Raadsvoorstel en besluitnota Onderwerp Speelruimtebeleidsplan Gemeente Zaanstad 2017 Gevraagd besluit 1. Het Speelruimtebeleidsplan Gemeente Zaanstad 2017 vast te stellen waarbij het huidige voorzieningenniveau aan speelruimte in stand blijft en gedekt is binnen de beschikbare middelen. 2. In te stemmen met het voorstel aan de raad het vigerende Beleidsplan Speel- en Jongerenvoorzieningen 2007-2011 in te trekken. Geheimhouding op grond van de Gemeentewet Openbaar Kernverhaal Waarom nieuw beleid? Met de strategische agenda MAAK.Zaanstad volgt de gemeente de actuele ontwikkelingen in de regionale samenleving. De economie in de Metropoolregio groeit bovengemiddeld en de gerelateerde woningbouwopgave is groot. Zaanstad heeft de inzet om 20.000 kwalitatieve woningen aan de stad toe te voegen. MAAK.Zaanstad investeert in de hele stad. De realisatie van de verstedelijkingsopgave is gekoppeld aan een integrale kwaliteitsslag qua woon- en leefklimaat. Duurzaamheid, woningbouwopgave, bereikbaarheid en de kwaliteit van de bestaande woningvoorraad en de openbare ruimte van en in de stad zijn benoemde ambities. Randvoorwaarde is daarbij het op niveau zijn en blijven van de openbare ruimte in de stad. Speelplekken in de openbare ruimte worden steeds belangrijker: Ze bieden niet alleen de mogelijkheid van spelen en bewegen in de openbare ruimte maar vervullen ook steeds meer een sociale functie. De Gemeente Zaanstad speelt hier op in door het creëren van buurtoverstijgende speelplekken, zoals nieuwe natuurspeelplaatsen en ouderenplekken. Deze variatie is nodig om ook te kunnen voorzien in de behoeften van de verschillende doelgroepen. Daarnaast is het van belang om het bestaande voorzieningenniveau van speelplaatsen op peil te houden. Naast deze ontwikkeling verandert de rol van de overheid door inspraak van bewoners, die ook steeds meer betrokken zijn bij het beheer van de openbare ruimte. Met het nieuwe speelplaatsenbeleid wil de gemeente inzetten op: Het in stand houden van het huidige voorzieningenniveau van de speelplaatsen en het realiseren van vijf nieuwe speelplekken voor de oudere jeugd en twee natuurspeelplaatsen die een buurtoverstijgend karakter krijgen; Het stimuleren van het bewegen, ook voor ouderen in de samenleving, door ouderenplekken te creëren; Het vergroten van bewonersbetrokkenheid, door onder andere de adoptie van speelplaatsen; Het inspelen op klimaatverandering zodat in de toekomst op warme zomerdagen ook op aangename wijze op speelplaatsen verbleven kan worden. Dit wordt bereikt door hiermee rekening te houden met het inrichten van de speelplaats (denk aan voldoende schaduw). Aanleiding Het vigerende Beleidsplan Speel- en Jongerenvoorzieningen 2007-2011 is aan vernieuwing toe. Er is de afgelopen jaren een andere verhouding tussen maatschappij en overheid ontstaan waarbij de nadruk is komen te liggen op het vergroten van maatschappelijke betrokkenheid. Daarnaast zijn er nieuwe doelgroepen te onderkennen en hebben deze doelgroepen specifieke behoeften en ligt er voor de komende jaren een verdichtingsopgave.
