Het kind van vandaag is de volwassene van morgen IMH anno

Transcriptie

1 Het kind van vandaag is de volwassene van morgen IMH anno 2018 MARJA REXWINKEL, KLINISCH PSYCHOLOOG, IMH SPECIALIST

2 IMH, Selma Fraiberg ghost in the nursery ghost in the nursery revisisted Infant refereert naar kinderen van 0 tot 3 jaar Mental, verwijst naar de emotionele, sociale en cognitieve ontwikkeling Health welzijn van jonge kinderen en hun gezin binnen de maatschappelijke en culturele context

3 KLEINSTE EENHEID

4 PPD: MOEDERS EN VADERS

5 Belang van andere relaties

6 TRAUMA SENSITIEF WERKEN

7 IMH anno nu begint te laat en eindigt te vroeg - 10 maanden tot 5 jaar Vroege ervaringen doen ertoe Invloed van stress tijdens de zwangerschap Protectieve en risicofactoren

8 Claudia Gold (2017), kinderarts IMH als the developmental science of early childhood

9 IMH als visie en perspectief voor behandeling Wat staat een optimale ouder-kindrelatie in de weg (kind, ouder, omgevingsfactoren) Inter- en intrapersoonlijk Grote belang van observatie History making not history taking Het jonge kind kan niet wachten!

10 Hoe kun je affectregulatie en gehechtheid zien in de ouder-kind therapie? Observeren the meaning of microevents Het patroon van interacties tussen ouder en kind in het hier en nu (Beebe & Lachman, 2002) De manier waarop ouders en kind met elkaar omgaan in de aanwezigheid van de therapeut Het kind toont de geschiedenis van de relatie, beste cotherapeut

11 Recognition in infancy suffering, Bob Emde, 2016 WAIMH biology and morality in development Rene Spitz, separations, grief and depression 1945 Waimh 2016 Hearing the voice of the infant The infant as a port of entry for policy Paper of human right of infant ( 2014) Large public health message Hearing the voice of the parent Stay long in the hard place Move with parents as they shift See the baby the parents see first

12 Nadine Burk

13

14 Emde (2001) weerstand in de maatschappij Het is pijnlijk en moeilijk om emotionele problemen bij zeer jonge kinderen te herkennen en te benoemen. Het serieus nemen van jonge kinderen en hun ouders opent Pandora s box Het voorkomen van pijn en angst Collectieve ontkenning Weerstand en OUDERKINDLIJN(C)2017

15 Psychische weerstand (Karr-Morse & Wiley,1996) Rouw, boosheid en verdriet over de eigen vroege ervaringen Verdriet en schuldgevoel over wat we (ongewild) als ouders overdragen op ons kind Bang om te schrikken van de pijnlijke realiteit van de hoeveelheid jonge kinderen die lijden, maar ook de mate van lijden Narcistisch conflict, eigen ontplooiing versus verantwoordelijkheid voor kinderen

16 Emotionele en sociale weerstand Kunnen jonge kinderen wel lijden onder de problemen van hun ouders of verzorgers? Weerstand tegen het geven van een label (financier) Het kind eet, slaapt en ziet er goed uit, dus is er geen probleem ( goede JGZ) De veronderstelling dat als ouders veranderen, kinderen dat vanzelf ook doen (pedagogiek)

17 Ontwikkeling vindt plaats in de context van relaties, maatschappij en cultuur De relatie tussen ouder en kind staat centraal, begint al tijdens de zwangerschap wetenschappelijke pijlers: Neurobiologie Procesonderzoek Gehechtheidsonderzoek Geheugenonderzoek OUDERKINDLIJN(C)2017

18 epigenetica Veranderingen in dna structuur die de expressie van genen verandert, turning off and on. Behavioral genetics verwijst naar de wijze waarop de omgeving, ervaringen de expressie van genen beïnvloeden en daardoor gedrag en ontwikkeling Ervaringen beïnvloeden het genetisch potentiaal vroege relaties zijn essentieel in de ontwikkeling van het brein

