Regiobijeenkomst Flexibilisering en studeren met beperkte belastbaarheid

Transcriptie

1 Regiobijeenkomst Flexibilisering en studeren met beperkte belastbaarheid Expertisecentrum handicap + studie - Hogeschool Avans s-hertogenbosch 16 maart 2017 Jacomine Ravensbergen, lid van het college van bestuur, heet de aanwezigen welkom. Avans staat voor inclusief onderwijs. Onderwijs is voor iedereen en er moeten geen onnodige drempels zijn. Deze opmerking kan je zowel letterlijk als figuurlijk opvatten. Ze geeft aan dat de laagdrempeligheid wel altijd samen moet gaan met het in de gaten houden van het eindniveau. En we moeten wel realistisch blijven en de geschiktheid van elke student voor zijn studie en latere baan in de gaten houden. Het gaat om een balans tussen wat de student kan en wil en de verantwoordelijkheid die instellingen hebben. Ze noemt het voorbeeld van een student met dyscalculie: voor sommige functies in de medische wereld kan deze beperking gevaarlijk zijn. Als opleiding moet je hierin je verantwoordelijkheid nemen. Flexibel onderwijs Sietske licht het thema flexibel onderwijs toe. Het is een onderwerp dat bij Expertisecentrum handicap + studie al jaren op de agenda staat. Huidige ontwikkelingen in de maatschappij en het onderwijs vragen om flexibele onderwijsoplossingen. Flexibel onderwijs betreft dus niet persé studenten met een functiebeperking, maar een bredere doelgroep heeft hier baat bij. Vanuit het onderwijs werd de behoefte geuit om over dit onderwerp uit te wisselen en dan ook in relatie tot studenten met een beperkte belastbaarheid. In de voorbereiding op deze bijeenkomsten heeft handicap + studie veel studenten gesproken. Voorbeelden van flexibele oplossingen kwamen naar voren, maar mondjesmaat, terwijl er vanuit het onderwijs wél behoefte is aan deze voorbeelden. Het instrument de FlexScan is mede om die reden ontwikkeld: om meer zicht te krijgen op hoe het (anders) kan. Beperkte belastbaarheid Lex Jansen gaat eerst in op het begrip 'beperkte belastbaarheid'. Eigenlijk is iedereen beperkt belastbaar, beperkt in zijn tijd. Als je het zo bekijkt, kan flexibel onderwijs voor alle studenten een positieve bijdrage leveren. Van elke voltijd student wordt verwacht dat hij of zij 40 uur per week aan de studie besteed, 42 weken per jaar. In de praktijk weet iedereen dat de student die dit ook daadwerkelijk doet, zeldzaam is. Studenten hebben te maken met allerlei verleidingen en andere activiteiten. Denk aan: een (bij)baan, sport en een sociaal leven. En wat als je je studie en alle andere activiteiten moet combineren terwijl je een functiebeperking hebt? Of topsporter bent, een beginnend ondernemer bent, moeder bent, een mantelzorgtaak hebt of misschien wel moeite hebt met de taal? Voor al deze studenten en dat zijn er veel, zal de flexibilisering van het onderwijs een positieve ontwikkeling kunnen zijn. Sietske citeert een aantal studenten met een functiebeperking. Flexibel onderwijs is voor hen bijvoorbeeld: Vanuit huis kunnen inloggen en een directe verbinding met de les. Een versoepelde aanwezigheidsplicht. Parttime kunnen studeren. Er een jaar langer over kunnen doen. Veel gebruik 1/6

