Visie op het technologisch onderwijs

Transcriptie

1 2014 Visie op het technologisch onderwijs Annet Kops Opleiding Mens en Technologie

2 Inhoud VOORWOORD... 3 VISIE OP LEERLINGEN... 3 VISIE OP LEREN... 4 SOCIALE VAARDIGHEDEN... 5 ANALYSE OP BASIS VAN EEN MENSBEELD... 5 DIDACTIEK... 6 VISIE OP DOCENTEN... 6

3 Voorwoord Een techniekdocent is een algemeen specialist. In de ontwikkeling tot specialist komt de student in aanraking met breed scala aan onderwerpen. Speerpunten hierbij zijn het praktisch bezig zijn, het probleemoplossende karakter (techniek als proces), techniek als product en techniek als systeem / kennis. Waarbij techniek als systeem een uitgangspunt is voor de indeling van de opleiding. De leermiddelen zijn zinvol en mogelijk in de context van de onderbouw van het voortgezet onderwijs geplaatst. Zelfexploratie speelt een belangrijke rol. Ik geef nu ruim 4 jaar les op een praktijkschool, waarvan het laatste jaar als zelfstandig docent in opleiding. Voor mijn BP3 probeer ik mijn visie op het technologisch onderwijs geven. Hieronder kunt u het resultaat lezen. Visie op leerlingen Leerlingen zijn jonge mensen die volop bezig zijn met hun ontwikkeling. Ze zijn vaak naïef en onzeker. Vaker nog koppig en brutaal. Deze leerlingen werken beter als je ze leert kennen en als ze je leren vertrouwen. Ze houden van duidelijkheid, zowel in de uitleg van de stof als in wat er van ze verwacht wordt. Net als alle mensen houden ze van veiligheid. Emotionele en fysieke veiligheid wel te verstaan. De emotionele veiligheid kan soms door een eenvoudige lokaalwisseling al uit balans raken. Ook al is verder alles hetzelfde, toch is er in zo'n situatie opeens meer energie nodig om hetzelfde van ze gedaan te krijgen. Leerlingen houden ervan iets te begrijpen. Vaak hebben ze niet door dat ze iets geleerd hebben. Het is dan erg belangrijk om ze hier op te wijzen. Je hebt leerlingen in allerlei soorten en maten. Sommigen kunnen zich makkelijk een uur concentreren, anderen hebben er al moeite mee om zich vijf minuten op hun werk te focussen. Deze concentratie is overigens vaak afhankelijk van hun emotionele veiligheid en van de andere leerlingen in het lokaal. Sommige leerlingen zijn op hun best bij een concrete taak met een duidelijk begin en einde. Deze leerlingen moet je misschien niet te veel lastig vallen met theoretische vakken. Aan de andere kant is ook de theorie soms in zulke concrete stukken te structureren. Dan merk je wel een duidelijke toename in de prestaties. Aan de andere kant eist de maatschappij (misschien wel terecht) dat ook deze leerlingen zoveel mogelijk hun intelligentie voeden. Afhankelijk van motivatie, didactiek en de relatie met de docent zijn ook deze leerlingen te stimuleren tot meer theoretische vakken en ideeën. Het is functioneel de leerlingen vakken als wiskunde, natuurkunde, mechanica en Nederlands bij te brengen. Ten eerste omdat dit bijdraagt tot het logisch leren, nadenken en je in woord en schrift duidelijk kunnen uitdrukken in de maatschappij. Ten tweede omdat een basiskennis van deze vakken helpt om de wereld beter te leren begrijpen. Wat ik erg belangrijk vind in het technologisch onderwijs vind ik dat je de leerlingen kennis moet laten maken met diversiteit in de technologie. Vooral in de onderbouw weten leerlingen niet goed wat `techniek`betekent, maar hebben ook geen beeld wat ze er later mee kunnen bereiken. De koppeling naar hun eventuele werksituatie is vaak moeilijk te overzien. Dit probeer ik in mijn lessen naar voren te laten komen. Ik ben nu bezig met de tweedejaars leerlingen om hun juist op de werkvloer aan verschillende beroepen te laten ruiken. Dit proces is in volle gang.