19 Adverse Childhood Experiences (Ace s) Early Life Stress (ELS) Stress in de meest gevoelige ontwikkelingsfasen van de hersenen 1. (voor de) conceptie 2. Zwangerschap 3. Eerste drie jaren na de geboorte 4. Adolescentie

20 ELS is ACE ++ ACE ( FELITTI, 1998) Mishandeling ( psych. en lich.) Seksueel misbruik Geweld tegen moeder Gezin met verslaving Gezin met ouder met psych. problemen, suïcide Verlating, scheiding Gezin met gezinslid in gevangenis ELS ( SHONKOFF, 2017) ACE categorieën plus. Pesten Armoede Onveilige buurt Overlast Schoolstress Druk leeftijdsgenoten Moeten presteren

21 Wat doet ELS met de hersenen Stressnetwerk ( gevoeliger, stress drempel wordt lager) Immuun netwerk ( weerstand, infecties) Neuropsychologisch netwerk ( cognitieve ontwikkeling, zelfcontrole, concentratie en aandacht) Naast psychische gevolgen ook lichamelijke gevolgen longziektes, astma, hart en vaat ziekten, obesitas, immuunsysteem

22 Soorten stress positief Korte toename hartslag, kortdurende verhoging stresshormonen, adaptatie, interne balans Stress reactie Serieuze tijdelijke stressreacties gebufferd door zorgzame en veilige relaties Toxisch of chronisch Langdurige chronische stressreacties in afwezigheid van relaties die beschermen

23 Gehechtheid is de dyadische regulatie van emoties (Alan Sroufe, 1996) brain to brain Brain to brain Body to body Mind to mind Oogcontact Expressie Toonhoogte Beweging Ritme Ruimte OUDERKINDLIJN(C)2016

25 Attunement - misattunement reattunement (goed genoeg, Winnicott). Misverstand dat ouder altijd sensitief responsief en attuned moet zijn Cyclus match- mismatch reparatie is een belangrijke ontwikkelingsfunctie Hoe groter het vermogen van de ouder om mismatches in regulatieprocessen te repareren (mentaliseren), hoe waarschijnlijker dat een kind veilig gehecht is met 18 maanden Cycli van match en mismatch die niet gerepareerd worden Ook deze cycli worden geïnternaliseerd en worden verwachtingspatronen

26 Prenatale hechting De relatie begint voor de conceptie Deze relatie is een combinatie tussen mentale en fysieke processen

27 Prenatale stress (De Bruijn et al. 2009) Een verband tussen hoge niveaus van prenatale stress en emotionele problemen later Prenatale stress heeft invloed op de relatie met het kind en op de ontwikkeling van het kind na de geboorte Deze kinderen komen ter wereld met een lagere drempel voor stress en zijn eerder ontregeld

28 stress- trauma- continuum

29 Continuüm van preventie, naar interventie, naar behandeling vraagt om geïntegreerde zorg Normale stress Toxische stress Traumatische stress preventie specifieke interventies behandeling (port of entry)

30 De classificatie van kinderen Drie classificaties: 1. Vermijdend (A) 2. Veilig (B) 3. Ambivalent (C) Tweede classificatie: Gedesorganiseerd (D)

31 Cirkel van veiligheid Ouder volgt de behoeftes van het kind Exploratie Gehechtheid 2000 Cooper, Hoffman, Marvin & Powell

32 Cirkel van veiligheid Ouder volgt de behoeftes van het kind Exploratie Gehechtheid 2000 Cooper, Hoffman, Marvin & Powell

33 Cirkel van veiligheid Ouder volgt de behoeftes van het kind Ik heb jou nodig Ondersteun mijn exploratiedrang 2000 Cooper, Hoffman, Marvin & Powell

