Boomkwekerij e klimaatveraderig Voldoede e schoo gietwater iet vazelfspreked Bijzoder gebied, bijzodere teelt Boskoop e omgevig is i vele opzichte ee markat gebied. Vaaf 1200 is het vee i lage, smalle kavels verkaveld va 1.250 m lag e vaak maar zo 15 m breed (Cope-verkavelig). Het veegebied is iet afgegrave te behoeve va de turfwiig, zoals i Reeuwwijk e Nieuwkoop wel is gedaa. Rede daarvoor is de abije liggig va het riviertje De Gouwe (u ee kaaal). Hierdoor was het vee qua samestellig mider geschikt als bradstof De sierteeltsector die er sids de 12e eeuw is otstaa, heeft de laatste jare veraderige doorgemaakt. Er zij vooral kasse bijgekome e de teelt i potte e cotaiervelde heeft ee grote vlucht geome. Hiermee is de afzet va producte iet meer afhakelijk va Greeport regio Boskoop staat beked als het het ajaar maar ka vrijwel het gehele jaar door plaats- oudste cetrum voor de boomkwekerij va we- vide. Ook heeft het product i de pot e uit kasse ee reldfaam. De kwekers i het gebied producere hogere sierwaarde. Het vervoer gebeurt u over de weg i plaats va over het water zoals vroeger. Er zij veel slote op ogeveer 7% va het Nederladse areaal ee gedempt waardoor de maatvoerig va de kavels is vera- derde va de productiewaarde. De totale pro- derd. Desodaks is het middeleeuwse verkaveligspatroo ductiewaarde va Nederlad bedroeg i 2011 ogeveer 590 miljoe euro. De Greeport heeft ee belagrijke fuctie i de hadel e export va Nederladse boomkwekerijproducte. Boomkwe- og steeds herkebaar. Het slootwaterpeil i Boskoop staat te opzichte va adere veegebiede hoog. Het gemiddelde slootwaterpeil is circa 20 cm beede het maaiveld. Bij ee lage waterstad oxideert er meer vee e daardoor daalt de bodem. Ee groot deel va de bovegrod va kerijgewasse stelle hoge eise aa de watervoorzieig e kwaliteit. I het bijzoder pot- e cotaierteelte zij gevoelig voor watertekort e voor verziltig va het oppervlaktewater, probleme die toeeme door klimaatveraderig. Aavoer va zoet water uit Utrecht, extra waterbufferig i het gebied e iovaties i verhogig va de waterefficiecy biede perspectieve voor de toekomst va Greeport regio Boskoop. 6 jui 2012 - Boomkwekerij e klimaatveraderig 1
Boskoop bestaat imiddels iet meer uit het oorsprokelij- Te droog is te zout ke vee. Same met de plate verdwijt er grod uit Bos- Het hoogheemraadschap va Rijlad reageert op het koop dat de telers aavulle ( opvare ) met veegrod watertekort door water uit de Holladsche IJssel via het va elders. Litbebouwige zij itegraal oderdeel va gemaal i Gouda het gebied rod Boskoop i te late het gebied, hetgee karakteristiek is voor omliggede strome. I ee gemiddelde zomer gaat dit om 40 tot 60 veeweidegebiede. I recete jare zij hadel, logistiek miljoe m³ rivierwater. De helft is odig om de watersta- e keis zeker zo belagrijk geworde als de bomekwe- de op peil te houde. De adere helft om zout kwelwater kerij zelf. Bie de Greeport zij ieuwe teeltmethode dat uit de polders i de omgevig komt e iet door de i otwikkelig. Op ee kwart va het gebied zij de be- boomkwekerij ka worde gebruikt, weg te spoele. drijve overgegaa va vollegrodsteelt aar de iet va I ee jaar tijd spoelt het hoogheemraadschap gemid- volle grod afhakelijke pot- e cotaierteelt. deld 180 miljoe kg zout het gebied uit. Maar i zeer droge zomers stroomt er te weiig water door de riviere. Het klimaat veradert Het zoute zeewater ka da verder ladiwaarts kome I het droge voorjaar va 2011 bleek i ee paar maade waardoor het rivierwater verzilt. Het waterschap moet het wat de klimaatveraderig voor Boskoop e omgevig zoute