Mantelzorg in Dordrecht Onderzoekcentrum Drechtsteden D.M. Verkade dr. Metz november 2008
Colofon Opdrachtgever Tekst Drukwerk informatie Gemeente Dordrecht Onderzoekcentrum Drechtsteden Stadsdrukkerij Dordrecht GR Drechtsteden Onderzoekcentrum Drechtsteden Postbus 3300 AP Dordrecht 078-620 65 25 www.onderzoekcentrumdrechtsteden.nl
Inhoud Samenvatting. 5 1 Inleiding...9 Aanleiding en doel 9 Vraagstelling 10 1.3 Opzet 10 Leeswijzer.. 2 Mantelzorg in cijfers. 13 2.1 Mantelzorgers 2.2 Ontvangers van mantelzorg 2.3 Bereidheid tot mantelzorgen 17 2.4 Conclusie 18 3 Ondersteuning vanuit de maatschappij 21 3.1 Zorg delen 21 3.2 Spilzorg...22 3.3 Conclusie 23 4 Ondersteuning vanuit de gemeente 25 4.1 25 4.2 Informatiekanalen 26 4.3 Respijtzorg 27 4.4 Conclusie... 27 Literatuur... 29 Bijlage 1 Methode Bijlage 2 Tabellen Bijlage 3 Vragenlijst
Samenvatting De gemeente Dordrecht wil graag meer weten over mantelzorg in Dordrecht. Met het in werking treden van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning op 1 januari 2007 zijn gemeenten verantwoordelijk voor de ondersteuning van mantelzorg. Het Onderzoekcentrum Drechtsteden heeft de opdracht gekregen van de gemeente Dordrecht om het onderzoek naar mantelzorg in Dordrecht uit te voeren. deze samenvatting leest u de belangrijkste resultaten. Voor het onderzoek is gebruik gemaakt van een schriftelijke enquête onder de inwoners van Dordrecht. Het onderzoek is in het voorjaar van 2008 uitgevoerd als onderdeel van het omnibusonderzoek. Er namen 1.261 inwoners van 18 jaar en ouder aan deel. De respons bedraagt 33% en is - na weging - evenredig verdeeld over de leeftijdsgroepen en wijken van Dordrecht. Het onderzoek bestaat uit drie delen. het eerste deel presenteren wij cijfers over mantelzorg in Dordrecht. De omvang, de aard en de intensiteit van de mantelzorg komen aan bod evenals de persoonlijke relatie waar binnen mantelzorg wordt geboden. Om knelpunten in het bieden van mantelzorg te duiden hebben wij ook gevraagd naar de redenen waarom de Dordtenaren geen (extra) mantelzorg willen bieden. het tweede deel kijken wij naar de ondersteuning vanuit de maatschappij. We geven inzicht in hulp die mantelzorgers krijgen vanuit de maatschappelijke omgeving en van professionals. Daarnaast gaan wij dieper in op in Dordrecht. Het derde en laatste deel van het onderzoek gaat over de mantelzorgondersteuning vanuit de gemeente. De gemeente Dordrecht ziet voor zichzelf een belangrijke rol weggelegd in de informatievoorziening over mantelzorg en het zorgen voor het aanbod van respijtzorg. We beschrijven hier de vragen die Dordtenaren hebben over mantelzorg en geven inzicht in de bekendheid met en de behoefte aan respijtzorg. Mantelzorg in cijfers Het onderzoek laat zien dat veel Dordtenaren mantelzorg bieden; bijna een kwart van de Dordtenaren biedt mantelzorg. Slechts 5% van de Dordtenaren ontvangt mantelzorg. De groep mantelzorgontvangers is daarmee kleiner dan de groep mantelzorgers. Een verklaring voor dit verschil is dat meerdere mensen samen voor één ontvanger van mantelzorg kunnen zorgen. Daarnaast is het mogelijk dat sommige ontvangers van mantelzorg de zorg die ze krijgen niet herkennen ais mantelzorg en zichzelf daarom niet zien als ontvanger van mantelzorg. Tenslotte zijn de mensen die in verzorgingshuizen en verpleeghuizen wonen niet opgenomen in de steekproef, terwijl zij wel belangrijke ontvangers van mantelzorg zijn. Aard We hebben gekeken naar de achtergronden van de mantelzorgers en van de ontvangers van mantelzorg. Er zijn geen verschillen in het aandeel mantelzorgers of ontvangers naar herkomst, opleidingsniveau en wijken in Dordrecht. Wel zijn er enkele verschillen tussen geslacht, leeftijd, en dagbesteding: vrouwen bieden meer mantelzorg en ontvangen ook meer mantelzorg dan mannen; aanbieders van mantelzorg zijn minder vaak jong (18-34 jaar) en vaker tussen de 50 en de 64 jaar, terwijl voor ontvangers van mantelzorg het Mantelzorg in Dordrecht
omgekeerde geldt. Ontvangers van mantelzorg zijn namelijk minder vaak tussen de 50 en de 64 jaar en vaker tussen de en de 34 jaar. Ook zijn ontvangers vaker ouder dan 65 jaar; Dordtenaren met een eenpersoonshuishouden bieden minder vaak mantelzorg en Dordtenaren met één tweepersoonshuishouden met thuiswonend (e) kind (eren) bieden vaker mantelzorg; ontvangers van mantelzorg hebben minder vaak betaald werk of een eigen bedrijf en zijn vaker werkloos/werkzoekend, arbeidsongeschikt of Type zorg Er zijn geen verschillen tussen de geboden en de ontvangen typen mantelzorg. De typen mantelzorg die het meest geboden en ontvangen worden zijn gezelschap/oppassen (59% en 51%) en huishoudelijke zorg (54% en 49%). De typen zorg die het minst geboden en ontvangen worden persoonlijke zorg (24% en 16%) en medische zorg (18% en 12%). Persoonlijke relatie De verdeling over de relaties waar vanuit de mantelzorg wordt geboden of ontvangen is min of meer gelijk. Ook hierin bestaat weinig verschil tussen mantelzorg vanuit/aan de partner, de kinderen, de broers en zussen, de buren en de vrienden en kennissen. De ouder-kind relatie valt echter op: aan ouders wordt het meeste mantelzorg geboden (47%) en van ouders wordt het meeste mantelzorg ontvangen (42%). Intensiteit De intensiteit van de geboden en ontvangen zorg is nagenoeg hetzelfde. Zeven van de tien mantelzorgers zorgen minder dan tien uur per week en een even groot aandeel ontvangers van mantelzorg krijgt minder dan tien uur per week zorg. Ook het aandeel mantelzorgers dat tussen de tien tot twintig uur zorgt is ongeveer gelijk aan het aandeel ontvangers van mantelzorg dat tien tot twintig uur zorg krijgt, respectievelijk en Van de mantelzorgers zorgt 5% meer dan veertig uur per week en 7% van de mantelzorgontvangers krijgt meer dan veertig uur zorg per week. Bereidheid tot (meer) mantelzorgen Van alle Dordtenaren is 45% bereid tot (meer) mantelzorgen en 55% is daartoe niet bereid. Dat betekent dat een groot deel van de Dordtenaren bereid is om (meer) mantelzorg te bieden. Er zijn geen verschillen in bereidheid tot (meer) mantelzorgen naar herkomst en naar De belangrijkste drempels voor het bieden van (meer) mantelzorg zijn gebrek aan tijd (45%), gezondheidsredenen (25%) en de opvatting dat verzorgen een taak is van professionals (19%). Binnen de categorie anders wordt een hoge leeftijd het meest als reden aangedragen voor het niet bereid zijn tot het bieden van (meer) mantelzorg. Dit zien we terug wanneer we kijken naar de achtergrondkenmerken van de Dordtenaren. en gepensioneerden zijn minder vaak bereid tot (meer) mantelzorgen. De jongste leeftijdsgroep is daarentegen juist vaker bereid. Daarnaast zijn Dordtenaren die bereid zijn tot (meer) mantelzorgen: minder vaak laag opgeleid, en juist vaker hoog opgeleid; vaker werkloos of werkzoekend; minder vaak wonend in een vaker vrouw en minder vaak man; minder vaak wonend in Dordt West. Mantelzorg in Dordrecht