34 Cirkel van veiligheid Ouder volgt de behoeftes van het kind Ik heb jou nodig Ondersteun mijn exploratiedrang Let op mij Geniet van mij Help mij Heb plezier met mij 2000 Cooper, Hoffman, Marvin & Powell

35 Cirkel van veiligheid Ouder volgt de behoeftes van het kind Ik heb jou nodig Ondersteun mijn exploratiedrang Ik heb jou nodig Let op mij Geniet van mij Help mij Heb plezier met mij Vang me op als ik naar je toe kom 2000 Cooper, Hoffman, Marvin & Powell

36 Cirkel van veiligheid Ouder volgt de behoeftes van het kind Ik heb jou nodig Ondersteun mijn exploratiedrang Ik heb jou nodig Let op mij Geniet van mij Help mij Heb plezier met mij Bescherm me Stel me gerust Geniet van mij Help me met mijn gevoelens Vang mij op als ik naar je toe kom 2000 Cooper, Hoffman, Marvin & Powell

37

39

40 behandelen van twee generaties Veilige hechting is een balans tussen exploratie en gehechtheidsgedrag Verzorgers/hechtingsfiguren hebben drie functies: 1. Emotionele vellige basis die spanningen doet afnemen en bron van troost en steun ( gevolg van co-regulatie in eerste jaar) 2. Veilige basis van waaruit wij de wereld exploreren 3. Veilige haven om nabijheid te zoeken in tijden van stress, angst en gevaar Interventies kunnen op al deze drie functies gericht zijn

41 Cirkel van veiligheid Ouder volgt de behoeftes van het kind Ik heb jou nodig Ondersteun mijn exploratiedrang Ik heb jou nodig Let op mij Geniet van mij Help mij Heb plezier met mij Bescherm me Stel me gerust Geniet van mij Help me met mijn gevoelens Vang mij op als ik naar je toe kom 2000 Cooper, Hoffman, Marvin & Powell OUDERKINDLIJN(C)2016

42 Wat staat een gezonde relatie tussen ouder en kind in de weg? Externe stress isolement, financiën, huisvesting, migratie, alleenstaand ouderschap, huislijk geweld Interne stress kind factoren (medisch, ontwikkeling temperament, autisme), ouder factoren (LVB, psychische problematiek, chronische stress, onverwerkt trauma of verlies)

43 het is niet allemaal hechting!! Sensitieve Zorg en bescherming Structuur en regelmaat Beweging en gezonde voeding Liefde Plezier en positieve aandacht Redelijke regels en grenzen Stimulering van de ontwikkeling Opvoedingsschijf, schijf

44 Intergenerationele overdracht transmission gap Gehechtheid ouder? Sensitiviteit Mentaliseren Genetische bagage Angstig/beangstigend oudergedrag Onverwerkt trauma Nog onbekende factoren Gehechtheid kind

45 Jonge kinderen hebben geen geheugen? Pre verbale herinneringen worden in het impliciete geheugen, zintuiglijk geheugen opgeslagen: (geuren, kleuren, aanrakingen geluiden, emoties etc.) en gaan een leven lang in het lichaam mee Autobiografisch geheugen en narratief ontstaat vanaf 2 jaar

46 Impliciete herinneringen Ontregelingen gaan de ervaringen in de ouderkindrelatie en die van het kind bepalen. Het kind en ouder gaan beiden een negatieve interactie verwachten, van co- regulatie naar codisregulatie

47 kind is een dagelijkse ontregelaar, Sommige kenmerken lokken meer positieve of negatieve emoties uit Moeilijktemperament, kind factoren (ook medisch) kan mentaliseren van ouder ondermijnen

48 Risico op intergenerationeel doorgeven van trauma Gewone ontregeling van jong kind kan (onverwerkt) trauma ouder triggeren Ervaren van interpersoonlijke dreiging door ontregelende baby Machteloosheid, frustratie, woede ervaren als terreur, stress Herinnert ouder aan eigen angst hulpeloosheid, of woedende ontregeling van vroegere verzorger (bv geweld) Moeders aandacht gaat van de behoeftes van haar kind naar eigen overleving, fight, flight or freeze Focus op zichzelf ipv wederkerige regulatie, misinterpretatie van signalen neemt toe, disregulatie van de baby neemt toe

