Overzicht van tabellen 13. Overzicht van figuren 15. Voorwoord 17. Inleiding 19

Transcriptie

1 Inhoudsopgave Overzicht van tabellen 13 Overzicht van figuren 15 Voorwoord 17 Inleiding 19 Ontwikkelingen in het Hoger Beroepsonderwijs 19 Praktijkgericht Onderzoek 21 De focus van dit boek 23 De structuur van dit boek 28 Over de auteurs 29 Summary in English 31

2 6 i n h o u d s o p g av e Hoofdstuk 1 Onderzoeksparadigma s 33 Inleiding 33 Onderzoeksparadigma s 33 Het positivistische onderzoeksparadigma 35 Kritiek op het positivistische onderzoeksparadigma 37 De empirische cyclus en de regulatieve cyclus 39 Het interpretatieve onderzoeksparadigma 43 Kritiek op het interpretatieve onderzoeksparadigma 45 Het kritisch-emancipatorische onderzoeksparadigma 46 Kritiek op het kritisch-emancipatorische onderzoeksparadigma 48 Tot besluit 48 Hoofdstuk 2 Praktijkgericht onderzoek in relatie tot de verschillende paradigma s 51 Inleiding 51 Algemene kenmerken van praktijkgericht onderzoek 52 Introspectie binnen praktijkgericht onderzoek: de metafoor van de ijsberg 55 Praktijkgericht onderzoek in relatie tot het positivistische paradigma 57 Praktijkgericht onderzoek in relatie tot het interpretatieve paradigma 59 Praktijkgericht onderzoek in relatie tot het kritisch-emancipatorische paradigma 59 Kwaliteitseisen van praktijkgericht onderzoek 60 Validiteit en betrouwbaarheid 61 Ethiek 63 Ethische aspecten in de voorbereidingsfase 66 Ethische aspecten tijdens de onderzoeksfase 67 Ethische aspecten tijdens de afsluitende fase 67 Actieonderzoek en het omgaan met macht 69 Tot besluit 71 Suggesties voor verder lezen 72 Hoofdstuk 3 Praktijkgericht onderzoek: fasering en competenties 73 Inleiding 73 De fasering van praktijkgericht onderzoek en de belangrijkste competenties per fase 74

3 i n h o u d s o p g av e 7 De startfase 75 Het formuleren van het praktijkprobleem 76 Het formuleren van de onderzoeksvragen 76 Bronnenonderzoek doen 78 De keuze voor kwantitatief en/of kwalitatief onderzoek 78 Het kiezen van een onderzoeksstrategie en methoden voor dataverzameling en -analyse 79 Bij participatief praktijkgericht onderzoek: het kiezen en accommoderen van de deelnemers 79 Het maken van een tijdsplan 80 Het bijhouden van een logboek 80 Het stappenplan 81 Algemene onderzoekscompetenties 82 Onderzoekscompetenties voor de startfase 83 Competenties voor de bestudering van relevante literatuur 83 Competenties voor het kiezen van een onderzoeksstrategie en -methoden 84 De onderzoeksfase 84 Effecten op de onderwijspraktijk 87 Competenties voor de onderzoeksfase 88 Competenties voor het doen van kwalitatief onderzoek 88 Competenties voor het doen van kwantitatief onderzoek 88 De afsluitende fase 89 Het onderzoeksverslag 89 Competenties voor de afsluitende fase: het formuleren van de conclusies en de evaluatie van het onderzoek 91 Competenties voor de rapportage en publicatie 91 Tot besluit 92 Suggesties voor verder lezen 92 Hoofdstuk 4 Theorie: het analyseren en evalueren van de onderzoeksliteratuur 93 Inleiding 93 Literatuuronderzoek in de startfase 94 De functie van het literatuuronderzoek in de startfase 94 De aanpak van het literatuuronderzoek in de startfase 94 Het analyseren van een onderzoeksverslag 97 Het evalueren van een onderzoeksverslag 99 De verwerking van de resultaten van je literatuuronderzoek na de startfase 100 Literatuur in de onderzoeksfase 102

