Machte^scheiding Maarten T. Oosterhagen sanderc 2000 Gouda Quint
Woord vooraf Inhoudsopgave V VII 1. Inleiding 1 Deell Machtenscheiding bij diverse auteurs, nadere vraagstelling 9 2. Locke, Montesquieu en Madison 11 2.1 Inleiding 11 2.2 John Locke 11 2.2.1 Locke en zijn tijd 11 2.2.2 Locke's denkbeeiden 13 2.2.3 Locke's denkbeeiden over de scheiding van machten 15 2.2.4 Conclusie aangaande Locke 18 2.3 Montesquieu 18 2.3.1 Montesquieu's leven 19 2.3.2 Montesquieu en zijn tijd 20 2.3.3 'De l'esprit des Lois' 22 2.3.4 Montesquieu en 'la Separation des pouvoirs' 23 2.3.5 Conclusie aangaande Montesquieu 26 2.4 James Madison 26 2.4.1 Geschreven constituties en machtenscheiding 26 2.4.2 Het ontstaan van 'the Constitution' 28 2.4.3 'The Federalist Papers' 30 2.4.4 Madison over machtenscheiding 31 2.4.5 Conclusie aangaande Madison 34 2.5 Conclusie 34 3. Nederlandse schrijvers in de 17e en 18e eeuw 37 3.1 Inleiding 37 3.2 De zeventiende eeuw 38 3.2.1 De Nederlanden in de zeventiende eeuw 38 3.2.2 Schrijvers uit het begin van de zeventiende eeuw 41 3.2.3 Schrijvers in de tweede helft van de zeventiende eeuw 43 3.2.4 Conclusie aangaande de zeventiende eeuw 44 3.3 De achttiende eeuw 45 3.3.1 De Nederlanden in de achttiende eeuw 45 3.3.2 Schrijvers in de achttiende eeuw 51 3.3.3 Conclusie aangaande de achttiende eeuw 54 3.4 Conclusie 55 VII
4. Verdere ontwikkeling van machtenscheiding 57 4.1 Inleiding 57 4.2 De achttiende eeuw 57 4.3 De negentiende eeuw 61 4.4 De twintigste eeuw 65 4.5 Conclusie 72 5. Machtenscheiding in dit onderzoek 75 5.1 Inleiding ' 75 5.2 Scheiding van machten 75 5.2.1 Macht, Organen en functies 76 5.2.2 Scheiding 78 5.2.3 Scheiding van wat? 79 5.3 Een systeemtheoretische benadering 80 5.3.1 Inleiding 80 5.3.2 Politieke Systemen 81 5.3.3 Politieke Systemen en machtenscheiding 86 5.3.4 De vormgeving van het politieke systeem in engere zin 87 5.3.5 De vier ' Output'functies 91 5.3.5.1 Het stellen van gezaghebbende regeis 91 5.3.5.2 De rechtspraak over de toepassing van regeis 94 5.3.5.3 De toepassing en afdwinging van regeis 95 5.3.5.4 De internationale functie 97 5.3.6 Gescheiden 97 5.4Controle 99 5.5 Conclusie 102 Deel II Machtenscheiding in oudere Nederlandse constituties 105 Inleiding 105 Historisch intermezzo 106 6. Staatsregeling 1798 113 6.1 Inleiding 113 6.2 De eerste constitutiecommissie 115 6.3 De tweede constitutiecommissie 117 6.4 De derde constitutiecommissie 118 6.5 De beraadslagingen van de tweede en de derdecommissie 121 6.6 Aanvaarding van de Staatsregeling 1798 137 6.7 De inhoud van de Staatsregeling 1798 138 6.8 De toedeling van bevoegdheden in de Staatsregeling van 1798 142 6.9 De Staatsregeling 1798 in de praktijk 146 6.10 Conclusie 150 7. Grondwet 1814 155 7.1 Inleiding 155 7.2 De Constitutiecommissie 159 VIII
