DB-vergadering Agendapunt 11

Transcriptie

1 DB-vergadering Agendapunt 11 Onderwerp Uitwerking aanvullende scenario s programmabegroting 2011 Portefeuillehouder(s) R.L.M. Sleijpen Afdeling Middelen Bestuursprogramma Niet van toepassing. Waterbeheersplan Niet van toepassing. Programma begroting Bedrijfsvoering Routing Dagelijks bestuur 15 november 2010 Commissie ABA Commissie MFB Commissie WS Algemeen bestuur 30 november 2010 Voorstel 1. kennis nemen van de aanvullende scenario s; 2. de aanvullende scenario s samen met de reeds eerder aan u toegezonden stukken omtrent vaststelling van de Programmabegroting 2011 voorleggen aan het algemeen bestuur. Toelichting Op 18 oktober 2010 heeft u de concept-programmabegroting 2011 inclusief de 1e begrotingswijziging 2011 vastgesteld. Vervolgens is de concept-programmabegroting ter advisering aan de commissies voorgelegd. In het aanbiedingsvoorstel aan de commissies zijn door uw bestuur drie scenario s uitgewerkt, te weten: scenario 1: kosten HWBP verantwoorden in de exploitatie; scenario 2: kosten HWBP volledig activeren; scenario 3 (voorgesteld scenario): kosten HWBP volledig activeren en de inzet van de extra ombuiging inzetten voor verlaging van de onttrekking aan de egalisatiereserve watersysteemheffing /PDA 1/4

2 De effecten van de aangeboden scenario s kunnen in het kort als volgt worden weergegeven: Opbrengststijging watersysteemheffing scenario 1 * - kosten HWBP verantwoorden in exploitatie (2011 stijging begroting 0,98% plus extra stijging 12,70%) 13,68% 2,70% 3,00% 11,00% 8,50% scenario 2 * - kosten HWBP volledig activeren (2011 stijging begroting 0,98% plus extra stijging 1,12%) 2,10% 2,80% 3,50% 2,75% 3,80% scenario 3 voorgesteld scenario * - kosten HWBP volledig activeren inzet extra ombuiging voor verlaging onttrekking egalisatiereserve watersysteemheffing (2011 stijging begroting 0,98% plus extra stijging 2,19%) 3,17% 2,50% 2,60% 2,60% 2,75% * In de scenario s is voor de effecten van de operatie Storm in 2014 rekeninggehouden met een verhoging van de bijdrage aan het HWBP met 50 miljoen (tot 150 miljoen) en in 2015 met een verhoging van 50 miljoen (tot 200 miljoen). Uitkomst commissiebehandeling Op 2 november 2010 zijn de concept-programmabegroting 2011 en de 1 e begrotingswijzing 2011 onderwerp van bespreking geweest in de commissies. Gelet op de beraadslaging is door de fracties verzocht om nog een aantal aanvullende scenario s uit te werken. Dit om te bewerkstelligen dat de te maken keuze unaniem door het algemeen bestuur kan worden gedragen. Door de fracties Waterbelang en VVD is verzocht de navolgende mogelijkheden in beeld te brengen en door te rekenen: kosten HWBP 75% activeren en 25% opnemen in exploitatie (scenario 4); kosten HWBP 50% activeren en 50% opnemen in exploitatie (scenario 5); kosten HWBP 25% activeren en 75% opnemen in exploitatie (scenario 6). Door de fractie Water Natuurlijk is verzocht om nog twee extra scenario s op te zetten: kosten HWBP 100% activeren en afschrijven in 4 jaar (scenario 7); kosten HWBP in de exploitatie opnemen en uitgaan van een gelijkmatige verhoging van de lasten (3% tot 4%) en de tekorten van de eerste jaren waar mogelijk opvangen door een versnelde inzet van de egalisatiereserve (scenario 8). Uitwerking scenario s De gevraagde scenario s zijn uitgewerkt en vertaald in een stijgingspercentage van de opbrengst watersysteemheffing. Daarnaast zijn de effecten van de diverse scenario s meerjarig vertaald en is een overzicht van de lastendruk per scenario weergegeven. Alvorens hierop wordt teruggekomen wordt eerst ingegaan op de systematiek van activeren. Activering In zijn algemeenheid kan worden gesteld dat de bijdragen aan het HWBP kunnen worden gekwalificeerd als investeringuitgaven. Artikel 4.64 van het Waterschapsbesluit bepaalt dat deze bijdragen aan activa in eigendom bij derden kunnen worden geactiveerd. Het artikel bevat dus geen verplichting tot activeren, zodat een waterschap de bijdrage ook in één keer ten laste van de exploitatie kan brengen /PDA 2/4