Ondersteuning vanuit de maatschappij Een belangrijk uitgangspunt voor het gemeentelijke beleid op het gebied van mantelzorgondersteuning is dat het in de eerste plaats aan de directe omgeving van de mantelzorgers is om deze ondersteuning te bieden. Hier gaan we verder in op de hulp die mantelzorgers in Dordrecht krijgen bij het zorgen. Ook gaan we dieper in op spilzorg: hoeveel Dordtenaren zorgen veel uren zonder hulp? Hulp bij het mantelzorgen Van de Dordtse mantelzorgers krijgt 46% hulp bij het zorgen. Een belangrijke grondslag van het Dordtse beleid op het gebied van mantelzorgondersteuning is dat het eerste instantie aan de directe omgeving van de mantelzorgers is (familie, vrienden en buren) om de mantelzorgers te ondersteunen. Vooral familieleden ondersteunen de mantelzorgers (bijna drie kwart van de mantelzorgers met hulp). De verdere omgeving geeft in mindere mate steun aan de mantelzorger. Vier op de tien mantelzorgers met hulp, krijgen ondersteuning van betaalde professionals. Spilzorg Het merendeel van de mantelzorgers (54%) zorgt alleen en krijgt geen hulp. Van de mantelzorgers zonder hulp zorgt 66% minder dan tien uur per week en 23% zorgt tussen de tien en de 20 uur per week. Daarnaast zorgt % boven de twintig uur per week; daarvan zorgt 8% tussen de 20 en 40 uur per week en 3% zorgt 24 uur per dag. Deze % heeft de grootste kans op de negatieve gevolgen van spilzorg. Ondersteuning vanuit de gemeente De gemeente Dordrecht ziet bij de ondersteuning van mantelzorg een rol voor zichzelf weggelegd in de informatievoorziening en in het aanbieden van respijtzorg. We beschrijven hier van Dordtenaren de informatiebehoefte op het terrein van mantelzorg, het gebruik van de verscheidene informatiekanalen en de bekendheid met en de behoefte aan respijtzorg. Informatiebehoefte en gebruik van informatiekanalen Eén op de tien Dordtenaren heeft wel eens vragen op het gebied van mantelzorg. Het valt op dat het hebben van vragen over mantelzorg niet beperkt is tot de mantelzorgers en ontvangers van mantelzorg. Ook Dordtenaren die geen mantelzorg ontvangen of bieden, hebben vragen over mantelzorg. Van de Dordtenaren met vragen over mantelzorg is 46% mantelzorger en 15% ontvanger van mantelzorg. De resterende 39% van de Dordtenaren met vragen is dus geen mantelzorger of ontvanger van mantelzorg. Dit betekent dat het bij de informatieverstrekking rondom mantelzorg ook belangrijk is om deze groep te benaderen. Dordtenaren hebben vooral behoefte aan informatie over ondersteuningsmogelijkheden (52%) en professionele hulp (38%). mindere mate zijn er vragen over ziektebeelden, woningaanpassingen, zorgverlof en zorgadviezen. Onder de Dordtenaren met vragen over mantelzorg is er het minste behoefte aan informatie over bijwerkingen van medicijnen %). Bij de Dordtse bevolking zijn twee organisaties het meest bekend als informatiebron over mantelzorg, namelijk de huisarts en de thuiszorg. Ze zijn allebei bij 64% van de Dordtenaren bekend. Het minst bekend zijn de organisatie MEE en ouderenadviseurs (allebei bekend bij 21% van de Dordtenaren). Mantelzorg in Dordrecht
De huisarts, het ziekenhuis en de thuiszorg worden vaker bezocht voor informatie en advies over mantelzorg dan een deel van de andere organisaties. Tussen al de organisaties is nagenoeg geen verschil in de tevredenheid over de dienstverlening. Bekendheid en behoefte aan respijtzorg Het bestaan van respijtzorg is in Dordrecht nagenoeg niet bekend. Bijna geen van de Dordtenaren weet wat respijtzorg in houdt. Slechts 6% is er wel bekend mee. Na uitleg over wat respijtzorg betekent, geeft 3% van de Dordtenaren aan hier behoefte aan te hebben. Opvallend is dat een derde van de Dordtenaren die behoefte hebben aan respijtzorg, aangeeft geen mantelzorger of ontvanger te zijn. Deze groep heeft wel vaak de zorg voor kinderen. Mantelzorg in Dordrecht
1 Inleiding De gemeente Dordrecht wil graag weten hoe het gesteld is met mantelzorg in Dordrecht. Naast de vragen over de aard en de omvang van de geboden en de ontvangen mantelzorg, is de gemeente Dordrecht ook benieuwd naar vanuit welke persoonlijke relatie de mantelzorg geboden wordt, of de mantelzorger hulp krijgt vanuit de sociale omgeving, wat de Dordtenaren vinden van het huidige aanbod van informatie en advies en of er behoefte is aan meer informatie. aanvulling daarop wil zij meer inzicht in de redenen waarom mensen geen (extra) mantelzorg willen bieden. Dit kan wijzen op eventuele knelpunten in het bieden van mantelzorg. Om deze vragen te beantwoorden heeft het Onderzoekcentrum Drechtsteden een onderzoek uitgevoerd onder de inwoners van Dordrecht. deze rapportage beschrijven we de resultaten van het onderzoek. Aanleiding en doei Ruim één miljoen Nederlanders zorgen voor hun zieke familieleden of vrienden. 1 Door deze mantelzorgers kunnen meer mensen langer zelfstandig blijven wonen. Mantelzorgers zijn volgens de definitie van 'Mensen die zorg verlenen aan een hulpbehoevende zijn of haar directe omgeving, waarbij de zorgverlening rechtstreeks voortvloeit uit de sociale relatie en niet wordt verleend in het kader van een hulpverlenend beroep of vanuit georganiseerd vrijwilligerswerk' 1 De zelfstandigheid sluit aan bij het nieuwe gemeentelijke het doel daarvan is dat alle burgers kunnen participeren in de samenleving. Met de invoering van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning op 1 januari 2007 zijn gemeenten voortaan verantwoordelijk voor de ondersteuning van mantelzorg. Vóór deze wet ontvingen de Zorgkantoren geld ten behoeve van de ondersteuning van mantelzorg. Nu beslissen de gemeenten hoe het geld wordt gebruikt. Mantelzorgondersteuning is een verzamelnaam voor voorzieningen en diensten die de zorgtaken van de mantelzorger verlichten. 