Stadswerken Esplanade Croeselaan Rabobank Voorlopig Ontwerp inrichtingsplan IBU-Ontwerp 20 oktober 2009
2 Voorlopig Ontwerp Esplanade Croeselaan Rabobank 3.1 Ruimtelijke randvoorwaarden
Inhoud 1. Kaders en context 2. Ontwerp - plattegrond en inrichtingsdetails 3. Verhardingsmaterialen 4. Verlichting en meubilair 5. Kabels en leidingen 6. Uitgiftegrens en beheer Bijlage Varianten inrichting voor Knoopkazerne Plankaart Voorlopig Ontwerp Esplanade Inrichtingsplan 1:200 IBU Stadsingenieurs ontwerp openbare ruimte 5 9 23 25 27 31 33 3
4 Stadswerken Structuur buitenruimte stationsgebied-west, ten zuiden van Leidsche Rijn, 'eindbeeld' Titel of uitgave groene as Croeselaan met esplanade stadscorridor Leidsche Rijn stadsweg Graadt van Roggenweg - sneltram en bomen Rabobrug stadsplein Jaarbeursplein (centrumboulevard) forumniveau: aaneenschakeling van routes en pleinen as Jaarbeurs als deel van centrumboulevard bebouwing spoorbundel
1. Kaders en context Opgave In relatie tot de ingebruikname van de torens van de Rabobank eind 2010 dient het deel van de esplanade gelegen voor de Rabobank op dat moment te zijn aangelegd, vooruitlopend op de totale herinrichting van de Croeselaan. Daarom wordt voor dit deel van de esplanade een inrichtingsplan gemaakt, dat in dit boekje op het niveau van een Voorlopig Ontwerp is beschreven. Het Voorlopig Ontwerp inrichtingsplan van deze deeluitwerking is nauw verbonden aan het eindbeeld, de lange termijn herinrichting van de gehele Croeselaan. Randvoorwaarde voor het ontwerp is dat de esplanade voor de Rabobank defintief wordt aangelegd en niet meer wordt opgebroken. Om er voor te zorgen dat de herinrichting in 2010 zo goed mogelijk aansluit op het eindbeeld zijn in dit boekje naast de ontwerpvoorstellen voor het VO Esplanade Rabobank situatie eind 2010 ook tekeningen voor het eindbeeld opgenomen. De nieuwe inrichting eind 2010 zal aansluiten op de (tijdelijke) doorsteek in de middenberm van de Croeselaan die nog dit jaar wordt gerealiseerd. Over het ontwerp heeft afstemming plaatsgevonden met de Rabobank, in relatie tot het interieur, de buitenruimte en het gebouw. Basisdocumenten Als basis voor het Inrichtingsplan Esplanade Rabobank dienen de volgende documenten: PVE en FO Stationsgebied-west (juli 2009) Referentiekader Openbare Ruimte Stationsgebied Referentiekader beheer Bestekstekening tijdelijke doorsteek Croeselaan Rabobank (febr. 2009) Definitief Ontwerp Rabobank, Kraaijvanger.Urbis Definitief Ontwerp buitenruimte Rabobank, Urbis (juli 2009) Uitgangspunten Vanuit de Rabobank zijn de volgende uitgangspunten meegegeven die betrekking hebben op de openbare ruimte: een invalideparkeerplaats (min. 3.5 x 6 m) binnen 50 m van de hoofdingang (volgt uit door Rabobank gewenste Internationaal Toegankelijkheids Symbool Totaal (ITS)). Deze parkeerplaats is vereist in aanvulling op de invalideparkeerplaatsen die in de parkeergarage worden IBU Stadsingenieurs ontwerp openbare ruimte opgenomen. Een ruimte voorrijdzone voor de hoofdentree Voorziening voor fietsparkeren nabij hoofdentree, voor 5 à 10 fietsen. Een goede aansluiting binnen-buiten, door de toepassing van natuursteenverharding onder de luifel, visueel doorlopend in het openbaar gebied (Referentiekader Openbare Ruimte). Natuursteenverharding als hoofdmateriaal van de esplanade (Referentiekader Openbare Ruimte). Geen veiligheidsvoorzieningen t.b.v. aanrijdgevaar en geen voorzieningen voor bereikbaarheid gebouw voor geldwagen (eerder gedachte geldautomaat is niet meer van toepassing) Duurzame imago Rabobank vertalen in binnen- en buiteninrichting. Natuursteen niet geproduceerd met kinderarbeid. Vanuit de openbare ruimte zijn voor de Rabobank de volgende uitgangspunten bepaald: Eventuele plaatsing van objecten door de Rabobank op de esplanade wordt afgestemd op de inrichting van de openbare ruimte. De objecten mogen visueel niet botsen met de inrichting van de openbare esplanade en dienen onder de luifel te worden geplaatst. De objecten kunnen kunstwerken zijn of zitelementen. In geval van zitelementen o.i.d. dienen deze familie te zijn van het meubilair van de esplanade. Er zal geen beplanting onder de luifel in bakken worden geplaatst, omdat de condities (regen, licht) hiervoor te slecht zijn, en ook omdat het het beeld van deze voorzijde van het gebouw zou ontkrachten (achterzijde gebouw tuinen versus stedelijk beeld aan voorzijde). Onder de luifel wordt ter plaatse van de HOV-baan een obstakel gemaakt, dat een afscheiding vormt van de HOV-baan over de breedte van minimaal de gevel tot de lijn van de kolommen van de luifel. Dit obstakel is nodig voor de veiligheid van de voetgangers: de voetgangers moeten enkele meters van de gevel worden af geleid, zodat ze op tijd gezien kunnen worden door een bus (tram) die vanaf het Rabobankterrein komt aanrijden. Deze afscheiding dient te worden vormgegeven in relatie tot de architectuur van het gebouw. De voorkeur gaat uit naar een element met een transparant, 'licht' uiterlijk, geen massief object. De natuursteenverharding aan de voorzijde van de Rabobank, onder de luifel, wordt bepaald vanuit de openbare ruimte, aangezien deze visueel één geheel vormen. 5
