen. Onderzoek heeft aangegeven dat er snel iets moet gebeuren waar het gaat om het aardbevingsbestendig maken van dijken en kades. Daarnaast wordt prioriteit gelegd bij nader onderzoek naar en aanpak van de zeedijken. Wij willen een zo snel mogelijke realisatie van deze aardbevingsbestendigheid en willen onderzoeken of met versnelde procedures kan worden gewerkt. Ook voor de overige waterhuishoudkundige infrastructuur, zoals gemalen, rioolwaterzuiveringsinstallaties en persleidingen zal worden nagegaan of er preventieve maatregelen nodig zijn in verband met aardbevingen. Resultaten Waterkeringen De basale taak is goed op orde: beheer en onderhoud van de waterkeringen alsmede de inspectie, toetsing op veiligheid en vergunningverlening en handhaving. Er is een goed functionerend onderhoudsbeheerssysteem; Het dijkverbeteringstraject Eemshaven Delfzijl is afgerond, waarbij de extra voorzieningen voor aardbevingsbestendigheid zijn aangebracht. Vanuit het Hoogwaterbeschermingsprogramma is samen met wetterskip Fryslân en waterschap Hunze en Aa s de projectoverstijgende verkenning van de totale waddenzeedijk uitgevoerd. Een nadere verkenning en voorbereiding van werkzaamheden aan de Lauwersmeerdijk zijn gestart. De uit de studie Droge voeten 2050 voortvloeiende maatregelen ten aanzien van de regionale keringen zijn in 2019 uitgevoerd. De regionale keringen langs het Eemskanaal, het Noord- Willemskanaal en het Reitdiep zijn versterkt en verhoogd. De gewenste veiligheid in het Lauwersmeergebied wordt of door kadeverhogingen dan wel het plaatsten van een gemaal bij Lauwersoog gerealiseerd. Perspectiefnota

14 Miljoenen Calamiteitenbestrijding Er is een goed getrainde en toegeruste calamiteitenorganisatie. Hiervoor zijn periodiek oefeningen gehouden. In extreem natte situaties sturen we het boezembeheer zo, dat overstromingen zo veel mogelijk voorkomen worden. Overstromingsrisicobeheerplannen zijn opgesteld volgens de Europese richtlijn. Beheer muskusrattenpopulatie De muskusrattenpopulatie is eind 2018 teruggebracht tot een beheersbaar maatschappelijk aanvaardbaar niveau, waarbij de kosten van de beheersing van de populatie in een optimale verhouding staat tot de kosten van de aangerichte schade aan waterhuishoudkundige werken. Per kilometer watergang worden 0,35 vangsten geregistreerd. Financiële gevolgen In onderstaande tabel zijn de saldo lasten en baten en de jaarlijkse investeringsbedragen opgenomen. Programma 1. Waterveiligheid en rampenbestrijding SALDOKOSTEN INVESTERINGEN Saldokosten Index jaarplan % Mutatie tov Besteding Subsidie Totaal in =100 voorgaand jaar JP , ,3 11, ,7 31, ,3 18, ,3 15, De saldokosten binnen het programma waterveiligheid en rampenbestrijding stijgen de komende jaren fors ten gevolge van een toename van de kapitaallasten. Onze jaarlijkse bijdrage in het HWBP (vanaf ,5 miljoen per jaar) en de verbetering van de regionale keringen waaronder het Eemskanaal, het Noord- Willemskanaal en het Reitdiep zijn hier debet aan. Onderstaande grafiek laat de ontwikkeling van de kosten zien van personeel, goederen en diensten en van de kapitaallasten voor de periode : 9,0 8,0 7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 Programma 1 0,0 JP Kapitaallasten Personeelskosten Goederen & Diensten Perspectiefnota