3 Een belangrijk uitgangspunt van het Dordtse beleid op het terrein van mantelzorgondersteuning is dat het in eerste instantie aan de directe omgeving van de mantelzorgers is (familie, vrienden en buren) om de mantelzorgers te ondersteunen. De gemeente Dordrecht stelt in het 2008-2010 Solidair en dat haar mogelijkheden om mantelzorgondersteuning te bieden beperkt zijn, omdat mensen mantelzorg bieden vanuit een persoonlijke band met degene voor wie zij zorgen. Voor zichzelf ziet de gemeente Dordrecht de volgende taken weggelegd: het bieden van informatie en advies, ervoor zorgen dat er een scholingsaanbod is voor mantelzorgers over bijvoorbeeld het omgaan met hulpmiddelen of een Persoons Gebonden Budget (PGB), het bieden van respijtzorg 4 en het verbeteren van de ketensamenwerking in de Uit recent onderzoek is gebleken dat sommige mantelzorgers en hun netwerken dringend ondersteuning nodig hebben vanuit de gemeente. 5 De vanuit het gewenste en goed functionerende zorgnetwerken komen voornamelijk voor onder hoogopgeleiden, netwerken waar professionals een coördinerende rol vervullen en gezinnen met vier of meer broers en zussen die bereid zijn om gezamenlijk te zorgen. Hier tegenover Dit is een telling van een strenge van mantelzorg, rekening houdend met het soort hulp en de hoeveelheid tijd (Palmboom en Pols 2008, Kwekkeboom in Palmboom en Pols 2008, p.7 Mentink, Philips en 2008 Respijtzorg is het tijdelijk en volledig overnemen van mantelzorg door een vrijwilliger of een professionele hulpverlener. Tonkens e.a., Weerkaatst plezier, april 2008 Mantelzorg in Dordrecht
staat de door Tonkens e.a. (2008) aangeduide spilzorg waarin veelal één mantelzorger de spil van het leven van de cliënt vormt. Tonkens e.a. (2008, p69) omschrijven de risico's van spilzorg als volgt: kunnen het mentaal zwaar hebben, omdat zij niemand spreken waaraan ze hun zorgen kwijt kunnen. De partner biedt ook geen (neutraal) luisterend oor, wanneer dat de cliënt zelf is. De spanning door het mantelzorgen, kan overgaan in spanning in de relatie, en andersom. De kunnen te veel hooi op hun vork nemen waardoor overbelasting dreigt. Er is niemand die de overbelasting opmerkt en tijdig aan de bel trekt.' Vanwege de mogelijke negatieve gevolgen van spilzorg voor zowel de mantelzorger als de cliënt wil de gemeente Dordrecht graag weten in welke mate er in Dordrecht sprake is van spilmantelzorg. Ook heeft de gemeente Dordrecht enkele vragen in verband met de taken die zij voor zichzelf ziet weggelegd op het terrein van mantelzorgondersteuning. Zo wil zij weten welke informatiebehoefte mantelzorgers hebben, en van welke informatiekanalen zij - naar tevredenheid gebruik maken. Tenslotte wil de gemeente Dordrecht weten in hoeverre het bestaan van respijtzorg in Dordrecht bekend is en of er behoefte is aan respijtzorg. De gemeente Dordrecht heeft aan het Onderzoekcentrum Drechtsteden gevraagd deze vragen te beantwoorden door middel van een onderzoek. Het doel van het onderzoek naar mantelzorg in Dordrecht luidt: het verkrijgen van inzicht in de omvang, de aard en de potentiële knelpunten van de geboden en ontvangen mantelzorg in Dordrecht, en de bekendheid en behoefte aan mantelzorgondersteuning in de vorm van informatie en advies en in de vorm van respijtzorg. Vraagstelling het onderzoek staan de volgende onderzoeksvragen centraal: 1. Wat is de omvang, de aard en de intensiteit van de geboden en ontvangen mantelzorg in Dordrecht? 2. Vanuit welke relatie wordt deze mantelzorg geboden? 3. hoeverre zijn Dordtenaren bereid om (meer) mantelzorg te bieden, en indien zij hiertoe niet bereid zijn, waarom niet? 4. hoeverre hebben Dordtse mantelzorgers hulp bij het daadwerkelijke zorgen en van wie krijgen zij die hulp? 5. Welke informatiebehoefte hebben mantelzorgers en van welke informatiekanalen maken zij - naar tevredenheid - gebruik? 6. hoeverre is het bestaan van respijtzorg in Dordrecht bekend, en (vanuit welke zorgvragen) is er behoefte aan respijtzorg? Opzet Schriftelijke enquête Voor het beantwoorden van de onderzoeksvragen is gebruik gemaakt van een schriftelijke enquête. Deze enquête maakte deel uit van het Dordtse omnibusonderzoek van mei waarin ongeveer 3.800 bewoners van 18 jaar en ouder zijn benaderd. 6 We hebben diverse responsverhogende maatregelen genomen; een combinatie van schriftelijke rappels en een gerichte inzet van enquêtrices. Uiteindelijk hebben 1.261 respondenten de De bewoners van verzorging- en verpleeghuizen zijn niet benaderd in deze enquête. Mantelzorg in Dordrecht
vragenlijst ingevuld. De respons bedraagt 33% en is - na weging - evenredig verdeeld over de leeftijdsgroepen en wijken van Dordrecht. Doelgroepen Bij de opzet van het omnibusonderzoek is rekening gehouden met een goede vertegenwoordiging vanuit alle wijken en vanuit verschillende doelgroepen. Het omnibusonderzoek is daarmee geschikt om gegevens te generen op wijkniveau en op gemeentelijk niveau voor verschillende doelgroepen. dit onderzoek wordt uitgesplitst naar wijken en op gemeentelijk niveau naar sekse, leeftijdsgroepen, opleidingsniveau, huishoudensamenstelling, herkomst en hoofdbezigheid. Leeswijzer In de volgende hoofdstukken beschrijven we de resultaten van de schriftelijke enquête. hoofdstuk 2 brengen we de aanbieders en ontvangers van mantelzorg in beeld en geven we de bereidheid onder de Dordtse bewoners aan om (meer) mantelzorg te bieden. Daarna gaan we in hoofdstuk 3 dieper in op de ondersteuning aan de mantelzorger vanuit de sociale omgeving. De ondersteuning vanuit de gemeente komt aan bod in hoofdstuk 4. Deze inleiding wordt voorafgegaan door een apart leesbare samenvatting met de belangrijkste resultaten. Mantelzorg in Dordrecht