6 3.1 Ruimtelijke randvoor waarden Voorlopig Ontwerp Esplanade Croeselaan Rabobank Uitsnede Funcioneel Ontwerp Stationsgebied-West (juli 2009)
Plangebied Het ontwerp van de esplanade bestrijkt het gebied tussen de HOV-baan in het verlengde van de Van Zijstweg tot aan de ontsluitingsweg van de Rabobank (Raboweg), van gevel tot kant rijweg. Het betreft dus globaal de aanleg van een stuk esplanade met het daaraan grenzende fietspad en de tussenberm. In kleine gebieden aan weerszijden van dit kern-plangebied zijn kleine aanpassingen nodig, voor een goede aansluiting van de esplanade op de omgeving en herstelwerkzaamheden in relatie tot het komen vervallen van de voorzieningen voor de bouw van het nieuwe hoofdkantoor van de Rabobank. plangebied definitieve inrichting esplanade, uitvoering medio 2010 plangebied herstelwerkzaamheden, aansluiting op huidige situatie eigendomsgrens Rabobank Projectgrens Inrichtingsplan Esplanade Rabobank (t.b.v. ontwerp situatie eind 2010) IBU Stadsingenieurs ontwerp openbare ruimte 7
8 16,55 m esplanade natuursteen 4m 2-richtingsfietspad 2m 6,5 m 20,2 m 8,5 m 1m rijweg grasberm met rijen lindes rijweg + parkeerstrook plangebied esplanade Rabobank Principe-profiel 'eindbeeld', definitieve inrichting Croeselaan Stationsgebied Voorlopig Ontwerp Esplanade Croeselaan Rabobank 3.1 Ruimtelijke randvoorwaarden 3m fietspad 3m trottoir eigendomsgrens
2. ontwerp - plattegrond en inrichtingsdetails Ontwerp Eindbeeld De basisinrichting van de Croeselaan bestaat uit een middenberm met gras en drie rijen lindes, aan weerszijden een rijweg van asfalt, een fietspad en tussenberm van gebakken klinkers. Aan de westzijde ligt langs de gebouwen een trottoir van gebakken klinkers. Aan de oostzijde de zeer brede wandelzone, de zogenaamde esplanade, die geheel in natuursteen wordt uitgevoerd. Binnen de natuursteenverharding van de esplanade is op subtiele wijze een zonering aangebracht, door de toepassing van natuursteen met verschillende afwerkingen, formaten en kleurnuances. Dit is gewenst in relatie tot de verschillende gebruiksvormen en objecten, maar ook vanwege de forse breedtemaat van ca. 12m tot 16,5 m (bij Rabobank) van de esplanade. Het basisvlak bestaat uit grote natuursteentegels, die goed aansluiten op het interieur van de gebouwen. Daarbinnen ligt een strook van natuursteenkeitjes. Deze keitjesstrook houdt een kleine afstand tot het trottoir, zodat de esplanade niet in twee stukken wordt opgeknipt, maar er een meer genuanceerde overgangszone ontstaat tussen fietspad en de hoofd(wandel) zone van de esplanade. In deze keitjessstrook kunnen fietsvoorzieningen, verlichting, voorrijdzones, invalideparkeerplaatsen en meubilair een plek krijgen. Daarnaast blijkt een royale obstakelvrije, openbare ruimte over als looproute. Met de verschillen tussen tegels en keitjes wordt een sterk samenhangend beeld bereikt over de gehele lengte en breedte van de esplanade, een praktische en flexibel te gebruiken basisinrichting en een verfijnd en geraffineerd beeld. Naast de verharding zijn meubilair en verlichting belangrijke inrichtingselementen van de esplanade. De verlichting bestaat uit een rij lichtkolommen met een tussenafstand van 20 à 25 m, geplaatst in de keienstrook. Deze verlichting versterkt het karakter van de esplanade en is ook lichttechnisch gezien nodig in aanvulling op de lichtmasten tussen rijweg en fietspad. De lichtkolommen hebben een eigen ritmiek/tussenafstand, die niet gekoppeld is aan die van de kolommen van de luifel. Dit is goed mogelijk aangezien er een ruime afstand tussen beide rijen kolommen is. De lichtmasten langs de rijweg zijn van het basistype van de Sfeer Kern Stationsgebied, namelijk de Discera van Selux. De verlichting op de esplanade heeft een duidelijk eigen karakter. Ten behoeve van een rustig totaalbeeld wordt wel gekozen voor een gelijke afwerking, in donkergrijs (RAL 7016, gezandstraald). Het meubilair bestaat uit grote, repeterende objecten, die fungeren als zitelement en/of plantenbak. Deze zijn in principe gelegen bij de entrees van de gebouwen, in de keienstrook. De maat van de objecten is fors (ter indicatie 10 tot 20 m lang), passend bij de grote schaal van de ruimte van de esplanade. Bij de Rabobank, waar de esplanade op z n breedst is, kan een enkele object mogelijk ook onder de luifel geplaatst worden. De afwatering vindt plaats op twee lijnen. De eerste is een lijngoot (verholen goot), die langs de keitjesstrook aan de gebouwzijde is gelegen. Hier watert de esplanade aan weerszijden op af. Er is gekozen voor een lijngoot zodat er een zo strak mogelijk oppervlak ontstaat, wat qua beeld