Definitieve vastgestelde versie in Stuurgroep RRAAM, d.d. 11 september 2013 Monitoring Almere 2.0 Uitgangspunten en Plan van Aanpak 27 juli 2013 Monitoring Almere 2.0
Inhoud Bestuurlijke Samenvatting...3 1. Doel van Monitoring Almere 2.0 en deze notitie...5 2. Betekenis bestuurlijke insteek voor monitoring Almere 2.0...7 3. Aanpak op hoofdlijnen...9 4. Bestuurlijke ambities vaststellen en concretiseren...11 Aanpak... 11 Negen bestuurlijke ambities Almere 2.0... 12 Indicatoren en doelstellingen... 14 5. Data verzamelen...17 6. Analyseren...18 7. Rapporteren...19 8. Vervolgacties...20 Bijlage 1: Deelnemers workshops...21 Bijlage 2: Inspirerende voorbeelden van monitoringsbeelden...22 Colofon Gemeente Almere, programmadirectie Almere 2.0, juli 2013 Opdrachtgever: Ward de Meulemeester, programmadirecteur Almere 2.0 Opdrachtnemers: Rogier van der Wal (Almere 2.0) en Michiel van Pelt (Ruimtelijk Advies en Management) De tekst weerspiegelt de bevindingen in drie workshops in juni en juli 2013, onder leiding van Michiel van Pelt, met vertegenwoordigers van RRAAM, provincie Flevoland, gemeente Almere, en externe experts. Monitoring Almere 2.0 2
Bestuurlijke Samenvatting In de ontwerp-rijksstructuurvisie Amsterdam-Almere-Markermeer (RRAAM) zijn binnen de overkoepelende doelstelling voor de Noordvleugel (versterking van de concurrentiepositie van de Noordvleugel) drie generieke ambities voor Almere benoemd. In het IAK2 is afgesproken dat de gemeente Almere het initiatief neemt om met Rijk en provincie een Monitoring voor Almere 2.0 op te zetten. In deze notitie wordt een aanpak van die Monitoring Almere 2.0 voorgesteld, die deze drie ambities als uitgangspunt neemt. De ontwerp-rijksstructuurvisie AAM benoemt drie generieke kwalitatieve ambities voor Almere: Prettige stad om te wonen, werken en Evenwichtige en duurzame stedelijke ontwikkeling (o.b.v. Almere Principles) Bijzonder vestigingsmilieu van betekenis voor de Noordvleugel De monitor is bestuurlijk van karakter, gericht op een jaarlijks gesprek in de Stuurgroep Almere 2.0 over welke gezamenlijke ambities voor Almere 2.0 wel en niet gerealiseerd zijn, en of bijsturing al dan niet gewenst is. Monitoring Almere 2.0 zal complementair zijn aan de Monitoring RRAAM door het Rijk, welk gericht is op de regionale werkgelegenheid, woningbouw en bereikbaarheid. Monitoring Almere 2.0 is specifiek gericht op vraagstukken die van belang zijn voor de Stuurgroep Almere 2.0, en is dus aanvullend op de reguliere monitoring van de stad zelf. De belangrijkste elementen van de voorgestelde systematiek van Monitoring Almere 2.0 zijn: De drie algemene RRAAM ambities zijn vertaald in 9 meer uitgewerkte ambities voor Almere 2.0. Vervolgens zijn per ambitie concrete indicatoren benoemd. De komende jaren worden - in principe op basis van bestaande bronnen - data over de feitelijke ontwikkeling van Almere verzameld, om te bezien of bestuurlijke ambities en doelstellingen al dan niet gerealiseerd worden. Op basis van deze resultaten van de monitoring kunnen analyses verricht worden over bijvoorbeeld verklaringen voor de mate van doelbereik, de dynamiek in de tijd, etc. Monitoring Almere 2.0 3
Er komt een compacte jaarlijkse rapportage. Nadat de Stuurgroep RAAM heeft ingestemd met de systematiek op hoofdlijnen en de gekozen 9 ambities, worden de vervolgacties onder de verantwoordelijkheid van de Stuurgroep Almere 2.0 (Rijk, Flevoland, Almere) uitgewerkt. De gemeente Almere werkt hierbij nauw samen met Rijk en provincie. Monitoring Almere 2.0 4
