Team bouwrecht SKa. Thijs Straatman Olivier Vermeulen Angela Minderhoud Matthijs van Leeuwen. Frederik van Nouhuys. Marinda de Smidt.

Transcriptie

1 Team bouwrecht SKa Thijs Straatman Olivier Vermeulen Angela Minderhoud Matthijs van Leeuwen Frederik van Nouhuys Marinda de Smidt Daan Timmerman Violet Acar Hugo Strang Erina Baljić 0

2 Ontwerpaansprakelijkheid Thijs Straatman & Matthijs van Leeuwen Advocaat-partners Construction & Real Estate 1 november 2018

3 Wat gaan we doen? 1. Actualiteiten ontwerpaansprakelijkheid van de aannemer bij toepassing van de UAV Actualiteiten ontwerpaansprakelijkheid van de aannemer bij toepassing van de UAV-GC 3. Actualiteiten ontwerpaansprakelijkheid van de aannemer in hybride contracten 4. Q & A 2

4 Ontwerpfouten in het nieuws 3

5 Ontwerpfouten in het nieuws 4

6 UAV 2012 Uitgangspunt: geen ontwerpaansprakelijkheid aannemer behoudens 1. Detailengineering 2. Richtlijnenbestek / functioneel bestek 3. Verzuim waarschuwingsplicht 4. Voorgestelde bestekswijzigingen 5. Garantie 5

7 UAV 2012 Detailengineering door aannemer Rb. R dam ECLI:NL:RBROT:2017:1831 d.d. 08/03/2017 (MFA Katendrecht) BAM stelt dat Woon Compas een onvolledige en incorrecte hoofdberekening heeft laten opstellen voor wat betreft de verwerking van de zogeheten 2e orde-effecten in de hoofdberekening en de geometrische imperfecties. Dit wordt door Woon Compas bestreden. Uit paragraaf sub 91 van het Bestek volgt dat BAM een coördinerend constructeur voor het Werk moest aanstellen. (..) BAM heeft aanpassingen voorgesteld, te weten wijziging van de uitvoering van onderdelen in prefabbeton in plaats van in het Werk gestort beton. Door Woon Compas is onvoldoende betwist dat alleen voor dat gedeelte de ontwerpverantwoordelijkheid op BAM is overgegaan. 6

8 UAV 2012 Waarschuwingsplicht aannemer RvA nr d.d. 27/10/2017 (nieuwbouw school) Hoofdaanneemster stelt dat zij opdrachtgeefster heeft gewezen op de grote risico s die aan het gevelontwerp kleven, dat zij opdrachtgeefster heeft gewaarschuwd voor de problemen in dit ontwerp en dat zij de uitvoering volgens het ontwerp nadrukkelijk heeft afgeraden. Met opdrachtgeefster zijn arbiters van oordeel dat dit onvoldoende uit de producties blijkt. (..) Dat hoofdaanneemster opdrachtgeefster uitdrukkelijk heeft gewaarschuwd voor het risico op lekkage als gevolg hiervan, blijkt echter onvoldoende. 7

9 UAV 2012 Tevens uitspraak over ontwerpaansprakelijkheid aannemer voor door hem voorgestelde wijziging Wat hier verder ook van zij, ook al zou sprake zijn van een door hoofdaanneemster voorgestelde wijziging van het ontwerp, dan verschuift daarmee in beginsel niet de ontwerpverantwoordelijkheid. De ontwerpverantwoordelijkheid blijft bij de opdrachtgever. Dit laat de waarschuwingsplicht van hoofdaanneemster voor klaarblijkelijke fouten in het ontwerp echter onverlet. 8

10 UAV-GC Verplichtingen aannemer (par. 4 UAV-GC) o.a.: 1. Tijdig opleveren Werk conform eisen Vraagspecificatie, eisen overeenkomst 2. gedurende MJO-periode zorgen dat Werk voldoet aan Vraagspecificatie, eisen overeenkomst 3. Schriftelijk waarschuwen voor klaarblijkelijke onjuistheden / gebreken info OG 9