4 8 i n h o u d s o p g av e Literatuur in de afsluitende fase 103 Tot besluit 104 Suggesties voor verder lezen 105 Hoofdstuk 5 Onderzoeksstrategieën 107 Introductie 107 Actieonderzoek 108 Algemeen 108 Kenmerken van actieonderzoek 108 Paradigmatische oriëntatie 109 Gebruik van actieonderzoek 110 De aanpak van Ponte 110 De aanpak van Schuman 113 Veranderingprocessen 115 De betekenis van veranderingsprocessen 116 De lerende organisatie 117 Reflectie en het geven en ontvangen van feedback 118 Sterke kanten van actieonderzoek 118 Beperkingen van actieonderzoek 119 Ontwerponderzoek 119 Algemeen 119 Kenmerken van ontwerponderzoek 120 Gebruik van ontwerponderzoek 121 Sterke kanten van ontwerponderzoek 122 Beperkingen van ontwerponderzoek 123 Benchmarkonderzoek of vergelijkend onderzoek 123 Algemeen 123 Kenmerken van benchmarkonderzoek 124 Gebruik van benchmark- of vergelijkend onderzoek 126 Sterke kanten van een benchmark- of vergelijkend onderzoek 127 Beperkingen van een benchmark- of vergelijkend onderzoek 127 Gevalsstudie of Case study 128 Algemeen 128 Kenmerken van een case study 128 Gebruik van case studies 129 De keuze van de casus 129 Sterke kanten van een case study 130 Beperkingen van een case study 130 De survey 131 Algemeen 131

5 i n h o u d s o p g av e 9 Kenmerken van de survey 131 Gebruik van de survey 131 Representativiteit en het trekken van een steekproef 132 De grootte van de steekproef 134 Non-respons 136 Sterke kanten van een surveyonderzoek 137 Beperkingen van een surveyonderzoek 138 Evaluatieonderzoek 138 Algemeen 138 Kenmerken van evaluatieonderzoek 138 Gebruik van evaluatieonderzoek 139 Doelstellingen 140 Beginsituatie 141 De weg en de middelen 142 Terugkoppeling 142 Momenten, niveaus en intenties binnen evaluatieonderzoek 143 Evaluatieonderzoek en evidence-based practices 145 De effectladder 146 Sterke kanten van evaluatieonderzoek 148 Beperkingen van evaluatieonderzoek 148 Tot besluit 148 Suggesties voor verder lezen 149 Hoofdstuk 6 Onderzoeksmethoden voor de verzameling van data 151 Inleiding 151 Observeren 152 Algemeen 152 Kenmerken van observeren 152 Gebruik van observaties 153 Open of gestructureerd observeren? 154 Observeren met behulp van de videocamera 160 Algemeen 160 Kenmerken van observaties met behulp van de videocamera 160 Gebruik van observaties die zijn vastgelegd met de videocamera 161 Ethische aspecten bij het gebruik van video-opnamen 164 Een eerste analyse: het selecteren van relevante videobeelden 165 Observatie als onderzoeksmethode op de weegschaal 167 Het interview 168 Algemeen 168 Kenmerken van het interview 168