1. Doel van Monitoring Almere 2.0 en deze notitie De ontwerp-rijksstructuurvisie Amsterdam-Almere-Markermeer (RRAAM) is verschenen. Deze bevat ambities voor de ontwikkeling van de Noordvleugel, en daarbinnen van de gemeente Almere. Het toekomstperspectief voor "Almere 2.0" is een westelijk georiënteerde stad met circa 60.000 nieuwe woningen ten opzichte van 2010 en een forse groei van het aantal arbeidsplaatsen. Het is hier prettig om te wonen, te werken en te recreëren. Deze ontwikkeling levert een bijdrage aan de versterking van de internationale concurrentiepositie en verbetering van het leefklimaat van de Noordvleugel. Bij de Rijksstructuurvisie komen een Bestuursovereenkomst en een Uitvoeringsovereenkomst Almere 2.0, met afspraken tussen rijk, provincie Flevoland en Almere voor de realisatie van Almere 2.0. Die afspraken hebben zowel betrekking op nieuwe gebiedsontwikkelingen als op onderwerpen (bijvoorbeeld economie, cultuur). De Rijksstructuurvisie kiest voor een organische ontwikkeling met een gefaseerde aanpak, waarbij stap na stap naar het toekomstperspectief wordt toegewerkt. Zo'n gefaseerde aanpak vraagt om een adequate aanpak van monitoring. Het Rijk ontwikkelt op dit moment een plan voor monitoring van de Structuurvisie RRAAM als geheel. Dit plan richt zich op drie aspecten van de internationale concurrentiepositie van de regio: werkgelegenheid, woningbouw en bereikbaarheid. In het IAK2 is afgesproken dat Almere in overleg met provincie en Rijk het initiatief neemt tot een plan van aanpak voor monitoring van het perspectief van Almere 2.0. Gezien de integrale ambities voor Almere 2.0, zal de scope daarvan complementair zijn aan de regionale RRAAM monitor. De monitor is een instrument dat ontwikkeld wordt voor de Stuurgroep Almere 2.0 met Rijk, Flevoland en Almere. Deze Stuurgroep zal dan ook als opdrachtgever fungeren. Met de inzichten uit de monitor kunnen de bestuurders de komende jaren steeds bepalen of Almere, ook in relatie tot het (internationale) vestigingsklimaat van de Noordvleugel, zich ontwikkelt volgens het integrale perspectief uit de ontwerp-rijksstructuurvisie, alsmede de ontwerp- Structuurvisie Almere 2.0. Zo kunnen bestuurders gezamenlijk vaststellen waar ambities gerealiseerd worden, waar dus Almere 2.0 op koers ligt, en waar dat nog niet (volledig) het geval is. Vervolgens kunnen ze afspraken maken over hoe Almere 2.0 op koers gehouden kan worden en over eventuele bijsturing. Monitoring Almere 2.0 is verder informatief voor College van B&W en Gemeenteraad van Almere, gedeputeerden en PS van betrokken provincies, betrokken bewindslieden bij het Rijk, en de Tweede Kamer. Monitoring Almere 2.0 5
Deze notitie beschrijft uitgangspunten bij de aanpak van Monitoring Almere 2.0. Ook bevat ze vervolgstappen voor de korte termijn, nodig om tot een volledig beeld van de aanpak van Monitoring Almere 2.0 te komen. Daarbij is de uitdaging om uiteindelijk hoogwaardige informatie voor bestuurders te krijgen, met een realistische onderzoekslast. De notitie is gebaseerd op een reeks bijeenkomsten van een werkgroep met ambtelijke vertegenwoordigers van Almere, provincie Flevoland en het Rijk, en een expert meeting met onafhankelijke experts (zie bijlage 1). Leeswijzer: Paragraaf 2 gaat in op de doelgroep, bij Almere 2.0 betrokken bestuurders, en wat de bestuurlijke insteek voor de monitoring-aanpak betekent. Paragraaf 3 beschrijft de stappen in de aanpak van Monitoring Almere 2.0. Paragraaf 4 bevat een voorstel om de Almere 2.0 ambities uit de RRAAM ontwerp- Structuurvisie uit te werken in meer concrete ambities, indicatoren en doelstellingen. Paragraaf 5 gaat in op de gegevens die nodig zijn voor monitoring, en welke bronnen daarvoor beschikbaar zijn. Paragraaf 6 gaat in op analyses die op basis van de monitoring-resultaten uitgevoerd kunnen worden. Paragraaf 7 gaat in op de rapportage over de resultaten van monitoring en analyses. Monitoring Almere 2.0 6