2 maken van herkansingsmomenten. Aangepaste stage lopen of geen stage hoeven doen. Alles zelf uitzoeken. Dit zijn enkele voorbeelden. Wat voor de ene student werkt of fijn is, werkt voor de andere student niet of wil deze student liever niet, dit vraagt dus om flexibele oplossingen. What works for few, works for all De uitspraak: "What works for few, works for all" komt aan bod. Waarom nemen we de uitzondering niet als uitgangspunt? Veel van wat voor studenten met een functiebeperking geregeld wordt, kan ook heel nuttig zijn voor andere studenten. Flexibel zijn in je toetsmomenten bijvoorbeeld: de student met functiebeperking kan zijn toetsen meer spreiden en zijn energie dus ook. De andere student hoeft geen jaar te wachten tot hij kan afstuderen. Het is dan eerst investeren, in het geval van toetsen in meerdere toetsen, toetsmomenten etc. maar daarna levert het ook tijdswinst op. Niet alle studenten weten even goed hun weg te vinden in het omgaan met hun beperkte belastbaarheid. Erkenning door de student zelf en door zijn of haar omgeving speelt hierin een rol. Is de beperkte belastbaarheid al eerder naar voren gekomen of krijgt de student er pas tijdens zijn studie mee te maken? Sietske heeft ook gesproken met een student rechten. Die gaf aan dat er vaak wel wat wordt toegezegd, het beschikbaar stellen van materialen door docenten bijvoorbeeld. Maar vaak worden die afspraken niet nagekomen, of te laat. Studenten zoeken ook wel hun eigen weg binnen de huidige mogelijkheden. Door bijvoorbeeld sommige tentamens niet te doen en te kiezen om een toets pas tijdens de herkansingsmogelijkheid te maken. Het gesprek aangaan Een belangrijke vraag die speelt onder een aantal mensen is hoe je dat doet: het gesprek aangaan met een student of de opleiding voor hem of haar wel geschikt is. Hoe maak je een student duidelijk dat het niet zo verstandig is om met de bestaande beperking deze richting te kiezen. Studenten hebben bij het begin van de opleiding soms geen goed beeld van wat het beroepenveld vraagt en willen er soms niet aan dat het voor hen wel eens heel lastig kan worden een baan te vinden. Sietske noemt dat het gesprek aangaan met die studenten toch het belangrijkste blijft. Het moet gaan over de talenten en kwetsbaarheden van de student. Als instelling kan je vooral informeren, studenten moeten zelf in gaan zien dat iets misschien niet mogelijk of verstandig is en tegelijkertijd ook: dat er vaak nog veel andere kansen zijn. Het intakegesprek is daarom erg belangrijk. Zodat je zo snel mogelijk ontdekt of de student goed nagedacht heeft over zijn keuze en mogelijkheden. Innovation Lab Bij Hogeschool Leeuwarden is er het Innovation lab. Onderwijs is opgebouwd in modules. Bij aanvang van de modules wordt getoetst waar een student nu staat, daarna wordt zijn of haar leerroute bepaald. In een gesprek met de studieadviseur wordt ook een passende leervorm gekozen. Doet de student veel vanuit huis, is hij op de locatie aanwezig. 2/6

3 Flex-studeren Jerom van Geffen van de Landelijke Studentenvakbond (LSVB) krijgt het woord. Hij vertelt over het experiment flex-studeren. Toegankelijkheid van het onderwijs is een hot item. Het krijgt veel aandacht op het moment, ook landelijk. Den Haag legt steeds meer de nadruk op vaste programma's en het zo snel mogelijk door een opleiding heen komen. Langer over je studie doen wordt duurder en duurder. Het collegegeld neemt toe. Tegelijkertijd vraagt de werkzame wereld juist om meer flexibilisering, meer specialisatie. Er is al jarenlang minder instroom in deeltijdstudies. Daardoor wordt ook het aanbod kleiner en zitten we in een negatieve spiraal. De LSVB wil meer ruimte bieden aan studenten om naast hun studie andere dingen te doen. Het moet mogelijk worden om je eigen tempo te bepalen. en onderwijs moet onafhankelijk van plaats zijn. Het vakken volgen op verschillende instellingen moet makkelijker worden. Zo kan de vraag om specifiek opgeleide studenten vanuit het bedrijfsleven beantwoord worden. Dat het onderwijs steeds digitaler wordt is een positieve ontwikkeling en kan bijdragen aan deze onafhankelijkheid van plaats. Het wordt de verantwoordelijkheid van de student om zijn of haar pad uit te stippelen. Zo dwing je studenten ook meer na te denken over wat ze willen en kunnen. Met gebruikmaking van het profileringsfonds zou het mogelijk moeten worden voor studenten om een studieswitch of het volgen van twee studies mogelijk te maken. De LSVB is betrokken bij het experiment flex-studeren. hoogte van het collegegeld is hierbij naar omvang van de studie. Dus volg je als student maar 30 studiepunten, dan betaal je net wat meer dan de helft van je collegegeld. Dat net wat meer is om het ook weer niet te laagdrempelig te maken. Het is niet de bedoeling dat de luie student hiermee geholpen wordt. Om deze reden stellen de instellingen ook aanvullende eisen aan de studenten die mee doen aan het flex-studeren. Dit experiment gaat plaatsvinden op de Hogeschool Utrecht, de universiteit van Twente en de Universiteit van Amsterdam. De drie instellingen gaan zelf de precieze invulling van het experiment bepalen. Op dit moment blijft het curriculum nog ongewijzigd. Die wijziging is de volgende stap. Flex-studeren kan voor veel studenten nuttig zijn. En zeker voor studenten met een functiebeperking of studenten die om andere redenen minder tijd aan hun studie kunnen besteden. Verder zijn er studenten die naast hun studie werkervaring willen of moeten opdoen. En de student die zich inzet voor bestuurswerk van de studievereniging of andere organisaties rondom het onderwijs, mogen we ook niet vergeten. Middels een evaluatie moet blijken of dit flex-studeren inderdaad leidt tot minder uitval. Flexibel onderwijs Lex Jansen licht toe. Flexibel onderwijs is onderwijs dat in staat is zich aan te passen aan de veranderende omstandigheden. Denk aan de diversiteit van de doelgroep en de behoefte van het werkveld, het team en de instelling. Ook biedt flexibel onderwijs verschillende mogelijkheden in het wat, waar, wanneer en hoe er geleerd wordt. "De wereld verandert, het onderwijs moet mee." Wat is er in ons huidige onderwijssysteem nodig om te veranderen. We werken nu doorgaans met kleine individuele oplossingen. Door groter te denken, zijn ook grotere veranderingen mogelijk. Flexibilisering gaat samen met het grotere denken, niet meer op individueel niveau, maar op instellingsniveau. Onderwijs moet nu nog tot een diploma leiden, maar het zou ook tot een deelcertificaat kunnen leiden. Verschillende deelcertificaten vormen dan samen een diploma. Niet iedereen heeft namelijk 3/6

