Startnotitie om te komen tot een project Kansen voor Beetsterzwaag 1. Aanleiding voor deze startnotitie Er zijn diverse ontwikkelingen in Beetsterzwaag op het gebied van ruimtelijke ordening en planologie. De meest actuele is de toekomstige bouw van een brede school. Deze ontwikkelingen kunnen niet los worden gezien van de effecten die zij hebben op de inwoners van, en de leefbaarheid in Beetsterzwaag. Daarnaast heeft de gemeente zich tot doel gesteld haar organisatie en werkwijze dusdanig te kantelen om aan te sluiten bij de verandering in de maatschappij en particuliere initiatieven. Een nieuwe werkwijze, waarbij het dorp centraal wordt gesteld! Beide aandachtspunten leiden ertoe dat het dorp samen met de gemeente voor de vraag staat: Hoe brengen wij de kansen voor Beetsterzwaag in beeld? Deze notitie gaat in op: 2. Te bereiken doelen 3. Principes die wij toepassen in het proces 4. Schets van de ontwikkelingen in Beetsterzwaag 5. Gekanteld en projectmatig werken 6. Urgentie 7. Verbinding 8. Risico/uitdaging 9. Probleemstelling 10. Doelstelling 11. Dekking kosten 12. Wat kan uw raad verwachten 2. Te bereiken algemene doelen De te bereiken algemene doelen vallen uiteen in twee categorieën: Doelen van de gemeente vanuit haar taken en verantwoordelijkheden en doelen die de gemeenschap in Beetsterzwaag stelt. Deze laatste worden integraal in beeld gebracht in een proces samen met het dorp en vormen de leidraad voor de keuze voor een locatie van de brede school en eventuele functies die aan de brede school kunnen worden toegevoegd. Het dorp wordt centraal gesteld. Dit sluit aan bij de doelen die de gemeente heeft. Deze doelen komen voort uit het coalitieakkoord, de begroting 2017 en het vastgestelde Integraal Huisvestingsplan 2015-2030 (IHP) (zie bijlage 1). De doelen die wij bereiken door op gekantelde wijze in perspectief brengen van kansen, zijn de volgende: 1. Wij stimuleren samenwerking van scholen in de vorm van brede scholen, waarin zoveel mogelijk functies samen worden gebracht; 2. Wij plaatsen de realisatie van een brede school in breder perspectief, zodat er mogelijk maatschappelijke meerwaarde wordt gecreëerd en zoveel mogelijk functies bijeen worden gebracht; 3. Wij stimuleren initiatieven van burgers, maatschappelijke organisaties en bedrijven, door het centraal stellen van de kansen die zij zien en ruimte te geven deze in beeld te brengen 4. Wij leggen verbinding tussen diverse ontwikkelingen, die niet op zichzelf staan, bijvoorbeeld de woonvisie en ook planvorming voor achterblijvende gebouwen en/of grond. Hierdoor ontstaat een resultaat wat voor langere duur passend is; 5. Wij doen gezamenlijk met de gemeenschap in Beetsterzwaag ervaring op met gekanteld werken. 3. Principes die wij toepassen in het proces 1. Wij spreken de De krêft fan de mienskip aan (door middel van een proces samen met het dorp, waarbij draagvlak en draagkracht in het dorp leidend is); 2. Wij richten het proces zo in, dat het dorp een passend tijdpad vaststelt. Dit tijdpad is leidend. 3. Uitgangspunt is het vigerend beleid. Tegelijkertijd werken wij vanuit een oplossingsgerichte benadering. Samen met het dorp zoeken we naar een balans tussen regels, middelen en burgerkracht 4. Uitvoering op projectmatige wijze, overeenkomstig de afspraken die hieromtrent in de organisatie zijn vastgelegd, rekening houdend met de adviezen die in evaluaties zijn gegeven ter verbetering van de resultaten van projectmatig werken. 1