2 Mantelzorg in cijfers dit hoofdstuk komen de omvang, de aard en de intensiteit van de geboden en ontvangen mantelzorg in Dordrecht aan bod. Mantelzorgers zorgen altijd vanuit persoonlijke betrokkenheid. De relatie waar vanuit mantelzorg wordt geboden en ontvangen bespreken we hier ook. Ten slotte gaan we in op de bereidheid van de Dordtenaren om (meer) mantelzorg te bieden en wat de redenen zijn indien zij daartoe niet bereid zijn. 2.1 Mantelzorgers We hebben aan de Dordtenaren gevraagd of ze zichzelf zien als mantelzorger. Bijna een kwart (24%) antwoordt daar bevestigend op en de rest (76%) is geen mantelzorger. Niet werkende vrouwen tussen de 35 en 65 jaar Omdat wij benieuwd zijn naar welke mensen mantelzorg bieden, onderzoeken wij de achtergronden van de Dordtse bewoners die aangeven mantelzorger te zijn (zie tabel 1 van bijlage 2). Het eerste wat in het oog springt is dat er weinig verschillen zijn tussen de mensen die wel en de mensen die geen mantelzorgen bieden. Dit geldt voor herkomst (allochtoon, autochtoon), opleidingsniveau, hoofdbezigheid 7 en wijk. Dit betekent dat mantelzorg geboden wordt door alle lagen van de bevolking en binnen heel Dordrecht. Naast de overeenkomsten, zijn er ook een aantal verschillen. De Dordtenaren die mantelzorgen bieden zijn minder vaak man (19%) en vaker vrouw (28%). Wanneer we naar de leeftijd van de mantelzorgers kijken springt in het oog dat Dordtenaren tussen de 18 en 34 jaar en minder vaak mantelzorger zijn terwijl de Dordtenaren in de leeftijd van 50 tot en met 64 jaar juist vaker mantelzorg bieden (31%). Een laatste verschil is Dordtenaren met een minder vaak mantelzorgers zijn (13%) en Dordtenaren met een twee-oudergezin met thuiswonend (e) kind (eren) juist vaker mantelzorger zijn (29%). Het minder bieden van mantelzorg door alleenstaanden kent twee verklaringen. Zij hebben geen partners of kinderen om voor te zorgen. Alleenstaanden zijn relatief vaak ouderen, en deze leeftijdsgroep biedt minder mantelzorg. De persoonlijke relatie Mantelzorg wordt geboden vanuit een persoonlijke relatie. Er is niet direct sprake van vrijwilligheid, maar van betrokkenheid bij een ander die de mantelzorger vanuit een persoonlijke band voelt. Wij hebben de mantelzorgers gevraagd vanuit welke persoonlijke relatie zij mantelzorg bieden. Ongeveer de helft van de mantelzorgers biedt zorg aan één van hun ouders. Voor het overige is er weinig verschil in de mate waarin mantelzorgers aan andere verwanten zorg bieden (zie figuur 2.1). Met hoofdbezigheid bedoelen wij de manier waarop mensen hun dag doorbrengen. Te onderscheiden is: scholier/student, betaald werk/eigen bedrijf, werkzoekend/werkloos, arbeidsongeschikt, huisvrouw/man, VUT/ gepensioneerd. Mantelzorg in Dordrecht
Figuur Zorgrelatie vanuit de mantelzorgers 60% 40% 20% 0% ouders kinderen partner verre familie vrienden, kenissen buren broers, zussen '' % van de mantelzorgers Het totaal telt op tot meer dan meerdere antwoorden waren mogelijk. Soort zorg Het soort zorg dat mantelzorgers het meest bieden is gezelschap (of oppassen) gevolgd door huishoudelijke zorg, respectievelijk 59% en 54% (zie figuur 2.2). Onder huishoudelijke zorg kan bijvoorbeeld eten koken, kledingwassen, boodschappen doen en vuilnis buiten zetten, worden verstaan. Bijna vier op de tien mantelzorgers klust. Persoonlijke zorg en medische zorg worden het minst geboden, maar toch nog door respectievelijk 24% en 18% van de mantelzorgers. Helpen met eten en drinken, aankleden en wassen zijn bijvoorbeeld vormen van persoonlijke zorg. Figuur 2.2 Type zorg 80% 60% 20% Ë 40% 0% gezelschap huishoudelijk klussen persoonlijk medisch * % van de mantelzorgers totaal telt op tot meer dan meerdere antwoorden waren mogelijk. Intensiteit van de mantelzorg We hebben de mantelzorgers gevraagd hoeveel uur zij de afgelopen week mantelzorg hebben geboden. De grootste groep, bijna zeven op de tien mantelzorgers, biedt minder dan tien uur per week zorg, met afstand gevolgd door de groep die tussen de tien en twintig uur per week zorg biedt. Van de mantelzorgers biedt 7% tussen de twintig en veertig uur zorg per week. Van de mantelzorgers zorgt 5% meer dan veertig uur per week. 14 Mantelzorg in Dordrecht
Figuur 2.3 Uren geboden mantelzorg minder dan 10 uur per week uur per week per week meer dan 40 uur per week van de mantelzorgers Er zijn geen verschillen tussen de Dordtenaren die minder dan tien uur zorg bieden en de Dordtenaren die meer dan tien uur zorg per week bieden en het type zorg dat wordt geboden (zie bijlage 2, tabel 3 en 4). Wel is er verschil in de relatie waar vanuit de zorg wordt geboden tussen de mantelzorgers die minder dan tien uur zorgen en de mantelzorgers die meer dan tien uur zorgen (zie bijlage 2, tabel 2). De groep die meer dan tien uur zorgt, biedt minder vaak zorg aan tegenover 32%). 2.2 Ontvangers van mantelzorg We hebben de Dordtenaren gevraagd of ze mantelzorg ontvangen; 5% van alle Dordtenaren geeft aan mantelzorg te ontvangen en 95% niet. Wanneer wij kijken naar de achtergronden van de Dordtse bewoners die mantelzorg ontvangen valt op dat daarin nauwelijks verschillen zijn in opleidingsniveau, herkomst, en wijk (zie tabel 5 van bijlage 2). Met andere woorden, in alle lagen van de Dordtse bevolking wordt mantelzorg ontvangen. Er zijn ook enkele verschillen tussen de mensen die mantelzorg ontvangen. Vrouwen geven voor alle leeftijdsgroepen wat vaker aan dan mannen ontvanger van mantelzorg te zijn (7% tegenover 3%). Ook zijn jongvolwassenen (tussen de 18 en 34 jaar) en ouderen vaker ontvanger van mantelzorg (8% tegenover 3%). 8 Tenslotte zijn Dordtenaren met een eigen bedrijf of met betaald werk minder vaak ontvanger van mantelzorg (2%). Werklozen of werkzoekenden, arbeidsongeschikten en huismannen of huisvrouwen ontvangen juist vaker mantelzorg (respectievelijk 33%, 19% en 9%). We kunnen hieruit afleiden dat zorgafhankelijkheid een drempel is voor arbeidsparticipatie. De persoonlijke relatie Wanneer we kijken naar de persoonlijke relatie waar binnen mantelzorg wordt ontvangen, zien we dat binnen verschillende persoonlijke relaties een zelfde aandeel zorg wordt ontvangen (zie figuur 2.4). bestaat weinig verschil in ontvangen mantelzorg van kinderen, buren, vrienden en kennissen. Wel een verschil is er met de mantelzorg die wordt ontvangen van ouder(s). 42% van de Dordtenaren ontvangt mantelzorg van hun ouders. Dit staat overigens in contrast met de persoonlijke relatie waarin mensen de meeste mantelzorg bieden: ongeveer de helft van de mantelzorgers biedt zorg aan één van hun Voor het omnibusonderzoek zijn inwoners van Dordrecht benaderd die jaar en ouder zijn. Op basis van het omnibusonderzoek kunnen wij geen uitspraken doen over de ontvangers van mantelzorg die jonger zijn dan jaar. Mantelzorg in Dordrecht