2/7 Beoogd resultaat Zaanstad beoogt met het Speelruimtebeleidsplan passende en bereikbare speelvoorzieningen in de openbare ruimte te realiseren voor kinderen tot 18 jaar en ouderen in de samenleving. Kader Gemeentelijk kader Het nieuwe Speelruimtebeleidsplan Gemeente Zaanstad 2017 raakt aan het coalitieakkoord 2014-2018 Samen het verschil maken op de volgende punten: De mens centraal; actief in de buurt; Toekomstbestendige stad; milieu en duurzaamheid; Betrouwbare overheid, actief betrokken in de openbare ruimte. Wettelijke kader De Wet voor Gevaarlijke Werktuigen en het daarop gebaseerde Warenwetbesluit Attractie en Speeltoestellen (WAS) geldt zowel voor attractietoestellen (motorisch aangedreven) als speeltoestellen. Deze wet regelt dat speeltoestellen veilig moeten zijn en geen gevaar mogen opleveren voor de veiligheid of de gezondheid van personen. Argumenten en afwegingen Doelstellingen van het Speelruimtebeleidsplan Gemeente Zaanstad zijn: Anticiperen op stedelijke verdichting Creëren van een aantrekkelijke woonomgeving Stimuleren van bewegen Senioren blijven fit Bijdragen aan sociale cohesie in buurten en wijken Vergroten van de bewonersbetrokkenheid Samenwerking met andere partijen Klimaatadaptatie door vergroening van speelplekken Duurzaamheid Anticiperen op stedelijke verdichting Zaanstad heeft de inzet om 20.000 kwalitatieve woningen aan de stad toe te voegen. MAAK.Zaanstad investeert in de hele stad. De realisatie van de verstedelijkingsopgave leidt tot verdere verdichting van de stad waardoor een toename ontstaat van de gebruiksdruk in de openbare ruimte. Om dit mogelijk te maken is MAAK.Zaanstad gekoppeld aan een integrale kwaliteitsslag qua woon- en leefklimaat. Duurzaamheid, woningbouwopgave, bereikbaarheid en kwaliteit van de bestaande woningvoorraad en openbare ruimte zijn benoemde ambities. Randvoorwaarde daarbij is het op niveau zijn en blijven van de speelruimten in de openbare ruimte. Dit aspect van de stedelijke ambitie is uitgewerkt in dit speelruimtebeleidsplan. Er wordt hierbij verondersteld dat de woningbouwopgave die de raad op 30 juni 2016 met MAAK.Zaanstad heeft omarmd, in de komende jaren wordt gerealiseerd. Creëren van een aantrekkelijke woonomgeving Het uitgangspunt van dit Speelruimtebeleidsplan speelplaatsen op bereikbare afstand moeten liggen in de directie woonomgeving. Er worden in de beleidsnota drie leeftijdscategorieën onderscheiden en elke categorie stelt specifieke eisen aan de bereikbaarheid, loopafstand en inrichting van de speelplaatsen. Uit de analyse van de ligging van bestande speelplaatsen blijkt dat Zaanstad een voorzieningenniveau dat grotendeels aansluit op bovengenoemde uitgangspunten. In een tweetal wijken in Zaanstad is er voor de oudere jeugd een tekort aan voorzieningen in
3/7 de openbare ruimte. Stimuleren van bewegen Het stimuleren van bewegen wordt bereikt door de aanleg van aantrekkelijke speelplaatsen. Speelplaatsen moeten op zijn minst een goed alternatief zijn voor het binnenshuis verblijven. Op verschillende manieren kan deze aantrekkelijkheid worden vergroot namelijk; - het aantal spelaanleidingen die op een speelplaats aanwezig is vergroten; - het vergroten van de bruikbaarheid; - het combineren van speelplaatsen voor verschillende doelgroepen tot één speelplaats; - de inrichting/aankleding van de speelplaats variëren; - bijzondere speelplaatsen realiseren met een hogere of andere speelwaarde zoals bijvoorbeeld natuurspeelplaatsen. Senioren blijven fit De aandacht voor senioren is gericht op het stimuleren van bewegen, zo blijven ze fit. Hoe vitaler