3 Bij het maken van een keuze moet verder rekening worden gehouden met het feit dat de verslaggevingvoorschriften er vanuit gaan dat de waterschappen wat betreft de verantwoordingswijze van uitgaven een bestendige gedragslijn behoren te volgen en voor een bepaald activum niet van verantwoordingswijze kunnen wisselen. Dit betekent dat, indien een waterschap bijvoorbeeld gekozen heeft voor het in één keer ten laste van de exploitatie brengen van de kosten van het HWBP, de accountant niet zal accepteren dat de kosten voor het HWBP in het volgende jaar worden geactiveerd. Benadrukt dient te worden dat dit ook tot gevolg heeft dat de stijging van de kosten van het HWBP in 2014 en 2015 op dezelfde wijze dient te worden verantwoord. In de uitwerking zoals verzocht door de fracties Waterbelang en VVD is sprake van gedeeltelijke activering en het gedeeltelijk opnemen van de kosten van het HWBP in de exploitatie. Omdat gedeeltelijke activering niet gebruikelijk is, is deze problematiek voorgelegd aan te accountant met het verzoek om te beoordelen of dit in strijd is met de verslagleggingregels. Uit het advies van de accountant blijkt dat gedeeltelijke activering is toegestaan en dat dit niet in strijd is met de verslaggevingregels. Het is echter niet gebruikelijk en heeft ook niet de voorkeur van de accountant. Verder is door de accountant aangegeven dat er een keuzevrijheid is voor wat betreft het percentage of bedrag dat wordt geactiveerd en de afschrijvingstermijn die voor deze specifieke situatie gehanteerd wordt. Ook is door de accountant nadrukkelijk aangegeven dat de keuze die gemaakt wordt consequent moet worden doorgevoerd naar de toekomst toe. Indien hiervan wordt afgeweken is namelijk sprake van een stelselwijziging. Een en ander betekent dan ook dat de keuze die wordt gemaakt (niet activeren / gedeeltelijk activeren / volledig activeren en de lengte van afschrijvingstermijn) consequent moet worden toegepast en ook voor de toekomst geldt. Effect scenario s voor 2011 Onderstaand is het effect van de aanvullende scenario s voor 2011 in tabelvorm in beeld gebracht. Onderdeel 2011 Scenario Scenario Scenario Scenario Scenario 8 Muskusrattenbestrijding Beverrattenbestrijding Kosten HWBP - rechtstreeks ten laste van de exploitatie Kosten HWBP - activering Sub-totaal Af: - extra ombuiging versnelde inzet egalisatiereserve watersysteemheffing Totaal Extra effect opbrengststijging watersysteemheffing + 4,01% + 6,90% + 9,79% + 2,39% + 7,51% Effect scenario s meerjarig Om ook meerjarig een goed beeld te krijgen is in onderstaande tabel het meerjarig effect van de aanvullende scenario s weergegeven /PDA 3/4

