Gft inzameling bij hoogbouw in Apeldoorn Afdeling Beleid & Communicatie Circulus, 6 juni 2013
INHOUDSOPGAVE Inhoudsopgave...2 1 Inleiding...3 1.1 Aanleiding...3 1.2 doelstelling...3 1.3 Opbouw notitie...3 2 Huidige inzameling gft hoogbouw in Apeldoorn...4 3 Randvoorwaarden inzameling gft hoogbouw in Apeldoorn...6 3.1 wettelijk toetsingskader: Rechtsgelijkheid...6 3.2 inhoudelijk toetsingskader: milieu, service en kosten...6 3.3 keuzevarianten...7 3.4 advies...9 Hoofdstuk: Inhoudsopgave
1 INLEIDING 1.1 AANLEIDING Op 1 januari 2009 werd het gft 0-tarief in Apeldoorn geïntroduceerd. Bij de laagbouw wordt met minicontainers ingezameld en bij de hoogbouw rijdt een moderne schillenboer rond om op circa 391 halteplaatsen bij de hoogbouw het gft in te zamelen. Ook zijn op 9 locaties (circa 700 aansluitingen) 11 zogenaamde gft zuilen (ecoboxen) geplaatst. Dit zijn afgesloten minicontainers met een paslezer erin. Nu, drie jaar later, is de inzameling van gft bij hoogbouw door de gemeente geëvalueerd. Conclusie is dat de inzameling niet het gewenste resultaat oplevert en de gemeente vraagtekens plaatst bij nut en noodzaak van de gft inzameling bij hoogbouw. De kosten zijn hoog en de respons is laag. De gemeente Apeldoorn heeft besloten om te stoppen met de schillenboer. In de voortgangsrapportage afval is aangeven dat hiervoor in de plaats op circa 380 locaties gft zuilen worden geplaatst. Gezien de resultaten van de huidige gft zuilen is echter een brede heroverweging van de huidige inzamelstructuur nodig en moet een oplossing worden gezocht die voldoet binnen de kaders van rechtsgelijkheid en de afvaldriehoek (service, milieu en kosten). Circulus is gevraagd met alternatieven te komen. 1.2 DOELSTELLING De doelstelling van deze notitie is om antwoord te geven op de vraag: welke alternatieven voor de inzameling van GFT-afval bij hoogbouw zijn voorhanden? 1.3 OPBOUW NOTITIE In hoofdstuk 2 wordt de huidige inzameling van gft bij hoogbouw geëvalueerd. In hoofdstuk 3 staan de randvoorwaarden en criteria waaraan de alternatieven getoetst worden. Als eerste staan we stil bij de gelijkheidsbenadering tussen gft bij hoogbouw en laagbouw. Het principe van rechtsgelijkheid is immers van invloed op de beleidsruimte voor alternatieven. Hierover is een fiscaal juridisch advies afgegeven van bureau VandenBosch.Vervolgens toetsen we de beschikbare alternatieven op de inhoudelijke criteria milieu, service en kosten. In hoofdstuk 3 worden de alternatieven uitgewerkt en een advies gegeven. Hoofdstuk: Inleiding
2 HUIDIGE SITUATIE GFT HOOGBOUW IN APELDOORN In dit kader wordt onder hoogbouw alle woonhuisaansluitingen in de hoog- en stapelbouw bedoeld die met halteplaatsen worden bediend. In Apeldoorn zijn dit totaal 14.412 aansluitingen (peildatum 1-1-2011). Op het totaal aantal woonhuisaansluitingen van Apeldoorn (67.265) is dat ruim 20%. In het invoeringstraject van het gft 0-tarief in Apeldoorn is met name de situatie voor hoogbouw aan de orde gekomen. Vanaf 2002 werd geen gft meer ingezameld bij de hoogbouw. De hoogbouw kon geen gebruik maken van het gft nultarief omdat er geen voorzieningen meer waren en de bewoners een potentieel voordeel zouden mislopen. Er is daarom gekozen om voor de hoogbouw een moderne schillenboer in te voeren die tussen 17.00 uur en 20.00 uur bij elke ondergrondse containers of maatwerklocatie 10 minuten aanwezig is. 2009 heeft belangrijke wijzigingen in het afvalbeleid van Apeldoorn laten zien voor gft en restafval. Het ingezamelde restafval is in 2009 gedaald naar 27.783 ton (daling van 4.170 ton ofwel 13%), daarnaast is 18.285 ton GFT (een stijging van 6.617 ton ofwel 57%) ingezameld. Hiervan werd 314 ton ingezameld bij de hoogbouw. In 2011 werd 338 ton ingezameld bij de hoogbouw. Het systeem is inmiddels geëvalueerd en gebleken is dat een relatief vaste, maar