Klinische paden? Zorgpaden! Logiz netwerkdag, 22 mei 2012 Ruben van Zelm Senior consultant Q-Consult Secretaris / trainer European Pathway Association Trainer Belgisch-Nederlands Netwerk Klinische Paden Onderwerpen Waarom van zorgpaden Geschiedenis: klinische paden zorgpaden complexe interventie Wat betekent dat voor de praktijk: o Hoe zorgpaden ontwikkelen? o Hoe zorgpaden gebruiken? 1
Total lives lost per year 23-5-2012 Zorgpaden, waarom? Uitdagingen in de zorg: Kosteneffectiviteit: eerste zorgpaden ( clinical pathways ) in VS ingevoerd in ziekenhuizen om ligduur te verkorten, bij gelijkblijvende kwaliteit Kwaliteit en veiligheid: 100000 10000 Hoe veilig is de gezondheidszorg? DANGEROUS (> 1/1000) Healthcare Healthcare REGULATED Driving ULTRA-SAFE (< 1/100K) 1000 Scheduled Airlines 100 Mountain Climbing Chemical Manufacturing European Railroads 10 Bungee Jumping Chartered Flights Nuclear Power 1 1 10 100 1000 10000 100000 1000000 10000000 Number of encounters for each fatality (Bron: L. Leape, 2001) 2
Zorgpaden, waarom? Zorgpad is een goed georganiseerd zorgproces En wat is dat dan? Patiëntgerichte organisatie Coördinatie van zorg Communicatie met patiënt Samenwerking 1 e lijn Follow-up zorgproces Alle aspecten scoren beter bij teams die met zorgpaden werken (hoewel communicatie met patiënt en samenwerking 1 e lijn niet statistisch significant verbeterd) 3
E-P-A international survey K. Vanhaecht, M. Bollmann, K. Bower, C. Gallagher, A. Gardini, J. Guezo, W. Hasemann, U. Jansen, R. Massoud, K. Moody, W. Sermeus, R.T. Van Zelm, C.L. Whittle, A.M. Yazbeck, K. Zander, M. Panella. Prevalence and use of clinical pathways in 23 countries: an international survey by the European Pathway Association, Journal of Integrated Care Pathways, 2006, 10, 28-34. England / Scotland / Wales Guernsey Spain Canada USA Saudi-Arabia The Netherlands Denmark Germany Belgium Estonia Austria Switzerland Slovenia Italy China Australia UAE India Singapore 23 landen betrokken New-Zealand 4
E-P-A survey 2005 Internationale survey in 23 landen Klinische paden zijn: Een multidisciplinair instrument om de kwaliteit en efficiëntie van (evidence based) zorg te verbeteren Wordt gebruikt als communicatie middel tussen professionals om zorg te managen en te standaardiseren BUT: Niet alle disciplines zijn altijd betrokken Kwaliteitsindicatoren worden weinig gebruikt Zijn niet altijd gebaseerd op richtlijnen Meeste teams gebruiken eigen concept en methode Management is niet altijd betrokken Definities volgt u het nog? Meer dan 80 verschillende Zorgpad is een goed georganiseerd zorgproces, waar de organisatie op afgestemd is Zorgpad is een complexe interventie (opgebouwd uit aantal componenten die onafhankelijk of interafhankelijk kunnen werken) Klinisch pad = zorgpad = complexe interventie 5
Zorgpaden zijn meer dan een stuk papier, richtlijn, protocol Patiëntgericht zorgconcept Verbeterproces Zorg paden Tool om zorg te modelleren Product in dossier Bron: Panella & Vanhaecht, 2010, Is there still need for confusion? IJCP, 14, 1-3. Sermeus, W. & Vanhaecht, K. (2009). Van Zorgpaden naar klinische paden. Kluwer, Mechelen. Vanhaecht, K., Panella, M., Van Zelm, R., Sermeus, W. (2010). What about care pathways? In Ellershaw (red), Care of the dying, second edition. Oxford University Press, Oxford. Zorgpaden als patiëntgericht concept Medici/ behandelaren Paramedici Ondersteunende diensten Huisarts Voordeur team Kliniek FACT team Apotheek Pa1 Pa2 Pa3 Pa4 Verpleging Administratie 12 6
Product Doorgaans time task matrix Verbeterproces 7 fasen, PDCA, Lean, TOC, Kaizen, 7
Overeenstemming professionals 23-5-2012 Zorg modelleren - Coördinatie van zorg Web-model Dagelijkse afstemming Hub-model Case manager + + Voorspelbaarheid zorgproces - Keten-model Zorgpaden Met andere woorden Dat is nog niet zo eenvoudig! Zorgpad is complexe interventie Een complexe interventie is een interventie in de organisatie van de gezondheidszorg, die uit meerdere actieve ingrediënten bestaat Een complexe interventie combineert verschillende componenten in een geheel dat meer is dan de som der delen (Campbell e.a., 2007) Een zorgpad is daarom meer dan een richtlijn, protocol, procesbeschrijving, werkafspraak 8