4. Schets van de ontwikkelingen in Beetsterzwaag Brede school Op 11 juli 2016 heeft u het Integraal Huisvestingsplan (IHP) vastgesteld. Op grond van dit plan komen de scholen in Beetsterzwaag in aanmerking voor bekostiging van vervangende bouw. In het IHP wordt gekozen voor vervangende bouw ineens voor obs De Trime en cbs De Paedwizer, beide in Beetsterzwaag. In het IHP is er rekening mee gehouden dat ook de kinderopvang vervangende bouw nodig heeft. Het IHP gaat, gezien de toekomstige ontwikkelingen en financieel voordeel uit van de bouw van een brede school, waarin zowel de obs als de cbs worden gehuisvest. Ten behoeve van de realisatie van een brede school moet een plek gevonden worden voor deze nieuwbouw. Daarnaast is het van belang inzichtelijk te hebben welke opties er zijn voor de eventueel vrijkomende gebouwen en/of gronden en welke visie hier op is. Mooiland Vlaslaan Woningcorporatie Mooiland heeft de afgelopen jaren woningen gesloopt en een aantal nieuwe woningen aan de Vlaslaan gerealiseerd. Mooiland heeft alle mogelijkheden nog niet benut. Er is geen einddatum voor dit project bekend. Herinrichting Vlaslaan In relatie tot de herstructureringsplannen van ontwikkelaar Mooiland is er ter hoogte van de voetbalvelden herinrichting van de Vlaslaan gepland (waaronder het vervangen van de riolering). Dit project is al opgestart. Voor dit project is ISV-subsidie toegekend. Om in aanmerking voor deze subsidie te komen, moet het project voor 1 oktober 2018 zijn afgerond. Een synergie tussen eventuele nieuwbouw in deze omgeving en dit project is niet mogelijk gezien de einddatum van dit project. Beëindiging recht van opstal panden De Delte/Fockema Andrealaan Timpaan Vastgoed Noord Nederland BV wil het recht van opstal op de panden aan Delte 15/Fockema Andrealaan 92 overdragen. De gemeente is eigenaar van de grond. Dit is de huidige locatie van kinder- en peuteropvang in Beetsterzwaag. Nieuwbouw kantine en kleedruimtes voetbalvereniging Daarnaast is bekend dat de kantine en kleedruimtes van voetbalvereniging VV De Sweach niet meer voldoen en de vereniging de wens heeft hiervoor nieuwbouw te plegen. Vanuit de gemeente is bij de vereniging per brief aangegeven dat: de erfpacht door blijft lopen, totdat er meer duidelijkheid komt over de te realiseren brede school in Beetsterzwaag. U ziet wellicht mogelijkheden om de kleedkamers te integreren in de brede school, indien deze bij de sportvelden wordt gerealiseerd. Dit zal nader onderzocht moeten worden. Daarnaast heeft de gemeente aangegeven dat zij uit gaat van het zelf organiserend vermogen van sportverenigingen en dat er binnen de begroting geen middelen beschikbaar zijn voor beheer, onderhoud en exploitatie van, of andere investeringen in sportaccommodaties en tennisbanen. Vrijkomende gebouwen en/of grond Door de bouw van de brede school komt er in ieder geval één locatie vrij en mogelijk zelfs twee. Deze vrijkomende locatie(s) vragen/vraagt een andere invulling. Daarmee zijn er potentiele zoekgebieden voor woningbouwontwikkeling. In hoeverre er sprake kan zijn van woningbouw is afhankelijk van de interesse van partijen die willen investeren, andere ontwikkelingen op het gebied van woningbouw en de prognoses in vraag naar woningen. Het is van belang aandacht te besteden aan de mogelijkheden en dit ook op gekantelde wijze te doen. Een aantal van de voornoemde projecten en ontwikkelingen bieden mogelijk kansen bij de realisatie van de nieuwbouw: Kansen voor Beetsterzwaag. 5. Gekanteld en projectmatig werken Kansen voor Beetsterzwaag wordt projectmatig uitgevoerd, met de volgende deelprojecten: 1. Met het dorp starten we met een procesmatige aanpak om de kansen voor Beetsterzwaag in beeld te laten brengen ten aanzien van locatie en kansen voor meerwaarde toevoegen aan de brede school. Het dorp heeft in dit proces een centrale rol, passend bij draagvlak en draagkracht van Beetsterzwaag. Resultaat: een rapport over haalbaarheid en locatiekeuze; 2. Voorbereiding en realisatie bouw Brede school Beetsterzwaag; 3. Samen met het dorp kansen in perspectief brengen ten aanzien van ontwikkeling achterblijvende gebouwen en/of grond(en). Resultaat: een rapport over de mogelijkheden vrijkomende gebouwen en/of grond(en). 2