kleine groep, gebruik maakt van de aangeboden voorziening (ruim 10% van het totaal). Daarmee is de inzameling bij hoogbouw een relatief dure oplossing. In de dvo 2012 staat voor de inzameling van gft bij hoogbouw een bedrag van 367.000,- opgenomen. Daarnaast zijn in de stad voor blad diverse bladinzamelpunten ingevoerd. Verder zijn in 2008 en 2009 verschillende projecten uitgevoerd om meer aandacht te krijgen voor gft zoals voorlichtingsavonden, een prijsvraag met excursie, compostacties en een proef bij de hoogbouw met de bio-box. Bij wijze van proef zijn bij een aantal flats en appartementen gft-zuilen geplaatst. De 11 zuilen worden 1x per week geledigd. Meestal zitten ze half vol. In die aan de Stationsstraat zit nog minder. Alleen die aan de Gaffellaan zit meestal vol. De kwaliteit van het gft is structureel slecht (meer dan 50% vervuiling). Alleen aan de Gaffellaan en bij een locatie op de Eglantier (bolletje) is de kwaliteit altijd goed. De Gaffellaan is een kleinschalig appartementencomplex (31 aansluitingen) waar goede afspraken zijn gemaakt met een beheerder over toezicht en controle. De Eglantier is onderdeel van een nieuwe wijk, het betreft 22 aansluitingen en er wonen voornamelijk oudere mensen. Hoofdstuk: Huidige situatie gft hoogbouw in Apeldoorn
Uit sorteeranalyses (zie tabel 1 hieronder) kan vastgesteld worden wat de hoeveelheid GFT-afval is die bij hoogbouw per aansluiting vrijkomt ten opzichte van laagbouw. Die verhouding blijkt circa 1: 4,5 (94 : 425). Ofwel bij laagbouw komt circa 4,5 keer zoveel GFT-afval vrij als bij hoogbouw. Verder blijkt uit deze analyses dat de hoogbouwbewoners (veel) minder dan de laagbouwbewoners bereid zijn om het GFTafval gescheiden aan te leveren. Dat verschil in bereidheid volgt kwantitatief uit de cijfers. Bij laagbouw werd in 2010 gemiddeld 80% (342/425) van het GFT-afval gescheiden ingezameld, terwijl die bereidheid gemiddeld bij hoogbouw op 24% (23/94) lag. Op basis daarvan kan de gemeente de stelling dat bij hoogbouw de afv alsc gescheiden en ongescheiden gft (kg/aansluiting/jaar) in Apeldoorn, 2010 uw, aannemelijk maken. laagbouw Gescheiden ingezameld gft 342 kg 23 kg Gft in restafval 83 kg 71 kg Totaal vrijkomend 425 kg 94 kg hoogbouw hei din gsb erei d veel lag er is dan bij laa gbo Tabel 1 hoeveelheid gft in de laagbouw en hoogbouw Hoofdstuk: Huidige situatie gft hoogbouw in Apeldoorn
3 RANDVOORWAARDEN INZAMELING GFT HOOGBOUW IN APELDOORN Om te beginnen is het van belang na te gaan hoe strikt er sprake is van rechtsongelijkheid (= ongelijke gevallen tussen laagbouw en hoogbouw). In het rapport van VandenBosch vindt u het juridisch advies over of er in dit specifieke geval sprake is van rechtsongelijkheid. Dit bepaalt vervolgens de beleidsruimte van de alternatieven. Vervolgens worden de alternatieven getoetst op de inhoudelijke criteria kosten, milieu en service. Hieronder gaan we verder in op het inhoudelijk toetsingskader. 3.1 INHOUDELIJK TOETSINGSKADER: ZORGPLICHT De gemeente mag o.g.v. de Wet Milieubeheer variëren in de huisvuilinzameling en dat kan rechtsongelijkheid veroorzaken. Zo kan vanuit doelmatigheidsoverwegingen ervoor gekozen worden om voor GFT binnen de bebouwde kom wel een scheidingsplicht te regelen, maar hoeft men buiten de bebouwde kom GFT niet te scheiden. Dit doelmatigheidsargument kan ook van toepassing verklaard worden op gft bij de hoogbouw vs de laagbouw. De kosten van gft inzameling bij de hoogbouw in vergelijking met gft inzameling bij de laagbouw zijn hoog. En het milieuresultaat laag. Service 3.2 INHOUDELIJK TOETSINGSKADER: MILIEU, SERVICE EN KOSTEN Niet alle huishoudens zijn bereid om GFT-afval te scheiden; in Nederland wordt gemiddeld genomen de helft van de organische fractie uit huishoudens nog afgevoerd met het restafval. De handeling, in de vorm van het apart bewaren van