Naar een meer resultaatsgericht grondrecht op wonen

Transcriptie

1 Naar een meer resultaatsgericht grondrecht op wonen - Dr. Nico Moons 0 Inleiding - Doel? Vooruitgang realisatie grondrecht op wonen bevorderen - Hoe? Via internationaal mensenrechtelijke invalshoek - Bron? Internationaal Verdrag inzake Economische, Sociale en Culturele Rechten (IVESCR) (1966, ratificatie België in 1983) 1 1

2 Inleiding Art. 2 (1) IVESCR: Each state party to the present Covenant undertakes to take steps, to the maximum of its available resources, with a view to achieving progressively the full realization of the rights recognized in the present Covenant by all appropriate means, including particularly the adoption of legislative measures Verbod op retrogressieve maatregelen - Definitie: Maatregelen die wettelijk beschermingsniveau afzwakken = verboden - In België = standstill-beginsel : erkend binnen kader artikel 23 Gw. Beroep tot vernietiging mogelijk voor Grondwettelijk Hof en Raad van State 3 2

3 1. Verbod op retrogressieve maatregelen - Wat is het effect op het recht op wonen? Partijen gebruiken regelmatig standstillargument voor huisvestingsmaatregelen Rechter verleent ruime appreciatiemarge aan overheid: a. Enkel verantwoording nodig bij aanzienlijke achteruitgang 4 1. Verbod op retrogressieve maatregelen b. Verschillende rechtvaardigingsgronden: Gelijkwaardig alternatief Compensatie in geheel van sociaalrechtelijke bescherming (effet standstill global) Welvaartsvastheid c. Toepassing proportionaliteitstest ipv standstill: bewijslast verplaatst 5 3

4 1. Verbod op retrogressieve maatregelen Strengere toepassing noodzakelijk? Interpretatie van IVESCR laat minder ruimte Maar: kan vooruitgang ook belemmeren Bovendien: focus op wat niet gebeuren ipv op wat wel zou moeten gebeuren 6 a) Afdwingbaarheid via rechter -Bron: art. 8 (4) Facultatief Protocol IVESCR: «Redelijkheid van de genomen stappen onderzoeken» -Interpretatie redelijkheid: Heeft staat nodige inspanningen verricht? of Zijn de maatregelen in staat het recht op wonen te beschermen/bevorderen? 7 4

5 - Kritiek: Gouvernement des juges: scheiding der machten Praktisch: rechter beschikt niet over nodige expertise 8 b) Focus op wetgevingsproces: een voorstel - Sterk en onafhankelijk toezichtsorgaan - Wetgevingsanalyses ex ante en ex post - Op basis van de redelijkheidsvraag - Met een mogelijkheid tot afdwingbaarheid in laatste instantie 9 5

6 Stap 1: de ex ante analyse - Analyse ontwerpen en voorstellen van decreten en besluiten met link naar grondrecht op wonen - Vroeg in het wetgevingsproces - Vraag: zou maatregel in staat zijn grondrecht te bevorderen? - Toetsen aan praktijk, niet juridische werkelijkheid (cf. standstill) - (Uiteraard) niet bindend 10 - Verhouding tot bestaande analyse en adviesverlening: RIA, armoedetoets, Vlaamse Woonraad Andere invalshoek en vraagstelling Rekening houden met factoren die impact kunnen beperken: RIA: niet tijdig, gebrekkige kwaliteit, niet onafhankelijk Armoedetoets en Vlaamse Woonraad (paneldiscussie) 11 6

7 Stap 2: de ex post analyse - Analyse periode na inwerkingtreding van de maatregel - Op basis van dezelfde vraag - Internationale monitoringsmethoden als mogelijke inspiratie, vb.: OPERA Framework, causality analysis, - Blijft een uitdaging steeds eenduidig wat bevorderlijk is voor het op wonen? 12 - Ex ante analyse: nuttig voor opzetten van gericht onderzoek naar de werking van de maatregel - Doelstelling: veel sterkere conclusies die aan zouden moeten zetten tot aanpassingen Realistische veronderstelling? 13 7

8 Stap 3: mogelijkheid tot afdwingbaarheid - Als negatieve analyse niet aanzet tot handelen: beroep tot vernietiging mogelijk - Optie moet wetgever aanzetten analyse ter harte te nemen - Wat met eerdere kritiek op actieve rol van de rechter? Grondwettelijk Hof kan zich nu baseren op wetenschappelijke analyses 14 Evolutie richting meer evidence-based regelgeving Niettemin een progressieve interpretatie: politiek gevoelig, maar voortvloeiend uit het internationaalrechtelijk engagement van de Belgische staat IVESCR niet direct afdwingbaar, maar verplicht wel te handelen in overeenstemming met de principes 15 8