2. Betekenis bestuurlijke insteek voor monitoring Almere 2.0 Er zijn meetlatten voor monitoring in alle soorten en maten. Belangrijk daarbij zijn de beoogde doelgroep en het forum waar de analyse op tafel komt. Monitoring Almere 2.0 heeft primair een bestuurlijke invalshoek: de stuurgroep Almere 2.0 moet kunnen beoordelen waar Almere zich volgens hun ambities en doelen ontwikkelt, en waar dat nog niet het geval is. Bestuurlijke ambities en monitoring van de ontwikkeling van Almere zijn dus nauw met elkaar verbonden: Vanuit de bestuurlijke ambities is bepaald op welke indicatoren monitoring van de feitelijke ontwikkeling van Almere zich zal richten, Aan de hand van de data over de feitelijke ontwikkeling van de stad wordt duidelijk waar bestuurlijke ambities wel en niet worden gerealiseerd. Waar nodig kunnen dan de maatregelen om ambities te bereiken bestuurlijk worden bijgesteld. In schema: Bestuurlijke ambities Almere 2.0 Worden Wat Data verzamelen over feitelijke ontwikkeling stad Monitoring Almere 2.0 7
Afbakening van Monitoring Almere 2.0 Monitoring Almere 2.0 is een instrument voor de stuurgroep Almere 2.0 (Rijk, Flevoland, Almere), gericht op het realiseren van de ambities van Almere 2.0. Monitoring Almere 2.0, met zijn specifieke doel en doelgroep, richt zich niet op bestuurlijk debat over vraagstukken die de stad zelf sowieso oppakt 1. Monitoring Almere 2.0 vult reguliere monitoring van de ontwikkeling van de stad aan, en komt daar niet voor in de plaats. Er komt ook een volgsysteem dat duidelijk maakt of bestuurders van Rijk, provincie en gemeente de afgesproken acties uit IAK2 daadwerkelijk uitvoeren. De wijze waarop dit zal gebeuren, een aspect van programma-management, valt buiten het kader van deze notitie. Monitoring Almere 2.0 staat naast de Almere Tafel, die zich richt op de gevolgen van de 'nieuwe stad' op de 'bestaande stad', met name de consequenties van versnelde groei op de sociaal-economische structuur. Met onder meer een early warning system zullen de effecten van de groeiopgave op de bestaande stad in kaart worden gebracht. Aan de Almere Tafel worden zo nodig afspraken gemaakt tussen Rijk en Almere om de concurrentiepositie van de bestaande stad te borgen. 1 Mogelijk dat Monitoring Almere 2.0 ook voor andere groepen, bijvoorbeeld inwoners en bedrijven in de stad, interessant is, maar daar is zij niet primair op gericht. Monitoring Almere 2.0 8
3. Aanpak op hoofdlijnen Onderstaand schema geeft verder invulling aan de bestuurlijke insteek van Monitoring Almere 2.0. De donkerblauwe blokken zijn het domein van bestuurders, de lichtblauwe blokken van onderzoekers en rapporteurs. Bestuurlijke ambities o 3 RRAAM ambities o 9 Almere 2.0 ambities o Ambities Meten van Almere s ontwikkeling en realisatie ambities o Bepalen: welke bron benutten voor welke indicator en doelstelling Bestuurlijk debat rijkregio gemeente o Welke ambities worden wel en niet gehaald? Analyseren en rapporteren o Nul meting: het huidige Almere afgezet tegen de Almere 2.0 ambities o Beleidsanalyse, In het schema zien we dat in het bestuurlijk debat rijk-regio-gemeente het uiteindelijke doel van Monitoring Almere 2.0: het mogelijk maken van een bestuurlijk debat over de ontwikkeling van de stad, tegen de achtergrond van bestuurlijke