4 een volwaardig diploma nodig. Dit kan ook onderdeel zijn van flexibel onderwijs en is bijvoorbeeld waardevol omdat een aantal studenten met functiebeperking sommige aspecten van de studie niet kunnen doen. Ook kan een student makkelijker studeren, een tijdje werken en dan weer verder leren, waardoor een studie voor meer studenten financieel haalbaar wordt. In de intake zou het meer moeten gaan om het achterhalen van de onderwijs-leervragen en de persoonlijke omstandigheden. Dus de vraag aan de student moet zijn: wat wil jij leren? En niet de boodschap: dit is ons aanbod. En zijn er belemmeringen waardoor de student langzamer door het programma heen zal moeten? Of misschien juist wel versneld? Zo kan een persoonlijke onderwijsovereenkomst met de student worden vastgesteld. De rol van de docent veranderd bij de flexibilisering van het onderwijs. Van hem of haar worden andere competenties verwacht. Ook verandert de beschikbaarheid van de docent, studenten willen graag snel antwoord als ze ergens mee zitten. Op het gebied van onderwijslogistiek moeten wat veranderingen worden doorgevoerd. Denk aan de administratie, inschrijving, roostering en ICT-voorzieningen. Randvoorwaardelijk moet er wel wat veranderen wil je flexibilisering op het gebied van curriculum, toetsing en waardering mogelijk maken. Hoe organiseer je dat? Hoe organiseer je een flexibel aanbod van je onderwijs? Ook de inhoud en de doelen moeten dan mee veranderen. Qua toetsing gaat het om de planning en om de vorm van de toetsen. Leerwegonafhankelijk toetsen moet kunnen, maar hoe organiseer je dat? Mag een student aangeven dat hij of zij er klaar voor is? En houden we rekening met de kennis die al aanwezig is? De FlexScan De FlexScan is door handicap + studie ontwikkeld in samenwerking met CINOP. Ook is er een deeltijdvariant ontwikkeld. Op verschillende aspecten van het onderwijs kan je op deze scan aangeven in welke fase van flexibiliteit een instelling zit: pure standaardisatie, standaard voor maatwerk, standaardisatie op maat en volledig flexibele leerwegen. Het is geen normerend instrument. Flexibilisering is een keuze. Er geldt niet per definitie hoe flexibeler, hoe beter. Het is een hulpmiddel waarmee studenten, docenten en het management kunnen aangeven hoe zij de opleiding of de instelling op dit moment ervaren. Waar staan we nu? De FlexScan kan ook gebruikt worden om aan te geven waar je als instelling naar toe wil. Hoe ver kan en wil je gaan? Wat zijn je ambities? Na de lunch kiest iedereen een onderwerp en worden groepen gevormd. De huidige situatie en ambities worden uitgewisseld. Wat zijn de overeenkomsten en verschillen en hoe verklaar je deze? Ook denkt iedere groep na over wel probleem er moet worden opgelost. Hoe kan je daadwerkelijk iets veranderen? Wat moet daarvoor gebeuren, wie heb je nodig en op welke termijn is dit te realiseren? Er ontstaan interessante discussies en ervaringen worden volop uitgewisseld. Tijdens de afsluitende plenaire terugkoppeling komen de belangrijkste punten per groep naar boven. Docenten De groep die gesproken heeft over docenten noemt dat je binnen je team veel verschil hebt aan kwaliteiten. Je hebt de coachende docent en de vakidioot. Beide zijn ze belangrijk. Docenten met goede coachende vaardigheden zijn er niet altijd voldoende en met name rond afstudeeropdrachten is dit soms best een probleem. De vraag die hardop gesteld wordt is: zouden alle docenten over coachende vaardigheden moeten beschikken? Hierover valt veel te zeggen. Zo 4/6