GFT, of het wegbrengen van GFT naar een container of inzamelpunt, kost sommigen te veel moeite. Het apart bewaren van GFT kan als een last ervaren worden, men heeft er de ruimte niet voor of men vindt het niet de moeite waard omdat het slechts om kleine hoeveelheden gaat 1. Daarnaast vormt de stank die er kan ontstaan door het apart bewaren van GFTafval ook een bezwaar voor burgers. Deze problemen doen zich zeker in een dichtbebouwde stad voor. Milieurendement Gescheiden inzameling van GFT-afval zorgt voor meer extra transport wat een negatief resultaat op het milieu heeft. Maar door de aparte verwerking van GFT-afval kan er CO 2 - en energiewinst behaald worden, wat een positieve invloed op het milieu heeft. Het netto milieuresultaat is afhankelijk van de gekozen inzamel- en verwerkingsmethode, de (extra) inzamelkilometers en de nabijheid van een geschikte verwerker. De acceptatiegraad bij de verwerker van het gescheiden ingezamelde GFT-afval ligt op een zuiverheid van 95%, waarmee wordt bedoeld dat minimaal 95% van het afval uit goed composteerbaar materiaal dient te bestaan, zowel voor wat betreft gewicht als 1 Uit sorteeranalyses van de gft container in Apeldoorn blijkt dat slechts 7% van de inhoud van de gft container uit groente en fruit bestaat. De rest (97%) is snoei- en tuinafval. Bron: rapport Omvang en samenstelling van voedselverliezen, 24 januari 2011, bureau CREM Hoofdstuk: Randvoorwaarden inzameling gft hoogbouw in Apeldoorn
volume. Het gft dat met de schillenboer wordt ingezameld is van goede kwaliteit en wordt als gft verwerkt. Het gft uit de ecoboxen niet. Deze sterk vervuilde partijen worden alsnog samen met het restafval verbrand. Kosten Gescheiden inzameling van GFT-afval kan een kostenvoordeel opleveren of juist extra geld gaan kosten, afhankelijk van het gebied, de gekozen inzamel- en verwerkingsmethode en de gekozen inzamelaar en verwerker. Het kostenverschil voor gft inzameling tussen hoog- en laagbouw is aanzienlijk. 3.3 KEUZEVARIANTEN Op basis van het voorgaande heeft Circulus een viertal keuzevarianten geformuleerd hoe met de gescheiden inzameling van gft bij hoogbouw kan worden omgegaan. Voor alle varianten geldt dat een implementatieplan wordt opgesteld waarin communicatie een belangrijk onderdeel wordt. 1. opschaling gft-zuilen bij alle 400 hoogbouwlocaties; 2. op centrale plekken in de stad gft (100) zuilen plaatsen zodat iedereen kan meedoen; 3. alleen bij flats met voldoende gemotiveerde bewoners gft zuilen plaatsen (100);i.v.m. rechtsongelijkheid alle hoogbouwbewoners compenseren in het tarief; 4. stoppen met gft gescheiden inzamelen in de hoogbouw. Variant 1: bij alle hoogbouw locaties gft zuilen plaatsen Voor alle hoogbouw worden afsluitbare minicontainers geplaatst. De loopafstand voor de bewoners is beperkt. De inschatting is dat er circa 400 containers voor het gft geplaatst moeten worden. Dit systeem kent de volgende voor- en nadelen: voordelen: bewoners kunnen gft gescheiden aanbieden; de service is hoog. nadelen: nóg hogere kosten dan nu, direct vanaf de start, maar ook bij een laag deelnamepercentage; verloedering van het straatbeeld: nog meer objecten op straat die ook nog vervuiling aantrekken ( dat neemt Circulus ook wel mee ); de kwaliteit van het ingezamelde gft is moeilijk te beheersen, omdat de containers ook voor een grote groep ongemotiveerde burgers toegankelijk zijn. Variant 2: op centrale plekken gft zuilen plaatsen Hoofdstuk: Randvoorwaarden inzameling gft hoogbouw in Apeldoorn