ouderen blijven, hoe actiever ze blijven en hoe langer ze zelfstandig kunnen blijven wonen zonder te vereenzamen. Voor een groot deel van de volwassenen bestaan er goede voorzieningen om fit te blijven door zelf te werken aan fitness, te sporten bij sportverenigingen of lid te worden bij een sportschool. Deze groep is goed in staat om zelf te zorgen voor voldoende beweging. Bij senioren ligt dat anders. Deze groep zal meer uitgedaagd moeten worden om naar buiten te gaan en aan beweging te doen. In dat kader wordt voorgesteld om als Gemeente de samenwerking te zoeken met het andere partijen die betrokken zijn met de zorg voor ouderen. Bijdrage aan de sociale cohesie in buurten en wijken Speelplekken dragen bij aan de sociale cohesie van buurten en wijken. Ze fungeren als ontmoetingsplekken tussen ouders en kinderen onderling. Om onderlinge ontmoetingen tussen ouders te faciliteren moeten op speelplekken voor kinderen van 0-6 jaar zitgelegenheid en prullenbakken aanwezig zijn. Daarnaast wordt ingezet op het zoveel mogelijk combineren van speelvoorzieningen voor verschillende leeftijdscategorieën. Vergroten van de (bewoners-)betrokkenheid Bij het invulling geven aan de beleidsdoelen wordt afstemming gezocht met belanghebbenden (omwonenden) en de doelgroep (kinderen). Bij het aanleggen van speelplaatsen wordt samen met de buurt gezocht naar geschikte locaties. Buurt en kinderen worden vervolgens betrokken mogen belanghebbenden meedenken én beslissen binnen de kaders van dit Speelruimtebeleidsplan. Met bewonersparticipatie ten aanzien van het beheer en onderhoud van speelplaatsen kan ook maatwerk geleverd worden. Bewoners en Gemeente kunnen afspraken maken dat zij gezamenlijk het beheer en onderhoud uitvoeren. Net zoals bij de adoptie van openbaar groen streeft de Gemeente naar adoptie van speelplekken. In dat kader zullen bewoners en bewonersgroepen gefaciliteerd worden bij het realiseren van eigen speelplaatsen in de openbare ruimte. In de openbare ruimte worden ook speeltoestellen door particulieren geplaatst, welke niet verankerd zijn in de grond. Te denken valt aan trampolines, plastic speeltoestellen, waterbadjes en opblaastoestellen. Om burgerparticipatie te stimuleren staan sommige gemeenten toe dat burgers het initiatief nemen om in de winkel aangeschafte speeltoestellen in de openbare ruimte te plaatsen en te beheren. Dit is wettelijke niet verboden maar er zijn wel voorwaarden aan verbonden, zodat de veiligheid voor spelende kinderen is gegarandeerd. In dit Speelruimtebeleidsplan wordt voorgesteld om toe te staan dat particuliere toestellen in de openbare ruimte worden geplaatst, mits ze zijn goedgekeurd voor particulier gebruik. De
4/7 voorwaarde is wel dat particulieren dit in overleg met de Gemeente doen. Met het plaatsen van een speeltoestel in de openbare ruimte, dient er draagvlak te zijn bij andere omwonenden en zal het speeltoestel ook door andere kinderen in de wijk mogen worden gebruikt. De Gemeente Zaanstad zoekt steeds meer de samenwerking op met andere partijen als scholen, bewoners- en buurtverenigingen. De Gemeente wil in de samenwerking van een sturende en aanbodgerichte rol naar een adviserende en voorwaardenstellende rol. Klimaatadaptatie van speelplekken Het klimaat in Nederland gaat veranderen. Om ook in de toekomst op warme dagen aangenaam te kunnen verblijven op speelplaatsen, is het wenselijk dat gespeeld kan worden in de schaduw. Met het speelplaatsenbeleid wordt ingezet op het vergroenen van speelplaatsen door meer bomen aan te planten. Duurzaamheid In de aanbestedingsprocedure voor