INHOUDSOPGAVE INLEIDING 1 Oscars verhaal: het eerste in een lange reeks 1 Situering 5 Probleemstelling 5 Methodologie 8 Werkwijze en opbouw 9 DEEL I BEGRIPSOMSCHRIJVING casus vanuit vijf invalshoeken Inleiding 11 I.1 Wat is een casus in de algemene betekenis van het woord? 12 I.2 Een casus als een verhaal 15 I.2.1 Enkele definities uit de narratologie 15 I.2.2 Een niet-casus als illustratie 16 I.2.3 Actoren in het verhaal 19 I.2.4 De inhoud en de vertelvorm 20 I.2.5 De kwestie van de spanning in het verhaal 21 I.2.6 De functie van verhalen voor mensen 23 I.2.7 De kwestie van de waarheid in verhalen 25 I.2.8 Waarin casussen (niet) lijken op verhalen 30 I.3 De casus als een didactisch leermiddel 32 I.3.1 Enkele begripsomschrijvingen 32 I.3.2 Het constructivisme en casusgestuurde leerprocessen 37 I.3.3 De psychologie van de persoonlijke constructen en leerprocessen 38 I.3.4 Leercondities 39 I.3.5 Leren en leereffecten van de Case method 40 I.3.6 De lerende organisatie 41 I.3.7 Soorten casussen 46 I.3.8 Casussen en leerstijlen 49 I.3.9 Het coachen van novicen 50 I.4 De casus als een specifiek leermiddel voor hulpverleners 57 I.4.1 Historische wortels van casuïstiek 57 I.4.2 Actuele kijk op casussen in het maatschappelijk werk 58 I.4.3 Casusgestuurde leerprocessen bij hulpverleners 60
I.5 De casus als onderzoeksobject 63 I.5.1 De casestudy als object in kwalitatief onderzoek 63 I.5.2 De kritiek van Swanborn en andere kanttekeningen bij casestudies 65 Besluit 67 DEEL II ONDERZOEKSMATIGE KEUZES 69 bij het bestuderen van casuïstiek Inleiding 69 II.1 Casuïstiek en praktijkonderzoek 70 II.2 De casus als methodologische keuze 74 II.1.1 De keuze voor de casus als onderzoeksobject: wikken en wegen 74 II.1.2 De keuze voor participerende observatie 78 II.1.3 De keuze voor schriftelijke casussen 84 II.3 PriCK als casuïstiekproject 86 II.3.1 De doelen 86 II.3.2 De werkwijze 86 II.3.3 Het gebruik van hulpmiddelen bij de analyse van de casusdata 87 II.4 Het PriCK-prisma als casusanalyse-instrument 89 II.4.1 De geboorte en de kinderziekten van een schema 89 II.4.2 PriCK-prisma anno 2004 99 II.4.3 Het hanteren van het PriCK-prisma 102 Besluit 105 TUSSENDEEL CASUISTIEK EN SEMIOTIEK 106 de casusauteur is dood Inleiding 106 Begripsomschrijving en historische situering van semiotiek 107 Wat is semiotiek? 107 Historische situering 108 Uitgangspunten bij een semiotische analyse vanuit de Parijse School 109 Het generatief traject: 110 syntaxis en semantiek in discursieve en semio-narratieve structuren
Een semiotische analyse van Het verhaal van Oscar 114 Waarom kiezen voor semiotiek? 114 Segmenteren en motiveren 114 Discursieve syntaxis 116 Discursieve semantiek 121 Semio-narratieve structuren 125 Conclusies uit de semiotische analyse 131 Wat leert deze semiotische analyse over de opbrengst van casuïstiek? 132 Een semiotische analyse van Casus Nicole 134 Motivatie en situering van de casusselectie 134 Casusweergave Casus Nicole 135 Het manifestatieniveau of de eerste blik op de tekst 136 Segmenteren en motiveren 136 Discursieve syntaxis 136 Discursieve semantiek 140 Narratieve syntaxis 142 Narratieve semantiek 145 Fundamentele semantiek 145 Fundamentele syntaxis 145 Besluit van de semiotische analyse 146 Wat leert deze semiotische analyse over blinde vlekken in de eerstelijnszorg? 