ambities. Welke ambities zijn gerealiseerd, welke niet? Conclusies kunnen aanleiding zijn tot voortzetten van de koers of tot bijsturing. Om goed aan dit doel te kunnen voldoen is een heldere definitie van bestuurlijke ambities en hun concretisering in indicatoren en doelstellingen van belang. Die ambities, indicatoren en doelstellingen moeten herkenbaar zijn voor de bestuurders van de stuurgroep Almere 2.0 (gemeente, provincie en Rijk). Hierop gaan we in paragraaf 4 in. Vervolgens wordt de wijze van het verzamelen van gegevens per ambitie vastgesteld, waarbij het uitgangspunt is dat deze zoveel mogelijk ontleend worden aan bestaande Monitoring Almere 2.0 9
bronnen. Hiermee kan uiteindelijk inzichtelijk worden gemaakt welke bestuurlijke ambities wel en niet gerealiseerd worden. Dit wordt verder uitgewerkt in paragraaf 5. Op basis van de verzamelde gegevens wordt vervolgens een beleidsanalyse uitgevoerd (paragraaf 6), en op de uiteindelijke rapportages voor bestuurders (paragraaf 7). Monitoring Almere 2.0 10
4. Bestuurlijke ambities vaststellen en concretiseren Aanpak In de ontwerp-rijksstructuurvisie AAM wordt de beoogde bijdrage van Almere aan de concurrentiepositie van de Noordvleugel beschreven. Er is een kwantitatief richtpunt: van de woningen waaraan in de Noordvleugel behoefte is, zullen er 60.0000 in Almere gebouwd worden. En er zijn ambities benoemd die betrekking hebben op de kwaliteit van de stad Almere, van belang voor zowel de inwoners van de stad zelf als de Noordvleugel als geheel. De ontwerp-rijksstructuurvisie AAM benoemt drie generieke kwalitatieve ambities voor Almere: Prettige stad om te wonen, werken en Evenwichtige en duurzame stedelijke ontwikkeling (o.b.v. Almere Principles) Bijzonder vestigingsmilieu van betekenis voor de Noordvleugel Deze ambities geven een duidelijke richting aan, maar zijn onvoldoende concreet om te kunnen monitoren. Concretisering vindt plaats in drie stappen. In de eerste stap worden de drie RRAAM ambities vertaald in 9 meer uitgewerkte Almere 2.0 ambities. In een tweede stap worden voor elke Almere 2.0 ambitie maximaal vijf concrete indicatoren benoemd. In een derde stap wordt - waar mogelijk en nodig - voor een indicator een concrete bestuurlijke doelstelling benoemd. Die doelstellingen kunnen betrekking hebben op: de beoogde ontwikkeling in de tijd van de stad zelf (met de huidige stad als 'benchmark') de gewenste ontwikkeling van Almere in vergelijking met andere Nederlandse steden (die dan fungeren als 'benchmark'). Monitoring Almere 2.0 11
In schema: 3 RRAAM ambities 9 Almere 2.0 ambities Indicatoren per ambitie Doelstelling per indicator Het bepalen van de set van bestuurlijke ambities, indicatoren en doelstellingen is een bestuurlijke zaak. Hieronder wordt een voorstel gedaan voor de negen Almere 2.0 ambities, en voor daarmee verbonden indicatoren; indicatief worden enkele mogelijke concrete doelstellingen benoemd. Voordat de daadwerkelijke monitoring kan starten, moet dit voorstel - al dan niet na aanpassingen en verdere uitwerking - geaccordeerd worden door de Stuurgroep Almere 2.0. Ook waar doelstellingen per indicator ontleend worden aan bestaande afspraken van Rijk, provincie en gemeente, is het nodig dat bestuurders dit vastleggen. Monitoring van de stad als geheel, bestuurlijke instrumenten op niveau Almere 2.0 De ambities en doelstellingen richten zich, conform RRAAM ambities, op de integrale ontwikkeling van de stad als geheel. Het is praktisch en ook gezien de aard van de ambities ('evenwicht' etc) onmogelijk om alleen de ontwikkeling van de nieuwe