Cultuur maakt wijs. Cultuur is grijs. Cultuur is wij. Cultuur verbindt. Cultuur is jong. Inleiding

Transcriptie

1

2 Inleiding Op dit moment lees je het beleidsplan Kunst en cultuur van BS Fons Olterdissen Een belangrijk plan. Een ambitieus plan. Een plan dat laat zien dat cultuureducatie meer is dan alleen Een beetje leuk knutselen. BS Fons Olterdissen heeft cultuureducatie hoog in het vaandel staan. Er is al jaren sprake van een doorgaande leerlijn op dit leergebied. Met dit nieuwe beleidsplan willen we voortbouwen op het sterke fundament dat we reeds hebben opgebouwd, maar willen we ook een nieuwe weg inslaan. Een weg die cultuureducatie verbindt met andere vakken. Een weg die oog heeft voor talenten. Een weg die ons gehele onderwijsaanbod, onze leerlingen en onze leerkrachten laat sprankelen en groeien tot het niveau dat bij de 21 e eeuw past. Veel leesplezier! Cultuur is ik Cultuur is jij Cultuur is ons Cultuur is wij Cultuur is jong Cultuur is grijs Cultuur verbindt Cultuur maakt wijs

3 Roger Thomassen Cultuurcoördinator BS Fons Olterdissen 2013 Wat is cultuur? Een ruime betekenis van cultuur is: alles wat mensen maken en doen. In een meer sociologische betekenis is cultuur de leefstijl van een samenleving, samengesteld uit een mix van subculturen met hun geloven, gewoonten en gebruiken. Aan de leefstijl van een groep of gemeenschap ontlenen mensen hun identiteit. Voor inzicht in de leefstijlen van het verleden kunnen we teruggrijpen op tradities, overleveringen en het materiële cultureel erfgoed. In de klassieke definitie omvat cultuur de kunsten, cultureel erfgoed en de media.* *Definitie UNESCO (2002) Wat is cultuureducatie? Alle vormen van educatie waarbij cultuur als doel of als middel wordt ingezet. Cultuureducatie is leren over, door en met cultuur. Deze omschrijvingen sluiten puur instrumenteel gebruik van cultuur, zoals het versterken van sociale cohesie, niet uit. Meestal is echter sprake van cultuurgerelateerde doelstellingen: kennismaking met of verdieping in kunst, cultureel erfgoed en/of media. Ook het genieten, leren beoordelen, en zelf beoefenen hoort daarbij. Cultuureducatie is ook de verzamelnaam voor kunsteducatie, erfgoededucatie en mediaeducatie.* *Definitie Cultuurnetwerk.nl

4 Cultuureducatie op de Fons Olterdissenschool Een korte geschiedenis: Voor Binnen onze school wordt al sinds jaar en dag aandacht geschonken aan expressie. Vakgebieden als tekenen, handvaardigheid en muziek vormen een vast onderdeel op het lesrooster. Daarnaast maken leerkrachten veelvuldig gebruik van het aanbod van Kumulus / Kaleidoscoop. Van een beredeneerd en gestructureerd aanbod is echter maar deels sprake. Doorgaande leerlijnen ontbreken Een belangrijke gebeurtenis binnen de gehele school is de realisatie van het kunstproject Veer weure kunsteneers. De opzet van dit project is zo groots en ingrijpend dat het hoe dan ook een vervolg moest gaan krijgen. De school krijgt door het Ministerie van Onderwijs een subsidie toegekend voor de structurele ontwikkeling van kunst en cultuur. Voor deze extra injectie moet een verantwoorde besteding gepland worden. Onze school heeft nu de taak Kunst en cultuur een vaste en herkenbare plek binnen het onderwijsaanbod te geven Er wordt gestart met een 4-jaren cyclus. Elk jaar staat er een andere discipline centraal: Dans & Muziek, Beeldende kunst, Cultureel erfgoed en Drama, aangevuld met Literatuur (tweejaarlijks). Ieder kind krijgt in dit jaar een workshop (binnen school) en een bezoek aan een culturele instelling (buiten school) aangeboden. Aan het eind van elk schooljaar vindt er een presentatie plaats aan ouders en leerlingen. Een hoogtepunt daarbij is de voorstelling in het Theater a/h Vrijthof in Vervolgens wordt de cyclus opnieuw gestart en komt elk kind opnieuw in contact met een discipline. Verdieping en verrijking zijn daarbij voorname uitgangspunten.