15 4.2 Programma Voldoende en Gezond water Onder voldoende en gezond water wordt begrepen de inrichting, het onderhoud en het beheer van het oppervlaktewater inclusief het toezicht hierop, en het beheer van het freatisch grondwater. Maatregelen voor het voorkomen van wateroverlast zoals het inrichten van waterbergingsgebieden en het vergroten of het plaatsen van gemaalcapaciteiten vallen tevens onder dit programma. Een belangrijk deel van de maatregelen voortvloeiend uit de Kaderrichtlijn Water (KRW) en uit het onderzoek Droge Voeten 2050 is in dit programma opgenomen. Dit geldt ook voor de maatregelen voortvloeiend uit de peilbesluiten. Visie De gevolgen van klimaatverandering hebben effect hebben op het watersysteem. Een stijgende zeespiegel, meer en langere perioden van hevige regen, afgewisseld met langdurige droogte, problemen die vragen om robuuste oplossingen. Wij willen dat ons watersysteem zo veel mogelijk natuurlijk functioneert en dat het klimaatbestendig, veerkrachtig en gezond is. Het watersysteem moet voldoende en schoon water bevatten. Voor mens en dier, voor natuur en landbouw en om de gewenste gebruiksfuncties mogelijk te maken, echter wel op plaatsen die daar het meest geschikt voor zijn. Dit betekent dat de waterpeilen vooral afgestemd zijn op de gebruiksfuncties. Om dit resultaat te bereiken gaan we verdergaande samenwerkingsvormen aan. Met het maatschappelijk veld, met andere overheden, marktpartijen, particulieren, kennisinstituten en het onderwijs. We maken ook zo veel mogelijk gebruik van innovaties en technologische ontwikkelingen, die het gestelde doel dichterbij brengen. Als het gaat om gezond en schoon oppervlaktewater werken we aan de invulling en uitvoering van de Kaderrichtlijn Water (KRW). Zonder de doelstelling van de KRW uit het oog te verliezen kiezen we voor: haalbaar en betaalbaar. Deze haalbaarheid wordt vergroot als de bijdragen van partners en subsidies voor de cofinanciering tijdig beschikbaar komen; wij zullen ons daarvoor inzetten. Wij streven naar een goede samenwerking met de gebiedscollectieven die in de provincies de vergroening van het gemeenschappelijk landbouwbeleid gaan invullen. Het terugdringen van emissies en nutriënten blijkt de belangrijkste succesfactor om de waterkwaliteit te verbeteren. Resultaten Kaderrichtlijn Water De KRW uitvoeringsmaatregelen uit het maatregelenpakket zijn eind 2019 voor groot deel gerealiseerd. Wel zal een temporisering en fasering in de tijd van de maatregelen plaatsvinden. Prioriteiten zijn in deze periode gelegd bij projecten die het meest effectief bijdragen aan de KRWdoelstelling en aan projecten die gekoppeld kunnen worden aan het bereiken van andere doelstellingen waarbij cofinanciering van derden mogelijk is. In nauwe samenwerking met de landbouwsector is de in het Deltaprogramma Agrarisch Waterbeheer (DAW) geformuleerde doelstellingen voor het terugdringen van emissies vormgegeven. Droge Voeten 2050 De uitvoeringsmaatregelen uit het maatregelenpakket Droge Voeten 2050 zijn gerealiseerd. Waterbeheer Er is een goed functionerend onderhoudsbeheerssysteem; Het waterbeheersingsplan Noorddijk is gerealiseerd; Renovaties van gemalen worden indien mogelijk gefaseerd in de tijd uitgevoerd; De bodemdalingsgemalen Usquert en Selwerd zijn gerealiseerd; Het Dijkpark Garmerwolde is gerealiseerd en, daaraan gekoppeld: het Damsterdiep gebaggerd; Gestroomlijnde processen vergunningverlening en handhaving door omgevingsloket en digitale watertoets. Perspectiefnota

16 Miljoenen Financiële gevolgen In onderstaande tabel zijn de saldo lasten en baten en de jaarlijkse investeringsbedragen opgenomen. Programma 2. Voldoende en gezond water SALDOKOSTEN INVESTERINGEN Saldokosten Index jaarplan % Mutatie tov Besteding Subsidie Totaal in =100 voorgaand jaar JP , ,8 4, ,4-0, , ,4 2, De saldokosten binnen het programma voldoende en gezond water stijgen de komende jaren ten gevolge van een toename van de kapitaallasten. Projecten die in 2015 worden afgerond, de realisatie van maatregelen Droge Voeten 2050 en de opgaven voortvloeiend uit de KRW opgaven zijn hiervan de voornaamste oorzaak. Onderstaande grafiek laat de ontwikkeling van de kosten zien van personeel, goederen en diensten en van de kapitaallasten voor de periode : 8,0 Programma 2 7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0 JP Kapitaallasten Personeelskosten Goederen & Diensten Perspectiefnota