4 Opbrengststijging watersysteemheffing Scenario 4 * - kosten HWBP 75% activeren en 25% verantwoorden in exploitatie (2011 stijging begroting 0,98% plus extra stijging 4,01%) 4,99% 2,70% 3,25% 5,00% 5,00% scenario 5 * - kosten HWBP 50% activeren en 50% verantwoorden in exploitatie (2011 stijging begroting 0,98% plus extra stijging 6,90%) 7,88% 2,60% 3,10% 7,00% 6,25% scenario 6 * - kosten HWBP 25% activeren en 75% verantwoorden in exploitatie (2011 stijging begroting 0,98% plus extra stijging 9,79%) 10,77% 2,55% 2,90% 9,00% 7,20% scenario 7 * - kosten HWBP 100% activeren en afschrijven in 4 jaar (2011 stijging begroting 0,98% plus extra stijging 2,39%) 3,37% 5,40% 5,80% 6,00% 6,85% scenario 8 * - kosten HWBP verantwoorden in exploitatie en uitgaan van een gelijkmatige verhoging en tekort opvangen door extra (versnelde) inzet van de egalisatiereserve watersysteemheffing (2011 stijging begroting 0,98% plus extra stijging 7,51%) 8,49% 7,00% 7,00% 8,30% 8,30% * In de scenario s is voor de effecten van de operatie Storm in 2014 rekeninggehouden met een verhoging van de bijdrage aan het HWBP met 50 miljoen (tot 150 miljoen) en in 2015 met een verhoging van 50 miljoen (tot 200 miljoen). Overzicht lastendruk Om tot een goede afweging te komen is van de aanvullende scenario s (4 t/m 8) een lastenoverzicht opgesteld dat u als bijlage hierbij aantreft. Om het beeld compleet te maken is ook het lastenoverzicht van de scenario s 1, 2 en 3, die zijn voorgelegd aan de commissies, nogmaals toegevoegd. Conclusie Vanuit financieel oogpunt gezien moge het duidelijk zijn dat het volledig verantwoorden van de kosten van het HWBP in de exploitatie de beste oplossing is. Of dit maatschappelijk gezien in deze tijd verantwoord is, is de vraag. Het nadeel van activeren is dat kosten naar de toekomst worden geschoven en de volgende generatie deze dienen te betalen. Het gedeeltelijk activeren kan het vooruit schuiven van de lasten naar de toekomst beperken, maar hoe men het went of keert, er blijft sprake van het doorschuiven van lasten naar de toekomst. Scenario 3, het voorgestelde scenario, waartoe u op 18 oktober 2010 heeft besloten, was een tussenoplossing waarbij gekozen is voor de weg van de geleidelijkheid. Ook bij de aanvullende scenario s (4 t/m 8) is sprake van de weg van de geleidelijkheid. De vraag is echter hoever men hier bestuurlijk gezien in wil gaan. Daarom ware de keuze in dit verband over te laten aan het algemeen bestuur../. In dit verband is ter informatie ook nog het standpunt van de Unie van Waterschappen met betrekking tot het concept-regeerakkoord voor wat betreft deze problematiek bijgevoegd. De secretaris/directeur, ing. J.M.G. In den Kleef /PDA 4/4

5 TARIEVENOVERZICHT (BASIS SCENARIO'S) Taak Begroting 2011 Scenario 1 Scenario 2 Scenario 3 (primitief) (HWBP in exploitatie) (HWBP activeren) (voorgesteld scenario) I Watersysteembeheer Ongebouwd - openbare landwegen (per ha) 62,20 70,78 62,96 63,68 - overig ongebouwd (per ha) 31,10 35,39 31,48 31,84 Natuur (per ha) 2,29 2,48 2,30 2,32 Gebouwd (percentage WOZ-waarde) 0,0195% 0,0218% 0,0197% 0,0199% Ingezetenen (per wooneenheid) 34,77 39,26 35,16 35,54 II Zuiveringsbeheer Zuiveringsheffing (per ve) 49,12 49,12 49,12 49,12 III Verontreinigingsheffing Verontreinigingsheffing (per ve) 49,12 49,12 49,12 49,

6 LASTEN 2010 TOV 2011 (BEGROTING 2011 EN BASIS SCENARIO'S) Huurder Uitgangspunt - aanslag ingezetenen - aanslag verontreinigingsheffing Totaal Begroting Scenario 1 Scenario 2 Scenario 3 (primitief) (HWBP in exploitatie) (HWBP activeren) (Voorgesteld scenario) tarief aanslag tarief aanslag tarief aanslag tarief aanslag tarief aanslag aanslag ingezetenen 34,54 34,54 34,77 34,77 39,26 39,26 35,16 35,16 35,54 35,54 aanslag zuiveringsheffing 147,39 147,36 147,36 147,36 147,36-3 vervuilingseenheden 49,13 49,12 49,12 49,12 49,12 TOTAAL 181,93 182,13 186,62 182,52 182,90 Stijging 0,11% Stijging 2,58% Stijging 0,32% Stijging 0,53%

7 LASTEN 2010 TOV 2011 (BEGROTING 2011 EN BASIS SCENARIO'S) Eigenaar Uitgangspunt - woning van aanslag ingezetenen - aanslag verontreinigingsheffing Totaal Begroting Scenario 1 Scenario 2 Scenario 3 (primitief) (HWBP in exploitatie) (HWBP activeren) (Voorgesteld scenario) tarief aanslag tarief aanslag tarief aanslag tarief aanslag tarief aanslag aanslag gebouwd 45,36 45,83 51,23 46,30 46,77 - percentage van WOZ-waarde 0,0193% 0,0195% 0,0218% 0,0197% 0,0199% aanslag ingezetenen 34,54 34,54 34,77 34,77 39,26 39,26 35,16 35,16 35,54 35,54 aanslag zuiveringsheffing 147,39 147,36 147,36 147,36 147,36-3 vervuilingseenheden 49,13 49,12 49,12 49,12 49,12 TOTAAL 227,29 227,96 237,85 228,82 229,67 Stijging 0,29% 4,65% 0,67% 1,05%