ouders. Dat betekent dat mantelzorg het meest wordt geboden aan ouders en het meest wordt ontvangen van ouders. Figuur 2.4 Zorgrelatie vanuit de mantelzorgontvangers 60% 40% 20% 0% ouders partner verre familie * % van de ontvangers van mantelzorg totaal telt op tot meer dan 100%, meerdere antwoorden waren mogelijk. Type zorg Ontvangers van mantelzorg krijgen verschillende typen zorg. Ongeveer de helft van de mensen die mantelzorg ontvangen, krijgen zorg in de vorm van huishoudelijke hulp en/of gezelschap/oppassen (zie figuur 2.5). Bij een kwart van de ontvangers wordt thuis geklust. De typen zorg die het minst worden ontvangen zijn persoonlijke zorg en medische zorg. Figuur Type zorg 60% 40% 20% 0% huishoudelijk gezelschap klussen medisch * % van de mantelzorgers *Het totaal telt op tot meer dan 100%, meerdere antwoorden waren mogelijk. Hoeveelheid uren ontvangen mantelzorg We hebben aan de ontvangers van mantelzorg gevraagd hoeveel uur zij per week mantelzorg ontvangen (zie figuur 2.6). De meerderheid ontvangt minder dan tien uur mantelzorg per week, een zesde deel tussen de tien en de twintig uur per week en 4% tussen de twintig en de veertig uur per week. Daarnaast krijgt 7% van de ontvangers meer dan veertig uur per week mantelzorg. 16 Mantelzorg in Dordrecht
Figuur Uren ontvangen mantelzorg minder dan uur 10-20 uur 20-40 uur meer dan 40 uur * % van de ontvangers van mantelzorg 2.3 Bereidheid tot mantelzorg Eén van de doelstellingen van de is dat individuen en de samenleving als geheel meer zelfredzaam worden. Voor mantelzorg betekent de invoering van de Wmo dat de behoefte aan mantelzorg gaat toenemen. 9 Om deze reden wil de gemeente Dordrecht graag weten in hoeverre de Dordtenaren bereid zijn om (meer) mantelzorg te bieden. Desgevraagd geeft 45% van de Dordtenaren aan bereid te zijn om (meer) mantelzorg te bieden; 55% zegt niet bereid te zijn. Hierin is weinig verschil tussen autochtonen en allochtonen, mannen en vrouwen, Dordtenaren tussen de 35 en 65 jaar en huishoudensamenstelling (met uitzondering van de eenpersoonshuishoudens). U kunt hiervoor tabel zes van bijlage 2 raadplegen. Om te weten op welke mensen een beroep gedaan kan worden om te mantelzorgen, kijken we naar de achtergronden van mensen die bereid zijn om (meer) mantelzorg te bieden. Jongeren van tot en met 34 jarigen zijn vaker bereid tot (meer) mantelzorg (53%). Hetzelfde geldt voor hoger opgeleiden (61%) en 80% van de mensen die werkloos en/of werkzoekend zijn. Bijzonder is dat 50% van de mensen met betaald werk of een eigen bedrijf en 59% van de studenten bereid tot meer mantelzorg. Dit betekent dat het hebben van betaald werk of een studie geen drempel vormt in de bereidheid tot mantelzorg. Daarentegen (23%), gepensioneerden en Dordtenaren die met de VUT zijn (33%), laagopgeleiden (29%) en Dordtenaren met een (31%) minder vaak bereid tot het bieden van (meer) mantelzorg. Ook de inwoners van Dordt-West zijn minder vaak bereid tot het bieden van meer mantelzorg, dit komt door het lage opleidingsniveau van het stadsdeel. 10 Redenen van niet bereid zijn tot (meer) mantelzorgen Om (potentiële) knelpunten in het bieden van mantelzorg te achterhalen en om aanknopingspunten voor het stimuleren van mantelzorg te vinden hebben wij de Dordtenaren gevraagd waarom zij niet bereid zijn (meer) mantelzorg te bieden. 45% geeft als reden geen tijd te hebben, gevolgd door een kwart van de Dordtenaren die aangeeft vanwege gezondheidsredenen niet (meer) te kunnen zorgen. Een deel van de Dordtenaren vindt dat verzorgen een taak is voor een bepaalde groep: professionals (19%) of vrouwen (2%). Van de Dordtenaren geeft 1% aan geen of weinig familie, vrienden en buren te hebben en daardoor geen mantelzorg te kunnen bieden. Metz, J.W. (2008). Anatomisch model van de civil society voor de Wmo. Dordrecht: OCD. Bij een uitsplitsing naar wijken vinden we geen verschillen in bereidheid. Mantelzorg in Dordrecht
Figuur geen tijd Redenen van niet bereid zijn tot (meer) mantelzorgen vanwege gezondheid taak van professionals taak van vrouwen geen/weinig familie, vrienden, buren anders Het zijn met name mannen die vinden dat het bieden van zorg een taak is voor professionals. Laagopgeleiden, en arbeidsongeschikten geven vaker aan wegens gezondheidsredenen niet (meer) mantelzorg te kunnen bieden (zie tabel 7 van bijlage 2). Bij de categorie 'anders' was er ruimte voor toelichting (zie tabel 2.1). De meest genoemde redenen binnen deze categorie zijn: ik ben te oud, ik heb een te drukke baan, ik zorg nu al maximaal en ik doe al (vrijwilligers-) werk in de zorg. Tabel Redenen van niet bereid ziin tot ik ben te oud 55x ik heb een te drukke baan 20x ik zorg nu af maximaal 13x ik doe al (vrijwilligers-) werk in de zorg het spreekt mij niet aan, het past niet bij mij 8x te druk gezinsleven 8x ik heb veel gezorgd in leven 4x ik heb nog niet over nagedacht 4x ik moet aan mezelf denken 3x ik kan niet tegen leed van anderen 1x ik red dat financieel niet 1x ik vind dat werklozen verplicht die zorgtaak moeten doen 1x 2.4 Conclusie dit hoofdstuk hebben wij de omvang, de aard en de intensiteit van de mantelzorg in Dordrecht in beeld gebracht. Het eerste wat opvalt, is dat 24% van de Dordtenaren van jaar en ouder aangeeft mantelzorger te zijn terwijl volgens de landelijke cijfers één miljoen mensen voor hun kwetsbare naasten zorgen. Dit onderzoek laat sowieso zien dat Dordtenaren veel zorg bieden. Het verschil in omvang tussen de landelijke cijfers en de Dordtse cijfers kan verklaard worden uit de in de onderzoeken gehanteerde definities van mantelzorg. het aangehaalde landelijke onderzoeken telt de geboden zorg pas mee als mantelzorg wanneer die langer dan drie maanden of meer dan acht uur per week zorg wordt geboden. Dit 18 Mantelzorg in Dordrecht