stad te monitoren. Maar wanneer de resultaten op tafel liggen, zal de stuurgroep Almere 2.0 alleen de inzet van sturings-instrumenten bespreken die op hun gezamenlijke agenda staan. Negen bestuurlijke ambities Almere 2.0 Voor de ontwerp-structuurvisie AAM is een afwegingskader ontwikkeld, waarvan eerdere versies zijn benut voor de concept-structuurvisie Almere 2.0 en de RAAM-brief. Door dit afwegingskader geïnspireerd, zijn de drie generieke RRAAM ambities voor Almere vertaald in onderstaand voorstel voor 9 bestuurlijke ambities voor Almere 2.0. Monitoring Almere 2.0 12
RRAAM ambitie voor Almere 2.0 Prettige stad om te wonen, werken en recreëren Evenwichtige en duurzame stedelijke ontwikkeling Bijzonder vestigingsmilieu van betekenis voor de Noordvleugel Bestuurlijke uitwerking ambities Almere 2.0 1. De stad ontwikkelt een grotere diversiteit in types leefmilieus en woningen, met een toenemende kwaliteit van de leefomgeving. 2. De economie wordt meer divers en daarmee vitaler, met een aantrekkelijker vestigingsklimaat voor stuwende en bevolkingsvolgende sectoren en een toenemende werkgelegenheid. 3. Almere is via weg en OV voor bewoners en bedrijven steeds beter bereikbaar, zowel binnen de stad als met de regio. 4. Het aanbod van voorzieningen wordt groter, diverser en hoogwaardiger, en sluit steeds beter aan bij de behoeften van (huidige en toekomstige) inwoners. 5. Het groenblauwe raamwerk groeit in kwantitatief opzicht mee met de stad, en wordt gevarieerder en beter benut voor maatschappelijke functies (Growing Green City). 6. De samenleving wordt nog diverser, met een relatief sterke toename van nu nog ondervertegenwoordigde groepen (qua leefstijl, inkomen en leeftijd). 7. Er wordt een omgeving gecreëerd waarbinnen initiatieven van bedrijven, burgers en instellingen steeds meer ruimte krijgen. 8. Energie- en watersystemen worden duurzamer. 9. Almere's vestigingsmilieu voor wonen, werken en recreëren (zie bovenstaande criteria) kent een eigen profiel, met kwaliteiten die bijdragen aan de gewenste diversiteit en dynamiek binnen de Noordvleugel. Toelichting bij de keuze van de ambities De ambities weerspiegelen de wens dat Almere kwaliteiten ontwikkelt die de inwoners en bedrijven in de stad zelf ten goede komen. Een aantal ambities weerspiegelen tegelijkertijd de wens dat Almere kwaliteiten ontwikkelt die onderscheidend zijn op het schaalniveau van de Noordvleugel. Voor elke ambitie uit deze groep zou ervoor gekozen kunnen worden om beide schaalniveaus tot uitdrukking te laten komen. Voor de overzichtelijkheid is er echter voor gekozen de beoogde bijdrage aan diversiteit op het niveau van de Noordvleugel apart te benoemen (zie de laatste ambitie). Ambities zijn niet onafhankelijk van elkaar. De vraag is hoe ver die samenhang al binnen de ambities tot uitdrukking wordt gebracht. Zo is in een van de sessies de volgende ambitie benoemd: "Almere streeft naar een grotere diversiteit in de samenleving door een divers aanbod van woningen en bedrijfshuisvesting, het bevorderen van persoonlijke ontwikkeling en kwalificaties, het bevorderen en ondersteunen van sociale netwerken en cultureel uitwisseling tussen en binnen groepen, onder meer door het scheppen van een divers, veilig Monitoring Almere 2.0 13