8 LASTEN 2010 TOV 2011 (BEGROTING 2011 EN BASIS SCENARIO'S) Eigenaar / ongebouwd Uitgangspunt - woning van aanslag ingezetenen - aanslag zuiverinsgheffing - perceel landbouwgrond 20 hectare Totaal Begroting Scenario 1 Scenario 2 Scenario 3 (primitief) (HWBP in exploitatie) (HWBP activeren) (Voorgesteld scenario) tarief aanslag tarief aanslag tarief aanslag tarief aanslag tarief aanslag aanslag gebouwd 45,36 45,83 51,23 46,30 46,77 - percentage van WOZ-waarde 0,0193% 0,0195% 0,0218% 0,0197% 0,0199% aanslag ingezetenen 34,54 34,54 34,77 34,77 39,26 39,26 35,16 35,16 35,54 35,54 aanslag zuiveringsheffing 147,39 147,36 147,36 147,36 147,36-3 vervuilingseenheden 49,13 49,12 49,12 49,12 49,12 aanslag ongebouwd 605,40 622,00 707,80 629,60 636,80-20 hectare 30,27 31,10 35,39 31,48 31,84 TOTAAL 832,69 849,96 945,65 858,42 866,47 Stijging 2,07% 13,57% 3,09% 4,06%

9 LASTEN OVERZICHT TOTAAL (BEGROTING EN BASIS SCENARIO'S) Begroting Scenario 1 Scenario 2 Scenario 3 (primitief) (HWBP in exploitatie) (HWBP activeren) (Voorgesteld scenario) aanslag aanslag aanslag aanslag aanslag Huurder 181,93 182,13 186,62 182,52 182,90 Eigenaar 227,29 227,96 237,85 228,82 229,67 Eigenaar / ongebouwd 832,69 849,96 945,65 858,42 866,

10 PROCENTUELE TOENAME LASTEN 2010 VERSUS 2011 (BEGROTING EN BASIS SCENARIO'S) Begroting Scenario 1 Scenario 2 Scenario 3 (primitief) (HWBP in exploitatie) (HWBP activeren) (Voorgesteld scenario) aanslag aanslag aanslag aanslag aanslag Huurder 181,93 0,11% 2,58% 0,32% 0,53% Eigenaar 227,29 0,29% 4,65% 0,67% 1,05% Eigenaar / ongebouwd 832,69 2,07% 13,57% 3,09% 4,06%

11 TARIEVENOVERZICHT AANVULLENDE SCENARIOS Taak Scenario 4 Scenario 5 Scenario 6 Scenario 7 Scenario 8 (HWBP 75% activeren) (HWBP 50% activeren) (HWBP 25% activeren) (HWBP 100% activeren (HWBP verantwoorden in afschrijven in 4 jaar) exploitatie en extra inzet reserve) I Watersysteembeheer Ongebouwd - openbare landwegen (per ha) 64,90 66,86 68,82 63,82 67,28 - overig ongebouwd (per ha) 32,45 33,43 34,41 31,91 33,64 Natuur (per ha) 2,35 2,39 2,44 2,32 2,40 Gebouwd (percentage WOZ-waarde) 0,0202% 0,0208% 0,0213% 0,0199% 0,0209% Ingezetenen (per wooneenheid) 36,19 37,21 38,24 35,62 37,43 II Zuiveringsbeheer Zuiveringsheffing (per ve) 49,12 49,12 49,12 49,12 49,12 III Verontreinigingsheffing Verontreinigingsheffing (per ve) 49,12 49,12 49,12 49,12 49,