6 10 i n h o u d s o p g av e Gebruik van interviews 169 De voorbereiding van het interview 171 Het afnemen van het interview 172 De verwerking van het interview 173 Rapportage van de uitkomsten van het interview 173 Het interviewer effect 173 Het interview als onderzoeksmethode op de weegschaal 174 Het narratieve interview 175 Algemeen 175 Kenmerken van het narratieve interview 176 Gebruik van narratieve interviews 176 De rol van de interviewer bij het narratieve interview 177 Het narratieve interview als onderzoeksmethode op de weegschaal 178 Focusgroepen 179 Algemeen 179 Kenmerken van een focusgroep 179 Gebruik van focusgroepen 180 Werkwijze van een focusgroep 180 De focusgroep als onderzoeksmethode op de weegschaal 184 Documentonderzoek 184 Algemeen 184 Kenmerken van documentonderzoek 185 Gebruik van documentonderzoek 185 Documentonderzoek als onderzoeksmethode op de weegschaal 187 De vragenlijst of enquête 188 Algemeen 188 Kenmerken van de vragenlijst of enquête 188 Gebruik van vragenlijsten 190 De keuze voor het gebruik van vragenlijsten 190 Algemene richtlijnen voor het ontwerpen van een vragenlijst 191 De opbouw van de vragenlijst 192 Verschillende vormen van vragenlijsten 193 Verschillende soorten vragen in een vragenlijst 193 De formulering van de items 194 De categorieën bij multiple-choice vragen 195 Het gebruik van de Likertschaal 196 De middencategorie 197 Codering en meetniveaus 199 Nominaal niveau 199 Ordinaal niveau 199 Intervalniveau 200 Rationiveau 200 De relevantie van de verschillende niveaus 201 Verwerking van de onderzoeksresultaten 201

7 i n h o u d s o p g av e 11 De vragenlijst als onderzoeksmethode op de weegschaal 202 Tot besluit 203 Suggesties voor verder lezen 203 Hoofdstuk 7 Aspecten van kwalitatieve data-analyse 205 Inleiding 205 De deductieve benadering 205 De inductieve benadering 207 Tekstgeoriënteerde data-analyse 211 Inhoudsanalyse 211 Argumentatieanalyse 212 Narratieve analyse 213 Computerondersteunde tekstanalyse 214 Beeldgeoriënteerde data-analyse 217 Analyse van videobeelden 218 Het rapporteren van de resultaten van videoanalyses 221 Tot besluit 222 Suggesties voor verder lezen 222 Hoofdstuk 8 De kwantitatieve analyse van data en statistiek 223 Inleiding 223 Data, tabellen en diagrammen 225 Terminologie 232 Univariate analyse 233 Gemiddelde, mediaan en modus 234 Spreidingsmaten: range, standaarddeviatie en variantie 238 Range 238 Standaarddeviatie 238 Variantie 240 Voorbeeldtabel: range, modus, mediaan, gemiddelde, standaarddeviatie en variantie 240 Z-scores 242 De normaalverdeling 246 Gebieden onder de curve 248 Betrouwbaarheidsintervallen 250 Significantie en p-waarde 252

8 12 i n h o u d s o p g av e Bivariate analyse: Correlatie en andere samenhangmaten 254 Correlatie 254 Onafhankelijke en afhankelijke variabelen 258 Correlatie en causaliteit 258 Andere associatiematen 263 Relaties op interval- en rationiveau: correlatie en regressie 263 Multiple regressie 266 Suggesties voor verder lezen 269 Literatuur 271 Register 283 Bijlagen 287 Bijlage A. Vergelijking van de drie onderzoeksparadigma s 288 Bijlage B. Vergelijking van onderzoeksmethoden 290 Bijlage C. De Nederlandse vertaling van de Dublin descriptoren 295 Bijlage D. De APA-normen 296 Bijlage E. Routekaart naar een ontwerp voor een praktijkgericht onderzoek 299 Bijlage F. Format Onderzoeksvoorstel 303 Bijlage G. Voorbeeld van een logboek 304 Bijlage H. Voorbeeld titelblad onderzoeksverslag 307 Bijlage I. Beoordeling (actie)onderzoek 308 Bijlage J. Databank voor onderzoeksvragen 311 Bijlage K. Workshop Praktijkgericht Onderzoek 313 Bijlage L. Een voorbeeld van een observatieformulier voor de interactie van leerkracht en leerling 318 Bijlage M. Voorbeeld van een toestemmingsformulier om foto s/video-opnamen te maken van minderjarigen 319 Bijlage N. Beschrijving van bumpy moments 320