5 In dit jaar wordt onze school door de onderwijsinspectie beoordeeld als zeer zwakke school. In twee jaren tijd wordt de onderwijskwaliteit sterk verbeterd doordat de focus wordt gelegd op handelingsgericht werken en de opbrengsten van onze inspanningen. In 2010 ontvangt de school een positieve beoordeling van de onderwijsinspectie. Voor de cultuureducatie betekent dit dat deze op een laag pitje komt te staan en onze school hiermee niet kan bereiken en uitstralen wat ze voor ogen heeft. David McCullough Visie op cultuureducatie Fons Olterdissenschool Cultuureducatie is een breed begrip. Uitgangspunt voor cultuureducatie op BS Fons Olterdissen is dat onze leerlingen in aanraking komen met de leefwereld om hen heen en leren deze te verbinden met de kennis die ze bij andere vakken opdoen. Hierbij staan kennis en vaardigheden opdoen, beleven, het zelf ontdekken, talentontwikkeling, creatief denken en ervaren van de diverse disciplines van kunst en cultuur centraal. Met cultuureducatie worden onze leerlingen uitgenodigd om zich te verwonderen en zo hun onderzoekende en lerende houding te ontwikkelen, waarmee ze de wereld verkennen. 21th century skills Op de basisschool leiden we vandaag de volwassenen van morgen op. Daar ligt voor ons een belangrijke taak. We leiden onze kinderen op om later zelfstandig te kunnen functioneren in een complexe, multiculturele en snel veranderende (kennis)maatschappij. Onze leerlingen zullen banen krijgen die nu nog niet bestaan. Onze leerlingen zullen in de eerste 10 jaren van hun werkbare leven al zo n 14 verschillende werkgevers hebben gehad. We weten niet hoe onze maatschappij / onze cultuur er over 20 jaar uit ziet. We weten wel welke vaardigheden belangrijk zijn om je in die maatschappij staande te houden. Deze vaardigheden zijn vastgelegd in de zgn. 21th century skills:

6 De Fons Olterdissenschool ziet cultuureducatie als een vervoermiddel om deze 21th century skills een plek te geven binnen het dagelijkse onderwijs in elke klas. Daarbij is verbinding met andere vakken een belangrijke factor. Verbinden Cultuureducatie is voor ons namelijk meer dan alleen proeven aan. De manier waarop we cultuureducatie verbinden met andere vakken zorgt voor verbreding en verdieping. Door de integratie in andere vakgebieden maken kinderen op een speelse manier kennis met kunst- en cultuuruitingen en verdiepen hierbij tevens hun inzicht, ontwikkelen hun persoonlijkheid en verbeteren al doende hun resultaten. Daarmee is cultuureducatie op BS Fons Olterdissen geen apart vak, maar een middel tot leren. Het helpt ons om kerndoelen van andere leergebieden te bereiken. In de zeer diverse werkvormen die we hierbij hanteren zijn de 21th century skills geïntegreerd.

7 De diverse kunst- en cultuuruitingen die wij gebruiken om ons curriculum te versterken zijn: beeldende kunst, muziek, dans, drama, film, cultureel erfgoed, literatuur, audiovisuele ontwikkeling en nieuwe media. Leren met hoofd, hart en handen Als school willen wij dat leerlingen leren Met hoofd, hart en handen : Leerlingen leren een nieuwe vaardigheid (hoofd), worden zich bewust wat deze vaardigheid voor hun betekent of voor waarde heeft (hart) en verwerken deze nieuw verworven kennis in een toepassingsvorm, aansluitend bij de onderste 3 balken van de leerpyramide van Bales (handen). Leerlingen begrijpen zo waarom ze leren, hoe ze leren, wat ze met het geleerde kunnen doen en dat leren leuk is. Anders gezegd: Leerlingen worden eigenaar van hun eigen leerproces. Cultuureducatie kan elk aspect (hoofd, hart en handen) versterken. Hierbij is een sterke eigen vaardigheid van de leerkracht op dit gebied essentieel. Portfolio s Wij vinden het belangrijk dat kinderen hun eigen leerproces kunnen volgen en dat kinderen zien en weten over welke talenten zij beschikken en waar hun leerpunten liggen. Dit willen we gaan vastleggen in een portfolio. We beginnen klein: met het portfolio dat hoort bij de methode Het kunstkabinet. In een later stadium breiden we dit uit naar andere vakgebieden. Netwerk Cultuureducatie vindt niet alleen plaats binnen de muren van de school of met de leerkrachten van de school. Gedurende hun hele schoolloopbaan maken kinderen kennis met personen van cultuurinstellingen. De ene keer is dit in de vorm van een bezoek aan bijv. een theatervoorstelling of een museum, een andere keer in de vorm van een workshop (binnen of buitenschool). Kinderen verbreden op deze manier hun horizon en leren dat leren niet alleen iets is dat plaatsvindt binnen de muren van de school. De Fons Olterdissenschool neemt deel aan Toon je Talent, een cultuureducatief programma binnen de gemeente Maastricht. Bezoeken en workshops zijn aan dit programma gekoppeld. Inspiratiekisten voor leerkrachten Kinderen zijn van nature nieuwsgierig, leergierig, flexibel en creatief. Deze houding willen wij als school stimuleren en ontplooien. Leerkrachten zijn in dit proces een onmisbare schakel. Wil je deze kwaliteiten van kinderen ontwikkelen zal je zelf ook een dergelijke open houding moeten hebben of ontwikkelen. Dat is een groeiproces. Om deze groei te stimuleren worden leerkrachten op de Fons Olterdissenschool voorzien van materialen die ze kunnen gebruiken om kunst en cultuur bij hun reguliere lessen te betrekken. Deze materialen zijn te vinden in een inspiratiekist die in