gewenst is in relatie tot de grote tegels. De tweede afwateringslijn bestaat uit kolken langs de trottoirband van de rijweg (aan fietspadzijde). Hier wateren het fietspad en de rijweg op af. Op deze wijze onstaat er een goede, evenwichtige verdeling van de afwateringslijnen ten opzichte van de verharde gebieden. Voorlopig Ontwerp Esplanade voor Rabobank Het basisprincipe van de esplanade is in het gebied voor de Rabobank uitgewerkt. Dit heeft geleid tot een aantal specifieke details en afwijkingen ten behoeve van de aansluiting op de huidige context (met de doorsteek in de middenberm van de Croeselaan voor langzaam- en snelverkeer, geregeld met verkeerslichten) ten opzichte van het eindbeeld. Voor de hoofdentree zijn in de keitjesstrook de voorrijdzone (voor drie grote auto's) en een invalideparkeerplaats gelegen. Deze zijn gecombineerd in één vak. Dit vak is te bereiken vanaf de rijweg van de Croeselaan via inritbanden. Het vak zelf is geheel bestraat met keitjes, waarbij de invalideparkeerplaats met een vlakke band wordt begrensd. De lichtkolommen begrenzen de voorrijdzone/parkeerplaats op logische wijze aan de koppen, zodat hier geen andere obstakels voor nodig zijn. Daarnaast dienen de voorrijdzone en invalideparkeerplaats met een bord te worden aangeduid. Gezien het materiaalverschil van keitjes/tegels en het verkeersbord, is het duidelijk dat de voorrijdzone beperkt is tot de keitjesstook, en dat de ruimte met tegels het niet te overrijden voetgangersgebied is. Mocht desondanks in praktijk blijken dat auto's frequent het voetgangersgebied (de tegels) oprijden, dan IBU Stadsingenieurs ontwerp openbare ruimte 9
10 Referentie verharding: contrast groot vlak tegels met smalle strook keitjes Voorlopig Ontwerp Esplanade Croeselaan Rabobank 3.1 Ruimtelijke randvoorwaarden
kan worden besloten de voorrijdzone alsnog nader te begrenzen met een rij roestvrijstalen paaltjes. De aansluiting van de Raboweg op de Croeselaan wordt in deze situatie nog niet als inrit vormgegeven. Een inrit in combinatie met VRI is namelijk niet conform de richtlijnen Duurzaam Veilig en het ASVV en daarmee niet gewenst. De voor de VRI benodigde belijning (rijstrookindeling, stopstreep, haaientanden e.d. is niet in overeenstemming met de verschijningsvorm van een uitrit. Alleen wanneer in de toekomst de doorsteek zou komen te vervallen (dit is het wensbeeld, doch nog onderwerp van studie) is de inrichting als inrit mogelijk. Daarom is voor de tussentijdse situatie ervoor gekozen de rijweg van de Raboweg met gebakken klinkers, zoals deze is opgenomen in het plan van Urbis, door te zetten tot aan de rijweg van de Croeselaan. Het is in deze situatie niet zinvol, niet logisch, hier het natuursteen van de esplanade op rijwegniveau door te zetten. Wel hebben gebakken klinkers in het verlengde van de inrichting van de Raboweg op het terrein van de Rabobank de voorkeur boven asfalt. Aangezien voor werkzaamheden aan de kabels en leidingen bij de realisatie medio 2010 het asfalt sowieso zal worden opengebroken wordt dit als een redelijke aanpassing beschouwd, al is die dan maar voor een tussentijdse periode. De kant van de rijweg zoals deze wordt gerealiseerd bij aanleg van de doorsteek medio 2009 ligt iets westelijker dan in de situatie van het eindbeeld. De overmaat tussen nieuwe trottoirband en de asfaltrijweg wordt bestraat met zwarte betonstraatsteen. Het fietspad wordt conform eindbeeld aangelegd, maar zal nog niet als tweerichtingsfietspad worden gebruikt, omdat de fietspaden aan de Croeselaan in de huidige situatie éénrichtingsfietspaden zijn. Op het terrein van de Rabobank loopt een fietsroute vanaf de Croeselaan naar de fietsenstalling. Deze fietsroute maakt visueel deel uit van het trottoir en wordt alleen op subtiele wijze gemarkeerd. Het is in de situatie met verkeerslichten (gekoppeld aan doorsteek Croeselaan) niet veilig de fietsers via de rijweg van de Rabobank te sturen naar deze fietsroute. Daarom wordt voor deze tussentijdse situatie een route over de esplanade gemarkeerd (met zg. punaises) vanaf het fietspad naar de fietsroute op het Rabobankterein. IBU Stadsingenieurs ontwerp openbare ruimte Aansluiting esplanade-inrichting op bestaande situatie eind 2010 Het gaat hier om de gebieden binnen de blauwe contouren op het kaartje met de plangrenzen, en de situatie met de tijdelijke doorsteek van de middenberm van de Croeselaan met VRI. De Raboweg wordt conform de inrichting op het eigen terrein van de Rabobank verlengd tot aan de rijweg van de Croeselaan met gebakken klinkers. Voor een goede, vloeiende aansluiting van het nieuwe fietspad op de bestaande fietspaden van de Croeselaan worden kleine, lokale aanpassingen voorgesteld in de belijning van de bestaande fietspaden. De materialisatie van het fietspad wijzigt in deze aangrenzende gebieden niet ten opzichte van de huidige situatie. Aan de noordzijde van de Raboweg, bij de