en levendig publiek domein". Omdat een dermate complexe ambitie nauwelijks te monitoren is, is er voor gekozen om de ambities wat 'uit elkaar te rafelen', in de wetenschap dat de - op zich essentiële - samenhang onderwerp kan zijn van beleidsanalyse (paragraaf 6). Indicatoren en doelstellingen Hieronder presenteren we bij de negen Almere 2.0 ambities een voorlopige set indicatoren. Voorlopig, omdat sommige indicatoren om nadere omschrijving of uitwerking vragen, ook rekening houdend met de indicatoren die in bestaande documenten gehanteerd worden (zie paragraaf 5). Voor enkele indicatoren zijn voorbeelden opgenomen van mogelijke concrete bestuurlijke doelstellingen, ten opzichte van het huidige Almere, of andere steden. Monitoring Almere 2.0 14
Ambitie Indicator Voorbeelden van mogelijke bestuurlijke doelstelling 1. De stad ontwikkelt een grotere diversiteit in types leefmilieus en woningen, met een toenemende kwaliteit van de leefomgeving. 2. De economie wordt meer divers en daarmee vitaler, met een aantrekkelijker vestigingsklimaat voor stuwende en bevolkingsvolgende sectoren en een toenemende werkgelegenheid. 3. Almere is via weg en OV voor bewoners en bedrijven steeds beter bereikbaar, zowel binnen de stad als met de regio. 4. Het aanbod van voorzieningen wordt groter, diverser en hoogwaardiger, en sluit steeds beter aan bij de behoeften van (huidige en toekomstige) inwoners. 5. Het groenblauwe raamwerk groeit in kwantitatief opzicht mee met de stad, en wordt gevarieerder en beter benut voor maatschappelijke functies (Growing Green City). 6. De samenleving wordt nog diverser, met een relatief sterke toename van nu nog ondervertegenwoordigde groepen (qua leefstijl, inkomen en leeftijd). % toename van nu nog schaarse woonmilieus: landelijk % toename van nu nog schaarse woonmilieus: hoogstedelijk Ontwikkeling WOZ-waarde woningen in de tijd Toename score op woontevredenheid inwoners Kwaliteit stad vergeleken met andere steden: plaats op de Woonaantrekkelijkheidindex Stijging arbeidsplaatsen tov beroepsbevolking Ontwikkeling private investeringen en nieuwe vestigingen bedrijven van elders Aantal starters (incl zzp-ers) per 1000 beroepsbevolking + (door)ontwikkeling van starters Toegevoegde waarde per werkend individu Aandeel stuwende (exporterende) en bevolkingsvolgende (bestedingen binnen stad) sectoren in economie Bereikbaarheid per auto Almere - regio (reisduur, capaciteit, kwaliteit) Bereikbaarheid per OV Almere - regio (reisduur, capaciteit, kwaliteit) Kwaliteit auto infrastructuur binnen stad (reisduur, capaciteit, kwaliteit) Kwaliteit OV infrastructuur binnen stad (reisduur, capaciteit, kwaliteit) Toename kwantiteit en diversiteit onderwijs (gehele keten) Ontwikkeling bovenlokale voorzieningen voor sport en cultuur en gebruik daarvan. Ontwikkeling bovenlokale en hoogwaardige voorzieningen zorg Aantal ha natuur en water afgezet tegen aantal inwoners Biodiversiteit Ruimte voor maatschappelijke functies Aandeel van nu nog ondervertegenwoordigde groepen (naar leeftijd, inkomen) in bevolking Sociale stijging groepen (opwaarts mobielen) Migratiestromen binnen Almere en ten opzichte van regio (instroom, uitstroom) Woonaantrekkelijkheidsind ex: van plaats 36 nu naar plaats in top 20 in jaar... Vergelijking ontwikkeling WOZ Almere en andere steden Zie schijf in A2.0 Streefcijfer werkgelegenheid: 100.000 arbeidsplaatsen erbij Sociaal-economische index gemeenten: van plaats 32 nu naar plaats in top 10 in jaar... Index toplocaties: van plaats... nu naar plaats... in jaar... Vergelijking met andere steden: positie bij cultuur van plaats 49 nu naar plaats in top 10 in jaar... Naar kwaliteit en kwantiteit hoort Almere bij de top in de Noordelijke Randstad. Monitoring Almere 2.0