12 LASTEN 2010 TOV 2011 (AANVULLENDE SCENARIO'S) Huurder Uitgangspunt - aanslag ingezetenen - aanslag verontreinigingsheffing Totaal Scenario 4 Scenario 5 Scenario 6 Scenario 7 Scenario 8 (HWBP 75% activeren) (HWBP 50% activeren) (HWBP 25% activeren) (HWBP 100% activeren in 4 jaar) (HWBP exploitatie en versnelde inzet reserves) tarief aanslag tarief aanslag tarief aanslag tarief aanslag tarief aanslag tarief aanslag aanslag ingezetenen 34,54 34,54 36,19 36,19 37,21 37,21 38,24 38,24 35,62 35,62 37,43 37,43 aanslag zuiveringsheffing 147,39 147,36 147,36 147,36 147,36 147,36-3 vervuilingseenheden 49,13 49,12 49,12 49,12 49,12 49,12 TOTAAL 181,93 183,55 184,57 185,60 182,98 184,79 Stijging 0,89% 1,45% 2,02% 0,58% 1,57%

13 LASTEN 2010 TOV 2011 (AANVULLENDE SCENARIO'S) Eigenaar Uitgangspunt - woning van aanslag ingezetenen - aanslag verontreinigingsheffing Totaal Scenario 4 Scenario 5 Scenario 6 Scenario 7 Scenario 8 (HWBP 75% activeren) (HWBP 50% activeren) (HWBP 25% activeren) (HWBP 100% activeren in 4 jaar) (HWBP exploitatie en versnelde inzet reserves) tarief aanslag tarief aanslag tarief aanslag tarief aanslag tarief aanslag tarief aanslag aanslag gebouwd 45,36 47,47 48,88 50,06 46,77 49,12 - percentage van WOZ-waarde 0,0193% 0,0202% 0,0208% 0,0213% 0,0199% 0,0209% aanslag ingezetenen 34,54 34,54 36,19 36,19 37,21 37,21 38,24 38,24 35,62 35,62 37,43 37,43 aanslag zuiveringsheffing 147,39 147,36 147,36 147,36 147,36 147,36-3 vervuilingseenheden 49,13 49,12 49,12 49,12 49,12 49,12 TOTAAL 227,29 231,02 233,45 235,66 229,75 233,91 Stijging 1,64% 2,71% 3,68% 1,08% 2,91%

14 LASTEN 2010 TOV 2011 (AANVULLENDE SCENARIO'S) Eigenaar / ongebouwd Uitgangspunt - woning van aanslag ingezetenen - aanslag zuiverinsgheffing - perceel landbouwgrond 20 hectare Totaal Scenario 4 Scenario 5 Scenario 6 Scenario 7 Scenario 8 (HWBP 75% activeren) (HWBP 50% activeren) (HWBP 25% activeren) (HWBP 100% activeren in 4 jaar) (HWBP exploitatie en versnelde inzet reserves) tarief aanslag tarief aanslag tarief aanslag tarief aanslag tarief aanslag tarief aanslag aanslag gebouwd 45,36 47,47 48,88 50,06 46,77 49,12 - percentage van WOZ-waarde 0,0193% 0,0202% 0,0208% 0,0213% 0,0199% 0,0209% aanslag ingezetenen 34,54 34,54 36,19 36,19 37,21 37,21 38,24 38,24 35,62 35,62 37,43 37,43 aanslag zuiveringsheffing 147,39 147,36 147,36 147,36 147,36 147,36-3 vervuilingseenheden 49,13 49,12 49,12 49,12 49,12 49,12 aanslag ongebouwd 605,40 649,00 668,60 688,20 638,20 672,80-20 hectare 30,27 32,45 33,43 34,41 31,91 33,64 TOTAAL 832,69 880,02 902,05 923,86 867,95 906,71 Stijging 5,68% 8,33% 10,95% 4,23% 8,89%

15 LASTEN OVERZICHT TOTAAL (AANVULLENDE SCENARIO'S) Scenario 4 Scenario 5 Scenario 6 Scenario 7 Scenario 8 (HWBP 75% activeren) (HWBP 50% activeren) (HWBP 25% activeren) (HWBP 100% activeren (HWBP exploitatie en afschrijven 4 jaar) versnelde inzet reserves) aanslag aanslag aanslag aanslag aanslag aanslag Huurder 181,93 183,55 184,57 185,60 182,98 184,79 Eigenaar 227,29 231,02 233,45 235,66 229,75 233,91 Eigenaar / ongebouwd 832,69 880,02 902,05 923,86 867,95 906,