Knoopkazerne, zijn herstelwerkzaamheden nodig aangezien de bouwweg hier komt te vervalllen. Het voetgangersgebied bestaat hier uit betontegels, conform het trottoir langs de Knoopkazerne. Er is voor gekozen hier nog geen natuursteentegels aan te leggen, aangezien dit te zeer een fragment zal zijn dat geen logische begrenzing heeft en geen aansluiting heeft op het trottoir langs de Knoopkazerne (zie bijlage Varianten voor inrichting Knoopkazerne). De Raboweg vormt een logischer beëindiging van de natuursteentegels. De bushalte die momenteel is gelegen voor de Rabobank zal na inrichting van de esplanade hier niet terugkomen. Na inrichting van de esplanade voor de Rabobank is deze halte hier niet meer inpasbaar. Het verplaatsen naar een plek voor de Knoopkazerne wordt niet zinvol geacht omdat de volgende halte bij Jaarbeursplein zich op zeer korte afstand bevindt. Mogelijk is een halte wenselijk ter hoogte van het Raboterrein en ten zuiden van de Van Zijstweg. (nog instemming van GVU nodig) 11
12 'Eindbeeld': herinrichting Croeselaan en gehele esplanade (voor grote plankaart zie bijlage boekje) Voorlopig Ontwerp Esplanade Croeselaan Rabobank 3.1 Ruimtelijke randvoorwaarden
Voorlopig Ontwerp Esplanade Rabobank - situatie eind 2010 (voor grote plankaart zie bijlage boekje) IBU Stadsingenieurs ontwerp openbare ruimte 13
14 Voorlopig Ontwerp Esplanade Croeselaan Rabobank 3.1 Ruimtelijke randvoorwaarden Principe-profiel 1:100 (voor Rabobank) situatie eind 2010 1. natuursteentegels 30x75x10 cm / n.t.b. bovenzijde gevlamd, zijkanten gezaagd 2. natuursteentegels 30x60x10 cm bovenzijde gevlamd, zijkanten gezaagd 3. natuursteenkeitjes 10x10 behakte boven- en zijkanten 4. natuursteen trottoirband 30cm x 100cm x 25 cm aanzichthoogte 5 cm boven- en zijkant gevlamd 4a natuursteen vlakke band 30 cm x 100 x 20 cm boven- en zijkant gevlamd 5. natuursteen trottoirband 50 cm x 100 x 25 cm aanzichthoogte 10 cm boven- en zijkant gevlamd 6. gebakken klinkers waalformaat elleboogverband 7. asfalt, zwart 8. betonstraatsteen zwart 10x20x8cm elleboogverband 9. straatkolk 30x45 cm
4a 9 1 1 3 2 4 6 6 5 8 8.57 4.15 2.6 1.2 4 2 natuursteentegels natuursteentegels lijngoot overgangstrook natuursteen fietspad tussenstrook natuursteen tegels+band gebakken klinkers ketijes IBU Stadsingenieurs ontwerp openbare ruimte 7 15
16 Principe-profiel 1:100 voor Beatrixtheater 'eindbeeld' 8.20 Voorlopig Ontwerp Esplanade Croeselaan Rabobank 3.1 Ruimtelijke randvoorwaarden 1. natuursteentegels 30x75x10 cm / n.t.b. bovenzijde gevlamd, zijkanten gezaagd 2. natuursteen 30x60x10 cm bovenzijde gevlamd, zijkanten gezaagd 3. natuursteenkeitjes 10x10 behakte boven- en zijkanten 4. natuursteen trottoirband 30cm x 100cm x 25cm aanzichthoogte 5 cm boven- en zijkant gevlamd 4a natuursteen vlakke band 30cm x 100 x 20cm boven- en zijkant gevlamd 4b. natuursteen inritband 30 cm breed aanzichthoogte 3 cm boven- en zijkant gevlamd 5. natuursteeen trottoirband 50cm x 100 x 25cm aanzichthoogte 10 cm boven- en zijkant gevlamd 5a. natuursteen inritband 50 cm breed aanzichthoogte 4 cm boven- en zijkant gevlamd 6. gebakken klinkers waalformaat elleboog verband
Principe-detail voorrijdzone en invalideparkeerplaats 1:100 situatie eind 2010 1 IBU Stadsingenieurs ontwerp openbare ruimte 2 4 3 4b 3,9 m voorrijdzone en invalideparkeerplaats 4a 6 6 5a 17
18 Principe-detail 1:100 - inrit Croeselaan/Raboweg 'eindbeeld' Raboweg esplanade fietspad Croeselaan op/afrit Raboweg-Croeselaan met 'barrière' ertussen rijweg Croeselaan Voorlopig Ontwerp Esplanade Croeselaan Rabobank 3.1 Ruimtelijke randvoorwaarden
Detail 1:100 - inrit Croeselaan/Raboweg situatie eind 2010 1. natuursteentegel 30x75x10 cm / n.t.b. bovenzijde gevlamd, zijkanten gezaagd 2. natuursteentegel 30x60x10 cm bovenzijde gevlamd, zijkanten gezaagd 3. natuursteenkeitjes 10x10 behakte boven- en zijkanten 4. natuursteeen trottoirband 30cm x 100cm x 25cm aanzichthoogte 5 cm boven- en zijkant gevlamd 4a natuursteen vlakke band 30 cm x 100 x 20 cm boven- en zijkant gevlamd 4b. natuursteen inritband 30 cm breed aanzichthoogte 3 cm boven- en zijkant gevlamd 5. natuursteen trottoirband 50 cm x 100 x 25 cm aanzichthoogte 10 cm boven- en zijkant gevlamd 5a. natuursteen inritband 50 cm breed aanzichthoogte 4 cm boven- en zijkant gevlamd 6. gebakken klinkers waalformaat, elleboogverband 6b. gebakken klinkers lingeformaat 8x24x8 cm 7. asfalt 8. betonstraatsteen zwart 10x20x8cm elleboogverband IBU Stadsingenieurs ontwerp openbare ruimte 6b 4b 4 4b 1 1 3 4b 5a 8 7 4 6 6 5 4a 19
20 Voorstel verkeerskundige inrichting kruising HOV-baan met VRI en markeringen op asfalt 'eindbeeld' Voorlopig Ontwerp Esplanade Croeselaan Rabobank 3.1 Ruimtelijke randvoorwaarden
Impressie esplanade voor Rabobank 'eindbeeld' IBU Stadsingenieurs ontwerp openbare ruimte 21
