Tolichting bhrdominn In d wrld van d automatisring n informativoorzining wordt, naast systmontwikkling, ondrschid gmaakt tussn dri vormn van bhr: functionl bhr, applicatibhr n tchnisch bhr. W lichtn dz bhrdominn ondrstaand to. vraagzijd aanbodzijd ICT-infrastructuur rkncntrum xploitatiprspctif bhr n xploitati/ vrniuwing Tchnisch Bhr businss Functionl Bhr gbruikrs Applicatibhr applicatis informativoorzining ondrhoudsprspctif gbruiksprspctif applicatibhr, ondrhoud n vrniuwing systmignaar informati/ functionl bhr Figuur 1: d bhrdominn a. Functionl bhr of Businss Informati Functionl bhr vormt d vraagkant van informatitchnologi (IT) / informativoorzining (IV). Functionl bhr is namns d gbruikrsorganisati vrantwoordlijk voor ht ondrstunn bij ht gbruik van d informativoorzining n voor ht in stand houdn n aansturn van d informativoorzining. Functionl bhr vrtgnwoordigt d vraagorganisati op ht gbid van d informativoorzining n stuurt d aanbodorganisati van IT (Applicati n Infrastructuur) aan. Spcifik takn zijn ondr andr: ht ondrstunn van d gbruikrs bij ho mn d informativoorzining mot gbruikn; ht aangvn ho d informativoorzining ruit mot zin; ht bhrn van ht budgt voor IT/IV n, in ovrlg mt ht businss, vrzorgn van d priorititsstlling n budgtbpaling tn aanzin van IT; d aansturing van d IT-lvrancirs n ht bwakn van d dinstvrlning; ht makn van lang trmijnblid van d informativoorzining. Functionl bhr knt mn ook ondr namn zoals Product, Procs n Informati. Mstal wordt di laatst trm gbruikt voor d tactisch (sturnd) n stratgisch (richtinggvnd) activititn binnn ht aandachtsgbid n Functionl bhr voor d oprationl (uitvornd) takn. Om vrwarring t voorkomn gbruikn wij in ht vrvolg van dit documnt d trm Businss Informati (BIM), waarbij w dan zowl d uitvornd (oprationl)
vrantwoordlijkhdn als d sturnd (tactisch) n richtinggvnd (stratgisch) vrantwoordlijkhdn van Functionl bhr n Informati bdoln. Businss Informati is vrantwoordlijk voor ht informatiblid n d informatiarchitctuur. Binnn Businss Informati knnn w functis als functionl bhrdr, ky-usr, informatimanagr, accptatitstr, informatianalist. Blangrijk drijfvr voor Businss Informati is dat d informativoorzining d businss zo god moglijk mot ondrstunn n moglijk makn. En lidnd motif is customr intimacy : ht knnn n ondrstunn van ht bdrijfsprocs van d gbruikrsorganisati. Daarnaast is n lidnd motif: bst buy : di aanschaf don di nodig n nuttig is voor d businss tgn zo gunstig moglijk voorwaardn. Businss Informati btrft dus zowl d uitvornd activititn op ht trrin van d vraag van informativoorzining alsook d sturnd n richtinggvnd activititn. Ht is dat dl van n organisati dat zich bzig houdt mt d sturing van d informativoorzining, ht vormgvn n aanpassn rvan n ht in stand houdn n bwakn van d wrking van d informativoorzining. Hirbij gaat ht nit om tchnik, maar om d bdrijfsmatig kant n ht logisch gbruik rvan. Businss Informati vormt dus d vraagorganisati vanuit d businss (gbruikrsorganisati) voor d productifactor informativoorzining n bpaalt dus d bhoftn voor d informativoorzining op kort, middllang n lang trmijn, grlatrd aan d kostn rvan, d batn, d aansluiting richting bdrijfsprocs, d tvrdnhid van d gbruikrs n. b. Applicatibhr of Applicati D twd partij op