Masterclass Bouwrecht 2018

Transcriptie

1

2 Masterclass Bouwrecht juni : Contracteren met de UAV-GC 9 oktober : Beginselen van het contracteren in de bouw 20 november : Bouwen in teamverband en nieuwe contractvormen

3 Welkom bij de derde bijeenkomst van de Masterclass Bouwrecht 2018 (I) Het bouwrechtteam van KienhuisHoving

4 Welkom bij de derde bijeenkomst van de Masterclass Bouwrecht 2018 (II) Azize Eksen Arnold Gelderman Herbert Heidkamp Marlies Knook Mirte Beker Chantal Kolk Tessa Krops Chantal van Mil Rob Mollema Harke Plas Pieter Schut Marianne ten Feld-Sprik Vastgoed & Notariaat Hans Spronk Dick Veldhuis Laurens Vermeulen Robert de Vries

5 Wat komt vanmiddag aan de orde? Welkom bij de derde bijeenkomst van de Masterclass Bouwrecht 2018 Samenwerken in de bouw Bouwteam Alliantie Nieuwe contractvormen: NEC4 Een nieuw contract voor de bouw?

6 Samenwerken in de bouw (I) Een voorbeeld: RvA 8 juli 2013, nr / RvA 3 februari 2015, nr Leveren en aanbrengen gehele betonwerk tbv gemeentehuis Onderaannemer vordert stagnatiekosten van hoofdaannemer vanwege onvoldoende coördinatie door hoofdaannemer Hoofdaannemer vordert schadevergoeding vanwege tekortkomingen van onderaannemer

7 Samenwerken in de bouw (II) Arbiters stellen vast: OA heeft A niet gewaarschuwd voor consequenties omzetting gestort beton naar prefab (meerwerk hoofdconstructeur) OA heeft A niet gewezen op benodigde langere voorbereiding A heeft gevolgen omzetting niet naar andere partijen gecommuniceerd A heeft aan OA bestekberekeningen van hoofdconstructeur gegeven, terwijl er al een derde berekening beschikbaar was

8 Samenwerken in de bouw (III) Na ontvangst goede stukken maakt OA nieuwe berekeningen, maar die bevatten meerdere onjuistheden A beperkt zich tot doorsturen stukken, passief, brengt constructeurs niet met elkaar in contact A heeft lijdelijk toegestaan dat herhaaldelijk wijzigingen in sparingen werden aangegeven:

9 Samenwerken in de bouw (III) Sparing prefab wand vs pasplaat

10 Samenwerken in de bouw (IV) Oordeel arbiters na vier jaar procederen: Beide partijen zijn verwijten te maken Aannemer heeft in de fase van omzetting haar coördinerende taak onvoldoende uitgevoerd Bij OA is sprake van mede-schuld voor vertraging in deze fase Conclusie: Aannemer 669 k gevorderd 193 k toegewezen Onderaannemer 816 k gevorderd 340 k toegewezen Partijen dragen gezamenlijk de proceskosten in hoger beroep van 72k (na 55k 60%-40% in eerste aanleg)

11 Samenwerken in de bouw (V) Wat ging hier allemaal mis?

12 Samenwerken in de bouw (VI) Analyse: Communicatieproblemen Schending waarschuwingsplicht Onvoldoende actief reageren bij het doordenken van de gevolgen van wijzigingen Problemen informatieverstrekkingen Tegenstrijdige belangen van de verschillende partijen Kortom: Samenloop van vele problemen, maar wie herkent dit niet?

13 Oorzaken? Samenwerken in de bouw (VII)

14 Oplossingen? Samenwerken in de bouw (VIII) Breng deelnemers bij elkaar, met gezamenlijke belangen: In ontwerpfase (bouwteam) In ontwerp- en uitvoeringsfase (geïntegreerde contracten) Bundelen van krachten: bouwcombinatie

15 Oppositionele contactvormen -Traditionele samenwerkingsvormen op basis van bijv. UAV2012 -Geïntegreerde contractvormen op basis van UAV-gc zoals Turnkey, D&C - Innovatieve PPS-contracten als DBFM(O) 3

16 Oppositionele contracten zijn contracten waarin verantwoordelijkheden en risico s worden verdeeld in plaats van gedeeld - Een recht van de ene partij betekent een verplichting voor de andere - Een risico voor de een, is geen risico voor de ander - Een aanspraak van de een, kost de ander geld 4

17 Oorzaken (niet limitatief): - Prijs is bepalend - Onvolledige en onjuiste informatieoverdracht - Onredelijke risicoverdelingen - Toegenomen concurrentie / lage(re) winstmarges - Cultuuromslag -> claimcultuur - Projectrelatie(s) i.p.v. bestendige relaties 5

18 Gevolgen: - (hoge) faalkosten - vertraging - (contractuele) relaties komen onder druk te staan en/of wederzijds wantrouwen 6

19 Behoefte aan niet oppositionele samenwerking: - Bouwteamovereenkomst - Alliantie-overeenkomst 7

20 Bouwteam (I) VGBouw Model Bouwteamovereenkomst 1992 Art. 1: eigen zelfstandigheid en verantwoordelijkheid deelnemers eigen specifieke ervaring en deskundigheid overkoepelende verplichting tot samenwerking 8