17 4.3 Programma Gezuiverd Water Onder het programma gezuiverd water wordt verstaan het ontvangen, transporteren en zuiveren van het afvalwater en het verwerken en afvoeren van zuiveringsslib. Er wordt actief samenwerking gezocht met andere actoren (gemeenten en waterleidingbedrijven) in de waterketen. Visie In de afvalwaterketen gaan we afvalwater op een duurzame en efficiënte manier inzamelen en zuiveren. Het gezuiverde water is schoon, veilig voor de volksgezondheid en het levert een bijdrage aan de kwaliteit van de omgeving. De infrastructuur voor de inzameling en verwerking van afvalwater en de afvoer van overtollig hemelwater en grondwater is klimaatbestendig. Het zuiveringsproces van afvalwater levert niet alleen schoon water op, maar ook grondstoffen en energie, die een economische waarde vertegenwoordigen. Wij gaan op zoek naar de mogelijkheden van het tot waarde brengen van stoffen die vermarkt kunnen worden en waarvoor het verantwoord is daar investeringen voor te doen. Datzelfde geldt voor het winnen en gebruiken van duurzame energie. Wij willen nagaan hoe we de zuivering nog meer bedrijfsmatig kunnen aanpakken. De samenwerking in de waterketen, vooral tussen gemeenten en waterschap heeft aanzienlijke besparingen opgeleverd. Wij gaan onderzoeken of er nog potentie is voor meer. Resultaten Zuiveringstechnische werken Er is een goed functionerend onderhoudsbeheerssysteem; Alle rioolwaterzuiveringsinstallaties voldoen aan de normen voor effluent, geur en geluid; In 2019 is gestart met het samenbrengen van de rwzi s Marum, Zuidhorn en Gaarkeuken in één nieuwe zuiveringsinstallatie Westerkwartier op de locatie in Gaarkeuken; Renovatie van rioolgemalen en transportstelsels zijn uitgevoerd; Energiebesparende maatregelen op rwzi s zijn uitgevoerd. Samenwerking en innovatie in de waterketen De samenwerking in de afvalwaterketen met gemeenten en andere waterschappen heeft geleid tot een aanzienlijke kostenreductie; Resultaten van het onderzoek van de noordelijk waterschappen en de provincies naar het optimaal benutten van de energie uit de geproduceerde biomassa worden uitgewerkt in concrete maatregelen; Kostenreductie en/of kwaliteitsverbetering door het toepassen van innovaties op het gebied van afvalwaterinzameling-, transport en zuivering. Perspectiefnota

18 Miljoenen Financiële gevolgen In onderstaande tabel zijn de saldo lasten en baten en de jaarlijkse investeringsbedragen opgenomen. SALDOKOSTEN INVESTERINGEN Saldokosten Index jaarplan % Mutatie tov Besteding Subsidie Totaal in =100 voorgaand jaar JP , ,9 6, ,1 0, ,4-6, ,4-1, De saldokosten binnen het programma gezuiverd water stijgen naar verwachting de eerste jaren. Vanaf 2018 dalen de saldokosten, met name ten gevolge van een optimalisatie en besparing in de slibverwerking. Onderstaande grafiek laat de ontwikkeling van de kosten zien van personeel, goederen en diensten en van de kapitaallasten voor de periode : 16,0 Programma 3 14,0 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0 JP Kapitaallasten Personeelskosten Goederen & Diensten Perspectiefnota