ht gbid van IT/IV-bhr is ht Applicatibhr. Evnals d hirop volgnd partij (Tchnisch bhr) is dit n aanbidnd (lvrancirs-) partij. Applicatibhr houdt zich bzig mt d instandhouding (ht bhrn) n d aanpassing (ondrhoudn of intgrrn) van applicatis (informatisystmn) n ggvnsstructurn. D applicatis kunnn zowl maatwrksystmn zijn, spciaal gbouwd voor n klant/afnmr, als pakkttn n zlfs n combinati rvan. D basisprogrammatuur zoals compilrs n drivrs valln ondr ht rgim van tchnisch bhr. Applicatibhr btrft zowl bhractivititn als ondrhoudsactivititn. Eignlijk zou j dus motn spkn ovr applicatibhr n ondrhoud. Omdat d trm applicatibhr daarm n nogal uitvornd klank hft, trwijl r naast uitvornd takn ook zr tactisch n stratgisch takn ondr valln, maar ook omdat applicatibhr wliswaar bhrtakn hft (gmiddld voor zo n 20% van d tijd), maar mt nam ondrhoudstakn (zo n 80%), sprkn w in dit documnt ovr Applicati (AM), waarbij w dan zowl bhr als ondrhoud bdoln n zowl d uitvornd (oprationl) vrantwoordlijkhdn als d sturnd (tactisch) n richtinggvnd (stratgisch) vrantwoordlijkhdn van Applicatibhr n ondrhoud. Applicati is vrantwoordlijk voor d ontwikkl- n applicatiarchitctuur. Binnn Applicati knnn w functis als ontwrpr, programmur/ ontwikklaar n tstr. Blangrijk drijfvr voor Applicati is dat wnsn n isn tn aanzin van d functionalitit van applicatis vanuit d businss of vanuit andr partijn ffctif n fficiënt motn wordn doorgvord. Ook hir is customr intimacy n lidnd motif, maar ook conomy of scal is aan d ord: pakkttn of ASP-oplossingn zijn nu nmaal godkopr dan maatwrk. c. Tchnisch bhr of Infrastructuur D drd vorm van bhr is Tchnisch bhr. Dz vorm van dinstvrlning houdt zich bzig mt ht bhrn n vrniuwn van d infrastructuur. D infrastructuur bstaat uit all apparatuur, communicatiinfrastructuur n standaard- of basisprogrammatuur di noodzaklijk is om informatisystmn (applicatis) t kunnn draain. D infrastructuur kan bstaan uit d wrkplkkn, computrs (srvrs), ntwrkn, ghugnopslag, tc., maar ook uit ht databassystm, compilrs, drivrs tc..
Grofwg ondrknnn w binnn ht domin van tchnisch bhr d volgnd lagn: i. communicati n ntwrkn; ii. infrastructuur, hardwar; iii. databass n oprating systms; iv. intgrati n brichtnsoftwar; v. applicati ontwikklsystmn. Tchnisch bhr ondrhoudt n bhrt zowl d xploitati-infrastructuur als d ontwikkl- n tstinfrastructuur (dat laatst samn mt n in opdracht van applicatibhr). Tchnisch bhr is vrantwoordlijk voor d xploitatiarchitctuur. Binnn Tchnisch bhr knnn w functis als systmbhrdr, oprator, hlpdskmdwrkr, ntwrkbhrdr, platformbhrdr, scurity officr. Blangrijk drijfvr voor Infrastructuur is ht hbbn van n stabil infrastructuur tr ondrstuning van d informatihuishouding. Lidnd motivn zijn oprational xcllnc n conomy of scal : ho mr procssn r draain op d infrastructuur ds t godkopr is ht pr transacti. Dit is n van d drivrs voor uitbstding. D btrouwbaarhid mot in ord zijn n d concurrnti vindt vooral plaats op basis van d prijs. Door middl van schaalvrgroting kan d dinstvrlning godkopr aangbodn wordn, aangzin schaalvoordln bhaald kunnn wordn. In lijn mt d trmn Businss Informati n Applicati hbbn w ht vanaf nu of Infrastructuur (IM), waarbij w zowl d oprationl als d tactisch n stratgisch takn aanduidn. Tolichting