onderzoek leert dat 8% van de Dordtenaren biedt meer dan tien uur per week mantelzorg. 11 Bijna een kwart van de Dordtenaren geeft aan mantelzorg te bieden tegenover 5% van de Dordtenaren dat aangeeft mantelzorg te ontvangen. De groep ontvangers van mantelzorg is dus kleiner dan groep mantelzorgers. Een oorzaak hiervan is dat meerdere mensen samen voor één ontvanger van mantelzorg zorgen. Daarnaast is het waarschijnlijk dat sommige ontvangers van mantelzorg de zorg die ze krijgen niet herkennen als mantelzorg. Tenslotte zijn de mensen die in verzorgingshuizen en verpleeghuizen wonen niet opgenomen in de steekproef, terwijl zij wel belangrijke ontvangers van mantelzorg zijn. Mantelzorg wordt geboden en ontvangen door en in alle bevolkingsgroepen, opleidingniveaus en wijken in Dordrecht. Wel bieden en ontvangen vrouwen meer mantelzorg dan mannen. Daarnaast zijn aanbieders van mantelzorg minder vaak jong jaar) en juist vaker tussen de 50 en de 64 jaar. Voor ontvangers van mantelzorg geldt het omgekeerde. Ontvangers zijn minder vaak tussen de 50 en de 64 jaar oud en weer vaker tussen de en de 34 jaar. Daarnaast zijn ontvangers ook vaker ouder dan 65 jaar. Er zijn geen verschillen tussen geboden en ontvangen typen zorg, de relaties waar vanuit de mantelzorg wordt aangeboden of ontvangen en de intensiteit van de ontvangen en aangeboden zorg. Een uitzondering vormt de ouder-kind relatie: aan ouders wordt het meeste mantelzorg geboden (47%) en van ouders wordt het meeste mantelzorg ontvangen (42%). De groep die meer dan tien uur mantelzorg aanbiedt, zorgt minder voor 'verre' familie. Een reden hiervoor kan zijn dat wanneer het de zorg voor 'verre' familie minder tijd kost, men dat nog wel kan opbrengen. Als we naar de bereidheid tot het bieden van (meer) mantelzorg kijken, kunnen wij constateren dat een aanzienlijk deel van de Dordtse bevolking bereid is (nog) meer te zorgen. Werklozen en werkzoekenden, jongeren en hoogopgeleiden geven vaker aan dat er op hen een beroep tot mantelzorgen kan worden gedaan. Opvallend is dat de helft van de mensen met betaald werk of een eigen bedrijf bereid is tot het bieden van mantelzorg. Daarentegen moeten mannen, en laagopgeleiden meer gestimuleerd worden tot het bieden van mantelzorg. De belangrijkste drempels voor het bieden van mantelzorg zijn gebrek aan tijd en gezondheidsredenen. Nederland kent ongeveer miljoen minder dan van de Nederlandse bevolking van boven de zorgt langer dan drie maanden of meer dan acht uur per week. Dit komt in de buurt van het percentage van 8% van de Dordtenaren dat meer dan tien uur per week zorg biedt. Mantelzorg in Dordrecht
20 Mantelzorg Dordrecht
3 Ondersteuning vanuit de maatschappij Mantelzorgen kan een zware taak zijn. De belasting van de mantelzorger hangt mede af van de hulp die hij of zij krijgt bij het zorgen. 12 dit hoofdstuk gaan we nader in op de Dordtse mantelzorgers die hulp krijgen vanuit de maatschappelijke omgeving (de professional en de sociale omgeving). Daarnaast bespreken we de relatie waar vanuit deze hulp geboden wordt. Ten slotte zoomen we in op spilzorg: hoeveel Dordtse mantelzorgers zorgen veel uren zonder hulp? 3.1 Zorg delen We hebben aan de mantelzorgers gevraagd of ze bij het zorgen hulp krijgen van anderen. minder dan de helft krijgt hulp bij het zorgen (46%). Van de mantelzorgers zorgt 54% alleen. Hulp bij het zorgen Van de mantelzorgers die hulp krijgen bij het zorgen, krijgt 73% hulp van familieleden. Hulp van buren en vrijwilligers (5%) komt minder vaak voor. Vier op de tien mantelzorgers krijgen hulp van betaalde krachten, zoals de thuiszorg. Figuur Relatie waar vanuit hulp wordt geboden bij het mantelzorgen familieleden betaalde krachten buren vrijwilligers 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% totaal telt op tot meer dan 100%, meerdere antwoorden waren mogelijk. Hoeveelheid uren bij mantelzorgen Behalve de aanwezigheid van hulp, is ook het aantal uren hulp van belang. Twee derde van de mantelzorgers die hulp krijgen, krijgt minder dan vijf uur hulp per week, gevolgd door twee op de tien mantelzorgers die vijf tot tien uur per week hulp krijgt. Van de mantelzorgers krijgt 23% meer dan tien uur zorg per week. Opvallend is het relatief grote aandeel mantelzorgers dat 24 uur per dag hulp krijgt (9%) (zie figuur 3.2). Tonkens e.a., Weerkaatst plezier, april 2008 Mantelzorg in Dordrecht 21
Figuur Uren hulp bij het mantelzorgen. minder dan 5 uur per week 5-10 uur per week 10-20 per week uur per week 8 uur per dag 24 uur per dag van de mantelzorgers met hulp 3.2 Spilzorg Vanwege de mogelijke negatieve gevolgen van spilzorg voor zowel de mantelzorger als de cliënt wil de gemeente Dordrecht graag weten in welke mate er sprake is van spilzorg. de vorige paragraaf hebben we gezien dat meer dan de helft van de mantelzorgers in Dordrecht alleen zorgt. Om een beeld te krijgen van spilzorg, is het belangrijk om te weten hoeveel uren mantelzorgers zorgen zonder hulp. Tabel 3.1 Intensiteit van mantelzorg zonder hulp (%) < dan per week 66 10-20 uur per week 23 uur per week 8 meer dan 40 uur per week 3 Twee derde van de mantelzorgers zonder hulp zorgt minder dan tien uur per week, gevolgd door een kwart die tussen de tien en twintig uur per week zorgt. Een kleine groep mantelzorgers zorgt zonder hulp meer dan twintig uur per week: 8% zorgt tussen de twintig en veertig uur per week en 3% zorgt meer dan veertig uur per week. Wanneer we kijken naar de achtergronden van de mensen die meer dan twintig uur in de week alleen zorgen, valt op dat daarin een oververtegenwoordiging is van mensen met een lage opleiding en van mensen van allochtone afkomst. Hier kunnen geen conclusies aan verbonden worden omdat de aantallen te klein zijn. Tegelijkertijd wordt dit beeld wel bevestigd in literatuur over mantelzorg. 13 Mantelzorgers zonder hulp verlenen vooral zorg in de vorm van oppassen/gezelschap (60%) en huishoudelijke zorg (58%), gevolgd door klussen (42%). De twee typen zorg die het minst worden geboden, maar toch nog door 23% van de mantelzorgers, zijn persoonlijke verzorging en medische verzorging. Tonkens e.a. (2008). Weerkaatst plezier. Yerden, I. en H. van Koutrik. Voor je familie zorgen? Dat is toch gewoon zo. Mantelzorg bij Antillianen, Marokkanen en Turken in Nederland. Primo, 2007. 22 Mantelzorg in Dordrecht