22 Aziatisch basalt 'Olivine' Aziatisch graniet G654-Padang Dark Aziatisch basalt nr. 381 Aziatisch graniet G698 Misty dark Aziatisch graniet keitjes mix 2 kleuren Voorlopig Ontwerp Esplanade Croeselaan Rabobank 3.1 Ruimtelijke randvoorwaarden
3. Verhardingsmaterialen Door middel van proefvakken zal de materiaalkeuze worden gemaakt voor het natuursteen en de gebakken klinkers voor het Stationsgebied. In het concept voorstel voor de proefvakken zijn de volgende materialen opgenomen: 1. Aziatisch Graniet G698 ('Misty Dark') 2. Aziatisch Graniet G654 Padang Dark (gemengd met G399 voor keitjes) 3. Aziatisch basalt Olivine 4. Aziatisch basalt B381 5. Chinees graniet met grote veldspaten 'keuze Stationsplein-West" trottoirbanden 6. Gebakken klinkers kleur Marrone (CRH) 7. Gebakken klinkers kleur Jura (HUWA) inritband voor auto's lage t.p.v. voetgangersoversteken (voor invaliden) referentie: gebakken klinkers kleur Jura met granieten band Toe te passen trottoirbanden en inritbanden IBU Stadsingenieurs ontwerp openbare ruimte 23
24 voorrijdzone fietsleunrek zit-/groenelement optioneel (kunst)object Rabobank Repetitie meubilair op esplanade, 'Eindbeeld' Voorlopig Ontwerp Esplanade Croeselaan Rabobank 3.1 Ruimtelijke randvoorwaarden
4. verlichting en meubilair De inrichtingselementen op de esplanade ondersteunen de kwaliteit van deze ruimte als representatieve ruimte voor de kantoren en hebben een maat en schaal die past bij deze grote stedelijke hoofdstructuur. De elementen zijn hoogwaardig en hebben een terughoudende vormgeving. Het is niet te verwachten dat de esplanade een intensief verblijfsgebied zal worden, vandaar dat uitgebreid zitmeubilair als niet passend wordt beschouwd. Wel zou met het toevoegen van elementen aan de rand van de esplanade een luwer voetgangersgebied, enigszins afgescheiden van het fiets- en autoverkeer, kunnen worden bereikt. Ook zou nabij de ingangen van de kantoren een enkel informeel zitobject/zitrand kunnen worden geplaatst. Gezien de grote maat van de ruimte is er de wens om met aanvullende inrichtingselementen beter aan te sluiten op de schaal van de voetganger. Gedacht wordt aan brede, langgerekte hagen of een reeks kunstwerken. In de fase van het Definitief Ontwerp zal dit nader onderzocht worden. Als alternatief voor hagen is een bomenrij overwogen. Grote bomen kunnen hier echter vanwege de kabels en leidingen niet worden ingepast. En kleinere bomen in bakken leiden niet tot een overtuigend beeld. Het wordt te kleinschalig voor deze stedelijke hoofdstructuur en de bakken worden te nadrukkelijke objecten in de ruimte. Naast de voorrijdzone bij de Rabobank zijn 6 nietjes voor fietsparkeren geplaatst (met ruimte voor uitbreiding wanneer hier behoefte aan blijkt te zijn). De hoge lichtmasten worden conform het eindbeeld geplaatst tussen rijweg en fietspad. In de aansluitende delen van de Croeselaan staan de bestaande lichtmasten in de middenberm. Hierdoor zal de lichtverdeling iets meer ongelijkmatig worden, maar deze blijft binnen acceptabele marges. De oversteek bij de HOV-baan vraagt specifieke aandacht. Vanuit veiligheidsoogpunt en snelheid van de bus/tram is het nodig een zo smal mogelijke oversteek te maken, door de voetgangers naar het centrale deel van de esplanade te leiden. Aan de zijde van het gebouw, onder de luifel, dient hiervoor een voorziening te worden getroffen die als barrière werkt. Het voorstel van de architect is om een rij palen op korte afstand van elkaar te plaatsen. Aan de andere zijde zal de keienstrook tezamen met de objecten die hierin staan een voldoende sturende werking hebben. Algemeen streven is om het aantal losse elementen op de esplanade zoveel mogelijk te beperken en in te zetten op inrichtingsementen die van toepassing zijn op de gehele esplanade en een 'stedelijke schaal/uitstraling' hebben. Vlaggenmasten zijn bijvoorbeeld niet passend. De ruimte onder de luifel blijft bij voorkeur zo leeg mogelijk. IBU Stadsingenieurs ontwerp openbare ruimte Voorstel lichtkolom esplanade Buga 2009, Hellux of gelijkwaardig kleur/afwerking: RAL 7016, 'gezandstraald' Lichtmast langs rijweg Croeselaan (standaard Sfeer Kern Stationsgebied) Selux, type Discera, 8 m hoog. kleur/afwerking: RAL 7016, 'gezandstraald' 25
26 Referenties (zit)objecten Voorlopig Ontwerp Esplanade Croeselaan Rabobank 3.1 Ruimtelijke randvoorwaarden 'Nietje' voor fietsen nabij ingang Rabobank