8 elke groep te vinden is. De inspiratiekisten zijn op hun beurt weer geïnspireerd op het boek Voorbij de kaders van Alexandra van der Hilst. Net als kinderen hebben ook leerkrachten succeservaringen nodig. Deze worden 4 maal per jaar tijdens een vergadering gedeeld. Door het delen krijgen leerkrachten steeds meer handvaten om kunst en cultuur te integreren in hun lesstof. Doelen voor kunst en cultuur Elke school in Nederland is verplicht om kunst en cultuur op te nemen in het curriculum. Binnen dit wettelijke kader vinden we doelstellingen op het gebied van culturele en kunstzinnige ontwikkeling terug. In de Wet op het basisonderwijs is in artikel 8 vastgelegd dat het onderwijs een brede ontwikkeling van leerlingen beoogt. Het richt zich op de emotionele en verstandelijke ontwikkeling, op de ontwikkeling van de creativiteit en het verwerven van sociale, culturele en lichamelijke vaardigheden. De verschillende aspecten van cultuureducatie komen vooral terug in het leergebied Kunstzinnige oriëntatie, dat de volgende 3 kerndoelen omvat: (54) Leerlingen leren beelden, taal, muziek, spel en beweging te gebruiken om er gevoelens en ervaringen mee uit te drukken en om er mee te communiceren. (55) Leerlingen leren op eigen werk en dat van anderen te reflecteren. (56) Leerlingen verwerven enige kennis over en krijgen waardering voor aspecten van cultureel erfgoed.

9 BS Fons Olterdissen kiest er bewust voor om bovenstaande, vrij algemeen geformuleerde doelen om te zetten naar concretere doelen die er voor onze school toe doen. Daarbij letten we niet alleen op de ontwikkeling van kinderen, maar op die van de leerkrachten en de school. Elk doel heeft een eigen kleur gekregen. In het meerjarenplan zijn deze doelen gekoppeld aan de activiteiten. Deze zijn gemarkeerd met dezelfde kleur. Zo is in een oogopslag te zien welk doel we nastreven met welke activiteit. Het meerjarenplan is toegevoegd als bijlage. Doelen voor de leerlingen: Kinderen maken kennis met diverse vormen van K&C: beeldende kunst, muziek, dans, drama, film, cultureel erfgoed, literatuur, audiovisuele ontwikkeling en nieuwe media. Gedurende de 8 jaren dat een kind op de Fons Olterdissenschool doorbrengt komt het in aanraking met alle bovenstaande disciplines. Dit kan op verschillende manieren: via de reguliere lessen, via workshops via bezoeken aan een culturele instelling of via buitenschools aanbod. Niet elk kind van onze school krijgt bovenstaande vormen van thuis uit