4 Visie op leren Leren, we doen het elke dag. Soms bewust maar meestal onbewust. Of het nou gaat om televisie kijken of wanneer je woordjes stampt, je leert in beide gevallen. Het meeste leer je van informeel leren, deze manier van leren wordt als normaal ervaren. Dit zijn de competenties die iedereen bezit. Denk hierbij aan lopen, praten en fietsen. Iedereen kan het en je krijgt er geen diploma voor als je ze hebt behaald. Heel anders is het wanneer je een opleiding gaat doen om competenties te bemachtigen. Je gaat hierbij dingen bestuderen en opdrachten maken en uiteindelijk krijg je een diploma. Er zijn ook mensen die dezelfde dingen kunnen zonder dat ze er ooit voor naar school zijn gegaan. Ze hebben deze competenties verworven door informeel leren. Dit kan komen doordat een ouder het al wist en ze het zo hebben meegekregen. Waarschijnlijk waren ze zelf niet op de hoogte van het leerproces dat ze hadden doorgemaakt. Het nadeel is dat ze er nooit een diploma voor hebben gekregen. Je leert dus het beste door informeel leren. Je doet iets en ondertussen leer je. Hierbij speelt motivatie een veel minder grote rol dan wanneer je verplicht een boek moet gaan lezen. Kennis overbrengen kan dus op verschillende manieren. Oude modellen over onderwijs en leren, waarbij de mens wordt beschouwd als een onbeschreven blad, dat gevuld moest worden met ideeën en feiten door anderen aangereikt, worden steeds meer vervangen door nieuwe inzichten rondom het menselijk leerproces. Het lerend vermogen van de mens is een complex systeem dat in staat is om zichzelf voortdurend aan te passen. De hersenen vormen een dynamisch, zelforganiserend zenuwnetwerk en leren blijkt een natuurlijk, actief en soms rommelig proces van het ontdekken van patronen en het geven van betekenis. Leren kan bestudeerd worden vanuit diverse visies, die gebaseerd zijn op psychologische hoofdstromingen. Deze stromingen zijn terug te lezen in het verslag dat ik tijdens mijn opleiding Mens en technologie heb gemaakt. Een van de stromingen die ik probeer toe te passen in mijn lessen is het sociaal constructivisme. Het sociaal constructivisme is een moderne leertheorie die ervan uitgaat dat mensen zelf betekenis verlenen aan hun omgeving en dat sociale processen hierbij een prominente rol spelen. Kennis wordt door ieder mens op een eigen wijze geconstrueerd, waarbij men sterk wordt beïnvloed door de reacties en opvattingen in de sociale omgeving. In de vertaling van het sociaal constructivisme naar de dagelijkse les- of opvoedingspraktijk vormt 'leren als een sociaal proces' het uitgangspunt. Belangrijke argumenten om leerlingen zoveel mogelijk hun eigen leren te laten vormgeven komen voort uit de constructivistische leertheorieën. De centrale aanname van de constructivistische theorie is dat het verwerven van kennis en vaardigheden niet zozeer het gevolg is van een directe overdracht van kennis door de docent, maar eerder het resultaat van (constructieve) denkactiviteiten van de kinderen zelf: we leren door nieuwe informatie te verbinden aan wat we al weten (voorkennis). In de constructivistische opvatting moeten de leerlingen de informatie zo ordenen dat die voor hen relevant en bruikbaar is. Het aandeel van de docent dient te bestaan uit het scheppen van optimale omstandigheden voor het leerproces. De docent stimuleert, biedt een heldere structuur en gaat na of de kinderen de aangeboden informatie ook werkelijk opgenomen hebben..

