INHOUDS- OPGAVE. Voorwoord 19. Voorwoord bij de nieuwe druk 20. Inleiding 23

Transcriptie

1 5 INHOUDS- OPGAVE Voorwoord 19 Voorwoord bij de nieuwe druk 20 Inleiding 23 Ontwikkelingen in het Hoger Beroepsonderwijs 23 Praktijkgericht Onderzoek 25 De focus van ons boek 27 De structuur van dit boek 32 Gebruik van het boek 33 Over de auteurs 33 Summary in English 35 1 Onderzoeksparadigma s 37 Inleiding 37 Onderzoeksparadigma s 37 Het positivistische onderzoeksparadigma 39 Kritiek op het positivistische onderzoeksparadigma 41 De empirische cyclus en de regulatieve cyclus 43 Het interpretatieve onderzoeksparadigma 49 Kritiek op het interpretatieve onderzoeksparadigma 51 Het kritisch-emancipatorische onderzoeksparadigma 52 Kritiek op het kritisch-emancipatorische onderzoeksparadigma 53 Tot besluit 54

2 6 Praktijkgericht onderzoek in relatie tot de verschillende paradigma s 2 Praktijkgericht onderzoek in relatie tot de verschillende paradigma s 55 Inleiding 55 Algemene kenmerken van praktijkgericht onderzoek 56 Introspectie binnen praktijkgericht onderzoek: de metafoor van de ijsberg 59 Praktijkgericht onderzoek in relatie tot het positivistische paradigma 61 Praktijkgericht onderzoek in relatie tot het interpretatieve paradigma 62 Praktijkgericht onderzoek in relatie tot het kritisch-emancipatorische paradigma 63 Kwaliteitseisen van praktijkgericht onderzoek 64 Validiteit en betrouwbaarheid 64 Ethiek 67 Ethische aspecten in de voorbereidingsfase 69 Ethische aspecten tijdens de onderzoeksfase 70 Ethische aspecten tijdens de afsluitende fase 70 Praktijkgericht onderzoek en het omgaan met macht 72 Tot besluit 74 Suggesties voor verder lezen 74 3 Praktijkgericht onderzoek: fasering en competenties 75 Inleiding 75 De fasering van praktijkgericht onderzoek en de belangrijkste competenties per fase 76 De startfase 77 Het formuleren van het praktijkprobleem 78 Het formuleren van de probleemstelling 79 Het formuleren van de onderzoeksvragen 79 Bronnenonderzoek doen 82 De keuze voor kwantitatief en /of kwalitatief onderzoek 82 Het kiezen van een onderzoeksstrategie en methoden voor dataverzameling en -analyse 84 Bij participatief praktijkgericht onderzoek: het kiezen en accommoderen van de deelnemers 84 Het maken van een tijdsplan 85 Het bijhouden van een logboek 85 Het stappenplan 86 Algemene onderzoekscompetenties 87 Onderzoekscompetenties voor de startfase 88 Competenties voor de bestudering van relevante literatuur 88 Competenties voor het kiezen van een onderzoeksstrategie en -methoden 89

3 7 De onderzoeksfase 89 Effecten op de onderwijspraktijk 92 Competenties voor de onderzoeksfase 93 Competenties voor het doen van kwalitatief onderzoek 93 Competenties voor het doen van kwantitatief onderzoek 93 De afsluitende fase 94 Het onderzoeksverslag 94 Competenties voor de afsluitende fase: het formuleren van de conclusies en de evaluatie van het onderzoek 96 Competenties voor de rapportage en publicatie 97 Tot besluit 97 Suggesties voor verder lezen 97 4 Theorie: het analyseren en evalueren van de onderzoeksliteratuur 99 Inleiding 99 Literatuuronderzoek in de startfase 99 De functie van het literatuuronderzoek in de startfase 99 De aanpak van het literatuuronderzoek in de startfase 100 Het analyseren van een onderzoeksverslag 104 Het evalueren van een onderzoeksverslag 106 De verwerking van de resultaten van je literatuuronderzoek na de startfase 107 Literatuur in de onderzoeksfase 108 Literatuur in de afsluitende fase 109 Tot besluit 110 Suggesties voor verder lezen Onderzoeksstrategieën 113 Introductie 113 Actieonderzoek 114 Algemeen 114 Kenmerken van actieonderzoek 114 Paradigmatische oriëntatie 115 Gebruik van actieonderzoek 116 Actieonderzoek in de praktijk 118 Veranderingsprocessen 121 De betekenis van veranderingsprocessen 123 De lerende organisatie 123 Reflectie en het geven en ontvangen van feedback 124 Sterke kanten van actieonderzoek 124 Beperkingen van actieonderzoek 125