kwelwater uit de bodem va de diepe polders blij- ka betekee. I de periode half jui was er ee erstig ve wegpompe aar de Gouwe e de Holladsche IJssel. tekort aa rege. Als het zoutgehalte i de rivier bove 250 mg chloride per De vrees was dat het tekort og groter zou worde da liter komt, moet de waterilaat bij Gouda sluite omdat i 1976. Maar i jui 2011 bego de atste zomer va de het slootwater da lagzaam aa ook te zout wordt. eeuw e was er juist te veel water. I het huidige klimaat Verschillede sierteeltgewasse lope schade op aa hebbe we ee kas va 1:10 op ee droog jaar als 2003 bladere e wortels als er te veel zout i het gietwater e 1:89 voor de recorddroogte va 1976. Volges de meest zit. Droogte ka ook gevaarlijk zij: veedijke worde waarschijlijke klimaatsceario s eme deze kase toe. mider stabiel. Als het iet aders ka, zal het Hoogheem- Volges het W+-klimaatsceario zal ee jaar als i 2003 ge- raadschap va Rijlad desoods brak water uit de middeld ees i de twee jare voorkome e stijgt de kas Holladsche IJssel gebruike om de dijke at te houde. voor ee record droog jaar aar 1:22 jaar. De totale water- Dat was odig i de extreem droge zomer va 2003. vraag eemt oder het W+-sceario met zo 25% toe. De hogere watervraag op zichzelf is iet het probleem, wel de lagere droogteperiode i voorjaar e zomer. Kas op (extreme) droogte 50% 40% Huidig klimaat 30% W 2050 W+ 2050 Kleischalige Wateraavoer redt het iet altijd 20% Het Hoogheemraadschap va Rijlad heeft i samewerkig met het aagrezede Hoogheemraadschap De 10% Stichtse Rijlade ee oplossig otwikkeld om zoet water uit het Amsterdam Rijkaaal e de Oude Rij i de 0% Kas op ee jaar als 2003 Kas op ee jaar als 1976 provicie Utrecht aar Boskoop te leide: de Kleischalige Wateraavoer (KWA). Hiermee komt 6.900 liter water 6 jui 2012 - Boomkwekerij e klimaatveraderig 2
per secode bij Bodegrave het gebied i. Deze extra aa- Water i de polder? voer is i 2003 voor het eerst gebruikt e opieuw i 2011. I de jare 90 va de vorige eeuw e i 2006 is er al I 2003 bleek dit iet voldoede e toe is ook water uit gestudeerd op ee waterbuffer i de Middelburg- e het IJsselmeer aar het gebied gebracht. Tempelpolder, direct te ooste va het boomkwekerijgebied i Boskoop. Het eerste pla om de hele polder te Natuurgebiede zoals de Reeuwijkse e Nieuwkoopse Plas- gebruike als wateropslag stuitte op techische bezware, se, die oherstelbaar zoude beschadige als ze water- koste voor versterkig va de waterkerige e maat- tekort hebbe make als eerste aaspraak op het KWA- schappelijke weerstad. Het pla uit 2006 voor bergig water. Daara volge de locaties waar drikwater wordt i gedeelte va de Middelburgpolder of ee deel va gewoe. Da pas zij de boomkwekers va Boskoop de Tempelpolder had extra zoetwater voor de boomteelt aa de beurt e daara volge akkerbouw e graslad. I moete oplevere e ee afame va de zoute kwel, de gezamelijke studie va de provicie Zuid-Hollad, het waardoor de waterkwaliteit i de Gouwe verbetert; mi- Hoogheemraadschap va Rijlad e de aagrezede der chloride i het uitgemale water. Nadele zij dat het provicies e waterschappe is oderzocht hoe gebied buite het bassi atter wordt, met waterschade het watertekort zich bij klimaatveraderig otwikkelt. aa gewasse e water i kruipruimtes va woige tot De watervraag eemt afhakelijk va het klimaatsceario gevolg. Grootste bezwaar was echter dat de bestaade toe met 4% (W-sceario) tot 25% (W+-sceario). Dat komt waterkerige rod de polder de druk iet aakue e door mider eerslag i de zomer, meer verdampig door voor circa 4 miljoe euro versterkt moete worde. Ee