6. Urgentie Op basis van het IHP is er noodzaak om vervangende nieuwbouw te realiseren, in de vorm van een brede school. In het IHP is rekening gehouden met de kosten voor het realiseren van een brede school. Noodzaak komt onder meer voort uit de staat van de schoolgebouwen. Daarom is het van belang op korte termijn te starten met het maken van plannen voor de brede school. Daarnaast heeft plaatselijk belang Beetsterzwaag-Olterterp (PBBO) ook de wens om op korte termijn te starten. In het proces met het dorp is het gezamenlijk bepalen van de urgentie en de prioriteiten die dit met zich mee brengt, van groot belang. In het budget van het IHP is geen rekening gehouden met kosten voor projectmatig werken, gekanteld werken en locatiestudie/haalbaarheidsonderzoek. Gezien de diverse voornoemde ontwikkelingen op het gebied van (mogelijke) woningbouw en andere (non-profit)organisaties is het belangrijk om na te gaan in hoeverre er (financiële) haalbaarheid en meerwaarde is in de bouw van een brede school gecombineerd met andere maatschappelijke functies en welke andere kansen er ontstaan in het dorp. 7. Verbinding Om de kansen in perspectief te plaatsen is het van belang een verbinding te maken tussen publieke en private partijen. Relevante partijen in Beetsterzwaag kunnen naast de al genoemde scholen en haar besturen, de voetbalvereniging en plaatselijk belang bijvoorbeeld zijn Talant, Revalidatie Friesland (poliklinisch en klinisch revalidatiecentrum) school Lyndensteyn (Stichting SO Fryslân), ZuidOostZorg (Ikenhiem en Boekenhiem), maar ook de protestantse gemeente, de Buorskip, kinderen peuteropvangorganisatie Kinderwoud, Timpaan Vastgoed Noord Nederland BV etc. Het proces met het dorp schept hier meer duidelijkheid in. 8. Risico/Uitdaging Uiteraard zijn er altijd risico s verbonden aan trajecten en projecten. In dit specifieke geval moet in dit stadium één kader nadrukkelijk worden benoemd: financiële haalbaarheid. Hoe mooi het ook is om samen te werken met het dorp, verbinding te maken, en door de samenleving gedragen plannen te smeden, het daadwerkelijk realiseren van deze plannen is de enige passende beloning voor de inspanning van de deelnemers. En de haalbaarheid van deze plannen staat of valt met de aanwezigheid- of het genereren van voldoende financiële middelen. Omdat de gemeente steeds minder financiële ruimte heeft, is de rol die zij daarin kan spelen beperkt. Dit vraagt niet alleen van de gemeente, maar van alle partijen een andere invulling van haar rol. Het vraagt creativiteit en flexibiliteit om toch in staat te zijn de gewenste activiteiten en verbeteringen te realiseren. Tegelijkertijd is het van belang te beseffen dat met het breder trekken van de opgave en het betrekken van meerdere partijen het traject om te komen tot concrete plannen langer zal worden: meer actoren; meer locaties; meer invalshoeken maken het proces complexer. De ervaring heeft geleerd dat de voorbereidingstijd bij een breed proces de meeste tijd vergt. En dat sturing op tijd in dit proces niet eenvoudig is gebleken. Wel is de algemene aanname dat de geïnvesteerde tijd bij aanvang teruggewonnen wordt in de verdere uitrol van het project. Het is van belang een datum van ingebruikname van de school voor ogen te houden, die voldoende tijd biedt om dit proces ruimte te geven. Daar staat tegenover dat het eindresultaat naar alle waarschijnlijkheid goed passend zal zijn en het beste aansluit bij het dorp en de eventuele meerwaarde optimaal wordt benut. 9. Probleemformulering In het IHP staat toegelicht waarom de schoolgebouwen van obs De Trîme en cbs De Paedwizer moeten worden vervangen. Ook is de urgentie daarin duidelijk geworden. Ogenschijnlijk staan de in 4 genoemde ontwikkelingen op zichzelf, behalve dat zij zich in Beetsterzwaag bevinden. Toch is het reëel om te verwachten dat, door deze ontwikkelingen in verbinding met elkaar te brengen, er meerwaarde ontstaat. Sterker nog: door het dorp in de gelegenheid te stellen het initiatief te nemen (gekanteld werken/faciliterende overheid) zullen de resultaten voor het dorp alleen maar beter zijn. Immers, er is iets toegevoegd aan de omgeving, waarbij zo goed mogelijk is omgegaan de verschillende belangen van betrokken partijen, zodat de uitkomsten veel langer passend zijn. De ervaring die wij hebben met interactieve en gekanteld werken (Tijnje, mfa s Hemrik en Frieschepalen) hebben ons geleerd dat het om goede, maar langdurige processen gaat. Tot op heden hebben wij nog niet met een dergelijke opgave op een gekantelde wijze met Beetsterzwaag gewerkt. Dit is voor zowel gemeente als dorp nieuw. Wij hebben op voorhand geen inzicht in hoeverre het dorp 3