147 Casuïstiek en semiotiek: une liaison dangereuse? 148 Casuïstiek en semiotiek in schema gebracht 148 De beweging van de ruimte in casussen 149 De spreiding v an de tijd in casussen 149 Het willen, kunnen en mogen handelen van de actoren in casussen 150 Op zoek naar figuren en thema s in casussen 151 Drie goede redenen om te verbinden 151 Drie gevaren bij het verbinden 152 Besluit 153 Bijlage Checklist voor semiotische analyse 154
DEEL III HET GEBRUIK VAN CASUISTIEK BIJ NOVICEN 156 van casuïstiek art brut tot casuïstiekinstructie Inleiding 156 III. 1 Het gebruik van casuïstiek in de opleiding van penitentiaire beambten 157 III.1.1 Situering van de doelgroep en de casuïstiekcontext 157 III.1.2 De doelen 159 III.1.3 Het gebruik van casuïstiek tijdens de lessen 159 III.1.4 Individuele casuïstiek van penitentiaire beambten 162 III.1.5 Casusselectie van penitentiaire beambten 163 III.1.6 De structuur van het verhaal 165 III.1.7 De taal en de vertelstijl 168 III.1.8 Casusreflecties van penitentiaire beambten 169 III.1.9 Het optimaliseren van casuïstiek in de opleiding voor penitentiaire beambten 172 III.2 Het gebruik van casuïstiek in de opleiding van maatschappelijk werkers 174 III.2.1 Twee studentencasussen als kennismaking 174 III.2.2 Situering van de doelgroep en de casuïstiekcontext 177 III.2.3 De doelen 178 III.2.4 Methodologische keuzes 179 III.2.5 Casusselectie van studenten maatschappelijk werk 180 III.2.6 De structuur van de casus bij studenten maatschappelijk werk 182 III.2.7 De taal en de vertelstijl 185 III.2.8 Casusreflecties van studenten maatschappelijk werk 186 III.2.9 Het optimaliseren van casuïstiek in de opleiding voor maatschappelijk werkers 190 III.3 Het bevorderen van casuïstiekcompetentie in het casusforum 193 III.3.1 Een casusbespreking Als loslaten niet meer voor zich spreekt 193 III.3.2 Het activeren van het casusforum 197 III.3.3 Analyse van de interventies van een casusforum 199 III.3.4 De transfereerbaarheid van casussen 202 III.3.5 Waardering van casuïstiek door het casusforum 203 Besluit 207
DEEL IV HET GEBRUIK VAN CASUÏSTIEK BIJ EXPERTS 210 in drie dimensies Inleiding 210 IV.1 Impressies van twee casustafels 212 IV.1.1 Een fragment uit een casusbespreking in de residentiële zorg 212 IV.1.2 Een fragment uit een casusbespreking in de ambulante zorg 217 IV.2 Casuïstiek op microniveau 221 IV.2.1 De casusinput bij ervaren welzijnswerkers 221 IV.2.2 De casusthroughput bij ervaren welzijnswerkers 223 IV.2.3 De casusoutput bij ervaren welzijnswerkers 229 IV.3 Casuïstiek op mesoniveau 236 IV.3.1 Reflecties van het casusforum na de casusbespreking 236 IV.3.2 Signalen en suggesties om casuïstiekkennis te transfereren 240 IV.4 Casuïstiek op macroniveau 242 IV.4.1 Een casusforum dat macrodata verontwaardigd afwees 242 IV.4.2 Casuïstiek en management 245 IV.4.3 Aanbevelingen voor het management om casuïstiek te optimaliseren 248 Besluit 253 DEEL V SLOTBESCHOUWING 255 LITERATUURLIJST I CASUSREFERENTIETABEL XI CASUSTHESAURUS XV BIJLAGEN XIX