10 mee. Daarom is het een taak voor ons om kinderen hier wel mee in aanraking te brengen. Deze kennismaking moet wel een betekenisvol karakter hebben en mag nooit los staan van de onderwerpen/vakken waarmee kinderen in de klas bezig zijn. Het moet bijdragen aan de brede ontwikkeling/vorming van elk kind. Kinderen leren te reflecteren op eigen werk en dat van anderen. Wanneer je kritisch naar je eigen werk kijkt leer je iets over jezelf en het proces dat je doorlopen hebt om tot een bepaald resultaat te komen. Je leert positieve zaken, maar ook verbeterpunten. Deze zaken neem je mee naar het volgende werk dat je maakt. Wanneer een leerling regelmatig reflecteert leert het dus waar talenten en valkuilen liggen en kan daar leerpunten voor zichzelf aan koppelen. Wanneer deze reflecties worden bewaard in een portfolio ziet een kind (en de begeleider) de groei die een kind doormaakt. Een kind dat reflecteert op werk van anderen is bezig met de leerstof (het werk moet immers aan bepaalde aspecten voldoen) en leert zijn/haar gedachten te verwoorden. Kinderen gaan verbanden zien tussen zaken die ze bij leervakken geleerd hebben en passen deze kennis toe binnen K&C (of andersom). Cultuureducatie staat niet op zichzelf maar is onlosmakelijk verbonden met andere leer- en ontwikkelingsgebieden. Het geeft zelfs mogelijkheden voor verdiepend onderwijs. Immers: Cultuur is constant om ons heen; cultuur wordt door mensen gemaakt en in ere gehouden. Leerlingen (en leerkrachten!) moeten gaan inzien dat geen enkel vak en geen enkel onderwerp op zichzelf staat. Alles heeft raakvlakken met elkaar. Pas wanneer je deze raakvlakken ziet begrijp je waar je mee bezig bent en krijg je grip op het geheel. Kinderen leren te genieten van verschillende kunstvormen. Kunst en cultuur raakt je, het doet iets met je als mens, zet je aan het denken, geeft je een andere blik op jezelf of de samenleving, zet je aan tot actie, maakt je rijker. Daar kun je niet vroeg genoeg mee beginnen. Kinderen ontwikkelen hun creativiteit en creatief denken, ook bij andere vakken. Kinderen ontwikkelen hun innovativiteit en hun ondernemerschap. Kunst en cultuur, media en creativiteit zijn van cultureel, maatschappelijk en economisch belang. We leiden kinderen op om later zelfstandig te kunnen functioneren in een complexe, multiculturele en snel veranderende (kennis)maatschappij. Een maatschappij waarin

11 mensen een leven lang leren, daar ook plezier in hebben en waarin ze hun eigen talenten kennen. Om dit alles te kunnen moeten kinderen ook andere vaardigheden leren dan taal en rekenen. De zgn. 21th century skills. Voor bijna elke baan die een kind later gaat uitvoeren of de manier waarop hij/zij wil leven zijn deze vaardigheden nodig. Kinderen komen in contact met instellingen en personen binnen de cultuursector. We kunnen in het onderwijs de talenten van kinderen aanwakkeren en laten ontplooien. We kunnen kinderen met een boel disciplines kennis laten maken. Wat we niet kunnen is kinderen expert maken op een gebied. Wanneer een kind zich verder wil ontwikkelen op een bepaald gebied moet het wel de weg weten en durven te vinden naar de juiste instelling of persoon. Kinderen breiden hun woordenschat uit tijdens lessen K&C. Bij elke discipline horen ongelooflijk veel onderwerpen en bij elk onderwerp horen bepaalde woorden. Deze woorden pikken de kinderen zowel actief als passief op wanneer zij met K&C in aanraking komen. In het kunstkabinet zijn deze woordenlijsten te vinden in de handleiding. Kinderen leren / durven te experimenteren. Je hoort kinderen vaak zeggen: Ik kan dat niet. zonder dat ze iets ook maar 1 maal geprobeerd hebben. Ze willen dat iets hun in 1 keer perfect lukt. Dat is echter een utopie! Elk kind Op de Fons Olterdissenschool mag (moet!) fouten maken! Door experimenteren gaan kinderen inzien dat het zelfs leuk is om iets nieuws te proberen, iets op meerdere manieren te proberen of dat ze door het maken van een fout iets ontdekken dat ze nog niet weten. Doelen voor de school / leerkrachten: De school leert kunst en cultuur meetbaar maken. Wat is het effect van onze inspanningen? Meten is weten. Het is absoluut niet de bedoeling dat we gaan meten of een kind na 8 jaar onderwijs beter kan dansen of schilderen dan in groep 1/2! Het is ook niet de bedoeling dat we een oordeel gaan vellen over de creatieve vaardigheden van een kind. Wat we wel willen weten is hoe een kind zich op dit vlak ontwikkelt en waar de talenten, interesses en intelligenties van een kind liggen. Ook willen we weten hoe een kind zijn/haar eigen leerproces stuurt (niet alleen op K&C) gebied. Dit gaan we doen met portfolio s. We gaan daar mee beginnen in de bovenbouw met het kunstkabinet. Het is de bedoeling dat dit uitgebreid gaat worden naar andere vakgebieden en groepen.