kansen ziet en het initiatief wil nemen in het grijpen en realiseren van deze kansen. Ook is onduidelijk welke partijen, met uitzondering van de beperkte rol van de gemeente, een bijdrage kunnen en willen leveren. Middelen ten behoeve van financiering van aanvullende kansen moeten worden opgebracht door andere partijen dan de gemeente. Kortom, op voorhand is geen blauwdruk te geven over het proces en de uitkomsten. Uiteraard werken we met een inschatting, die op basis van de praktijk wordt aangepast (maatwerk). Het enige wat duidelijk is, is dat de gemeente de verantwoordelijkheid heeft en financiële middelen heeft om een brede school te bouwen, en dat zij eigenaar is van de grond en de achterblijvende gebouwen van de obs De Trime en cbs De Paedwizer. Ook is de gemeente zeer waarschijnlijk eigenaar van de meeste percelen die in aanmerking komen als locatie voor nieuwbouw. In ieder geval is de gemeente eigenaar van de grond van de voetbalvelden. De gemeente wil een positieve grondhouding aannemen ten aanzien van aanvullende initiatieven, waaronder de eventuele nieuwbouw van voetbalkantine en kleedruimtes. 10. Doelstelling Kansen voor Beetsterzwaag Het dorp brengt in samenwerking met de gemeente de ontwikkelingen op het gebied van ruimtelijke ontwikkeling in de bebouwde kom van Beetsterzwaag in beeld, die in relatie staan tot de te realiseren brede school en de achterblijvende gebouwen en/of grond. Hierbij worden in relatie tot de realisatie van de brede school de onderlinge verbanden blootgelegd en is er inzicht in kansen en mogelijkheden die het dorp ziet onder andere ten aanzien van leefbaarheid. Bij dit alles is de financiële haalbaarheid een belangrijk criterium. 11. Dekking kosten proces samen met het dorp en projectmatig werken Zoals aangegeven, is in het in het IHP rekening gehouden met de kosten voor: het realiseren van een brede school. In dit budget is geen rekening gehouden met kosten voor een projectorganisatie; - een de procesmatige aanpak; en kosten voor het inhuren van expertise ten behoeve van het maken van een onafhankelijk advies over haalbaarheid en locatie. Ook in de begroting 2017 is hier geen rekening mee gehouden, omdat in de aanloop naar de begroting nog geen duidelijkheid was over een brede school in Beetsterzwaag en de aanpak hoe tot planvorming te komen. Het toekennen van een budget hiervoor is de belangrijkste randvoorwaarde om te kunnen starten met de gekantelde uitvoering van het project. 12. Wat kan uw raad vervolgens van ons verwachten 1. Jaarlijks 2 rapportages stand van zaken projecten Opsterland Met ingang van 2017 ontvangt u twee keer per jaar informatie over de stand van zaken van de majeure projecten die de organisatie uitvoert. Onderdeel hiervan zal het project Kansen in perspectief voor Beetsterzwaag zijn. 2. 2018: Voorstel beschikbaar stellen budget bouw brede school Na beschikbaarstelling van het budget wordt een traject opgestart om met het dorp onderzoek te doen naar: 1. de ontwikkelingen op het gebied van ruimtelijke ontwikkeling die in relatie staan tot de te realiseren brede school en; 2. de kansen en mogelijkheden die deze bieden om de leefbaarheid verbeteren. Ter ondersteuning van het traject wordt een projectorganisatie opgezet. De uitkomsten van het traject worden door een extern bureau vertaald in een haalbaarheidsonderzoek en een locatiestudie. Op basis van de resultaten hiervan zal het dorp een voorkeur uitspreken voor waar de nieuwe brede school moet komen en welke andere (kind)voorzieningen gecombineerd kunnen worden in het gebouw. Ook doet zij richtinggevende uitspraken over de toekomst van achterblijvende gebouw(en) en/of grond(en). Vervolgens ontvangt uw raad een voorstel om het krediet ten behoeve van de bouw van de brede school beschikbaar te stellen. 3. 2018: Aanvraag budget ten behoeve van procesmatige, interactieve en faciliterende om kansen in perspectief te brengen ten aanzien van ontwikkeling achterblijvende gebouw(en) en/of grond(en). Een volgende stap is een visie te ontwikkelen op achterblijvende gebouw(en) en/of grond(en). Ook in dit proces zijn dorp en gemeente partners. Op dit moment is geen inzicht in hoe dit proces zich zal ontwikkelen en welke rol dorp en gemeente hier in spelen. Daarom komt hier 2018 een voorstel voor, waarin meer concreet inzicht is in benodigd budget om dit interactieve proces te faciliteren. 4