21 Bouwteam (II) Art. 6: Beschrijving van werkzaamheden van aannemer; niet van de (eventuele) andere deelnemers Art. 4 en 5 zien op positie van opdrachtgever Art. 4 -> taak bouwteam is een voor de opdrachtgever aanvaardbaar ontwerp Art. 5 -> opdrachtgever geeft leiding aan bouwteam 9

22 Bouwteam (III) Gelijkheid/gelijkwaardigheid deelnemers bouwteam? 10

23 Bouwteam (IV) Samenwerking in bouwteam van tijdelijke aard en eindigt met bereiken van de uitvoeringsfase Kenmerkend voor bouwteammodel: De fase van de uitvoering wordt i.b. opengesteld aan alleen de aannemer die deelnam aan het bouwteam 11

24 Bouwteam (V) Bouwteam is gecoördineerde samenwerking (definitie Van den Berg) - Individuele taakvervulling staat voorop - Samenwerking geschiedt slechts betrekkelijk in de marge - Kader waarbinnen de onderscheiden werkzaamheden zo goed mogelijk op elkaar kunnen worden afgestemd 12

25 Bouwteam (VI) Huidige praktijk: VGBouw Model Bouwteamovereenkomst leidt (zonder aanpassing) niet tot verdergaande integrale samenwerking, een zgn. integratieteam. (Tevoren) nadenken over de vraag of en zo ja hoe de modelovereenkomst aanpassing behoeft in de concrete situatie 13

26 Bouwteam (VII) Aandachtspunten (niet limitatief): - Gaat het om een tweepartijen-ovk (opdrachtgever-aannemer) of een meerpartijen-ovk (incl. adviseurs) - Exacte vormgeving van de samenwerking ( teamwork ) - Nadere vormgeving van wijze van besturen van bouwteam - Koppeling tussen besluiten van het bouwteam en de uitvoeringsovereenkomst - Nadere uitwerking van de periode tussen de ontwerpfase en uitvoeringsfase 14

27 Bouwteam (VIII) Voorbeeld van uitspraak Raad van Arbitrage voor de Bouw 27 april 2012, nr Art. 23 bouwteamovereenkomst (voor zoveel relevant): 1. In geval van het niet slagen van de onderhandelingen als bedoeld in artikel 19 en deze overeenkomst niet leidt tot een aannemingsovereenkomst, zal opdrachtgever ( ) het bedrag wegens vergoeding van de door aannemer verrichte werkzaamheden en gemaakte kosten aan deze betalen. 3. De overeengekomen vergoeding als bedoeld in lid 1 bedraagt 750,00 excl. BTW per woning/appartement ( ). 4. Opdrachtgever is bevoegd met opgaaf van redenen de onderhandelingen in navolgende situaties te verbreken, waarbij het recht op de overeengekomen vergoeding als bedoeld in lid 3 van dit artikel alsdan als vervallen wordt beschouwd: a. Indien tijdens de onderhandelingen de omstandigheden bij de aannemer zodanig wijzigen dat, indien zij bij het tekenen van deze bouwteamovereenkomst bekend waren geweest, die omstandigheden voor opdrachtgever aanleiding zouden zijn geweest aannemer niet uit te nodigen; ( ) 15

28 Alliantie (I) Alliantie-overeenkomst: De samenwerking tussen opdrachtgever en de partijen betrokken bij het ontwerp en de uitvoering gaat zover dat gezamenlijk een onderneming in het leven worden geroepen voor het project, de gemeenschappelijke projectorganisatie c.q. de alliantie. 3 partijen: - de opdrachtgever - de alliantie (opdrachtgever en opdrachtnemer) - opdrachtnemer in de rol van uitvoerend bouwbedrijf 16

29 Alliantie (II) Alliantie: Traditioneel/Oppotioneel: Gemeenschappelijke doelen vs. Uiteenlopende belangen Delen winst/risico s/verlies vs. Verdelen van risico s Geïntegreerde organisatie vs. Geïntegreerde taken Openheid van informatie vs. Gesloten begrotingen 17

30 Alliantie (III) Kenmerkende verschillen bouwteamovereenkomst en alliantie: - Het ontbreken van een hiërarchische verhouding tussen opdrachtgever en nemers - Risicodragende betrokkenheid van alle betrokken partijen (dus niet alleen opdrachtgever) - De betrokkenheid van de aannemer vanaf het begin van de werkzaamheden 18

31 Alliantie (IV) Van belang voor succes van alliantie navolgende kritische factoren: Projecteigenschappen: - complexiteit - risiconiveau - fase van het project Eigenschappen van deelnemers: - type opdrachtgever - cultuur van partijen - vertrouwen Eigenschappen alliantieopzet: - commitment (betrokkenheid en inzet) - overeenstemming 19

32 Alliantie (V) Vergelijking tussen het VGBouw model en de alliantie leert dat het VGBouw model een aantal lacunes kent: onderwerpen die niet aan de orde komen die in de alliantie wel aan de orde komen. Aanbevelingen voor aanpassingen voor een toekomstbestendig VGBouw Model. Suggesties? 20

33 Samenwerken in de bouw Bouwcombinatie: Combinatieverband samenwerkende groep aannemers Waarom? Specialisatie, aanbestedingsrecht, nieuwe markten Vaak ad hoc, maar Twee fasen: - gezamenlijke aanbieding (inschrijfovereenkomst) - gezamenlijke uitvoering (uitvoeringsovereenkomst) Vaak in VOF of CV. Soms BV.