12 Leerkrachten leren hoe ze K&C en creativiteit kunnen toepassen binnen hun dagelijkse onderwijspraktijk. Cultuureducatie staat niet op zichzelf maar is onlosmakelijk verbonden met andere leergebieden. Het geeft zelf mogelijkheden voor verdiepend onderwijs. Dat betekent wel iets voor elke leerkracht. Je moet zaken anders aan gaan pakken, anders denken over een les en open staan voor nieuwe en onverwachte zaken. Elke groep krijgt als eerste impuls een inspiratiekist. In deze kist zitten boeken en materialen waarmee de leerkracht direct aan de slag kan in de dagelijkse praktijk. Een aantal algemene materialen, een aantal materialen die specifiek bij een van de thema s van het leerjaar horen. Ook wordt er elk jaar een teamvergadering/studiemiddag aan dit onderwerp besteed. Leerkrachten leren dat ze door het inzetten van K&C tijdens de reguliere lessen het onderwijs aan hun leerlingen rijker en leuker maken. Wanneer een persoon een positief resultaat ziet na een inspanning geeft dit energie om met iets door te gaan. Het is dus zeer van belang dat leerkrachten succeservaringen opdoen met het inzetten van K&C en creativiteit binnen de lessen. Deze succeservaringen moeten we blijven delen op vergaderingen en in de wandelgangen. De grootste kans op een succeservaring is wanneer je ergens getalenteerd in bent of als het je interesse heeft. Daarom is in elke inspiratiekist een out of the box te vinden. Een doosje dat elke leerkracht kan vullen met dingen die hem/haar inspireren of dat hij/zij met de kinderen wil delen. Ook een jaarlijkse middag (of meerdere, wanneer het goed bevalt) groepsdoorbrekend werken horen bij deze doelstelling. In en om de school is te zien dat wij leren met en door Kunst en cultuur. Als school geloven wij in de mogelijkheden die kunst en cultuur ons biedt om ons onderwijs aan onze leerlingen te verbeteren. Dit willen we ook laten zien. Producten van de leerlingen worden op een smaakvolle manier gepresenteerd in een vorm die daar bij past. Dit kan op legio manieren: Werken exposeren in en om de school, een stukje in de nieuwsbrief of op de website, een optreden voor ouders / wijkbewoners, media uitnodigen bij de presentatie van een project, etc. Op deze manier willen we anderen laten delen in de leerzame, betekenisvolle en leuke activiteiten die BS Fons Olterdissen te bieden heeft.

13 Budget voor kunst en cultuur Cultuureducatie kost geld. BS Fons Olterdissen krijgt gelden van de overheid om activiteiten vorm te geven. Daarnaast is BS Fons Olterdissen altijd op zoek naar (creatieve of ludieke) manieren om extra gelden te genereren voor de ontwikkeling en uitvoering van het cultuurbeleid. Een overzicht van binnenkomende gelden: 10,90 per leerling in de prestatiebox van de overheid (vanaf schooljaar gaat dit bedrag geheel naar het programma Toon je talent ).

14 1100 aan sponsorgelden van diverse bedrijven die ons cultuurbeleid een warm hart toedragen. 10,- busgeld per leerling. Ouders betalen dit bedrag. Het wordt gebruikt om het vervoer van en naar een culturele instelling te bekostigen. Creatieve/ludieke manieren om extra gelden te genereren: Toegangskaartjes verkopen bij toneeluitvoeringen. Vrijwillige donatie bij bijv. een expositie. Een (kinder)kunstveiling koppelen aan een expositie. Altijd op zoek naar bedrijven die willen sponsoren. Creatieve projecten die de school geld opleveren (bijv. kaart in actie). Tot slot Dit cultuurbeleidsplan is niet klaar. Dit cultuurbeleidsplan zal ook nooit klaar zijn. Dit cultuurbeleidsplan is constant in ontwikkeling.

15 In deze 21 e eeuw gaan ontwikkelingen snel. Soms zo snel dat je een al eerder gemaakt plan zult moeten bijstellen. Ook dat hoort bij cultuur. Ook dat hoort bij creativiteit. Ook dat hoort bij een leven lang leren. BS Fons Olterdissen zal echter niet afwijken van haar missie: Kinderen opleiden tot zelf- en omgevingsbewuste mensen die later zelfstandig kunnen functioneren in een complexe, multiculturele en snel veranderende (kennis)maatschappij. Daar zal cultuureducatie nu en in de toekomst (wat deze ons ook brengt) een prominente plek in hebben en houden; immers: Team Fons Olterdissenschool, 2013