Definitie zorgpaden Een zorgpad/klinisch pad is een complexe interventie om de gemeenschappelijke besluitvorming en organisatie van zorgprocessen te verwezenlijken voor een specifieke groep van patiënten gedurende een gedefinieerd tijdskader. Definitie zorgpaden - 2 Eigenschappen van een zorgpad zijn: 1. Een expliciete vermelding van de doelen en de sleutelinterventies gebaseerd op evidentie, best practice en patiëntverwachtingen en kenmerken; 2. Het faciliteren van de communicatie tussen teamleden en met patiënten en hun familie; 3. Het coördineren van het zorgproces door het coördineren van de rollen en de opeenvolging van de activiteiten van het multidisciplinaire team, de patiënten en hun familie; 4. Het documenteren, opvolgen en evalueren van afwijkingen en resultaten; 5. Het identificeren van de verantwoorde middelen. 9
Definitie zorgpaden - 3 Het streefdoel van een zorgpad is de kwaliteit van zorg, over de grenzen van een organisatie heen, te verbeteren door het verbeteren van risk-adjusted resultaten, het bevorderen van patiëntveiligheid, het verhogen van de patiënttevredenheid en het optimaliseren van het middelengebruik. (Vanhaecht e.a., 2007; E-P-A, 2008) Actieve ingrediënten complexe interventie Uit ervaring weten we dat tenminste vier actieve elementen aanwezig moeten zijn voor een succesvol project: Informatie over de laatste stand van EBM Feedback over het huidige zorgproces (zowel proces- als uitkomstmaten) Een ontwikkel- en invoeringsstrategie (en het besef dat dit tijd kost!) Een concrete zorgpad tool 10
7 fasenmodel Vanhaecht, K, Van Gerven, Deneckere S, Lodewijckx C, Janssen I, Van Zelm R, et al. (2012) The 7 phase method to design, implement, and evaluate care pathways. International Journal for Person Centered Medicine Hoe zorgpaden ontwikkelen? Doelen bepalen: wat willen we met / voor de doelgroep bereiken op klinisch, service, financieel, proces en teamgebied? o Mede op basis van richtlijnen, standaarden etc. Huidige situatie in kaart brengen o Beschikbare informatie (bijv. management informatie, cliënttevredenheid, verwijzerstevredenheid, ) o Nieuwe informatie (bijv. interviews, metingen, brown paper sessie, zorgpad zelfevaluatie) Verbeterplan opstellen en uitvoeren o (Her)ontwerp invoeren evalueren, of: o Continue verbeteren Verankeren o Werkdocument (checklist, EPD) o Rollen en taken (casemanager?) o Indicatoren 11
Hoe zorgpaden gebruiken? Aantal vragen vooraf: o Wat is je doel met zorgpaden? o Wie is de eigenaar/zijn de eigenaren? o Hoe levend houden? o Wat te doen met afwijkingen? o Wat te doen met patiëntengroepen die niet in ZP passen? o Hoe staat het met ICT, MT informatie,? o? Casus Doel: met zorgpaden de kosten beheersen en de DBC registratie verbeteren Project leider aangesteld door RvB, directeur bedrijfsvoering als direct leidinggevende Klein projectteam om zorgpaden te ontwikkelen : minimale input van behandelaren Zorgpaden opgesteld op basis van huidige praktijk / processen en beschikbare budget Meer dan 20 zorgpaden ontwikkeld in 2 jaar 12
Vervolg Implementatie was erg top-down en vanuit perspectief van de projectleider een groot succes, echter. De zorgpaden worden niet veel gebruikt Als de paden worden gebruikt, volgen behandelaren de paden nauwelijks of niet Resultaat: variatie in kwaliteit is hetzelfde als voor de invoering, kosten zijn out of control omdat de zorgpaden te krap zijn begroot Wat ging hier mis? Bevorderende en belemmerende factoren (Evans Lacko, 2010) Drie fasen: ontwerp, invoering, evaluatie In elke fase barriers en facilitators beschreven op basis van literatuuronderzoek Niet betrekken van clinici is in elke fase de grootste barrière Voldoende middelen, tijd, randvoorwaarden is facilitator Financiële incentives (of gebrek daaraan) als facilitator (of barrier) Opvallende zaken: Duidelijkheid / taalgebruik Includeren van proces- en uitkomstmaten: ROM! Noodzaak onderzoeken om organisatiestructuur te wijzigen 13
Tips / valkuilen Timing en tempo Eigenaarschap vs one man show Pilot! Kunst van het klein maken, realistische doelen Scholing, training, middelen Analyse van huidige situatie Objectieve evaluatie Blijvend opvolgen (dashboard) Teamwork? 14
Meer info? ruben.vzelm@qconsult.nl 06-15862431 www.rubenvanzelm.wordpress.com www.e-p-a.org www.linkedin.com/groups/european-pathway-association 15