Gegevens bij aanmelding Gegevens bij aanmelding Ervaring Bijna iedereen Waarom/bij wie? Langdurige overvraging Stress en puberteit Drugs Geen grip op leven; zeer onveilig gevoel Bij jongeren ( als ouder van adolescent met Asperger ) Ervaring Bijna iedereen? Waarom/bij wie? Langdurige overvraging Stress en puberteit Drugs Geen grip op leven; zeer onveilig gevoel Bij jongeren ( als ouder van adolescent met Asperger ) 1 2 Sociale uitsluiting bij autisme spectrum stoornis (ASS) Een risicofactor voor psychose? Rik Schalbroeck, MSc Prof. Dr. J.P. Selten Prof. Dr. L.F. de Geus-Oei Prof. Dr. J. Booij 4 Risicofactoren psychose Migratie Opgroeien stedelijke omgeving Traumatische ervaringen jeugd Gehoorbeperkingen Psychiatrische stoornissen Homoseksualiteit Social defeat hypothese 1 Biologisch mechanisme? Sociale uitsluiting toename synthese neurotransmitter dopamine! Psychose Social defeat ( sociale uitsluiting ): langdurige subjectieve ervaring een buitenstaander of verliezer te zijn 1 Selten & Cantor-Graae, 2005; Selten et al., 2013 5 Striatum 6 1
Toetsing social defeat hypothese: Dierstudies (resident-intruder): Toetsing social defeat hypothese: mensen Niet-psychotische volwassen Traumatische ervaringen jeugd: Verhoogde synthese dopamine (Egerton et al., 2016); verhoogde dopamine respons op amphetamine (Oswald et al., 2014) Ernstige gehoorbeperking: Verhoogde dopamine respons op dexamphetamine (Gevonden et al., 2014) 1) Resident: witte rat, intruder: zwarte rat 2) Zwarte rat wordt aangevallen door witte rat 3) Zwarte rat laat onderdanige houding zien Toegenomen afgifte dopamine, tenzij teruggezet in eigen groep 7 8 Autisme spectrum stoornissen (ASS): Beperkingen in communicatie Beperkingen in sociale interactie Begrijpen van gedrag van de ander Toename in sociale vernedering/uitsluiting ([online] pesten, buitengesloten, seksueel misbruik) Risico voor psychose? 9 10 Onderzoek: Incidentiestudie in Stockholm Onderzoek: Incidentiestudie in Nederland Selten, Lundberg, Rai, & Magnusson (2015) Register mentale gezondheid jongeren uit Stockholm County Jongeren met ASS, geregistreerd voor 16 e levensjaar Controlegroep: vergelijkbare jongeren zonder ASS Kans op ontwikkelen psychose ASS t.o.v. controlegroep, binnen 10 jaar? ASS groep t.o.v. niet-ass: Non-affectieve psychotische stoornis: 4-8x hoger Bipolaire stoornis: 2-7x hoger Schalbroeck, Termorshuizen, Bos, Selten, et al. (2017?) Casusregisters Maastricht, Groningen, Utrecht, Rotterdam ASS langdurig gevolgd % psychose binnen 10 jaar Voorlopige resultaten: Diagnose (<)16 jaar: 2.5% Diagnose tussen 16 en 30 jaar: 7.8% ASS + intellectueel disfunctioneren lagere kans 11 12 2
Hebben patiënten met ASS die meer sociale uitsluiting ervaren, een verhoogde aanmaak van dopamine in het striatum? Andere vragen: Is er een verband tussen dopamine activiteit en: Subjectieve ervaring van uitsluiting (behoefte er bij te horen, ervaren steun) Pestervaringen in het verleden Gaat deze toegenomen dopamine activiteit gepaard met een adaptief vermogen tot divergent denken? 13 14 Verzoek aan u Inclusie participanten met ASS Participanten 45 patiënten met autisme (DSM diagnose, 18-30 jr.) 24 gezonde controles Duur onderzoek: 18 maanden, start maart 2017 15 16 Sessie 2 (LUMC): Vragenlijsten + MRI scan (anatomisch) Persoonskenmerken ADOS (autisme diagnose) SRS-2-A (autisme kenmerken) Sessie 2 (LUMC): Vragenlijsten + MRI CAARMS scan (psychose) (anatomisch) CAARS-SR (ADHD) DART (intelligentie) Sociale uitsluiting OES-A (buitengesloten worden) Need to Belong scale (erbij willen horen) ISEL (interpersoonlijke steun) UCLA Loneliness Scale (eenzaamheid) LNS (sociaal netwerk) Amended Bullying Questionnaire (pesten) 17 18 3
Sessie 2 (LUMC): Vragenlijsten + MRI scan (anatomisch) Kleine hoeveelheid radioactieve stof (laag risico) Dopamine activiteit Cognitieve gedragstherapie aan risicogroep Exclusiecriteria patiënten Syndromaal autisme (Klinefelter, 22q11, fragiele X) Neurologische stoornis of hersenletsel (bijv. epilepsie) Verstandelijke beperking (IQ<85) Non-affectieve psychotische stoornis, bipolaire stoornis Sociale uitsluiting door andere oorzaken dan autisme Drugsgebruik. Gebruik van cannabis is toegestaan mits de patiënt tenminste 1 mnd. voor deelname gestopt is Misbruik of afhankelijkheid van alcohol of drugs Gebruik van antipsychotica (ooit), ADHD medicatie (of 1 jr. voor deelname gestopt), andere psychofarmaca (of 3 mnd. voor deelname gestopt) Zwangerschap Metalen voorwerpen in lichaam 19 20 Uw hulp Inclusie van patiënten met ASS Breed spectrum sociale uitsluiting: GGZ instellingen en NVA Minimale moeite Wel: kijken welke patiënten kunnen meedoen, toestemming vragen om contactgegevens door te geven Niet: (uitgebreid) uitleg geven over onderzoek en vragen om toestemming (dat doen wij) Meer informatie? Neem contact op. 21 22 Uw hulp waarom? Conclusie Wetenschappelijk Beter begrip Behandeling Ontwikkeling medicatie; welke medicatie moeten we (niet) geven? Sociale uitsluiting verminderen Sterk verhoogde kans op psychose bij ASS Social defeat (sociale uitsluiting) mogelijke verklaring Onderzoek naar onderliggende neurobiologie Uw hulp 23 24 4
Hartelijk dank Onderzoekers: Rik Schalbroeck, MSc Prof. Dr. Selten Prof. Dr. Booij Prof. Dr. de Geus-Oei Interesse om bij dit onderzoek betrokken te worden? Neem contact op met Rik Schalbroeck (r.schalbroeck@rivierduin en.nl / 06-53919962) 25 5