7.3 De schets van Van Hogendorp 161 7.4 De beraadslagingen van de commissie 170 7.5 Aanname van de Grondwet van 1814 177 7.6 De Grondwet van 1814 177 7.7 De toedeling van bevoegdheden in de Grondwet van 1814 179 7.8 De Grondwet 1814 in de praktijk 181 7.9 Conclusie 185 8. Grondwet 1815 189 8.1 Inleiding 189 8.2 Grondwetsherziening en constitutiecommissie 191 8.3 De beraadslagingen van de commissie 194 8.4 Aanvaarding van de Grondwet van 1815 216 8.5 De Grondwet van 1815 218 8.6 De toedeling van bevoegdheden in de Grondwet van 1815 221 8.7 De Grondwet van 1815 in de praktijk 223 8.8 Conclusie 230 9. Grondwetsherziening 1840 237 9.1 Inleiding 237 9.2 Toenemende Belgische oppositie 238 9.3 Buitenlandse ontwikkelingen 241 9.4 Oproer in het Belgische deel van het Koninkrijk 242 9.5 De afscheiding van het Belgische deel van het Koninkrijk 244 9.6 Regeling van de scheiding tussen Belgie en Nederland 246 9.7 Herziening van de Grondwet noodzakelijk? 248 9.8 Thorbecke's Aantekening 251 9.9 Grondwetsherziening 253 9.10 De Grondwet na de herziening van 1840, 259 alsmede de toedeling van bevoegdheden daarin 259 9.11 De Grondwet na de herziening van 1840 in de praktijk 260 9.12 Conclusie 263 10. De poging tot grondwetsherziening van 1845 265 10.1 Inleiding 265 10.2 Grondwetsherziening? 266 10.3 Het voorstel van 'de negenmannen' 267 10.4 Conclusie 272 11. De algehele grondwetsherziening van 1848 275 11.1 Inleiding 275 11.2 De Koning liberaal 276 11.3 Regeringsvorming 279 11.4 Schimmelpenninck en de constitutiecommissie 282 11.5 Ministerie De Kempenaer/Donker Curtius 288 11.6 Verschil regeringsontwerp en ontwerp van de commissie 290 11.7 Voorlopig Verslag Tweede Kamer 292 IX
11.8 Memorie van beantwoording en nota van wijzigingen 296 11.9 Algemeen verslag 300 11.10 Nota van nadere wijzigingen 301 11.11 Nader algemeen verslag, tweede nota van nadere wijzigingen 302 11.12 Plenaire behandeling 303 11.13 Tweede lezing 310 11.14 De Grondwet na de algehele herziening van 1848 319 11.15 De toedeling van bevoegdheden na de herziening van 1848 323 11.16 De Grondwet na de herziening van 1848 in de praktijk 324 11.17 Conclusie 332 12. Samenvatting en conclusies 339 12.1 Inleiding 339 12.2 Locke, Montesquieu en Madison 340 12.3 De invloed van de machtenscheidingsideeen in de Nederlanden 342 12.4 De ontwikkeling van machtenscheidingsideeen 344 12.5 Op zoek naar machtenscheiding 345 12.6 De Staatsregeling 1798 348 12.7 Grondwet 1814 350 12.8 Grondwet 1815 351 12.9 Grondwetsherziening 1840 353 12.10 De poging tot grondwetsherziening van 1845 354 12.11 Algehele grondwetsherziening 1848 354 12.12 Machtenscheiding in de Nederlandse constitutionele ontwikkeling 357 12.13 Finale 359 13. Summary and conclusions 363 13.1 Introduction 363 13.2 Locke, Montesquieu and Madison 363 13.3 The influence of Locke, Montesquieu and Madison in the Netherlands 364 13.4 Further development of doctrines on the Separation of powers 365 13.5 Separation ofpowers 365 13.6 Separation ofpowers in older Dutch Constitutions 367 13.7 Conclusions 369 Geraadpleegde literatuur 373 Beknopt Personenregister 383 X