speelplaatsen en speeltoestellen moet rekening worden gehouden met zowel de herkomst van de materialen, de levensduur en de hergebruiksmogelijkheden van het afval. De Gemeente Zaanstad gebruikt al duurzaam geproduceerde toestellen van duurzame materialen. Toestellen van hout hebben het FSC keurmerk. Rubber ondergronden zijn veelal geproduceerd van gebruikte autobanden. De Gemeente Zaanstad zal met leveranciers afspraken maken over het hergebruik van de materialen. Draagvlak Bij het opstellen van het nieuwe speelruimtebeleid zijn de ervaringen meegenomen die tijdens contacten met burgers en met name kinderen naar voren gekomen. Daarnaast is aansluiting gezocht op landelijke ontwikkelingen binnen het beleidsveld. Op basis hiervan zijn beleidsdoelen geformuleerd. Aansluiting externe ontwikkelingen Niet van toepassing. Financiële consequenties Beheer en dagelijks onderhoud bestaande speelruimte Het budget voor het dagelijks beheer en onderhoud van de speelplaatsen zoals in de begroting is opgenomen, is toereikend om het bestaande areaal te onderhouden. Dit betreft het inspecteren van de speelplaatsen en het verhelpen van geconstateerde gebreken. Vervangingsopgave Zaanstad heeft een goed netwerk dat grotendeels aansluit op landelijk normeringen ten aanzien van de speelruimte die er in stedelijke gebieden aanwezig dient te zijn. Zaanstad is de afgelopen jaren in staat gebleken om de onderhoudsachterstanden op het gebied van het vervangen van speelplaatsen in te lopen. In totaal heeft Zaanstad 466 speelplekken en gemiddeld gaan deze zo n 15 jaar mee. Op basis van de technische staat van de speelplaatsen zullen tot 2020 jaarlijks ongeveer de gelijke hoeveelheid speelplaatsen worden vervangen als in de afgelopen jaren. In totaal zijn dat 58 speelplaatsen die de komende drie jaren vervangen moeten gaan worden. Gemiddeld zijn de vervangingsinvesteringen in de periode 2018-2020 per jaar 678.000. Voor de periode 2021 tot 2027 neemt het aantal te vervangen speelplaatsen sterk toe. In deze periode moeten gemiddeld 34 speelplaatsen per jaar worden vervangen. In deze periode zal de investeringsbehoefte toenemen naar gemiddeld 1.191.000 per jaar. De begroting voorziet in een budget voor de vervanging van speelplaatsen van 6.000 per jaar voor de vervanging van de speelplaatsen. Om onderhoudsachterstanden op het gebied van speelplaatsen niet te laten ontstaan zal er dus meer geïnvesteerd moeten worden en dat leidt tot hogere
5/7 kapitaallasten voor een bedrag van 6.000 in 2019, oplopend naar 355.000 vanaf 2027. In het financiële beeld van de Kadernota 2018-2021 is rekening gehouden met deze toename van de kapitaallasten. Nieuw beleid Het speelruimtebeleid richt zich naast het in stand houden van het areaal aan speelruimte op de volgende ambitie: 2018 2019 2020 2021 Uitbreiding van 5 speelplekken Assendelft35 35 35 70 noord en Nieuw-west Ouderenvoorzieningen 55 2 Buurtoverstijgende natuurspeelplaatsen 140 140 Aanleg van jaarlijks 2 wifipunten TOTALE INVESTERING 185 185 0 80 Kapitaallasten 17 34 42 Toename onderhoudslasten 3 6 9 14 TOTALE TOENAME 3 23 43 56 EXPLOITATIELASTEN De kapitaallasten van dit nieuwe beleid bedragen 17.000 in 2019, oplopend tot 48.000 in 2022. Als gevolg van uitvoering van nieuw beleid nemen de jaarlijkse onderhoudslasten toe. De onderhoudslasten zullen afhankelijk van de mate waarin nieuw beleid tot uitvoering wordt gebracht, stijgen met 14.000 per jaar. Er is vooralsnog geen dekking voor de realisatie van dit nieuwe beleid. Verwacht wordt dat het financiële beeld richting de begroting 2018-2021 nog gaat wijzigen