Ambitie Indicator Voorbeelden van mogelijke bestuurlijke doelstelling 7. Er wordt een omgeving gecreëerd Aandeel particulier opdrachtgeverschap waarbinnen initiatieven van bedrijven, Aantal gerealiseerde bewonersinitiatieven burgers en instellingen steeds meer ruimte krijgen. Mate van gebruikmaking faciliteiten Excellent gastheerschap 8. Energie- en watersystemen worden duurzamer. 9. Almere's vestigingsmilieu voor wonen, werken en recreëren (zie bovenstaande criteria) kent een eigen profiel, met kwaliteiten die bijdragen aan de gewenste diversiteit en dynamiek binnen de Noordvleugel. Mate van energieneutraliteit Almere s watersysteem is veilig en voldoet aan de waterladder Aandeel stadslandbouw Ontwikkeling woonmilieus die elders in de Noordvleugel niet of te weinig kunnen worden gerealiseerd Ontwikkeling werkmilieus die elders in de Noordvleugel niet of te weinig kunnen worden gerealiseerd Ontwikkeling van groene en blauwe infrastructuur die elders in de Noordvleugel niet of te weinig kunnen worden gerealiseerd Almere (45%) energieneutraal in 2025 Monitoring Almere 2.0 16
5. Data verzamelen Monitoren 'in enge zin' behelst het verzamelen van data over de feitelijke ontwikkeling van de stad in de komende jaren, om zo regelmatig te kunnen beoordelen in welke mate de bestuurlijke ambities voor Almere 2.0 gerealiseerd worden. Die data hebben betrekking op de in hierboven benoemde indicatoren voor Almere zelf, en - waar andere gemeentes als benchmark zijn gekozen - selectief voor andere gemeenten. Met die data over indicatoren wordt direct duidelijk in welke mate doelstellingen per indicator worden gehaald, en - op een hoger aggregatieniveau - in welke mate de negen bestuurlijke Almere 2.0 ambities verwezenlijkt worden. Voor het vergaren van data over de feitelijke ontwikkeling van de stad zal volop gebruik worden gemaakt van bestaande bronnen. Denk aan de Sociale Atlas van Almere, de Atlas voor Gemeenten (met vergelijkingen met andere steden), de Kamer van Koophandel voor specifieke economische indicatoren, etc. Er wordt een matrix opgesteld welke bron voor welke indicator data gaat leveren. Waar specifieke data niet te ontlenen zijn aan bestaande bronnen, kan gedacht worden aan bijvoorbeeld een onderzoekspanel. Er is niet één bron die als Monitoring Almere 2.0 kan dienen Gezien de breedte en de aard van de set van Almere 2.0 ambities, indicatoren en doelstellingen, kan niet één van de nu beschikbare bronnen dienen als Monitoring Almere 2.0. Wel kunnen vele van de bestaande bronnen benut worden. De realisatie van Almere 2.0 heeft betrekking op de ontwikkeling van Almere vanaf 2010. Dit vertaalt zich in de noodzaak van een goede nul-meting voor Almere 2.0 met dat jaar als referentie. De ervaringen met het uitvoeren van de nul-meting kunnen aanleiding zijn om de set van ambities, indicatoren en doelstellingen nog eens kritisch tegen het licht te houden. Monitoring Almere 2.0
6. Analyseren Juist voor een bestuurlijke tafel als Stuurgroep Almere 2.0 is van belang om monitoringuitkomsten te duiden en verklaren. Deze analyses kunnen betrekking hebben op vragen zoals: verklaringen voor het al dan niet halen van de ambities; de samenhang die bestaat tussen de ontwikkeling op de verschillende indicatoren; de ontwikkeling van indicatoren in de tijd ("meetinstrument van ontwikkeling"); bijdrage van Almere aan concurrentiepositie Noordvleugel; ruimtelijke dynamiek op schaalniveau Almere en Noordvleugel; de effecten van de uitvoering van de IAK2 afspraken op de realisering van de doelstellingen. Monitoring Almere 2.0 18