Bijlage 1 Coalitieakkoord 2014 2018: De krêft fan de mienskip Stimuleren van eigen initiatieven van burgers, maatschappelijke organisaties en bedrijven Kanteling maken naar faciliterende overheid om aan te sluiten bij verandering in maatschappij en faciliteren van particuliere initiatieven. Mogelijkheden bieden plannen te realiseren en goed adviezen geven. Werken vanuit een oplossingsgerichte benadering Stimuleren samenwerking scholen in de vorm van brede scholen, waarin zoveel mogelijk functies samen worden gebracht Begroting 2017 Wij zijn er voorstander van om, daar waar mogelijk, te komen tot brede scholen waarin zoveel mogelijk kindvoorzieningen (onderwijs en kinderopvang) zijn ondergebracht. Om het onderwijs hierin mee te krijgen, nemen wij het initiatief om met de schoolbesturen te overleggen om te komen tot intensieve samenwerking in de dorpen. Waarborging van de identiteit van de scholen staat daarbij voorop. Wij vinden het belangrijk dat de kinderen in goede gebouwen les krijgen. Een goed onderwijsgebouw is aantrekkelijk en heeft een gezond binnenklimaat waarin het goed werken en leren is. In juli 2016 heeft de gemeenteraad een nieuw Integraal Huisvestingsplan (IHP) vastgesteld. Daarin is opgenomen dat de gemeente tussen 2016 en 2030 een groot aantal schoolgebouwen wil vervangen omdat deze technisch en onderwijskundig niet meer aan de eisen van een goed schoolgebouw voldoen. Er is ook in een financiële dekking voorzien. De gemeente zal jaarlijks cumulatief 30.000 aan de gemeentebegroting toevoegen om dit plan te dekken. Bij de ontwikkeling van brede scholen onderzoeken of voor- en naschoolse voorzieningen daarin kunnen worden geïntegreerd. Ook het coalitieakkoord benoemt de veranderingen in de samenleving, die vragen om een andere houding van de gemeente. De gemeente wil meer ruimte bieden aan de samenleving. Inwoners en hun ideeën staan centraal. Veel burgers en bedrijven zijn goed in staat om zelf nieuwe stappen te zetten. De gemeente biedt ruimte aan die initiatieven en ondersteunt ze waar dat kan. Als het niet kan zoals het moet, dan moet het zoals het kan. De gemeentelijke organisatie moet mogelijkheden bieden om die stappen te zetten, ondersteunt ze waar dat kan, geeft zo nodig adviezen en werpt daarbij geen onnodige belemmeringen op. Deze kanteling van de organisatie is een complex en noodzakelijk proces. De kanteling wordt als project faciliterende overheid gerealiseerd onder de bestuurlijke verantwoordelijkheid van een projectwethouder. Integraal Huisvestingsplan 2015-2030: We spreken van brede scholen als één of meer scholen samen gehuisvest worden met peuteropvang en/of kinderopvangvoorzieningen. Bij een MFA worden naast scholen ook voorzieningen betrokken als een bibliotheek, sportzaal of een dorpshuis. In Vitaal Opsterland2 wordt het advies gegeven de basisscholen, de peuterspeelzaal en de kinderopvang gefaseerd te vernieuwen. OBS De Trîme zou in principe in 2016 worden vernieuwd en CBS De Paedwizer, de peuterspeelzaal en kinderopvang na 2020. Bovenstaande functies uiteindelijk te combineren in een brede school. De voorkeur gaat dan ook uit naar scenario B en de nieuwbouw van de brede school uit te voeren in 2018. Consequentie hiervan is de afschrijving van de boekwaarde van beide scholen ter waarde van 479.287,-. Dat is 141.441 meer dan wanneer De Paedwizer en De Trîme pas in 2020 vervangen zouden worden. Dit weegt op tegen de minderkosten van bouwen in één keer ( 250.440,-). 5