19 4.4 Programma Water en Maatschappij Het programma water en maatschappij richt zich op het verbinden van (het werk van) het waterschap met zijn omgeving. Ruimtelijke vraagstukken, recreatief gebruik, vaarwegbeheer, de werkzaamheden van het bestuur en de externe communicatie zitten in dit programma. Ook het onderhoud en beheer van het cultuurhistorisch erfgoed van het waterschap valt binnen dit programma. Visie We willen een vooraanstaande positie in de maatschappij innemen ten aanzien van onze taakvelden. Het is van belang om dat ook uit te stralen, door hierover naar buiten gericht te opereren. Onze ambitie is het vergroten van het vertrouwen bij de omgeving dat we onze taak goed uitoefenen. Duurzaam handelen als organisatie is en blijft belangrijk voor alle taken. Dit reikt verder en breder dan alleen duurzaam inkopen en aan energiebesparing doen. Het gaat om maatschappelijk verantwoord ondernemen. We zijn een gemakkelijk te vinden organisatie en eenvoudig te benaderen voor informatie, vragen en klachten. Onze organisatie is zodanig ingericht dat burgers snel en adequaat geholpen kunnen worden. We vinden het belangrijk mét gebiedspartners subsidies beter te benutten, om samen draagvlak te creëren en de kosten voor de maatschappij te beperken. Wij willen zorgvuldig omgaan met onze watergerelateerde cultuurhistorische objecten, zoals waardevolle molens, sluizen en gemalen. De waterstaatkundige objecten die geen functie (meer) hebben voor het waterbeheer, proberen we over te dragen aan derden. Hieronder vallen ook de op dit moment nog bij ons in beheer zijnde bruggen. Hoogstnoodzakelijke renovaties aan bruggen worden uitgevoerd. Wij leveren ook een beperkte bijdrage aan het oplossen van de waterproblematiek in ontwikkelingslanden. Het gaat dan vooral om het uitdragen van kennis aangaande de realisatie van de afgesproken millenniumdoelen ten aanzien van schoon drinkwater, waterhygiëne en waterafvoer. Resultaten Onze omgeving weet aantoonbaar beter wie wij zijn en wat wij doen; De energieagenda is in uitvoering. We voldoen tenminste aan de afspraken van de Unie van Waterschappen; Water- en afvalwaterakkoorden met gemeenten zijn afgesloten; Zorgvuldig beheerde cultuurhistorische waterstaatsobjecten; Bruggen die in 2015 gerenoveerd zijn, worden in 2016 overgedragen aan de wegbeheerder; Kennis om het beheer van onze watersystemen, inclusief het grondwatersysteem te verbeteren; Deelname aan internationale projecten ten behoeve van kennisdeling en mede bijdragen aan oplossingen van de waterproblematiek op mondiaal niveau. Perspectiefnota

20 Miljoenen Financiële gevolgen In onderstaande tabel zijn de saldo lasten en baten en de jaarlijkse investeringsbedragen opgenomen Programma 4. Water en maatschappij SALDOKOSTEN INVESTERINGEN Saldokosten Index jaarplan % Mutatie tov Besteding Subsidie Totaal in =100 voorgaand jaar JP , ,7-4, ,7-5, ,7-5, ,8-2,2 De saldokosten binnen het programma water en maatschappij dalen de komende vier jaren. Dit komt met name door hogere vrijval van de kapitaallasten en doordat er in deze periode geen nieuwe investeringen ten aanzien van renovatie van bruggen in het meerjarenperspectief zijn opgenomen. Onderstaande grafiek laat de ontwikkeling van de kosten zien van personeel, goederen en diensten en van de kapitaallasten voor de periode : 4,0 Programma 4 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 JP Kapitaallasten Personeelskosten Goederen & Diensten Perspectiefnota