5 wordt er genoemd: in de beroepspraktijk kom je ook horken tegen, dus waarom in het onderwijs niet? Kan best leerzaam zijn. En nee, niet elke docent hoeft een coach te zijn, maar een minimumniveau aan zulke vaardigheden is toch wel wenselijk. Docenten hebben namelijk allemaal met studenten te maken. Het is wel belangrijk om optimaal gebruik te maken van de talenten van je personeel. Je hebt een verschil tussen wat je wilt en mogelijk is, het verschil tussen de stip aan de horizon en de realiteit. Wil je fase D van flexibilisering dan moet dat ook kunnen. Je hebt te maken met je huidige personeelsbestand enerzijds, maar vanuit je ambitie kan dat ook vragen om andere keuzes. Curriculum Bij het onderwerp curriculum zijn veel mensen betrokken, dat maakt het volgens de groep die over dit onderwerp heeft nagedacht lastig om concreet iets te veranderen. Lex vraagt bij wie ze bij hun instelling de FlexScan zouden neerleggen. Met wie ga je hier eens over praten? Het team zou het best veranderingen rondom flexibilisering voor elkaar kunnen krijgen. Maar je moet alle lagen in de organisatie meenemen. De werkvloer moet het uitvoeren, dat is zeker waar, maar ook de laag van het college van bestuur moet de uitgangspunten uitdragen. Intake De groep intake gaat met name in op het dilemma dat studenten hun beperking niet melden. Hoe waarborg je dat studenten dit doen. Hier ligt zowel een taak voor de student als voor het (aanleverende) onderwijs. Een warme overdracht van VO of MBO naar het HBO zou wenselijk zijn. En dit geldt dan twee kanten op. Het hoger onderwijs kan de student actief begeleiden in de overstap en hem of haar wijzen op de mogelijkheden en vervolgstappen, zodat de student met functiebeperking zich meldt. Tegelijkertijd zit er bij het VO of MBO al kennis over de kwaliteiten en beperkingen van de student. Bij het intakegesprek kunnen ook mensen uit de omgeving van de student aanwezig zijn. Zodat de instelling meer informatie krijgt over de (on)mogelijkheden van de student. En het geeft de omgeving van de student meer inzicht in de mogelijkheden van de opleiding en het werkveld. Dit alles om de student te stimuleren het gesprek over de beperking aan te gaan. Leerweg-onafhankelijk toetsen Leerweg-onafhankelijk toetsen ziet de groep toetsing en examinering in geval van kennistoetsen wel zitten. Daarbij is het makkelijker te realiseren dan bij andere vormen van toetsing. Veelal gebeurt er toch best wat in lessen wat studenten moeten meekrijgen. Denk aan practica. Maar ook bij groepswerk zien ze wel haken en ogen. Boven dit alles komt nog de opmerking dat het best lastig is om met elkaar te bepalen wat er precies getoetst gaat worden. In het kader van flexibilisering rondom toetsing is het erg belangrijk om je toetsdoelen SMART te formuleren. Conclusie De zaal concludeert met elkaar dat het belangrijk is om de juiste mensen aan te spreken, om met elkaar de juiste weg in te kunnen slaan. De balans moet gevonden worden tussen het groot denken en wat is er mogelijk binnen de huidige kaders. De groep studenten met een functiebeperking 5/6

6 hoort ook bij het flexibel onderwijs. Dit moet onder de aandacht komen, zij mogen niet vergeten worden. Het is ervaren als waardevol om met elkaar in gesprek te gaan over de FlexScan. Het gesprek dat je met elkaar hebt is eigenlijk nog nuttiger dan het invullen van de scan zelf. Het is erg goed om na te denken over vragen als: Wat is fase B van de flexibilisering precies. Staan wij daar, of niet? Waarom dan? En vooral ook: Waar willen we naar toe in de toekomst als het gaat om flexibilisering van ons onderwijs? 6/6