7. Rapporteren Er komt een jaarlijkse rapportage over Monitoring Almere 2.0 aan de Stuurgroep Almere 2.0. Sommige ambities zullen elk jaar aan bod komen. Andere ambities vragen om het volgen van de ontwikkeling van de stad op langere termijn, en daarbij past een wat minder frequente rapportage. Daarbij kan in de rapportage in het ene jaar de nadruk gelegd worden op de ene ambitie, en in de volgende rapportage op een andere. Uitgangspunt is dat de Monitoring gedurende de uitvoering van Almere 2.0 operationeel moet zijn. De rapportage voor Monitoring Almere 2.0 zal compact en toegankelijk zijn. Een aantrekkelijke wijze van presenteren is gewenst, met cijfers in bijlagen. We zien een aantal voorbeelden in de praktijk die een inspiratiebron kunnen zijn (zie Bijlage 2): De Sociale Index Rotterdam heeft een vorm die goed aansluit bij de structuur van Monitoring Almere 2.0: een binnenschil met een aantal hoofdambities en een buitenschil met meer concrete indicatoren. Met kleuren kan aangegeven worden of ambities al dan niet worden gehaald. De Provincie Flevoland gebruikt onder meer balkenschema's die duidelijk maken hoe het voorzieningenniveau zich verhoudt tot andere provincies. Beelden van AMO richten zich op de verbeelding van dynamiek, voor Almere 2.0 te vertalen in migratie- en reisstromen binnen Almere en met de Noordvleugel. Hieruit wordt een vorm opgesteld die optimaal aansluit bij de monitorings- en onderzoeksvragen van Monitoring Almere 2.0. Na enkele rapportages zal een evaluatiemoment bepaald worden voor Monitoring Almere 2.0: wordt de bestuurlijke informatiebehoefte gedekt, loopt de data verzameling zoals gedacht, en blijven de kosten binnen het afgesproken budget? Monitoring Almere 2.0 19
8. Vervolgacties Om tot een werkende monitor te komen zijn nog een aantal vervolgstappen nodig: 1. Uitwerken van de indicatoren tot meetbare en presenteerbare gegevens door: a. De definitieve set van indicatoren bepalen. b. De gewenste score (tov huidige situatie Almere of andere steden) te bepalen c. De te gebruiken brongegevens bepalen d. Samenstellen van de score per ambitie op basis van de brongegevens zodat per indicator vastgesteld kan worden in welke mate de doelstellingen van de 9 ambities gerealiseerd worden 2. Na bestuurlijke vaststelling van de set van ambities, indicatoren en doelstellingen, uitvoeren van nul-meting Monitoring Almere 2.0. 3. Een voorstel uitwerken over de vorm van rapportage en verbeelding, om te beginnen voor de nul-meting. 4. Het uitvoeren van een nulmeting. Monitoring Almere 2.0 20
Bijlage 1: Deelnemers workshops Dit document is in een gezamenlijk proces van Almere, provincie en Rijk ontwikkeld in drie bijeenkomsten in juni/juli, gebruik makend van eerder vergaarde inzichten. Aan interne workshops op 26 juni en 1 juli hebben (geheel of gedeeltelijk) deelgenomen: Renze Borkent Arnica Derkink Frank Kramer Rogier Koreman Hinne Paul Krolis Erwin Lindeijer Wiebe Oosterhoff Bram du Saar Laetitia Vos Harry Zondag DSO/S&R DMO/Leren DSO/Wonen DMO/Sport DSO/EZ DSO/R&W DSO/S&R RRAAM-team Provincie Flevoland DSO/S&R Marie-José Deckers en Ward de Meulemeester Almere 2.0 Rogier van der Wal trekker Monitoring Almere 2.0 Michiel van Pelt voorzitter van de bijeenkomst Bij de expert meeting op 4 juli waren aanwezig: Drs. JaapJan Berg Prof. Taeke de Jong Prof. Arnold Reijndorp Prof. Joost Schrijnen Prof. Pieter Tordoir Sandra Konijn Mary Haselager en Laetitia Vos INTI TU Delft UvA, Han Lammers leerstoel Ruimte voor Ontwikkeling UvA RRAAM-team Provincie Flevoland Ward de Meulemeester, Wiebe Oosterhoff, Rogier van der Wal Almere 2.0 Michiel van Pelt voorzitter van de bijeenkomst Monitoring Almere 2.0 21
Bijlage 2: Inspirerende voorbeelden van monitoringsbeelden Monitoring Almere 2.0 22