4 8 Onderzoeksstrategieën Implementatieonderzoek 125 Algemeen 125 Kenmerken van implementatieonderzoek 126 Gebruik van implementatieonderzoek 127 Het vooronderzoek 127 Het kiezen van een interventie 132 Het begeleidend onderzoek tijdens het implementatieproces 133 Het onderzoek naar uitkomsten en resultaten 134 Sterke kanten van implementatieonderzoek 135 Beperkingen van implementatieonderzoek 135 Ontwerponderzoek 136 Algemeen 136 Kenmerken van ontwerponderzoek 136 Gebruik van ontwerponderzoek 137 Sterke kanten van ontwerponderzoek 139 Beperkingen van ontwerponderzoek 139 Benchmarkonderzoek of vergelijkend onderzoek 140 Algemeen 140 Kenmerken van benchmark- of vergelijkend onderzoek 140 Gebruik van benchmark- of vergelijkend onderzoek 142 Sterke kanten van benchmark- of vergelijkend onderzoek 143 Beperkingen van benchmark- of vergelijkend onderzoek 143 Gevalsstudie of Case study 144 Algemeen 144 Kenmerken van de case study 144 Gebruik van de case studie 144 De keuze van de casus 145 Sterke kanten van de case study 146 Beperkingen van de case study 146 De survey 146 Algemeen 146 Kenmerken van de survey 147 Gebruik van de survey 147 Representativiteit en het trekken van een steekproef 148 De grootte van de steekproef 150 Non-respons 151 Sterke kanten van surveyonderzoek 153 Beperkingen van surveyonderzoek 153 Het experiment 153 Algemeen 153 Kenmerken van het experiment 154 Gebruik van het experiment 155

5 9 Sterke kanten van het experiment 157 Beperkingen van het experiment 157 Evaluatieonderzoek 157 Algemeen 157 Kenmerken van evaluatieonderzoek 158 Het gebruik van evaluatieonderzoek 159 Doelstellingen 159 Beginsituatie 160 De weg en de middelen 161 Terugkoppeling 161 Momenten, niveaus en intenties binnen evaluatieonderzoek 163 Evaluatieonderzoek en evidence-based practices 164 De effectladder 165 Sterke kanten van evaluatieonderzoek 167 Beperkingen van evaluatieonderzoek 167 Tot besluit 168 Suggesties voor verder lezen Onderzoeksmethoden voor de verzameling van data 171 Inleiding 171 Observeren 172 Algemeen 172 Kenmerken van observeren 172 Het gebruik van observaties 173 Open of gestructureerd observeren? 174 Observeren met behulp van de videocamera 179 Algemeen 179 Kenmerken van observaties met behulp van de videocamera 179 Gebruik van observaties die zijn vastgelegd met de videocamera 180 Ethische aspecten bij het gebruik van video-opnamen 183 Een eerste analyse: het selecteren van relevante videobeelden 184 Observatie als onderzoeksmethode op de weegschaal 186 Het interview 187 Algemeen 187 Kenmerken van het interview 187 Het gebruik van interviews 188 De voorbereiding van het interview 189 Het afnemen van het interview 191 De verwerking van het interview 192 Rapportage van de uitkomsten van het interview 192 Het interviewer effect 192