hogere temperature. ieuwe gedachte die tijdes ee otwerpatelier va de gemeete Boskoop e het Miisterie va Ifrastructuur Zorge voor eige water e Milieu i 2012 is otstaa, gaat uit va waterbergig De sector voorziet i de meeste jare goed i de eige be- i ee smalle strook i de westrad va de Middelburg- hoefte aa water door het gebruik va slootwater e ee polder. Die ket mider adele, maar buffert ook mider voorraadbassi bij kasse e bij geslote pot- e cotai- water. Voorlopig lijkt het er iet va te kome, maar voor erteelt. I ee gewoo jaar heeft de sector doorgaas ge- de toekomst is het verstadig om de optie va water i de oeg gietwater als de tuiders ee bassi op eige terrei polder ope te houde als er vaker extreem droge perio- hebbe va 1.200 m³ (1,2 miljoe liter) per ha teeltgrod. des kome door de klimaatveraderig. I ee extreem droog jaar als i 1976 kome de boomkwekers volges de modelberekeige va de provicies e hoogheemraadschappe 6.000 m³ tekort; i ee droog jaar als 2003 kome zij 4.000 m³. Dat tekort moet aagevuld worde uit oppervlaktewater of door ekele telers met het oppompe e zuivere va grodwater. Waterbergig i polder e kwekerijgebied Ee adere maier om voldoede zoet water voor de sector te beware is het irichte va gietwaterslote, grotere bassis op de kwekerije of cetrale waterbassis. Dit kost uiteraard ruimte i het kwekerijgebied e geld voor de aaleg. Daarom is het ee optie om ook te kijke aar ee buffer buite het teeltgebied i de abijgelege polder. Waterbergig i ee smalle strook va de Middelburgpolder of i ee groot gebied 6 jui 2012 - Boomkwekerij e klimaatveraderig 3
Pilotproject i Zuidwijk sloot tusse de kavels is ee mogelijkheid. Of het plaatse De gemeete Boskoop is i 2010 same met de sector va ee groot waterbassi op de kavel va de buurma ee project gestart om het zuidoostelijke deel va het die het bedrijf beëidigt e dat veradert i ee water- boomkwekerijgebied, Zuidwijk, i de Gouwepolder te kavel. Deze ideeë zulle op ladbouwkudig, ecoomi- herstructurere. Naast het uitvoere va studies is er met sche, orgaisatorische e ladschappelijke ipasbaarheid de oderemers samegewerkt aa het otwikkele va getoetst moete worde. maatregele e proefprojecte, gericht op ee duurzaam productieproces, ruimtelijke heririchtig e schaalvergrotig, beutte va de kase voor recreatie e werke aa ee betere otsluitig va het gebied. De realisatie is imiddels gestart. Na 2012 is het aa de oderemers om het verder op te pakke. De gemeete gaat verder met de plae voor ee rodweg e waterbergig i combiatie met groe. Eé va de proefprojecte is ee experimet met ee drijvede teeltvloer op ee gietwatersloot. Oder de vloer is ruimte voor waterbergig. De vloer ka zowel i ee bestaade sloot toegepast worde, als op ee ieuw waterbassi. Schematische voorstellig drijvede teeltvloer Oplossige i de sector op de ageda Ee oderzoek va AAQ uit 2012 i opdracht va de pro- Otwerpatelier Greeport Regio Boskoop vicie oder de telers geeft ee reeks oplossigsrichtige Begi 2012 vode twee otwerpateliers plaats voor het aa die de sector deels al toepast e verder ka oppakke. otwikkele va oplossige voor de zoetwatervraag Schaduwhalle e waterdruppelaars zorge voor zuiiger i de Greeport. Er is daarbij opieuw gekeke aar omgaa met water. Met opslag i bovegrodse bassis mogelijkhede voor bufferig i de polder buite het e aparte gietwaterslote is er ee grotere voorraad voor sierteeltgebied. Teves zij voorbeelde uitgewerkt om droge tijde. Ee verieuwede oplossig om og verder meer water vast te houde i het boomkwekerijgebied te oderzoeke is het opslaa va water 20 tot zelf. Daarbij