Persoonsvorming en identiteitsontwikkeling: (hoe) doe je dat op school?

Transcriptie

1 Persoonsvorming en identiteitsontwikkeling: (hoe) doe je dat op school? LKCA - Cultuurdag VO 16 november 2017 Monique Volman

2 Agenda 1.De termen: persoonsvorming, subjectivering, Bildung, enz. 2.Identiteitsontwikkeling op school: de internationale literatuur 3.Identiteitsontwikkeling op vernieuwende VOscholen in Nederland

3 1. Persoonsvorming, subjectivering, identiteitsontwikkeling, enz. enz. Persoonlijkheidsontwikkeling Bildung Personalisering Persoonsvorming Subjectivering Identiteitsontwikkeling

4 1. Persoonsvorming, subjectivering, identiteitsontwikkeling, enz. enz. Persoonlijkheidsontwikkeling

5 1. Persoonsvorming, subjectivering, identiteitsontwikkeling, enz. enz. Bildung

6 1. Persoonsvorming, subjectivering, identiteitsontwikkeling, enz. enz. Personalisering

7 1. Persoonsvorming, subjectivering, identiteitsontwikkeling, enz. enz. Persoonsvorming

8 1. Persoonsvorming, subjectivering, identiteitsontwikkeling, enz. enz. Subjectivering

9 1. Persoonsvorming, subjectivering, identiteitsontwikkeling, enz. enz. Identiteitsontwikkeling

10 2. Onderwijs en identiteitsontwikkeling: de literatuur Hoe kan onderwijs een bijdrage leveren aan identiteitsontwikkeling van leerlingen? Theorieën: - Socioculturele theorieën - Ontwikkelingspsychologische theorieën

11 2. Onderwijs en identiteitsontwikkeling: de literatuur Socioculturele benadering van identiteit Identiteit is dynamisch en sociaal (niet hoe je nou eenmaal bent ) ontwikkel je door ervaringen in sociale contexten door identificatie met beschikbare identiteitsposities en erkenning als bepaalde persoon staat niet vast en is nooit af is niet eenduidig (heeft verschillende dimensies)

12 2. Onderwijs en identiteitsontwikkeling: de literatuur Ontwikkelingspsychologische benadering van identiteit Twee belangrijkste processen in identiteitsontwikkeling, nodig voor gezonde ontwikkeling : Exploratie Commitment Problematisch: identity diffusion identity foreclosure

13 2. Onderwijs en identiteitsontwikkeling: de literatuur Gevonden literatuur: onderzoek dat laat zien hoe scholen en leraren soms onbedoeld de identiteiten die jongeren ontwikkelen (negatief) beïnvloeden onderzoek naar manieren waarop onderwijs de identiteitsontwikkeling van jongeren bewust en bedoeld (positief) kan ondersteunen

14 2. Onderwijs en identiteitsontwikkeling: de literatuur De (onbedoelde) rol van onderwijs in de identiteitsontwikkeling van jongeren: het verborgen curriculum Mechanismen: 1. Selectiepraktijken 2. Pedagogisch-didactische aanpak 3. Verwachtingen van leraren 4. Normen van leeftijdgenoten

15 2. Onderwijs en identiteitsontwikkeling: de literatuur Vragen om jezelf als school/leraar te stellen: - Welke boodschappen over wat een goede leerling is, geven wij? - Hebben we oog voor wat selectie met leerlingen doet? - Hoe laat ik merken dat ik hoge of lage verwachtingen van leerlingen heb? - In hoeverre wordt eigenheid/anders zijn geaccepteerd door de klas?