3.3 Conclusie Een belangrijk uitgangspunt van het gemeentelijke beleid op het terrein van mantelzorgondersteuning is dat het in de eerste plaats aan de directe omgeving van de mantelzorgers is om deze ondersteuning te bieden. Dit onderzoek leert dat 54% van de Dordtse mantelzorgers geen ondersteuning van anderen krijgt en alleen zorgt. Van hen kan % aangemerkt worden als Deze Dordtenaren bieden meer dan twintig uur mantelzorg per week. De mantelzorgers die wel hulp krijgen bij het zorgen krijgt dat voor 73% van naaste familie en voor 40% van professionals. De ondersteuning vanuit vrienden, buren en vrijwilligers is met 9% en 5% beperkt te noemen. Mantelzorg Dordrecht 23
24 Mantelzorg Dordrecht
4 Ondersteuning vanuit de gemeente De gemeente Dordrecht ziet voor zichzelf een belangrijke rol weggelegd in de informatievoorziening over mantelzorg en wil daarom graag weten wat de informatiebehoefte is van mantelzorgers en welke informatiekanalen zij (naar tevredenheid) gebruiken. Daarnaast willen ze inzicht in de bekendheid en behoefte aan respijtzorg. dit hoofdstuk gaan we in op deze onderwerpen. Vragen op het gebied van mantelzorg We hebben de Dordtenaren gevraagd of ze wel eens vragen hebben op het gebied van mantelzorg. Eén op de tien Dordtenaren geeft aan wel eens vragen te hebben. Van de Dordtenaren met vragen over mantelzorg is 46% mantelzorger en 15% ontvanger van mantelzorg. Vier op de tien Dordtenaren met vragen over mantelzorg is geen ontvanger of aanbieder (zie figuur 4.1). Van de mensen die mantelzorg bieden heeft 19% vragen over mantelzorg en van de ontvangers van mantelzorg heeft 27% vragen over mantelzorg. Van de mensen die geen mantelzorg bieden of ontvangen, maar wel bereid zijn om mantelzorg te bieden heeft 7% vragen over mantelzorg. Figuur Vragen over mantelzorg mantelzorger ontvanger geen ontvanger of aanbieder Soort vragen De Dordtenaren hebben verschillende soorten vragen over mantelzorg. Iets meer dan de helft van de Dordtenaren met een vraag op het gebied van mantelzorg heeft een vraag over ondersteuningsmogelijkheden, gevolgd door vragen over professionele hulp (zie tabel Met ondersteuningsmogelijkheden wordt ondersteuning bedoeld in de vorm van informatie en advies, financiële ondersteuning (in de vorm van PGB of landelijke regelingen) en ondersteuning in de vorm van het tijdelijk overnemen van mantelzorg (respijtzorg). Daarnaast hebben de Dordtenaren vragen over ziektebeelden, woningaanpassingen, zorgverlof en zorgadviezen. Minder vaak hebben de Dordtenaren vragen over bijwerkingen van medicijnen. Er bestaan geen noemenswaardige verschillen in soorten vragen tussen mensen die geen mantelzorger of mantelzorgontvanger zijn en mensen die wel mantelzorger of mantelzorgontvanger zijn. Wel hebben de mensen die geen mantelzorger of mantelzorgontvanger zijn minder vaak verschillende Mantelzorg in Dordrecht 25
Tabel Soort vraoen over mantelzorg (%) ondersteuningsmogelijkheden 52 aanvragen professionele hulp 38 ziektebeelden 26 woningaanpassingen 23 zorgverlof 20 zorgadviezen 18 bijwerkingen medicijnen 11 anders 6 *Het totaal telt op tot meer dan 100%, meerdere antwoorden waren mogelijk Bij de categorie was er ruimte voor toelichting (zie tabel 4.2). Enkele Dordtenaren hebben van deze mogelijkheid gebruik gemaakt. Vragen over beleid (3x genoemd) en vragen over het invullen van formulieren (2x genoemd) werden daar bijvoorbeeld aangedragen (zie bijlage 2, tabel 8). Organisaties als informatiebron We hebben aan de Dordtenaren zes organisaties gepresenteerd die in Dordrecht informatie en advies geven op het gebied van mantelzorg: de huisarts, MEE, de Grote Rivieren, ouderenadviseurs, de thuiszorg, het verzorgingshuis en het ziekenhuis. Per organisatie vroegen we de Dordtenaren of ze deze herkennen als informatiebron van mantelzorg. Figuur Bekendheid organisatie als informatiebron voor mantelzorg 70% De huisarts en de thuiszorg zijn de meest bekende informatiebronnen van mantelzorg (beide 64%). Het ziekenhuis, het Verzorgingshuis en Grote Rivieren volgen daarna en bevinden zich op een gelijk niveau van bekendheid. De organisatie MEE en ouderenadviseurs zijn het minst bekend als informatiebron over mantelzorg (beide 21 %). Aan de Dordtenaren die bekend zijn met de organisaties hebben we gevraagd of ze in het afgelopen jaar bij de betreffende organisatie geweest zijn voor informatie en advies over mantelzorg (zie tabel 4.2). Er is weinig verschil in de huisarts, ziekenhuis en thuiszorg. Daarentegen worden MEE en de ouderenadviseurs minder vaak bezocht. Daarnaast hebben we, aan de Dordtenaren die bekend zijn met de organisatie als informatiebron van mantelzorg en er wel eens op bezoek zijn geweest, gevraagd of ze door de desbetreffende organisatie goed geholpen zijn. Van de Dordtse bezoekers met een vraag op het gebied van mantelzorg geeft de grote meerderheid aan goed geholpen te zijn door de organisaties. 26 Mantelzorg in Dordrecht
Bezoek en dienstverlening (%) huisarts 11 92% ziekenhuis 8 82% thuiszorg 7 89% Grote Rivieren 5 72% verzorgingshuis 5 97% MEE 4 93% ouderenadviseurs 2 96% * % van alle Dordtenaren * * % van de Dordtenaren dat de organisatie kent als informatiebron van mantelzorg en het afgelopen jaar wel eens bij de organisatie is geweest voor informatie en advies over mantelzorg 4.3 Respijtzorg Respijtzorg is een tijdelijke, complete overname van de mantelzorg door een professional. De gemeente Dordrecht ziet voor zichzelf de taak om te zorgen voor het aanbod van respijtzorg. We hebben daarom aan alle Dordtenaren gevraagd of ze bekend zijn met het bestaan van respijtzorg. Het merendeel van de bevolking weet niet wat respijtzorg inhoudt (94%), slechts 6% is er wel bekend mee. Minder dan 1% van de mantelzorgers maakt gebruik van respijtzorg. 