11 UAV-GC: vierluik ontwerpaansprakelijkheid 1. Raad van Arbitrage 6 februari 2017, nr Raad van Arbitrage 16 februari 2018, nr Raad van Arbitrage 20 juli 2018, nr Raad van Arbitrage 17 mei 2018, nr Van risicoaansprakelijkheid aannemer en overnemen ontwerp OG naar een evenwichtige verdeling van verantwoordelijkheden en aansprakelijkheden? 10

12 UAV-GC Ontwerpaansprakelijkheid aannemer: onrustig bezit onder UAV-GC, of toch duidelijkheid.? 1. Aanvaardt aannemer ontwerp van OG? 2. Neemt aannemer het risico van het ontwerp van OG over? Paragraaf 3 lid 2 UAV-GC en Paragraaf 4 leden 1 tot en met 3 UAV-GC? 11

13 UAV-GC Raad van Arbitrage 6 februari 2017 (bovenbouwvernieuwing spoor), r.ov. 11: ( ). Voor zover de aannemer op basis van de ontwerpstukken van de opdrachtgever eigen ontwerpactiviteiten moet ontplooien, wordt de aannemer geacht het ontwerp van de opdrachtgever te aanvaarden en kan geoordeeld worden dat de aannemer daarmee ook het risico voor het ontwerp van de opdrachtgever overneemt. ( ). Daar kan onder omstandigheden anders over geoordeeld worden, met name als het contract en de wijze van uitvoering aan de aannemer weinig of geen eigen ontwerpruimte overlaat en de aannemer feitelijk een uitsluitend uitvoerende rol krijgt toebedeeld. 12

14 UAV-GC Raad van Arbitrage 16 februari 2018 (restauratie en nieuwbouw), r.ov. 112: ( ). Dat laatste (het verstrekken van een DO) is in het onderhavige geval gebeurd. Die informatie is de basis voor aanneemster om een aanbieding te doen. Voor die informatie is opdrachtgeefster verantwoordelijk, hetgeen wil zeggen dat zij aansprakelijk is voor schade die uit fouten in die informatie voortvloeit. (...). Voor zover opdrachtgeefster heeft willen betogen dat in geval van toepasselijkheid van de UAV-GC aanneemster alle ontwerpverantwoordelijkheid en bijbehorende risico s draagt dan wel overneemt van opdrachtgeefster, is die opvatting in het algemeen en ook in dit specifieke geval naar het oordeel van arbiters onjuist. 13

15 UAV-GC RvA 6 feb vs. 16 feb De uitspraak uit februari 2018 kent een diametraal andere uitkomst dan de uitspraak uit februari Welke uitspraak in lijn met uitgangspunten UAV-GC? 3. Paragraaf 4 lid 3 UAV-GC; fit for purpose? Of paragraaf 3 lid 2 UAV-GC? 14

16 UAV-GC Duidelijkheid in 2018? RvA 20 juli 2018, hoger beroep van uitspraak uit februari 2017 (r.ov. 74 en 75): Aanneemster richt zich met haar eerste grief in incidenteel appel terecht tegen deze overweging (r.ov. 11). Het uitgangspunt is namelijk juist dat de opdrachtgever ter zake van een UAV-GC2005 overeenkomst verantwoordelijk blijft voor door hem opgestelde ontwerpstukken en gegevens (paragraaf 3 lid 2 UAV-GC2005). De aannemer neemt niet het hele ontwerp en de aansprakelijkheid ter zake over. Fouten daarin blijven in beginsel voor rekening en risico van opdrachtgeefster ( ). 15