6 10 Onderzoeksmethoden voor de verzameling van data Het interview als onderzoeksmethode op de weegschaal 193 Het narratieve interview 194 Algemeen 194 Kenmerken van het narratieve interview 194 Het gebruik van narratieve interviews 195 De rol van de interviewer bij het narratieve interview 196 Het narratieve interview als onderzoeksmethode op de weegschaal 196 Focusgroepen 197 Algemeen 197 Kenmerken van een focusgroep 197 Gebruik van focusgroepen 198 Werkwijze van een focusgroep 199 De focusgroep als onderzoeksmethode op de weegschaal 202 Documentonderzoek 203 Algemeen 203 Kenmerken van documentonderzoek 203 Het gebruik van documentonderzoek 205 Documentonderzoek als onderzoeksmethode op de weegschaal 206 De vragenlijst of enquête 207 Algemeen 207 Kenmerken van de vragenlijst of enquête 207 Het gebruik van vragenlijsten 208 De keuze voor het gebruik van vragenlijsten 209 Algemene richtlijnen voor het ontwerpen van een vragenlijst 209 De opbouw van de vragenlijst 210 Verschillende vormen van vragenlijsten 211 Verschillende soorten vragen in een vragenlijst 212 De formulering van de items 213 De categorieën bij multiple-choice vragen 213 Het gebruik van de Likertschaal 214 De middencategorie 215 Codering en meetniveaus 217 Nominaal niveau 217 Ordinaal niveau 217 Interval niveau 218 Rationiveau 218 De relevantie van de verschillende niveaus 219 Verwerking van de onderzoeksresultaten 219 De vragenlijst als onderzoeksmethode op de weegschaal 220 Gestandaardiseerde toetsen 220 Algemeen 220 Kenmerken van gestandaardiseerde toetsen 220 Het gebruik van gestandaardiseerde toetsen 221

7 11 De gestandaardiseerde toets als onderzoeksmethode op de weegschaal 225 Conclusie 226 Suggesties voor verder lezen Aspecten van kwalitatieve data-analyse 229 Inleiding 229 De deductieve benadering 229 De inductieve benadering 231 Tekstgeoriënteerde data-analyse 235 Inhoudsanalyse 235 Argumentatieanalyse 236 Narratieve analyse 237 Computerondersteunde tekstanalyse 238 Beeldgeoriënteerde data-analyse 240 Analyse van videobeelden 241 Het rapporteren van de resultaten van videoanalyses 245 Tot besluit 245 Suggesties voor verder lezen De kwantitatieve analyse van data en statistiek 247 Inleiding 247 Data, tabellen en diagrammen 248 Terminologie 255 Univariate analyse 257 Gemiddelde, mediaan en modus 257 Spreidingsmaten: range, standaarddeviatie en variantie 261 Range 261 Standaarddeviatie 261 Variantie 263 Voorbeeldtabel: range, modus, mediaan, gemiddelde, standaarddeviatie en variantie 263 Z- scores 264 De normaalverdeling 268 Gebieden onder de curve 270 Betrouwbaarheidsintervallen 272 Significantie en p-waarde 273 De t-test 275 Redenering achter de t-test 277 Bivariate analyse: Correlatie en andere samenhangmaten 282 Correlatie 282

8 12 Literatuur Onafhankelijke en afhankelijke variabelen 286 Correlatie en causaliteit 286 Andere associatiematen 291 Relaties op interval en rationiveau niveau: correlatie en regressie 291 Multiple regressie 294 Voorspellen door middel van regressie en de standaardschattingsfout 298 Factoranalyse 301 Inleiding 301 Een praktijkvoorbeeld 302 Achterliggende redeneringen en berekening 309 Eigenvalue 311 De factor plot 314 De scree plot 317 Toetsen, triangulatie en instrumentconstructie 318 Sterke kanten van factoranalyse 319 Beperkingen van factoranalyse 319 Cronbach s Alpha 319 Redenering achter Cronbach s Alpha 321 Waardering van Cronbach s Alpha 323 Toepassingen van Cronbach s alpha 324 Inter-beoordelaars betrouwbaarheid 325 Kwantitatieve analyse op de weegschaal 326 Suggesties voor verder lezen 327 Literatuur 329 Register 341 Bijlagen 345 Bijlage A. Vergelijking van de drie onderzoeksparadigma s 346 Bijlage B. Vergelijking van enkele onderzoeksmethoden 348 Bijlage C. De Nederlandse vertaling van de Dublin descriptoren 352 Bijlage D. De APA-richtlijnen 353 I. Verwijzingen in de tekst 353 II. De literatuurlijst 354

9 13 Bijlage E. Routekaart naar een ontwerp voor een praktijkgericht onderzoek 356 Toelichting Routekaart 358 Bijlage F. Format Onderzoeksvoorstel 359 Bijlage G. Voorbeeld van een logboek 360 Kleurcode om het onderzoeksproces te kunnen volgen 360 Bijlage H. Voorbeeld van een toestemmingsformulier om foto s/video-opnamen te maken van minderjarigen 363 Bijlage I. Beschrijving van bumpy moments * 364