21 4.5 Programma Bedrijfsvoering Het programma Bedrijfsvoering richt zich op de ondersteuning van de primaire processen in het waterschap, onder andere personeel, informatievoorziening, financiën, sturing, faciliteiten. Visie We realiseren ons dat de maatschappelijke context waar we in werken breder wordt. Dat levert nieuwe kansen op: mogelijkheden om werkzaamheden beter, goedkoper, efficiënter en sneller uit te voeren. We willen actief op zoek naar nieuwe samenwerkingsvormen, vanuit verbindend denken en handelen. We werken met veel kennis over de taken van het waterschap, we zijn innovatief en ondernemend. Op basis daarvan willen we een aantrekkelijke werkgever zijn. We willen een flexibele organisatie zijn, die effectief en slim kan inspelen op ontwikkelingen, dankzij de bedrijfsvoering die op orde is. Als organisatie staan we de komende jaren voor grote investeringen. Gelet op de hoge schuldenpositie van Noorderzijlvest vraagt dit om het maken van scherpe keuzes waar het gaat om deze investeringen. Wij zijn bereid om de noodzakelijke afwegingen te maken. De kerntaken van het waterschap willen wij daarbij niet aantasten. Naast het maken van keuzes in de investeringen dient sprake te zijn van kostenbewustzijn in de organisatie. Resultaten Realiseren van het verbeterpotentieel , reductie van de functionele bezetting van ongeveer 40 fte en een substantiële vermindering van het aandeel indirecte uren; Efficiënt functionerende organisatie waarin de geplande doelen worden gerealiseerd; Optimaliseren bedrijfsprocessen; De doelmatigheid en doeltreffendheid van de organisatie wordt getoetst door het interne auditteam; Het waterschap handelt rechtmatig; De (management)informatiesystemen staan volledig ten dienste van de primaire processen waterveiligheid, watersysteem- en zuiveringsbeheer en het bedrijfsvoeringsproces; Een professioneel inkoopproces; Het strategische HR-beleid en het personeelsplan zorgen voor gerichte in-, door- en uitstroom van medewerkers. Uiterlijk in 2017 is bekeken of wij in relatie tot de ontwikkelingen van de financiën van Noorderzijlvest het nodig achten te komen tot een schuldenplafond. Uiterlijk in 2016 is bekeken of er aanleiding is om de kostentoedeling aan te passen. Eventuele effectuering daarvan kan dan per 2017 plaatsvinden. Financiële gevolgen In onderstaande tabel zijn de saldo lasten en baten en de jaarlijkse investeringsbedragen opgenomen: Programma 5. Bedrijfsvoering SALDOKOSTEN INVESTERINGEN Saldokosten Index jaarplan % Mutatie tov Besteding Subsidie Totaal in =100 voorgaand jaar JP , ,5 1, ,3-0, ,7 0, ,1-1, De saldokosten binnen het programma bedrijfsvoering blijven de komende vier jaren nagenoeg gelijk. De voornaamste oorzaak van de daling in 2019 is een vrijval in de kapitaallasten binnen dit programma. Perspectiefnota

22 Miljoenen Onderstaande grafiek laat de ontwikkeling van de kosten zien van personeel, goederen en diensten en van de kapitaallasten voor de periode : 8,0 Programma 5 7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0 JP Kapitaallasten Personeelskosten Goederen & Diensten Perspectiefnota

23 4.6 Recapitulatie Samenvattend leidt dit tot de volgende verwachte ontwikkeling van het saldo lasten en baten per programma. Tabel: Verwachte ontwikkeling saldo lasten en baten per programma in Waterveiligheid & Rampenbestrijding 2. Voldoende & gezond water 3. Gezuiverd water 4. Water & Maatschappij 5. Bedrijfsvoering Saldo JP De kostenontwikkeling van de onderscheiden kostengroepen ontwikkelt zich naar verwachting als volgt: in Kapitaallast en Perso neels kosten L A S T E N B A T E N S A L D O K O S T E N Goederen Toev. Voor Onvoor Totaal Baten Saldo & Diensten zieningen zien lasten kosten Index jaarplan 2014=100 % Mutatie tov voorgaand jaar JP , ,0 4, ,5 2, ,6 0, ,8 2,1 Perspectiefnota

24 5 Financiering- en tarievenstructuur 5.1 Resultaten financiering- en tarievenstructuur In zijn totaliteit zien we dat de komende vier jaren onze saldolasten stijgen, ondanks de besparingen en effectiviteitslagen van de afgelopen jaren. Zoals in hoofdstuk 3 al is aangegeven wordt de saldo lastenstijging in de komende hoofdzakelijk veroorzaakt door de stijging van onze kapitaallasten. De lasten ontwikkeling laat ten gevolge van met name de stijging van kapitaallasten een grillig patroon zien. Om dit grillige patroon niet door te laten werken in de tarieven kan een tariefegalisatie worden toegepast, waarbij dotaties en onttrekkingen uit de algemene reserves plaatsvinden. In onderstaande tabellen wordt de tariefontwikkeling geschetst voor de jaren voor de taak waterzuivering en de taak watersysteem. De tarieven van het Jaarplan 2015 zijn in onderstaande tabel naast de verwachte ontwikkeling van de tarieven van gezet. Overzicht tariefontwikkeling Overzicht verwachte ontwikkeling tarieven heffingseenheid Heffing/categorie Watersysteemheffing in per Ingezetenen woonruimte 57,33 59,41 61,00-63,00 63,00-65,00 65,00-67,00 Gebouwd - binnendijks in % WOZ - waarde 0,0582 0,0608 0,060-0,065 0,065-0,068 0,068-0,071 Gebouwd - buitendijks in % WOZ - waarde 0,0146 0,0152 0,016-0,017 0,016-0,018 0,017-0,018 Ongebouwd - binnendijks in per ha 53,19 56,95 59,00-61,00 61,00-63,00 64,00-66,00 Ongebouwd - wegen in per ha 106,38 113,90 119,00-121,00 123,00-125,00 129,00-131,00 Ongebouwd - buitendijks in per ha 13,30 14,24 15,00-16,00 15,00-16,00 16,00-17,00 Natuur in per ha 3,61 3,19 3,20-3,40 3,30-3,50 3,50-3,70 Verontreinigingsheffing in per v.e. 63,11 63,11 63,00-64,00 62,00-64,00 62,00-64,00 Zuiveringsheffing in per v.e. 63,11 63,11 63,00-64,00 62,00-64,00 62,00-64,00 Perspectiefnota