49 Beangstigend of angstig oudergedrag als moderator Onverwerkt verlies of Onverwerkt trauma Gedesorganiseerde gehechtheid kind Beangstigend/ Angstig Oudergedrag

50 Waakzaamheid Ontregeling bij jonge kinderen kan zich uiten in niet eten, niet slapen, veelvuldig huilen en onrustig of juist teruggetrokken gedrag Het kind en de ouder bouwen in de ouder-kindrelatie steeds meer spanning op, kind kan bijvoorbeeld gaan overgeven (voedingsproblemen) Zelfs wanneer de situatie dreigt te escaleren (extreme signalen van angst en spanning, zoals hoofd wegdraaien, overstrekken of huilen) gaat de ouder door vanwege verlangen naar contact (chase and dodge)

51 Dissociatie Hierbij richt het kind steeds minder aandacht op signalen van de buitenwereld en richt zich steeds meer op zijn interne wereld Ze verliezen de controle over hun lichaam, en trekken zich terug ( still face) Dit is een manier om te vluchten terwijl dit fysiek en motorisch nog niet mogelijk is

52 Psychobiologische effecten Wanneer kinderen homeostatisch uit balans zijn, (emotioneel ontregeld) zullen kinderen al hun vaardigheden inzetten om deze toestand onder controle te krijgen. Door de energie, tijd en aandacht dit kost, zijn ze niet in staat om te exploreren en leren. Schore, 2003

53 Veranderingen in de relatie tussen ouder en kind Verminderde wederkerige regulatie Elke partner in de ouder-kindrelatie ontwikkelt nieuwe, negatieve interacties en representaties die gebaseerd zijn op stressvolle of traumatische ervaringen Ouder en kind worden door hun gedrag of gevoel elkaars traumatrigger Negatieve verwachtingspatroon wordt geïnternaliseerd, betekenisgeving

54 54 PTSS à deux, relationele PTSS Ouders die proberen elke herinnering aan de traumatische gebeurtenis te vermijden en daardoor ook de relatie met hun kind gaan vermijden Ouders die gepreoccupeerd zijn met traumatische ervaringen en hun kind overmatig blootstellen aan hun traumatische herinneringen

55 Epistemic trust en ouderschap, intergenerationele overdracht Ouders die als jong kind verwaarloosd of mishandeld zijn, hebben vaak een beschadigde capaciteit om te kunnen denken over zichzelf en hun kind Deze weerstand (blokkeren van mentale processen) was vroeger een nuttige defensieve reactie Nuttig omdat de gedachtes, gevoelens en gedrag van hun verzorgers vijandig en/of ontregelend waren Staan nu een optimale ouder-kindrelatie in de weg Wereld is onveilig, onvoorspelbaar en onbetrouwbaar

56 Epistemic trust in de ouder-kindrelatie openheid om te leren uit nieuwe ervaringen bereidheid/openheid om nieuwe kennis in jezelf (en in de ouderkindrelatie) op te nemen omdat deze kennis betrouwbaar is persoonlijk, relevant en generaliseerbaar, Gaat helpen in je leven (en niet alleen hier en nu in deze situatie)

57 Hoe schatten wij in in dat kennis ook echt betrouwbaar is Belang van ostensive cues in ouder-kind relatie; oogcontact, naam noemen, hoofdbeweging, toon aandachtregulatie, affectregulatie, mentaliseren

58 Visual cliff

59 Moeder baby

60 Stil trauma De ervaring van het kind om ongezien en ongehoord te blijven, wordt al op zeer jonge leeftijd verweven in de ervaringen en identiteit van het kind Geeft een basaal wantrouwen Epistemic mistrust