5. kabels en leidingen Onder de esplanade en het fietspad liggen vele kabels en leidingen. Als gevolg van de ontwikkelingen in het gebied moet dit kabels- en leidingenpakket nog worden uitgebreid met nieuwe kabels en leidingen. Op dit moment is er nog geen exact inzicht in de noodzakelijke nieuwe kabels en leidingen. Dit inzicht zal gedurende de komende jaren ontstaan. De normale gang van zaken is kabels en leidingen naar behoefte (in de tijd gezien) aan te leggen. In het geval van de esplanade is dit zeer onwenselijk, omdat de esplanade en het fietspad dan meerdere malen moet worden opengebroken. Dit leidt tot kwaliteitsverlies, overlast en kosten. Daarom is in het kader van dit voorontwerp een quick scan uitgevoerd naar een mogelijke oplossing om te voorkomen dat de esplanade na inrichting in 2010 (op korte termijn) moet worden opengebroken voor de aanleg van kabels en leidingen. Inventarisatie Vanuit de gevel van de Rabo tot de rijweg liggen de volgende K&L derden in openbaar grondgebied; ENECO MS ENECO warmte Vitens water Ø 200 AC Telecom, Eunetworks, Eurofiber, BT, VSTI, UPC, KPN, Iconnext, Verizon ENECO gas Ø 300 Gemeente riool Ø 700 Momenteel is bekend dat een bed MS kabels moet worden aangelegd om de nieuwe bebouwing bij de Mineurslaan te kunnen voeden. Uitgangspunten De esplanade wordt aangelegd vanaf Asselijnstraat tot de entree West De strook natuursteen bedraagt 16,55m vanaf het fietspad tot de gevel Rabobank. De nieuwe K&L zijn gebaseerd op gegevens welke tot heden bekend zijn. Het is niet bekend of er handholes van telecombedrijven in dit gebied liggen. Het is niet bekend of er huisaansluitingen voor de panden in dit gebied liggen. Bij calamiteiten moet men bij de kabel of leiding kunnen komen. Glasvezelverbindingen liggen in mantelbuizen en kunnen gehandhaafd blijven. Behalve de handholes kunnen problemen opleveren i.v.m. bereikbaarheid. Nagegaan moet worden of er afsluiters in de leidingen zitten. Technische oplossingen 1. handhaven van alle K&L met een afspraak met de LE dat er een graafrust is van 15 jaar 2. verleggen van noodzakelijke K&L naar het fietspad 3. verleggen van K&L naar de middenberm 4. verleggen van de K&L naar de woningen kant Croeselaan 5. aanbrengen van kabelgoten 6. het maken van gestuurde boringen 7. het aanbrengen van extra mantelbuizen 8. alle K&L onderbrengen in een mantelbuizen systeem 9. aanbrengen van integrale leidingen tunnel. (ITL) 10. aanbrengen van een persing Ad 1 De gemeente heeft getracht om met de leidingeigenaren een convenant aan te gaan waarin een graafrust van 15 jaar wordt afgesproken. De volgende leidingeigenaren hebben het convenant ondertekend; Vitens, ENECO, ENECO warmte en Ziggo. De telecompartijen hebben niet ondertekend maar wel de intentie om zich te houden aan deze graafrust. Bij de aanvraag van een aanlegvergunning kan de gemeente Utrecht altijd erop wijzen dat in het esplanadegebied niet aangelegd mag worden en dat een ander tracé gezocht moet worden. De gasleiding wil niet onder een gesloten komen te liggen. Deze optie is mogelijk omdat de meeste telecompartijen hun glasvezelkabel in een mantelbuis hebben liggen. Ad 2 Het fietspad van 4m breed wordt voorzien van gebakken klinkers. Hierin kunnen die leidingen komen te liggen welke bereikbaar moeten blijven. De transport K&L kunnen onder het natuursteen blijven liggen. Consequenties: Nieuwe herinrichting van de ondergrond. Verplaatsen van 27
28 Schetsvoorstel ruimtebeslag kabels en leidingen - situatie medio 2010 groen = bestaand rood = inschatting toe te voegen Voorlopig Ontwerp Esplanade Croeselaan Rabobank 3.1 Ruimtelijke randvoorwaarden
riool naar de rijbaan. Verplaatsen van distributiekabels en leidingen naar het fietspad. Dit kan inhouden dat een gestapelde aanleg noodzakelijk is. Dit houdt in dat men over een lange afstand leidingen moet verleggen. Tevens blijft men houden dat er aftakkingen gemaakt moet worden waarbij de natuursteenstrook moet worden gepasseerd. Er moet onderzocht worden welke K&L in het fietspad kunnen komen. Ad 3 Alle K&L in het esplanadegebied verleggen naar de middenberm. Aangezien deze vol gezet wordt met bomen is dit geen optie. Ad 4 Alle K&L onderbrengen aan de westkant van de Croeselaan. Daar dit gebied al vol zit met K&L is dit geen optie. Ad 5 Er is een mogelijkheid om kabelgoten aan te leggen waarbij de deksel geïntegreerd wordt met het maaiveld en de bestrating. Het deksel weegt ca 360 kg en is daardoor niet zomaar door onbevoegden te verwijderen. Hierbij zijn eventuele verzakkingen tussen de goot en de rest van het plaveisel denkbaar en daarom moet er bij de aanleg speciale aandacht aan besteed worden. Nadeel: de leidingen blijven. Deze kunnen niet in een goot ondergebracht worden. Tevens moet de waterleiding een minimale dekking hebben van een 1m i.v.m. vorst. Ad 6 Er kunnen gestuurde boringen gemaakt worden waar alle K&L in zitten. Nadeel: er kunnen in het gebied geen huisaansluitingen gemaakt worden, of dat er onderhoud aan gepleegd kan worden. Bovendien is de afstand te groot. Vervalt. Ad 7 Er kunnen voor de toekomst extra mantelbuizen met trekkoorden worden aangelegd voor de aanleg van kabels. Voor leidingen geeft dit problemen daar deze niet met een trekkoord kunnen worden aangelegd. Dit is over grote afstanden niet te realiseren tenzij men met trekputten werkt. Hierdoor ontstaan weer putten in het plaveisel. Vervalt. Ad 8a Alle kabels worden aangebracht in mantelbuizen en om de 30m zit een put om eventuele onderhoud te plegen. Dit