25 5.2 EMU-saldo De VNG, IPO en Unie van Waterschappen hebben een financieel akkoord gesloten met het Rijk waarin afspraken staan over de Wet Hof, het schatkistbankieren en het BTW-compensatiefonds. Het akkoord betreft een meerjarenakkoord dat grote gevolgen kan hebben voor de financiële speelruimte van de waterschappen. De wet Hof is op 1 januari 2014 in werking getreden. De Wet Hof heeft als doelen een structurele reductie van het EMU-tekort, een houdbare overheidsschuld en voor langere termijn houdbare overheidsfinanciën. De wet regelt dat de decentrale overheden een aan het rijk gelijkwaardige inspanning aan deze doelstellingen gaan leveren. Het EMU-tekort mag niet meer dan 3% van het Bruto Binnenlands Product (BBP) bedragen. De decentrale overheden, inclusief de waterschappen, worden voor 0,5% medeverantwoordelijk gesteld voor het Nederlandse EMU-saldo. Voor de jaren 2016 en 2017 is de norm vastgesteld op respectievelijk 0,4% en 0,3 %. In oktober 2015 vindt bestuurlijk overleg over de EMU-ruimte van de decentrale overheden plaats. In dit overleg komt aan de orde of de verlaging van de huidige ruimte (0,5%) via 0,4% naar 0,3% mogelijk/verantwoord is. Het aandeel van de waterschappen is thans 0,07% van het BBP. Dit neemt af in de jaren 2016 en 2017 naar respectievelijk 0,06% en 0,05%.Per waterschap is dit vertaald naar een individuele referentiewaarde. Een individuele EMU-referentiewaarde betreft geen norm, maar een indicatie van het aandeel dat een waterschap op basis van zijn begrotingstotaal in de gezamenlijke tekortnorm heeft. Beoordeling vindt plaats op het totaalniveau van de decentrale overheden. De ontwikkeling van het EMU saldo is sinds vorig jaar een verplicht onderdeel van de perspectiefnota. De tabel op de volgende bladzijde geeft deze ontwikkeling weer. Vooral de hoogte van de investeringen heeft invloed op de hoogte van het tekort. Voor de beoordeling of het waterschap aan zijn verplichtingen voldoet wordt niet gekeken naar het begrote EMU-tekort maar naar het daadwerkelijke EMU-tekort. Hierover wordt per kwartaal gerapporteerd aan het CBS. Tot nu toe heeft een overschrijding van de norm nog niet geleid tot individuele sancties. Een ander onderdeel van het eerder genoemde financieel akkoord is het schatkistbankieren. De deelname van de decentrale overheden is verplicht. Een belangrijk onderhandelingsresultaat is de afspraak bij het schatkistbankieren een drempelbedrag af te spreken waardoor niet iedere overtollige euro meteen in de rijksschatkist hoeft te worden gestort. Dit met het oog op de administratieve lasten. De eerste 0,75% van het begrotingstotaal mogen de decentrale overheden gewoon op hun vertrouwde betaalrekening of spaarrekening aanhouden. Hierdoor zullen de waterschappen naar verwachting maar heel weinig met het schatkistbankieren te maken krijgen. Perspectiefnota