is gedacht aa de toekomstige otwikkelig 30 m oder de grod (i ee aquifer). I de droogmakerij i de sector. Die verwacht dat er i de komede 10 jaar de Noordpolder waar pot- e cotaierteelt plaatsvidt ee schaalvergrotig plaatsvidt va ruim 500 bedrijve is deze techiek iet toepasbaar, maar i het veegebied va ogeveer 2 ha aar 200 bedrijve met ee gemiddelde is het iet uitgeslote. Maar het ka iet direct i de grootte va circa 5 ha. Dat zou ruimte moete biede voor odergrod, zoals u i de kassegebiede i Westlad e het samevoege va percele, grotere efficiëtie i de Oostlad op proef gebeurt (zie factsheet glastuibouw). teelt e ruimte voor extra waterbergig. Bijvoorbeeld door Adere opties zij het aavoere va water uit de riool- het geregisseerd samevoege va meerdere percele waterzuiverig, of het beutte va ruw Maaswater aast e achter elkaar. Hierbij is als iovatieve optie be- uit de Duealeidig die lags de A12 aar Scheveige dacht dat de teler ee ieuw variabel waterpeil aahoudt loopt. Het otzoute va oppervlaktewater is ook ee oafhakelijk va het peil va het hoogheemraadschap. techische mogelijkheid, maar laat als restproduct brij Het bedrijf zorgt da voor eige bergig va overtollige achter, dat moet worde afgevoerd. I de pot- e co- eerslag. Ook het gezamelijk verbrede va de achter- taierteelt, zeker waar me water recirculeert, zij er 6 jui 2012 - Boomkwekerij e klimaatveraderig 4
mogelijkhede voor zuiiger omgaa met water e voor het vergrote va de eige opslag. Bij pot- e cotaierteelt op ee doorlaatbare bodem is er gee mogelijkheid voor hergebruik va water. Bedrijve met die teeltwijze krijge het steeds moeilijker. Voor teelt i de volle grod dekt me ook aa aapassige i de teeltwijze door i het ajaar te plate i plaats va het voorjaar, overgaa op plate die mider water gebruike e op plate die i het attere ajaar groeie. Met deze aapassige blijft kweke op de veegrod mogelijk. Perspectief voor de sector De studies drage bij aa het besef dat voldoede zoet Actieprogramma Klimaat e Ruimte Dit is éé va ege factsheets va het Actieprogramma Klimaat e Ruimte 2007-2011 va de provicie Zuid-Hollad. De factsheets omvatte de izichte va vier jaar werke aa klimaatadaptatie i ZuidHollad. Zij zij bedoeld voor belagstellede e oze collega s die het omgaa met klimaatveraderig i hu dagelijkse werk zulle overeme. Oderwerpe die aa de orde kome zij: glastuibouw, ladbouw, boomteelt, atuur, recreatie, woe, werke e recreëre i de Zuidvleugel, mobiliteit e waterkerige, besluitvormigsprocesse e ee koepeltekst over klimaatadaptatie. water iet altijd vazelfspreked is e dat iet allee te veel water ee probleem is. De sector moet zich bezie op de toekomst e het teket zich al af welke maatregele de sector zelf ka eme. Provicie, hoogheemraadschappe e het Rijk zulle moete beslisse of het ook op lage termij mogelijk blijft om i droge periodes water aar het gebied te brege. I het Deltaprogramma make zij i 2015 lagetermijkeuzes voor de waterverdelig i Nederlad. Broe Droogtebestedig West-Nederlad, provicie Zuid-Hollad 2011 Watervraag glastuibouw West-Nederlad e klimaatveraderig, Wageige UR 2011 Waterakkoord Kleischalige wateraavoervoorzieige Midde-Hollad, 2005 Waterbergig i Middelburg-Tempelpolder, TNO, 2006 Werkschrift Proeftui Klimaat Boskoop, Robbert de Koig Ladschapsarchitect BNT, 2012 Klimaatbestedige zoetwatervoorzieig Greeport Regio Boskoop, AAQ, 2012. Colofo Uitgave va de provicie Zuid-Hollad, 6 jui 2012 www.zuid-hollad.l Vormgevig e druk: bureau Mediadieste. Tekst: provicie Zuid-Hollad, NC Advies. 214846 6 jui 2012 - Boomkwekerij e klimaatveraderig 5