16 2. Onderwijs en identiteitsontwikkeling: de literatuur Identiteitsontwikkeling van jongeren ondersteunen: exploratieve leerervaringen organiseren 1. Exploratie in de breedte 2. Exploratie in de diepte 3. Reflectieve exploratie

17 2. Onderwijs en identiteitsontwikkeling: de literatuur Exploratie in de breedte Aanbieden van nieuwe leerinhouden en leersituaties (vb. summer school klimaatverandering, maatschappelijke stages) Exploratie in de diepte Aansluiten bij bestaande identificaties om die verder te verkennen en ontwikkelen (vaak over science-, wiskunde-identiteit, of beroepsidentiteit, bijv. journalist)

18 2. Onderwijs en identiteitsontwikkeling: de literatuur Reflectieve exploratie Reflecteren op eerdere identificaties en eigen identiteitsontwikkeling Reflectie stimuleren op de betekenis van leerinhouden voor het eigen leven van de leerling

19 2. Onderwijs en identiteitsontwikkeling: de literatuur Voorwaarden: Betekenisvolle leerinhouden (relevante thema s, de school uit, rolmodellen, leerlingen zijn zelf actief) Goed pedagogisch klimaat (veilige sfeer, respect, vertrouwen, leerling als persoon erkennen en waarderen)

20 2. Onderwijs en identiteitsontwikkeling: de literatuur Opvallend: Voorbeelden van verborgen curriculum betreffen vooral schoolsituaties Voorbeelden van ondersteunen van identiteitsontwikkeling betreffen vooral buitenschoolse programma s / activiteiten Voorbeelden van reflectieve exploratie maken vaak gebruik van literatuur of kunst

21 2. Onderwijs en identiteitsontwikkeling: de literatuur Overwegingen: Leerlingen gaan juist naar school om in aanraking te komen met nieuwe kennis en vaardigheden, situaties en ideeën. Kenmerken van de buitenschoolse activiteiten kunnen ook binnen school en in de klas vorm krijgen (betekenisvol, relevante/actuele thema s, actief en onderzoekend leren, rollen uitproberen). Ook leraren van andere vakken kunnen reflectie stimuleren op leerling zelf en op de betekenis van leerinhouden voor het eigen leven van leerlingen Leerinhouden plaatsen in het perspectief van: welke doelen wil ik nastreven, welke waarden vind ik belangrijk, waar wil ik aan bijdragen ontwikkelen van een meaningful life project

22 2. Onderwijs en identiteitsontwikkeling: de literatuur Vragen om jezelf te stellen: In hoeverre zijn de leerervaringen die we leerlingen op school aanbieden ook exploratieve leerervaringen? Gaan we verbindingen aan met organisaties buiten de school om leerlingen met maatschappelijke thema s en beroepspraktijken kennis te laten maken? Hoe kunnen we leerlingen op zo n manier met nieuwe leerinhouden in aanraking brengen dat dit hen uitdaagt zich af te vragen wat die inhouden met henzelf te maken hebben? Breng ik leerlingen niet alleen in aanraking met kennis maar ook met de betekenis van die kennis in de samenleving?

23 2. Onderwijs en identiteitsontwikkeling: de literatuur

24 3. Identiteitsontwikkeling op vernieuwende VO-scholen Onderzoek toekomstgericht onderwijs Welke andere doelen streven scholen met een innovatief onderwijsconcept na?

25 3. Identiteitsontwikkeling op vernieuwende VO-scholen Persoonsvorming Maatschappelijke bewustwording Door werken aan: Zelfsturing Kritisch denken Creativiteit Samenwerken

26 3. Identiteitsontwikkeling op vernieuwende VO-scholen Hoe? curriculum didactiek pedagogisch klimaat schoolorganisatie omgeving

27 3. Identiteitsontwikkeling op vernieuwende VO-scholen Kunst en cultuur lenen zich goed om te werken aan persoonsvorming / identiteitsontwikkeling identiteit ontdekken, vormgeven, bespreken bindmiddel met wereld om je heen draagt bij aan een goed pedagogisch klimaat

28 3. Identiteitsontwikkeling op vernieuwende VO-scholen Maar Werken aan persoonsvorming / identiteitsontwikkeling is niet iets extra s Het gebeurt ook door hoe je met leerlingen omgaat, hoe je verwacht dat ze met elkaar omgaan, en hoe je met hen praat over de inhouden van je vak. Leren op school is identiteitsontwikkeling: Via leerinhouden breng je leerlingen in aanraking met (een stukje van) de wereld, maar ook met zichzelf, doordat je ze laat ervaren waaraan ze zich kunnen verbinden

29