5 De leerlingen in mijn klas profiteren van een docent met veel praktische kennis op veel gebieden van techniek. Mijn visie op kennisoverdracht is dat opgedane vaktechnische kennis nooit verloren mag gaan en daarom draag ik deze uit naar mijn leerlingen. Ik motiveer ze om een leven lang door te leren zodat zij later ook hun kennis kunnen overdragen. Sociale vaardigheden Dit is misschien wel de vaardigheid waar ik het meest aan werk. Leerlingen op een praktijkschool krijgen van huis uit weinig waarden en normen mee of worden gewoon helemaal niet opgevoed en aan hun lot overgelaten. Door allerhande problemen worden leerlingen uit huis geplaatst. Mijn persoonlijke speerpunt is het welbevinden van de leerlingen, hun zelfvertrouwen, hun zelfbeeld en de sociaal-emotionele ontwikkeling in de zin van sociale vaardigheden en omgaan met andere mensen in het algemeen. Dat ik hier grote waarde aan hecht heeft grotendeels te maken met hoe ik in het leven sta als mens. Ik heb een positief mensbeeld en draag dat ook uit naar mijn omgeving. Een van de doelstellingen van de school is dat de leerling leert voor een plaats op de arbeidsmarkt. Hierbij zijn deze sociale vaardigheden ontzettend belangrijk, deze probeer ik over te brengen op mijn leerlingen. Daarbij is de sfeer in de klas bepalend. Leerlingen moeten zich op hun gemak voelen in de klas, zij hebben hier een groot aandeel in. Ik wil leerlingen dus helpen om een actieve rol te spelen in het bepalen van de sfeer en niet het klassenklimaat met duizend regeltjes helemaal vastschroeven. Dit doe ik door de leerlingen de ruimte te geven om zoveel mogelijk zichzelf te zijn. Zichzelf zijn betekent de mogelijkheid hebben te doen wat je zelf wilt doen, te voelen wat je voelt, te denken wat je wilt denken. Hierbij geef ik in het begin duidelijk aan waar de grenzen liggen. Een klas is niet de leerlingen tegenover de docent, maar de leerlingen met de docent. Analyse op basis van een mensbeeld Uit de module voor de opleiding van Mens en Technologie bestaan er een aantal uitgangspunten van een mensbeeld. Deze zijn te onderscheiden in de volgende; - De unieke mens - De geestelijke mens - De onderzoekende mens - De creërende mens - De innoverende mens Natuurlijk zijn er tal van theorieën en psychologen die beschreven hebben hoe de mens het beste leert. Leren heeft te maken met o.a. de volgende factoren: Intelligentie, observatievermogen, motivatie, emotionele veiligheid, zelfvertrouwen, overzicht, cultuur, vriendjes/ klasgenoten, ouders, leraren, rust in de klas, didactiek. Een onderstaand schema wordt gebruikt voor onze opleiding Mens en technologie.

6 Didactiek Een goede didactiek kan een wereld van verschil kan maken. Een totaal onbegrijpelijk onderwerp kan opeens toegankelijk worden. Ook motiveert een goede uitleg, omdat de leerling weet dat er adequaat op problemen ingespeeld zal worden. Er komt een goede uitleg en een goede structurering van het onderwerp. De leerling heeft dan ook reden om er op te vertrouwen dat hij/zij het zal begrijpen - en dat zijn/haar eigen intelligentie en werkhouding de rest bepaalt van wat er gebeurt. Of de kennis, het inzicht en de vaardigheden er komen ligt (in geval van een goede didactiek) dus bij de leerling. Hoewel de docent natuurlijk hierin een grote rol speelt om de leerling te motiveren. Tijdens mijn praktijkonderzoek rolde hier mooie resultaten uit wat betrekking had tot de vaardigheden die een docent in huis moest hebben om een leerling te motiveren. Hierin let ik vooral op de werkhouding van de leerlingen en heel belangrijk vind ik het om op het niveau van de leerling te werken, d.w.z. dat de stof bij voorkeur niet te moeilijk en niet te makkelijk moet zijn. Visie op docenten Techniekdocenten moeten naar mijn mening beschikken over een rijkdom aan expertise, denkstijlen, betrokkenheid en innovatief vermogen. In deze verscheidenheid is passie voor onderwijs de gemeenschappelijke noemer. Docenten zijn experts die de kennisontwikkeling aanjagen, zijn geloofwaardige gesprekspartners, doen onderzoek en zijn inspirator voor studenten en collega s. Ze zijn generalist, begeleiden studenten in hun leerprocessen en zijn een bron van kennis en weten hoe deze toe te passen in de praktijk. Docenten moeten ondernemend zijn, los kunnen komen van routines, voorbeeld en rolmodel kunnen zijn. Docenten moeten kennis hebben van actuele ontwikkelingen in het werkveld, een intensieve relatie onderhouden met dit werkveld en er actuele en actieve ervaring mee hebben.

7 Docenten gaan voor kwalitatief hoogwaardig onderwijs. Dat is geen individuele aangelegenheid, maar kan alleen worden gerealiseerd in samenwerking met collega s op de school, collega s in het werkveld en met studenten. Samen werken aan het doorontwikkelen van de body of knowledge van de opleiding, van het curriculum, van de didactiek en de eigen performance vraagt om het delen en ontwikkelen van kennis. Dat betekent continue reflectie op de eigen ontwikkeling, werken aan de eigen vitaliteit en nieuwsgierig blijven naar onbekende onderwijsterreinen. Een leven lang leren, ook voor mij! Annet Kops, 11 mei, 2014