61 IMH 2018, kennis naar de werkvloer manifest 1001 kritiek dagen zwangeren en jonge kinderen zijn de maatschappij niet tot last, maar (aanstaande) kind van vandaag is de volwassene en de ouder van morgen

62 van manifest 1001 kritieke dagen naar platform: veilige, gezonde en kansrijke start naar minister van VWS Een aantal organisaties hebben het initiatief genomen (naar Engels model) een manifest te maken over het belang van de eerste 1001 dagen vanaf de conceptie. Het manifest is in oktober 2015 aangeboden aan de subcommissie Jeugd van de VNG. Bernard van Leer Foundation, verbinden van initiatieven, gedeeld landelijk verhaal en landelijk programma, advies aan VWS en minister

63 De realiteit, met de meeste jonge kinderen gaat het goed, maar. een op de negen is kinderen leven in armoede 34 per 1000 kinderen vallen onder de brede definitie van kindermishandeling Fysiek en seksuele misbruik komt minder vaak voor dan emotionele verwaarlozing of getuige zijn van huislijk geweld kk staan bloot aan emotionele en onderwijs verwaarlozing kk zijn getuige van huislijk geweld, 12 per 1000 Grootse groep zijn jonge kinderen die nog niet in onderwijs zitten Meer dan 1 type kindermishandeling 26% van deze groep zijn baby s 10% van alle zwangere vrouwen hebben ernstige angst en of depressieve klachten Een derde van huislijk geweld begint tijdens zwangerschap

64 waarschuwing Checklists zijn middel op zich geworden, ipv helpen ordenen van informatie, goede observaties, gesprekken met kritische collega s Screenen op risicofactoren: groep met dezelfde risicofactoren die geen problemen hebben groter, vals positieven Onderliggende mechanismes onverwerkt trauma en verlies, verstoorde gehechtheid, aantal risico factoren, fysiologische reacties op stress, herkennen van emoties Wat zijn werkzame factoren, interventies op meerdere terreinen incl. praktische hulp. Profielen van cliënten groepen, gezinnen

65 Wat werkt voor wie in welke omstandigheid, verbinden van medisch, psychisch en sociaal domein Gehechtheidsrepresentaties, veilig, onveilig, gedesorganiseerd Vermogen tot mentaliseren Stressoren, aantal Stressresponse Herkennen en reguleren van emoties Genetisch meest kwetsbaar meest beïnvloedbaar

66 geef ieder (aanstaand) kind een veilige gezonde en kansrijke start Breng geïntegreerde (wetenschappelijke) kennis naar de werkvloer Innovatie: slimme combinatie over beleidsterreinen heen, ontschotting, medisch, psychisch en sociaal domein Risico van transitie: vormverandering leidt niet tot attitudeverandering (interdisciplinaire) Scholing

67 Transitie wordt transformatie gezond veilig en kansrijk Zonder een geintegreerde visie zal er in de toekomst (zoals ook in het verleden) hoge overdracht van ongelijkheid, fysiek en psychisch disfunctioneren blijven bestaan De morele en economische waarde van het doorbreken van deze cirkel kan enorm zijn

68 In een tijd van I will build a great wall Overdragen van kennis en kunde, maar is there trust in the communicator of knowledge Een land van populisme, angst, externaliseren, concreet denken en fragmentatie Tijdperk van wantrouwen, van controle, concreet denken en gezondheidszorg die financieel gestuurd wordt Decentralisatie, wijkgericht werken, risico van overmatige pedagogisering, stapelen van te lichte zorg, maar.. ook kansen op integraal (samen) werken, door muren heen, tussen jeugd- en volwassenzorg It takes a village to raise a child

69 IMH 2018 VOORKOMEN VAN HET DOORGEVEN VAN PSYCHOPATHOLOGIE NAAR DE VOLGENDE GENERATIE!

70

71 EFT