34 Nieuwe contractvormen (I)

35 Nieuwe contractvormen: NEC 4 (II) Achtergrond NEC Engineering and Construction Contract Gericht op samenwerking, beperken confrontatie, optimalisatie en goed projectmanagement. Verdeelde of gedeelde risico s? Gezamenlijk proces van risicobeheersing

36 Nieuwe contractvormen: NEC 4 (III) Resultaat en enkele kenmerken Contractensuites van bilaterale contracten Modulair opgebouwd: core clauses, main option clauses, secondary option clauses etc. Spirit of mutual trust and cooperation Early warnings Minder juridische bewoordingen

37 Nieuwe contractvormen: NEC 4 (III) Nadelen: Angelsaksische modellen Zeer uitgebreid en gelaagd Beperkte ervaring in Nederland Weinig jurisprudentie (maar is dat wel een nadeel?)

38 Een nieuw contract voor de bouw? (I)

39 Een nieuw contract voor de bouw? (II)

40 Een nieuw contract voor de bouw? (III)

41 Een nieuw contract voor de bouw? (IV) Gecombineerde lessen uit de Nederlandse bouwpraktijk en NEC4-contracten: 1. Samenwerken en vertrouwen 2. Simpel, duidelijk en begrijpelijk 3. Communicatie en vroege waarschuwingen 4. Gezamenlijke optimalisatie van het (bouw)proces 5. Coöperatieve geschilbeslechting

42 Een nieuw contract voor de bouw? (V) 1. Samenwerken en vertrouwen - Overkoepelend thema - Verplicht samenwerken benoemen - Afstemming contracten binnen de keten - Effectieve sancties bij niet of onvoldoende nakomen - Uitspreken vertrouwen in overeenkomst en samenwerking

43 Een nieuw contract voor de bouw? (VI) 2. Simpel, duidelijk en begrijpelijk - Korte, heldere zinnen - Duidelijke taal, voorkomen jargon - Leesbaar voor iedereen

44 Een nieuw contract voor de bouw? (VII) 3. Communicatie en vroege waarschuwingen - Aandacht aan communicatiesystemen - klaarblijkelijk zodanige fouten of gebreken dat de aannemer in strijd zou handelen met de redelijkheid en billijkheid als hij zonder waarschuwing door zou gaan met zijn werkzaamheden - Iedere omstandigheid die gevolgen kan hebben voor prijs, bouw- /ontwikkelingstijd of prestaties van het gebouw: verplicht direct melden! - Sancties bij niet voldoen - Register van vroege waarschuwingen

45 Een nieuw contract voor de bouw? (VIII) 4. Gezamenlijke optimalisatie van het bouwproces - Op elk moment voorstellen aannemer mogelijk over: * verlaging kosten opdrachtgever * verkorting bouwtijd * waardeverhoging bouwwerk * enig ander voordeel opdrachtgever - Bij acceptatie door opdrachtgever: helft netto voordeel voor aannemer - Dus: gezamenlijk financieel belang, stimuleert optimalisatie

46 Een nieuw contract voor de bouw? (IX) 5. Coöperatieve geschilbeslechting - Nu: overleg, aansprakelijkstelling, juristen, formele verweren, ingraven - Hoe anders: coöperatieve wijze van geschilbeslechting, indien nodig opschalen: I. Oplossing op de werkvloer; II. Voorleggen aan vooraf aangewezen senior-vertegenwoordigers (4 weken); III. Voorleggen aan bindend adviseur die voorwaardelijk bindend advies geeft (4 weken); IV. Rechter of Raad van Arbitrage voor de Bouw.

47 Een nieuw contract voor de bouw? (X) Samenvatting Nieuwe en innovatieve contracten, gebaseerd op vijf speerpunten: 1. Samenwerken en vertrouwen 2. Simpel, duidelijk en begrijpelijk 3. Communicatie en vroege waarschuwingen 4. Gezamenlijke optimalisatie van het bouwproces 5. Coöperatieve geschilbeslechting

48 Tot slot Slottips vanuit de juridische praktijk: Kies vooraf heel bewust voor de juiste samenwerkings- en contractvorm 3 x betere afspraken: maken, vastleggen en nakomen

49 HARTELIJK DANK VOOR UW AANDACHT Wilt u de evaluatieformulieren invullen? In het bijzonder: onderwerpen voor 2019

50 CONTACT Marlies Knook en Robert de Vries Advocaten Bouwrecht T T M M E marlies.knook@kienhuishoving.nl robert.devries@kienhuishoving.nl Pantheon 25 Postbus AC Enschede T +31(0) F +31(0)

51