door aanpassing van de Algemene Uitkering van het Rijk. Indien bij de begroting 2018-2021 extra financiële ruimte beschikbaar is, heeft het college reeds besloten dat zij bij de integrale afweging prioriteit worden gegeven aan het toekennen van dekking voor dit nieuwe beleid. Juridische consequenties Gemeenten hebben zelf een verantwoordelijkheid voor de veiligheid van speeltoestellen: als zij zelf de eigenaar van een openbaar toegankelijk speeltoestel zijn; als zij een bouwvergunning hebben afgegeven voor het speeltoestel; als het speeltoestel (van een particuliere eigenaar) vast in gemeentegrond is aangebracht. Om burgerparticipatie te stimuleren wordt in het beleid toegestaan dat burgers het initiatief nemen in de winkel aangeschafte speeltoestellen in de openbare ruimte te plaatsen. Dit is wettelijk niet verboden maar er zijn wel wettelijk voorwaarden aan verbonden zodat de veiligheid voor spelende kinderen wordt gegarandeerd. De eigenaar heeft volgens de wet de rol van eigenaar/beheerder en moet onder andere de daarbij behorende beheerverplichtingen nakomen. Verder moet de eigenaar er op bedacht zijn dat het dan gaat om toestellen die als speelgoed zijn gekocht en meestal niet zijn gekeurd volgens de regels van het Warenwetbesluit attractie- en speeltoestellen (WAS) en dat dit alsnog zal moeten gebeuren. Ook kunnen deze speeltoestellen door het eerdere privégebruik (verborgen) gevaarlijke gebreken hebben waardoor ze (nog) gevaarlijker zijn. Omdat er in de openbare ruimte op deze toestellen nog intensiever gespeeld kan worden dan wanneer ze in de privésfeer worden gebruikt, kunnen ze daar extra gevaarlijk zijn. Daarom mogen deze toestellen niet zonder overleg met de gemeente worden geplaatst. De gemeente is in principe niet aansprakelijk voor eventuele schade die voortvloeit uit het gebruik van een particulier speeltoestel dat in de openbare ruimte wordt geplaatst, en niet verankerd is in de grond. Slechts in uitzonderlijke gevallen, waarbij bijvoorbeeld de gemeente
6/7 is gewaarschuwd voor het onveilig zijn van een particulier speeltoestel in de openbare ruimte en de gemeente daar niet tegen optreedt, zou mogelijk sprake kunnen zijn van aansprakelijkheid op grond van onrechtmatige daad, omdat de gemeente nalatig is geweest in haar zorgplicht. Inspecteurs van de Nederlandse Voedsel- en Waren Autoriteit zijn bevoegd om speeltoestellen die niet aan de wet voldoen, te verzegelen of in beslag te nemen. Als de Nederlandse Voedsel- en Waren Autoriteit niet-gekeurde speeltoestellen in de openbare ruimte aantreft, neemt ze altijd contact op met de beheerder van de openbare ruimte, meestal de gemeente. De gemeente kan daarna zelf deze speeltoestellen verwijderen of bewoners erop aanspreken dat te doen. Communicatie/ vervolgtraject Met de begroting 2018-2021 zal bekeken worden of dekking kan worden gevonden voor het nieuwe beleid. De Gemeente zal een persbericht opstellen en publiceren. Afhankelijk van de financiële ruimte die bij de Begroting 2018-2021 ontstaat, zullen investeringen ingepland worden in het MeerjarenInvesteringsplan Openbare Ruimte. Opsteller: Mulder, K. Versie: 18-4-2017 12:50:00
7/7 Raadsbesluit De gemeenteraad van Zaanstad, Besluit: 1. Het Speelruimtebeleidsplan Gemeente Zaanstad 2017 vast te stellen waarbij het huidige voorzieningenniveau aan speelruimte in stand blijft en gedekt is binnen de beschikbare middelen. 2. In te stemmen met het voorstel aan de raad het vigerende Beleidsplan Speel- en Jongerenvoorzieningen 2007-2011 in te trekken. In de vergadering van...-.....-2017 De griffier, De voorzitter,