26 EMU-saldo in Omschrijving EMU/exploitatiesaldo Invloed van investeringen Bruto investeringen Investeringssubsidies en bijdragen Verkoop van activa Afschrijvingen Invloed van voorzieningen Toevoegingen aan voorzieningen - t.l.v. de exploitatie t.g.v. de exploitatie Betalingen rechtstreeks t.l.v. voorzieningen Externe vermeerderingen Invloed reserves Betalingen rechtstreeks t.l.v. reserves Externe vermeerderingen Deelnemingen en aandelen Boekw inst Boekverlies Totaal EMU-saldo Referentiew aarde Tekort/Overschot Daar w aar sprake is van een tekort moet het geraamde investeringsniveau naar beneden, bij een overschot kan het investeringsniveau omhoog. Perspectiefnota

27 5.3 Weerstandsvermogen, risicomanagement, reserves en voorzieningen Inleiding In het Waterschapsbesluit (artikel 4.7) is opgenomen dat in de Perspectiefnota afzonderlijk aandacht wordt besteed aan het weerstandsvermogen. Er wordt daarbij ingegaan op de relatie tussen enerzijds de weerstandscapaciteit en anderzijds de financiële risico s. Met weerstandscapaciteit wordt bedoeld de middelen en mogelijkheden waarover het waterschap beschikt of kan beschikken om niet begrote kosten te dekken. Bij risico s gaat het om mogelijke toekomstige voorvallen waarvoor geen maatregelen zijn getroffen én die van materiële betekenis kunnen zijn in relatie tot de financiële positie. Onderstaand wordt ingegaan op de bestuurlijke risico s (5.3.1) en op de bedrijfsvoeringsrisico s in relatie tot het weerstandsvermogen (5.3.2). Dit laatste vindt plaats op basis van het beleid wat hieromtrent is vastgesteld in de vergadering van het algemeen bestuur op 13 mei Dit beleid is kort samengevat opgenomen in bijlage 1 van de PPN. In paragraaf wordt ingegaan op de vraag in hoeverre het beschikbare vermogen toereikend is om mogelijke risico s te kunnen afdekken Bestuurlijke risico s Bestuurlijke risico s zijn opgenomen in het strategisch risicodossier. Met zowel het dagelijks bestuur (mei 2014) als met de directie/het management (februari 2015) wordt dit dossier regelmatig geactualiseerd. In het najaar van 2015 wordt het risicodossier met het nieuw dagelijks bestuur besproken en geactualiseerd. Voor de komende jaren zijn de volgende politiek/maatschappelijke risico s benoemd: Het onvoldoende verbonden voelen met de samenleving doordat onvoldoende rekening wordt gehouden met de omgeving. Gevolg hiervan kan zijn dat het maatschappelijk draagvlak voor het werk van het waterschap afneemt. Door ons continu bewust te zijn van de omgeving en door ons af te vragen hoe een ander naar ons kijkt, kan de kans op voorkomen van dit risico worden verlaagd. De onduidelijkheid over de verkenning van de fusie. De gesprekken hierover zijn in 2014 gestopt. In het bestuursakkoord is door de coalitiepartijen hierover niets opgenomen. Verwacht wordt dat op termijn dit onderwerp weer op de bestuurlijke tafel zal komen. Als we ons werk (volgens de omgeving) niet goed doen of als we niet adequaat inspelen op maatschappelijke ontwikkelingen geeft dit een voedingsbodem voor de politieke discussie. Door aandacht te geven aan de omgevingsbewustzijn van de medewerkers, wordt dit risico beperkt. Ten gevolge van de aardbevingen kan schade ontstaan aan de infrastructuur. Dit wordt gezien als een hoog bestuurlijk risico. De eerste projecten zijn in voorbereiding c.q. uitvoering. Het dagelijks bestuur stuurt actief op dit dossier. Daarnaast kunnen operationele risico s bestuurlijke impact hebben. Voorbeelden hiervan zijn het niet voldoen aan wet- en regelgeving (NBW of KRW) of niet nakomen van bestuurlijke afspraken (bijv. verwachting die gewekt zijn in het Waterbeheerprogramma of in de studie Droge Voeten 2050). Het onvoldoende participeren in gebiedsprocessen of geen adequate governance structuur (zie uitkomsten audit De Onlanden) kunnen eveneens bestuurlijke gevolgen met zich meebrengen. Ten slotte staat de realisatie van de doelen mogelijk onder druk door de bestuurlijke discussie over de financiële positie van het waterschap Bedrijfsvoeringsrisico s De ervaring leert dat de meeste bedrijfsvoeringsrisico s min of meer structureel van aard zijn. Desondanks doen zij zich in de praktijk niet veelvuldig voor. Op een enkele uitzondering na wordt de kans op voorkomen laag ingeschat. Incidenteel doet zich een risico voor zoals het overstromingsrisico bij de regionale keringen, een storm bij de primaire keringen of gevolgen van extreem wateroverlast. Uit de uitgevoerde actualisering van de risico s zijn geen nieuwe risico naar voren gekomen. Wel zijn enkele Perspectiefnota