modlln voor srvic a. ITIL ITIL is ht wrldwijd public domain modl voor IT-srvic. ITIL was ht acronym voor IT Infrastuctur Library, maar thans wordt ITIL nooit mr als zodanig uitgschrvn. ITIL is ontwikkld in England n gmngod in vrijwl d hl wrld. D spriding is in England n Ndrland ht grootst maar ook in divrs andr landn in n buitn ht Engls taalgbid wordt ITIL gbruikt. Vrijwl all organisatis in Ndrland di its op ht gbid van IT don knnn n gbruikn ITIL, al is ht vaak alln maar in naam. ITIL is ontstaan als n vrzamling bst practics op ht gbid van IT infrastructuurbhr di zijn gbundld in d ITIL-bibliothk. ITIL n gdachtgod is in bokvorm in Ndrland bgin ngntigr jarn van d vorig uw vrschnn. In 2007 is ht modl radicaal vrniuwd: ITIL v3. In ITIL v3 zijn grotndls dzlfd procssn opgnomn als in ITIL v2, maar r zijn ook nkl procssn vrdr uitgsplitst n aan togvogd n d bnadring is andrs: ITIL v3 gaat uit van d lvnscyclus van dinstn: ontwrp, transiti n oprati. Inmiddls is r n upgrad op ITIL v3: ITIL 2011. Howl d bhrdr van ITIL zgt dat r winig vrandrd is t.o.v. ITIL v3, vrschillnd d mningn daarovr. Vl schma s zijn vrandrd, r zijn wr 4 procssn bijgkomn (afgsplitst) n r zittn mr voorbldn in. Voor organisatis mt winig rvaring mt ITIL blijkt dat ITIL v3 zr lastig in t vorn is n mindr hrknbaar dan ITIL v2. Vl organisatis hbbn r (voorlopig?) voor gkozn om nit ovr t stappn naar ITIL v3. Voor ITIL 2011 zin w htzlfd bld. In ht ITIL-modl zijn all procssn bnomd voor IT Srvic, dus ook voor ht domin applicati. Grlatrd aan ht ITIL-modl is n intrnational ISO-norm ontwikkld: d ISO/IEC 20000.
ITIL v2 zit r als volgt uit: T h B u s i n s s Th Businss Prspctiv Planning to Implmnt Srvic Managmnt Srvic Dlivry Srvic Managmnt Applications Managmnt Srvic Support Scurity Managmnt ICT Infrastructur Mgt T h T c h n o l o g y Figuur 2: ht ITIL v2-modl Voor d volldighid tonn w hir ook ht ITIL v3 plaatj: Figuur 3: ht ITIL v3-modl D organisati di ITIL bhrt is OGC (voorhn: CCTA), d organisati di o.a. ook Princ2 bhrt. Vrdr wordn ht gdachtgod n d bst practics vrsprid door ITSMF. In Ndrland: ITSMF Ndrland. Voor mr informati zi: www.itsmf.nl.
b. ASL: Application Srvics Library ASL is ht public domain modl voor Applicati Managmnt (applicatibhr n ondrhoud). ASL is ontwikkld in Ndrland n daar gmngod. D spriding buitn Ndrland is op wrldschaal klin, maar wl groind. Grot organisatis in Ndrland di ASL gbruikn zijn o.a. Ordina, CapGmini, Politi, Dfnsi, Achma, ASR (voorhn Fortis vrzkringn), Hijmans, UWV n ht Ministri van Financiën. Grlatrd aan ht ASL-modl is n NEN-norm voor applicati ontwikkld: d NEN 3434. Sinds 2008 loopt r n trajct om d NEN 3434 op t waardrn tot n intrnational ISO-norm: d ISO 16350. Ht ASL-modl n gdachtgod is in bokvorm in 2001 vrschnn. Vanaf dat momnt zijn ook vl bst practics op ht gbid van ASL vrzamld. In 2008 is ht modl nigszins, maar d thortisch bschrijving in hogr mat, vrniuwd: ASL2. In ht ASL-modl zijn all procssn bnomd voor Applicati: zowl op richtinggvnd nivau als op sturnd n uitvornd nivau. Ht modl zit r als volgt uit: OCM Account & markt Supplir Cust- org stratgy ACM Capabilitis Srvic dlivry Tchnology ICT-stratgy Application lifcycl Application portfolio Cust. Envr stratgy Sturnd procssn Contract