is de simpele versie. Ad 8b Een uitgebreide versie is als volgt. In Rotterdam zijn utility ducts toegepast. Dit zijn grote betreedbare putten met detectiesystemen waar tussen mantelbuizen worden gestapeld en IBU Stadsingenieurs ontwerp openbare ruimte bijeengehouden door EPS afstandhouders. De diameters van de mantelbuizen zijn afgestemd op de kabels en leidingen die erin worden gelegd. De putten zitten op een onderlinge afstand van 60m. Vanuit de putten kunnen ook de huisaansluitingen gemaakt worden. Dure oplossing. Ad 9 Alle kabels en leidingen zitten in een beloopbare tunnel. Zeer dure oplossing. Ad 10 Alle kabels en leidingen zitten in één of twee persingen. E.e.a. is afhankelijk van welke media bij elkaar kunnen zitten. Dure oplossing. Bovendien is de afstand te groot. Kostenaspect De kosten ten opzichte van een conventionele aanleg. De laagste kosten hiervan is O. De duurste variant is +++++. Opties Kosten Opmerkingen 1 0 kosten neutraal 2 ++ 3 nvt optie vervalt 4 nvt optie vervalt 5 ++++ 6 ++++ 7 + vervalt 8a +++ 8b ++++ 9 +++++ 10 ++++ Conclusie De volgende opties blijven over: Optie 1. Hierbij kan eraan gedacht worden om bijvoorbeeld de waterleiding aan te passen in een materiaal met een lange levensduur. Bepaald moet worden of de gasleiding verlegd moet worden volgens optie 2. Optie 2: Verleggen van de noodzakelijke leidingen naar het fietspad. Optie moet nader onderzocht worden i.v.m. de beschikbare ruimte. Optie 5: aanbrengen van kabelgoten Optie8a: aanbrengen van mantelbuizen met trekputten 29
30 Voorlopige conclusie Ervan uitgaande dat de nieuwe bestrating eerder wordt aangelegd dan de aanleg van het nieuwe MS kabeltrace (Eneco-E) is optie 8a hier een goede oplossing. De bestaande Eneco gasleiding moet worden verlegd en worden opgenomen in het nieuwe fietspad. Als de trottoirs in de Croeselaan bestraat kunnen worden nadat het MS tracé is aangelegd is optie 2 de goedkoopste oplossing. Wel moet in overleg met de K&L eigenaren bepaald worden welke leidingen verlegd moeten worden naar het fietspad. Voorlopig Ontwerp Esplanade Croeselaan Rabobank 3.1 Ruimtelijke randvoorwaarden
6. Uitgiftegrens en beheer De esplanade voor de Rabobank is grotendeels openbaar gebied, maar is ook deels gelegen binnen het terrein van de Rabobank. De eigendomsgrens ligt iets verder van de gevel af dan de rand van de luifel en is daarmee ook geen logische, zichtbare lijn. Terwijl voor het beheer een duidelijke grens tussen openbaar en privé vereist is, is het tegenovergestelde voor de ruimtelijke kwaliteit gewenst: het is de ambitie de vormgeving van de esplanade als één geheel van gevel tot fietspad. Afspraken dienen derhalve te worden gemaakt tussen gemeente/pos en de Rabobank over de uitgiftegrens en beheergrens. Voor het ontwerp is als uitgangspunt gesteld dat de (huidige) uitgiftegrens niet (fysiek) zichtbaar hoeft te worden gemaakt. IBU Stadsingenieurs ontwerp openbare ruimte 31
32 Jaarbeursplein voor Beatrixtheater - rode betontegels Jaarbeursplein - loper van grijze betontegels Croeselaan, voor Beatrixtheater - patroon van rode, gele en zwarte betontegels Croeselaan, overgang trottoir voor Beatrixtheater naar trottoir voor Knoopkazerne. Verspringing rooilijn en zeer verschillende breedtemaat zorgt voor gefragmenteerd beeld. Voorlopig Ontwerp Esplanade Croeselaan Rabobank 3.1 Ruimtelijke randvoorwaarden
Bijlage Varianten inrichting voor Knoopkazerne Inleiding Vanuit de Rabobank is de wens geuit om medio 2010, na opening van het nieuwe hoofdgebouw, de kwaliteit van de voorruimte èn aanlooproute (vanaf de OVT) voor de Knoopkazerne langs de Croeselaan te verbeteren. De eerste gedachte van de Rabobank gaat uit naar het doortrekken van de inrichting van de Esplanade voor de Rabobank voor de Knoopkazerne. Deze notitie geeft inzicht in de mogelijkheden om de gewenste kwaliteitsverbetering te realiseren. Voor de ruimte voor de Knoopkazerne (tussen rijweg en waterpartij) wordt hieronder een aantal verschillende denkrichtingen om kwaliteitsverbetering te realiseren op een rij gezet. Trottoir voor Knoopkazerne: oude grijze betontegels, en armoedig beeld door onkruid langs randen Uitgangspunten: Kwaliteitsverbetering gericht op voetgangers Kwaliteitsverbetering voor periode tussen opening nieuwe Rabobank hoofdkantoor en definitieve herinrichting Croeselaan (medio 2010 2015) Behoud bestaande functionaliteiten (rijbaan, fietspad, voetpad en ondergrondse infrastructuur) en bijbehorende noodzakelijke afmetingen Goede prijs kwaliteit verhouding Huidige situatie In de huidige situatie is er voor de Knoopkazerne een trottoir van 4 m breed, bestaande uit grijze betontegels. De onderhoudstoestand is matig: er groeit veel onkruid langs de randen. Er staan twaalf vrij grote bomen in het trottoir. Variant 1 Definitieve esplanadeinrichting voor Knoopkazerne Overgang trottoir voor Knoopkazerne naar ruimte bij Rabobank. De gebakken klinkers