Vergelijkbaar met papiercontainers worden op centrale plekken gft zuilen geplaatst. Voor wat betreft de dichtheid wordt uitgegaan van circa 100 locaties. voordelen: bewoners kunnen gft gescheiden aanbieden; de service is aanvaardbaar; lagere kosten; nadelen: mensen moeten verder lopen; verloedering van het straatbeeld: nog meer objecten op straat die ook nog vervuiling aantrekken; de kwaliteit van het ingezamelde gft is moeilijk te beheersen, omdat de containers ook voor grote groep ongemotiveerde burgers toegankelijk zijn. Variant 3: bij locaties met voldoende gemotiveerde bewoners gft zuilen plaatsen Om mensen die hun gft willen scheiden de mogelijkheid daartoe te bieden, kunnen zij een gft zuil krijgen waar ze m.b.v. een pasje toegang toe hebben. Om de kosten beperkt te houden, de kwaliteit acceptabel en alleen de echt gemotiveerden te bereiken, worden alleen op hoogbouwlocaties met minimaal 30 woonhuisaansluitingen en waar minimaal 50% van de bewoners aangeeft gft te willen scheiden, een inzamelmiddel geplaatst. Inschatting is dat het om max. 100 locaties gaat. Uit een behoeftepeiling moet daadwerkelijk blijken op hoeveel locaties de bewoners gemotiveerd zijn om het gft gescheiden aan te bieden. Bij voldoende deelname wordt aan iedereen in de flat een pasje uitgereikt om van het inzamelmiddel gebruik te maken. Alle hoogbouwbewoners moeten in het tarief gecompenseerd worden omdat anders sprake is van rechtsongelijkheid (de ene flat wel en de andere flat niet). Voor keuzemogelijkheid 3 gelden de volgende voor- en nadelen: Voordelen: een kleine, gemotiveerde groep kan het gft gescheiden aanbieden; lagere inzamelkosten; containers worden tweewekelijks geledigd; betere kwaliteitsbeheersing van het gft omdat meer gemotiveerden meedoen. nadelen: onzekerheid over respons en kosten; er is sprake van willekeur; de beslissing om wel of niet in te zamelen wordt afhankelijk van de wensen en behoeften van bewoners van de flat; up-to-date houden van de actuele behoefte is administratief ondoenlijk; compensatie in tarief voor alle hoogbouwbewoners is nodig in verband met rechtsongelijkheid. Hoofdstuk: Randvoorwaarden inzameling gft hoogbouw in Apeldoorn
variant 4: stoppen met gft hoogbouw Op grond van het feit dat de inzamelresultaten te laag en de kosten te hoog, kan besloten worden om te stoppen met gft inzameling. De hoogbouw hoeft niet per se in het tarief gecompenseerd te worden. Deze variant heeft de volgende voor- en nadelen: voordeel: geen inzamelkosten meer geen compensatie nodig nadelen: kleine groep mensen wordt niet in de gelegenheid gesteld gft te scheiden; Er moet een zorgvuldig en intensief communicatietraject worden opgezet, zodanig dat het draagvlak voor gft scheiding bij de laagbouw gewaarborgd blijft. De gemeente kan overwegen om omwille van volledige risico uitsluiting bewoners te compenseren. De kosten hiervan bedragen 60.357,14 per jaar ( 4,13 per aansluiting) 2. 3.4 ADVIES Rekening houdend met enerzijds het advies van rechtsgelijkheid en anderzijds de criteria van kosten, service en milieu, is ons advies om te kiezen voor variant 4: stoppen met gft-inzameling bij hoogbouw; De argumenten hiervoor zijn: geen rechtsongelijkheid, geen inzamelkosten, milieu-effecten zijn nihil, de service blijft ongewijzigd en het is eenvoudig te beheren. 2 Op basis van 338 ton en 7 kg per aanbieding bedraagt het extra aantal tikken ondergrondse containers 48.286. Het aantal tikken vermenigvuldigd met het tarief van 1,25 maakt de totale kosten van 60.357,14 per jaar. Hoofdstuk: Randvoorwaarden inzameling gft hoogbouw in Apeldoorn
Bijlage: Overzicht kosten per variant Keuze-varianten inzameling GFT Hoogbouw Apeldoorn variant 0 variant 1 variant 2 variant 3 variant 4 DVO 2011 400 ecoboxen 100 ecoboxen differentiatie stoppen Schillenboer en compensatie Inzameling 353.022 157.685 63.074 63.074 0 Verwerking 13.652 64.806 16.201 16.201 28.588 Kapitaallasten 0 270.000 67.500 67.500 0 Compensatie 0 0 0 60.357 0 3 Totaal 366.674 492.490 146.775 207.132 28.588 Investering 0 1.800.000 450.000 450.000 0 3 Bij compensatie bedragen de extra kosten 60.357,- Hoofdstuk: Randvoorwaarden inzameling gft hoogbouw in Apeldoorn