17 UAV-GC Duidelijkheid in 2018? RvA 17 mei 2018 (eindvonnis hoger beroep van uitspraak van 22 oktober 2014, r.ov. 32 en 33): ( ). Kort gezegd komt het erop neer dat aanneemster meent dat zij niet verantwoordelijk is voor de gevolgen van fouten in het ontwerp, voor zover dat ontwerp afkomstig is van opdrachtgeefster, tenzij het om fouten gaat, waarvoor zij heeft moeten waarschuwen. Zij baseert haar mening op het bepaalde in de paragrafen 3,3, 4,7 en 4.8 UAV-GC Appelarbiters zijn van oordeel dat zij in hun tussenvonnis niet anders hebben overwogen. ( ). NB. M.i. niet in overeenstemming met eerder tussenvonnis in appel van 29 sept (r.ov. 21) 16

18 Maar. 1. Ontwerpaansprakelijkheid OG beperkt door waarschuwingsplicht aannemer (fouten die zo klaarblijkelijk zijn dat ). 2. Mogelijkheid OG om verantwoordelijkheid voor VO/DO weg te contracteren Vgl. RvA d.d. 22 oktober 2014, nr (r.ov. 20). 17

19 UAV-GC Arbiters formuleren in de uitspraak van feb nog een aantal relevante uitgangspunten. 1. OG is verantwoordelijk voor de informatie die zij verstrekt (r.ov. 111). 2. OG bepaalt haar mate van betrokkenheid (r.ov. 112). 3. Rol OG bij uitvoering van een werk onder UAV-GC is beperkt (r.ov. 113). 18

20 UAV-GC: Let op: OG die zich anders gedraagt en meer naar zich toe trekt, neemt risico, r.ov. 114: (zie ook r.ov. 115). Partijen hebben zich niet steeds naar deze uitgangspunten gedragen. Uit de stukken blijkt immers dat de architect en/of de directie zich regelmatig met de uitvoering bemoeide en (al dan niet in overleg met aanneemster) wijzigingen doorvoerde. Deze handelwijze past meer bij een traditioneel contract dan bij een geïntegreerd contract en dat kan ertoe leiden dat aanneemster niet meer ongeclausuleerd verantwoordelijk is voor het eindresultaat. 19

21 Hybride contracten UAV-contract met verplichte overname van ontwerpverantwoordelijkheid Onderzoeksraad voor Veiligheid, Bouwen aan constructieve veiligheid d.d. oktober 2018 (parkeergarage Eindhoven Airport): Hoewel EANV als opdrachtgever binnen de kaders van het traditionele contract verantwoordelijk was voor een constructief veilig gebouwontwerp (conform UAV 2012), beoogde de luchthaven met het vragen naar optimalisatievoorstellen, de verantwoordelijkheid over de uitwerking van het vloerontwerp bij de opdrachtnemer te leggen, zodat deze vanuit zijn kennis en specialisatie de vloer verder kon optimaliseren en uitwerken. 20

22 Hybride contracten Bij het parkeergebouw was sprake van een mengvorm tussen een traditioneel en een geïntegreerd contract, waardoor een diffuse situatie ontstond aangaande de verantwoordelijkheid voor het ontwerp, en welke partij het ontwerprisico droeg. In de aannemingsovereenkomst werd vastgelegd dat BAM verantwoordelijk was voor de verdere uitwerking van de betonnen verdiepingsvloeren en dat BAM garandeerde dat deze verdere uitwerking binnen de randvoorwaarden en uitgangspunten van het bestek plaatsvond. Met deze aannemingsovereenkomst ging opdrachtgever EANV ervan uit dat daarmee ook de ontwerpverantwoordelijkheid voor een constructief veilig ontwerp van de vloeren overging naar de opdrachtnemer BAM. 21