Planning n control Kwalitits Financil Lvrancirs Bhr Gbruiksondrstuning Continuititsbhr Vrbindnd procssn Wijzigingn bhr Impact analys Ontwrp Ondrhoud & vrniuwing Ralisati Configurati bhr Oprationl ICT-sturing Pro gramma bhr n -distributi Implmntati Tstn Figuur 4: ht ASL-modl D organisati di ASL bhrt n ht gdachtgod n d bst practics vrspridt is d ASL BiSL Foundation. Voor mr informati zi: www.aslbislfoundation.org. c. BiSL: Businss information Srvics Library BiSL is ht public domain modl voor Businss Informati (functionl bhr n informati). BiSL is ontwikkld in Ndrland n daar inmiddls gmngod. D spriding buitn Ndrland is rg klin, maar wl groind. Grot organisatis in Ndrland di BiSL gbruikn zijn o.a. Politi, Dfnsi, Achma, ASR (voorhn Fortis vrzkringn), Hijmans, UWV n ht Ministri van Financiën (inclusif Blastingdinst). Ht BiSL-modl n gdachtgod is in bokvorm in 2005 vrschnn. Vanaf dat momnt zijn ook vl bst practics op ht gbid van businss informati vrzamld n vrsprid.
In ht BiSL-modl zijn all procssn bnomd voor Businss Informati: zowl op richtinggvnd nivau als op sturnd n uitvornd nivau. D organisati di BiSL bhrt n ht gdachtgod n d bst practics vrzamlt n vrspridt is d ASL BiSL Foundation. Voor mr informati zi: www.aslbislfoundation.org. Ht modl zit r als volgt uit: Figuur 5: ht BiSL-modl d. Waarom 3 modlln? ITIL is ht, op wrldschaal, mst bknd n vrsprid modl voor IT-srvic. Wliswaar claimt ITIL ht hl vakgbid van IT, toch zit mn in d thori n in d bst practics vooral d ITinfrastructuur trug n past ht modl, naar onz mning, mindr op ht spcifik domin van applicati n nog mindr op ht IV- (dus nit IT-) domin van businss informati. D rst ASL-vrsi is ook in hog mat afglid van ITIL, maar dan ontdaan van d spcifik infraaspctn n aangkld mt d spcifik aspctn van applicati. Latr is BiSL aan dat twtal togvogd, waarbij opniuw lmntn van ITIL n ASL zijn glnd maar di zijn ook spcifik gmaakt n aangvuld mt d aspctn van Businss Informati. Ht rsultaat hirvan is dat mn in d dri modlln zowl ovrnkomstn n paralllln vindt als vrschilln. Enkl voorbldn: in all dri d modlln trft mn ht procs Wijzigingnbhr. Ht vrschil is chtr dat ht procs in d dri modlln andr bhrobjctn bhandlt n ook n nigszins andr invulling. Ht aanvragn van n wrkplk (pc mt standaard softwar n randapparatuur) is voor infrastructuur wl n wijziging (d configurati wijzigt) maar voor Businss informati nit (d functionalitit wijzigt nit);
binnn BiSL bstaat ht procs spcificrn. D btrft d spcificati van wijzigingsvrzokn vanuit bdrijfsprspctif. Voor Applicati zijn d spcificatis input (voor impactanalys, ontwrp n tstn) vnals voor infrastructuur. In ASL n in ITIL vindt mn dus gn procs dat Spcificrn ht. Wl kan mn zggn dat ht opstlln n ondrhoudn van ht Ontwrp n vorm van spcificrn is, maar dan nit ht spcificrn van d vraag maar ht spcificrn van d oplossing; in ASL zijn d ondrhoudsprocssn blangrijk omdat binnn applicati d applicatis (d configurati-itms) wordn aangpast. In ITIL zijn dz procssn nit zo duidlijk uitgwrkt: daar wordn d configurati-itms zlf nit aangpast, maar rdr aangschaft (w bouwn gn PC, maar schaffn di aan n (vr)plaatsn di). Howl r dus soms op gnrik nivau nig mat van ovrlap is, hantrn w d dri modlln naast lkaar, lk spcifik voor ht ign bhrdomin.