28 risico s vervallen (o.a. terugbetaling belastingen natuur) en zijn enkele financiële gevolgen van risico s lager ingeschat. Per programma zijn de belangrijkste risico s als volgt. Waterveiligheid en rampenbestrijding: risico van doorbraak van de primaire of regionale kering met als gevolg overstroming. Of het risico van niet voldoen aan de normen. Voldoende en gezond water: risico van het versneld uitvoeren van maatregelen t.g.v. de klimaatwijziging en het niet voldoende in kunnen zetten van onze infrastructuur bij de bedrijfsvoering c.q. bij calamiteiten. In 2014 is de studie Droge Voeten 2050 afgerond. Op basis hiervan is er inzicht ontstaan waar en welke maatregelen genomen moeten worden. In de PPN wordt hiermee rekening gehouden. De financiële gevolgen van deze risico s zijn verlaagd. Gezuiverd water: het risico dat de belegging fonds oude leiding onvoldoende rendement oplevert. Dit is een risico op langere termijn. Water en maatschappij: hierbij zijn geen specifieke risico s benoemd. Bedrijfsvoering: het risico op verstrekte garantstelling Hefpunt (in 2014 vernieuwd) en een mogelijke claim van een leverancier voor het gebruik van software. Vervallen is het risico afwikkeling (frictiekosten) Het Waterschapshuis (HWH). In de jaarrekening 2014 van HWH zijn deze kosten verantwoord. Eveneens vervallen is het risico van terugbetaling waterschapslasten aan terreinbeherende organisaties. In de jaarrekening 2014 is hiervoor een voorziening gevormd. Enkele algemene bedrijfsvoeringsrisico s hebben betrekking op overschrijding van budgetten c.q. het uitvallen van aanwezig infrastructuur. Naast de risico s die ten laste van het weerstandsvermogen komen, zijn er bedrijfsvoeringsrisico s die ten laste van de post onvoorzien komen. Voorbeelden van dergelijke risico s zijn een breuk in een persleiding, faillissement van leverancier, kortdurende uitval van infrastructuur of schade aan eigendommen van derden. In de exploitatiebegroting wordt hiervoor een post onvoorzien opgenomen. Deze is echter beperkt van omvang ( ). Vooralsnog wordt er vanuit gegaan dat er voldoende middelen in de exploitatiebegroting zijn opgenomen om eventuele tegenvallers op te vangen Beschikbare vermogen versus omvang risico s Ultimo boekjaar 2014 bedraagt na resultaatbestemming het beschikbare weerstandsvermogen in zijn totaliteit 6,8 miljoen. Gesplitst naar de twee taken is dit: Watersysteembeheer 1,0 miljoen Zuiveringsbeheer 5,8 miljoen In de begroting 2015 is een beroep gedaan op de algemene reserves voor de taak watersysteem van Ten tijde van het opstellen van de PPN is er nog geen verwachting over het resultaat Rekening houdende met de geplande onttrekking in 2015 is de stand van het beschikbare weerstandsvermogen eind 2015 er als volgt uit ziet: Watersysteembeheer 0,8 miljoen Zuiveringsbeheer 5,8 miljoen Totaal 6,6 miljoen. De in paragraaf genoemde risico s zijn gewaardeerd (kans maal gevolg in geld). Uit deze waardering blijkt dat de gewenste minimale omvang van het weerstandsvermogen 3,3 miljoen bedraagt. Hierbij zijn de risico s van doorbraak primaire kering en het niet voldoen aan de vigerende normen voor de primaire kering (programma waterveiligheid en rampenbestrijding) niet meegenomen. De kosten van een grootschalige ramp (overstroming) bij de primaire kering zullen dermate hoog zijn dat ook andere overheden naar verwachting financieel zullen bijdragen. Bij het niet voldoen van de primaire keringen aan de normen wordt een beroep gedaan op het HWBP, waarvoor de waterschapsbijdrage is opgenomen in de PPN. Perspectiefnota