23 Hybride contracten UAV-contract met verplichte overname van ontwerpverantwoordelijkheid Rb. Den Haag, ECLI:NL:RBDHA:2017:11756 d.d. 27/09/2017 (nieuwbouw Fase 1 Bètacampus UL) Uit de contractstukken, in samenhang bezien, volgt dat bij de opdracht voor dit werk uitdrukkelijk afstand is genomen van een traditionele contractvorm die een strikte scheiding kent tussen enerzijds het ontwerp (een bestek afkomstig van de opdrachtgever en opgesteld door ontwerpende partijen) en anderzijds de uitvoering (door uitvoerende partijen, aannemers) in welke traditionele contractvorm de uitvoerende partijen niet aansprakelijk zijn voor fouten in het ontwerp. 22

24 Hybride contracten Resumerend was het uitgangspunt van de gekozen contractvorm dat de installateur een resultaatsverplichting op zich nam ten aanzien van het uitvoeringsgereed bestek. Risico s voor fouten in het ontwerp of het bestek konden in beginsel niet meer bij de opdrachtgever worden gelegd, nadat Fase B eenmaal in opdracht was gegeven. Uit de bewoordingen van de Verklaring Engie en de correspondentie die daaraan vooraf is gegaan trekt de rechtbank de conclusie dat Engie en de Universiteit de contractuele uitgangspunten resltaatsverplichting en geen meerwerk hebben gehandhaafd en dat daarop slechts een beperkte uitzondering is overeengekomen: meerwerk kon worden geclaimd voor zover dit terug te voeren was op het niet overleggen van (basis)berekeningen van Arcadis in Fase A. 23

25 Hybride contracten UAV-contract met verplichte overname van ontwerpverantwoordelijkheid Rb. R dam, ECLI:NL:RBROT:2018:7981 d.d. 30/07/2018 (Cooltoren) Bepalingen in aannemingsovereenkomst: Opdrachtgever heeft.. de bodemgesteldheid laten onderzoeken, alsmede voorlopige funderingsadviezen, etc, laten opstellen. Alle bevindingen van.. zijn gebaseerd op aannames. In het geval dat de aannames van.. niet overeenkomen met de werkelijke bodemgesteldheid treden Partijen in overleg wie welke acties onderneemt, zoals funderingsplan aanpassen, etc. Opdrachtgever is verantwoordelijk en aansprakelijk voor de kosten en tijd (ook aan de zijde van Aannemer) gemoeid met de na de sloop uit te voeren nadere onderzoeken, alsmede de kosten en tijd (ook aan de zijde van Aannemer) gemoeid met het aanpassen van het ontwerp van het Project. 24

26 Hybride contracten UAV-contract met verplichte overname van ontwerpverantwoordelijkheid Rb. R dam, ECLI:NL:RBROT:2018:7981 d.d. 30/07/2018 (Cooltoren) Bepalingen in aannemingsovereenkomst: Aannemer is bij het bepalen van de Aanneemsom in de gelegenheid geweest om met alle relevante factoren rekening te houden. Partijen komen in dat kader overeen dat Aannemer geen aanspraak kan en zal maken op verhoging van de Aanneemsom op basis van kostenverhogende omstandigheden ( ), zelfs indien na het aangaan van de Overeenkomst deze kostenverhogende omstandigheden ontstaan of aan het licht komen 25

27 Hybride contracten Partijen hebben in de contracten dus onder ogen gezien dát het heiplan als onderdeel van het technisch ontwerp niet definitief was en nog kon wijzigen. Partijen hebben geen nadere regeling getroffen voor de extra bouwkosten en bouwtijd als gevolg van een tegenvallend funderingsadvies, zoals in casu: langere heipalen en een langere duur van de heiwerkzaamheden. In hoeverre op dit punt een uitzondering moet worden aangenomen op de afspraak in artikel 3.8 van de Turnkey-aannemingsovereenkomst, dat het risico van kostenverhogende omstandigheden vanaf 23 januari 2018 volledig bij Ballast Nedam ligt, kan thans niet worden vastgesteld.. 26