16 PROCENTUELE TOENAME LASTEN 2010 VERSUS 2011 (AANVULLENDE SCENARIO'S) Scenario 4 Scenario 5 Scenario 6 Scenario 7 Scenario 8 (HWBP 75% activeren) (HWBP 50% activeren) (HWBP 25% activeren) (HWBP 100% activeren (HWBP exploitatie en afschrijven 4 jaar) versnelde inzet reserves) aanslag aanslag aanslag aanslag aanslag aanslag Huurder 181,93 0,89% 1,45% 2,02% 0,58% 1,57% Eigenaar 227,29 1,64% 2,71% 3,68% 1,08% 2,91% Eigenaar / ongebouwd 832,69 5,68% 8,33% 10,95% 4,23% 8,89%

17 Analyse concept regeerakkoord 5. Anticiperen als waterschap In de op Prinsjesdag 2010 gepresenteerde Rijksbegroting voor 2011 legt het vorige kabinet twee nieuwe taken bij de waterschappen neer die het Rijk tot 2011 geheel of gedeeltelijk zelf financierde. De muskusrattenbestrijding moeten de waterschappen nu volledig zelf gaan financieren, hetgeen 25 miljoen aan extra kosten met zich meebrengt. Voorts moeten de waterschappen een financiële bijdrage van 81 miljoen per jaar gaan leveren aan het Hoogwaterbeschermingsprogramma, van waaruit de versterking van waterkeringen wordt gefinancierd. In het regeerakkoord kondigt het nieuwe kabinet aan dat de waterschappen verschillende nieuwe taken overgedragen zullen krijgen, waaronder het beheer en onderhoud van primaire waterkeringen die nu bij het Rijk liggen en taken op het snijvlak van natuur en waterkwaliteit, waarbij de waterschappenmeer als regisseur moeten gaan optreden. Ook deze extra taken leiden tot extra kosten voor de waterschappen. Als randvoorwaarde bij deze taakoverdrachten geeft het nieuwe kabinet mee dat de extra kosten van de waterschappen niet mogen leiden tot een extra belastingverhoging. De waterschappen gaan de extra kostenstijging door efficiënter werken en bezuinigingen compenseren, zodat dit niet tot een extra lastenverzwaring voor burgers en bedrijven leidt. Dat betekent dat zij door maatregelen zoals samenwerking, onderling en met andere overheden, opschaling, efficiency- en andere bezuinigingsmaatregelen de opwaartse druk op hun belastingen gaan dempen. De belangrijkste maatregelen die de waterschappen collectief, naast lokale bezuinigingsmogelijkheden, zien om besparingen te realiseren zijn: vereenvoudiging van planvorming, toezicht en toetsing; samenwerking in de afvalwaterketen; intensivering samenwerking belastingen; onderlinge samenwerking, eventueel gevolgd door fusies; samenwerking met Rijkswaterstaat; het bij de meest aangewezen beheerder in één hand brengen van taken en objecten, waardoor deze efficiencyvoordelen kan realiseren. Ook de door het kabinet aangekondigde verkleining van de waterschapsbesturen en indirecte verkiezingen leiden op termijn tot lagere kosten van de waterschappen en helpen dus bij het compenseren van de extra kosten als gevolg van taakoverdrachten. In 2011 en de eerste jaren daarna worden deze extra kosten echter waarschijnlijk nog niet volledig gedekt door besparingen als gevolg van de maatregelen en zal er zonder extra maatregelen waarschijnlijk sprake zijn van een toename van de lasten. Besparingsmaatregelen hebben immers vaak pas na enige tijd hun effect (in de regel moet je eerst investeren voor je kunt profiteren; de kosten gaan voor de baat uit). Als een waterschap met deze situatie wordt geconfronteerd zijn er vervolgens enkele mogelijkheden: een waterschap accepteert deze grotere stijging in de eerste jaren en zorgt er door middel van besparingen voor dat er over een langere periode wel sprake is van geen extra stijging ten opzichte van de autonome ontwikkeling; er worden direct maatregelen getroffen om de lastenstijging te beperken. Voorbeelden zijn bezuinigingen, gebruik maken van reserves en waar gewenst en mogelijk de beleidsuitvoering temporiseren. Het is aan ieder waterschap zelf hoe zij met dit vraagstuk omgaat. De mogelijkheden zijn veelal lokaal verschillend. Het afwegingsproces in het democratisch gekozen bestuur leidt uiteindelijk tot een lokale keuze. Bij dit alles moet worden bedacht dat de taakoverdrachten naar de waterschappen zorgen voor ontlasting van de Rijksbegroting, hetgeen een verlagend effect op de Rijksbelastingen heeft.