op het trottoir zullen met inrichting van de esplanade voor de Rabobank worden vervangen door natuursteen. Het realiseren van de esplanade-inrichting voor de Knoopkazerne is in de situatie medio 2010 nog niet volledig mogelijk, aangezien de beschikbare ruimte veel beperkter is dan in het eindbeeld, wanneer het terrein van de Knoopkazerne is herontwikkeld. De ruimte tot het bestaande water is zo beperkt, dat slechts een heel smal trottoir kan worden gemaakt van 1,85m, naast het definitieve fietspad met tussenstrook. Wanneer het trottoir als fragment van de esplanade wordt ingericht, betekent dit ook nog eens een opdeling in een strook keitjes van 65 cm en tegels van 1.20 m. Daarnaast is in de nieuwe profielopbouw geen ruimte voor de bestaande bomen (12stuks). Oftewel, op deze wijze ontstaat er vooral een mooi fietspad, maar een slechter IBU Stadsingenieurs ontwerp openbare ruimte 33
34 Variant 1: doorzetten van definitieve esplanade-inrichting voor Knoopkazerne Voorlopig Ontwerp Esplanade Croeselaan Rabobank 3.1 Ruimtelijke randvoorwaarden
Variant 1: doorzetten van definitieve esplanade-inrichting voor Knoopkazerne, uitsnede bij Mineurslaan ('Raboweg') IBU Stadsingenieurs ontwerp openbare ruimte 35
36 Variant 2 Natuursteentegels op huidig trottoir, in aansluiting op esplanade voor Rabobank Uitgegaan wordt van het bestaande fietspad en voetpad, waarbij het voetpad een nieuwe verharding krijgt van natuursteentegels. Op deze wijze wordt er logisch aangesloten op de nieuwe verharding voor de Rabobank. Het ruimtelijk beeld zal evenwel geheel anders blijven vanwege de zeer verschillende karakteristiek van de ruimte voor de Knoopkazerne en de ruimte voor de Rabobank. Bij de Knoopkazerne is het trottoir slechts 4 m breed en heeft geen direct relatie met de bebouwing, die van de Croeselaan wordt afgescheiden door breed water. De esplanade voor de Rabobank is zeer groot, 16,5m breed, en heeft een sterke relatie met het gebouw (de ruimte loopt door onder de luifel, en in en in feite zelfs in het gebouw). Ruimtelijk zal er derhalve nooit een sterk gevoel van eenheid ontstaan, nooit een echte loper, zolang het terrein van de Knoopkazerne niet is herontwikkeld. Vanwege de toekomstige bouwactiviteiten en de te verwachten werkzaamheden aan de ondergrondse infrastructuur na medio 2010, is het nu reeds aanleggen van natuursteen op het trottoir zeer onhandig en zal leiden tot hoge extra kosten. Kortom, het gaat in deze situatie om een geheel tijdelijke verharding, die wel relatief erg duur is. Variant 3 Gebakken klinkers op huidig trottoir, in aansluiting op toekomstig basismateriaal voor stationsgebied Het tijdelijk herbestraten van het trottoir met gebakken klinkers is overwogen omdat dit het toekomstig basismateriaal is van het stationsgebied en het materiaal daarom na definitieve inrichting van de esplanade kan worden hergebruikt. In de periode tot de defintieve inrichting van de Croeselaan en Jaabeursplein, komt het materiaal echter geheel niet voor op de Croeselaan of het Jaarbeursplein. Hier liggen overal betontegels op de trottoirs/ voetgangersgebied. Daarom wordt een nieuwe bestrating van gebakken klinkers voor de Knoopkazerne niet als een kwaliteitsverbetering van de looproute beschouwd. Voorlopig Ontwerp Esplanade Croeselaan Rabobank 3.1 Ruimtelijke randvoorwaarden Variant 4 Betontegels op huidig trottoir, in aansluiting op bestaande context Beatrixtheater en Jaarbeursplein In deze variant worden de bestaande verouderde betontegels vervangen door nieuwe antraciet kleurige tegels. Dit materiaal past goed op deze plek zolang het eindbeeld niet is gerealiseerd, aangezien deze tegels ook voor het Beatrixtheater aan de Croeselaan liggen. Een donkere tegel heeft een hoogwaardiger uitstraling dan een lichtgrijze. Daarnaast kan de kwaliteit worden verbeterd door beheer. Nu groeit er onkruid met name langs de randen. Dit zou niet meer het geval moeten zijn. Vanzelfsprekend is deze beperkte herinrichting met betontegels kostentechnisch veel gunstiger dan voorgenoemde opties. Geconcludeerd wordt dat deze variant voldoent aan de wensen en doelen. Conclusie en advies Geconcludeerd wordt dat variant 2 en 4 vanuit ruimtelijk-visueel oogpunt beide goede mogelijkheden zijn binnen de gegeven context, omdat er goed wordt aangesloten op de huidige context, die zal bestaan tot de realisatie van de totale herinrichting van de Croeselaan. Aangezien het natuursteen in deze tussentijdse situatie nog niet goed tot zijn recht zal komen op het trottoir voor de Knoopkazerne, en tegelijkertijd wel tot heel hoge extra kosten zal leiden, wordt variant 4 geadviseerd. Besloten is het gebied voor de Knoopkazerne alleen schoon en netjes te maken.
IBU Stadsingenieurs ontwerp openbare ruimte 37
Stadswerken Bezoekadres Ravellaan 96, Utrecht Postbus 8406, 3503 RK Utrecht Telefoon 030-286 59 63 Fax 030-286 59 90 E-mail info@utrecht.nl www.utrecht.nl