28 Hybride contracten UAV-contract met bouwteam voorfase Rb. A dam, ECLI:NL:RBAMS:2018:4172 d.d. 13/06/2018 (appartementencomplexen deelplan Kop Zuid plan Duin in Almere) Bepalingen in aannemingsovereenkomst: De Aannemer is lid van het voor het Werk door de Opdrachtgever ingestelde bouwteam geweest en heeft het architectonische en constructieve ontwerp van het Werk mede ontworpen. Partijen zijn overeengekomen dat de Aannemer het risico draagt voor het aan het Werk ten grondslag liggende constructieve ontwerp en dat tot het zijne maakt en aansprakelijk is voor fouten in dat constructieve ontwerp, waaronder begrepen fouten van de constructeur en de detailleringen en uitwerkingen daarvan van en door onderaannemers en leveranciers. 27

29 Hybride contracten [eisers] heeft als grond voor termijnverlening voor gebouw A ook de stillegging van het werk door de dienst VTH van de gemeente Almere in verband met een discussie over de berekeningen van de draagstructuur aangevoerd. (..) Ten verwere heeft Amvest er op gewezen dat [eisers] de ontwerpverantwoordelijkheid draagt (artikel 10 lid 2 Overeenkomst). Naar het oordeel van de rechtbank brengt dit, daar waar de vertraging met betrekking tot gebouw A blijkens de stellingen van [eisers] voortkomt uit een discussie over het ontwerp, met zich dat de vertraging door de discussie over de berekeningen van de draagstructuur van gebouw A binnen de risicosfeer van [eisers] valt. De stelling van [eisers] dat de bepaling omtrent de ontwerpverantwoordelijkheid niet inhoudt dat zij ook verantwoordelijkheid heeft voor het bouwkundig ontwerp, maakt dit, zonder nadere toelichting, die ontbreekt, niet anders. 28

30 Hybride contracten De vierde door [eisers] gevorderde verklaring voor recht (3.1.a.4) houdt in dat zij geen enkele verantwoordelijkheid c.q. aansprakelijkheid draagt ter zake van doorbreking van de kleilaag (..) Tussen partijen is niet in geschil dat er een fout is gemaakt in de tekeningen op grond waarvan in opdracht van de gemeente uitgraafwerkzaamheden zijn uitgevoerd. In het midden kan blijven of [eisers] - zoals zij stelt, maar Amvest gemotiveerd betwist - al dan niet betrokken was bij het ontwerp van parkeergarage ED. De rechtbank stelt vast dat [eisers] ontwerpverantwoordelijkheid had op grond van artikel 10 van de Overeenkomst en dat daarbij in de Overeenkomst geen uitzondering is gemaakt voor parkeergarage ED. 29

31 Hybride contracten UAV-contract met bouwteam voorfase Gerechtshof A dam, ECLI:NL:GHAMS:2017:4838 d.d. 21/11/2017 (uitbreiding winkelcentrum Akerpoort in A dam) Considerans: Partijen hebben het ontwerp in de aanbestedingsfase in de geest van een bouwteamverband verder geoptimaliseerd Deze in de considerans van de overeenkomst voorziene systematiek laat geen andere conclusie toe dan dat [X] geen ontwerpverantwoordelijkheid droeg, omdat de ontwerpdocumenten en werkomschrijvingen al gereed waren op het moment dat Liberty met [X] in onderhandeling trad over de overeenkomst en de gezamenlijke optimalisatie die vervolgens plaatsvond 30

32 Hybride contracten niet betekende dat een nieuw of ingrijpend gewijzigd ontwerp tot stand werd gebracht, maar blijkens artikel 5 van de overeenkomst (slechts) het zoeken naar en realiseren van besparingen op het reeds aanwezige ontwerp betrof die vervolgens door Liberty, de architect en de constructeur werden verwerkt in de bouwdocumenten. 31

33 Q & A 32

34 Hartelijk dank voor uw aandacht! Thijs Straatman Matthijs van Leeuwen