14 Na uitleg over wat respijtzorg inhoudt, hebben wij gevraagd naar de behoefte hier aan. Van alle Dordtenaren geeft 3% aan behoefte aan respijtzorg te hebben. Opvallend is dat een derde van de Dordtenaren dat aangeeft behoefte te hebben aan respijtzorg (1% van alle Dordtenaren), geen mantelzorger of mantelzorgontvanger is. Van de mantelzorgers die behoefte hebben aan respijtzorg, zorgt 58% minder dan tien uur per week. 4.4 Conclusie de ondersteuning van mantelzorg, ziet de gemeente Dordrecht voor zichzelf een rol weggelegd in de informatievoorziening en in het aanbieden van respijtzorg. Op het terrein van informatievoorziening valt op dat het hebben van vragen over mantelzorg niet beperkt is tot de bieders en ontvangers van mantelzorg. Ook Dordtenaren die geen mantelzorg bieden of ontvangen, hebben vragen. Veruit het merendeel van de vragen gaat over ondersteuning bij het zorgen in brede zin. Dit loopt uiteen tussen vragen over professionele en zorgverlof tot woningaanpassingen. Een kleiner, maar nog steeds aanzienlijk deel van de vragen (25%), betreft de praktische zorg. Voorbeelden daarvan zijn informatie over ziektebeelden, bijwerkingen van medicijnen en zorgadviezen. Van de organisaties die bekend zijn als informatiebron valt op dat MEE minder bekend is en minder vaak bezocht wordt. Dit geldt ook voor de ouderenadviseurs, zij richten zich echter specifiek op ouderen terwijl MEE voor alle Dordtenaren is bedoeld. De belangrijkste les over respijtzorg is dat weinig Dordtenaren weten van het bestaan van respijtzorg (6%). de behoefte aan respijtzorg valt op dat ook mensen die een beperkt aantal uren zorgen behoefte hebben aan respijtzorg, evenals mensen die niet mantelzorgen. Overigens heeft deze laatste groep vaak de zorg voor kinderen. Dit is een gewogen aantal, ongewogen zijn er binnen de responsgroep 4 Dordtenaren die gebruik maken van respijtzorg. Mantelzorg in Dordrecht 27
Literatuur Mentink, B., C. Philips, en B. Pirovano, Evaluatieonderzoek Steunpunt Beleidsonderzoek & Informatiemanagement Gemeente 2008. Team Metz, J.W. Anatomisch model van de civil society voor de Wmo. Dordrecht: OCD, 2008. G. Palmboom en J. Pols, Wat bezielt de mantelzorger? Rotterdam: Nicis Tonkens e.a., Weerkaatst plezier, Nicis Institute april 2008 Yerden, en H. van Koutrik. Voor je familie zorgen? Dat is toch gewoon zo. Mantelzorg bij Marokkanen en Turken in Nederland. Purmerend: Primo, 2007. Mantelzorg in Dordrecht 29
30 Mantelzorg in Dordrecht
Bijlagen Mantelzorg in Dordrecht 31
Bijlage 1 Methode Metingen via een steekproef leveren een schatting van de werkelijkheid. Deze schatting en de werkelijke waarde kunnen ten gevolge van het toeval afwijken. Deze mogelijke afwijkingen ten gevolge van het toeval kunnen worden uitgedrukt in statistische betrouwbaarheidsmarges. Gangbaar hierbij is een uitdrukking in 95%-betrouwbaarheidsmarges. De betekenis van een marge is, dat, indien de meting zou worden herhaald, we met 95% zekerheid kunnen zeggen dat de waarde zich binnen de betrouwbaarheidsmarge zal bevinden. Een betrouwbaarheidsmarge (dus: de onnauwkeurigheid) is kleiner naarmate de steekproef groter is, maar verschilt ook met het gemeten percentage: percentages van rond de 50% hebben de grootste onnauwkeurigheid, en hoe verder het percentage van de 50% af zit, hoe kleiner de De volgende tabel geeft de betrouwbaarheidsmarges weer voor de verschillende onderdelen van het onderzoek naar mantelzorg in Dordrecht. Tabel 1 De van oemeten de mantelzorgers 291 10% ±4% 50% ± 6% 90% ±4% mantelzorgers die >10 uur zorgen 109 10% ±6% 50% ±10% 90% ±6% mantelzorgers die < uur zorgen 182 10% ±5% 50% ± 8% 90% ±5% mantelzorgontvangers 62 10% ±8% 50% ±14% 90% ±8% bereidheid 527 10% ±3% 50% ± 4% 90% ±3% onbereidheid 650 10% ±3% 50% ± 4% 90% ±3% reden geen tijd 10% ±4% 50% ± 6% 90% ±4% reden vanwege gezondheid 168 10% ±5% 50% ± 8% 90% ±5% reden vanwege zorgen is een taak 123 10% ±6% 50% ±10% 90% ±6% voor professionals mantelzorgers met hulp 121 10% ±6% 50% ±10% 90% ±6% mantelzorgers zonder hulp 144 10% ±5% 50% ± 8% 90% ±5% Dordtenaren met vragen over 117 10% ±6% 50% ±10% 90% ±6% mantelzorg bekendheid 887-1046 10% ±2% 50% ± 3% 90% ±2% vragen over goede dienstverlening 10% ±8% 50% ±14% 90% ±8% Voorbeeld: als in de deelsteekproef mantelzorgers van 291 ondervraagden 50% een bepaald antwoord geeft, moet gelezen worden als 50% ± 6%, ofwel 44% è 56%. Mantelzorg in Dordrecht 33
34 Mantelzorg in Dordrecht
Bijlage 2 Tabellen Paragraaf 2.1 1 van totaal 24 geslacht man 19 vrouw 28 18-34 18 35-49 26 50-64 31 65 en ouder 19 huishoudensamenstelling 13 tweepersoonshuishouden 24 twee oudergezin met thuiswonend(e) 29 kind(eren) eenoudergezin met kind(eren) 30 opleiding laag 26 midden 21 hoog 24 herkomst autochtonen 24 allochtonen 24 hoofdbezigheid student/scholier 16 betaald werk/eigen bedrijf 23 huisman/huisvrouw 31 werkloos/werkzoekend 13 gepensioneerd/vut 25 arbeidsongeschikt 21 wijken Binnenstad Noordflank 18 Oud Krispijn 19 Nieuw Krispijn 30 Reeland 23 Staan 34 Wielwijk 19 Crabbehof 20 Sterrenburg 13 Dubbeldam 26 Stadspolders 29 *De vetgedrukte percentages verschillen, rekeninghoudend met de betrouwbaarheidsmarges, van het percentage binnen de totale groep. Mantelzorg in Dordrecht 35
Tabel naar intensiteit (%) alle ' : imanj&zöi0^>^ie% ouders 47 53 37 kinderen 29 23 39 panner 27 21 37 verre familie 25 32 13 vrienden, kennissen 21 25 14 buren 20 23 15 broers, zussen 18 23 10 totaal telt op tot meer dan meerdere antwoorden waren mogelijk vetgedrukte percentages verschillen, rekeninghoudend met de betrouwbaarheidsmarges, van het percentage binnen de totale groep. 3 intensiteit type alle 59 64 51 huishoudelijke zorg 54 50 61 klussen 39 43 32 persoonlijke verzorging 24 20 31 medische verzorging 18 13 26 totaal telt op tot meer dan meerdere antwoorden waren mogelijk 36 Mantelzorg in Dordrecht
Tabel 4 Achtergronden van mantelzorgers naar intensiteit (%) man geslacht man 34 34 34 vrouw 66 66 66 leeftijdsgroepen 18-34 22 19 27 35-49 26 28 23 50-64 40 44 33 65 en ouder 12 9 17 huishoudensamenstelling 10 10 10 tweepersoonshuishouden 40 34 50 twee-oudergezin met 42 48 32 kind(eren) eenoudergezin met thuiswonend(e) 8 8 8 kind(eren) opleiding laag 43 40 48 midden 25 25 28 hoog 32 35 24 herkomst autochtonen 77 82 75 allochtonen 23 18 25 hoofdbezigheid student/scholier 3 4 1 betaald werk/eigen bedrijf 52 54 49 huisman/huisvrouw 23 23 23 werkloos/werkzoekend 1-3 gepensioneerd/vut 16 14 19 arbeidsongeschikt 5 5 5 wijken Binnenstad 6 7 4 Noordflank 5 6 2 Oud Krispijn 12 10 15 Nieuw Krispijn 4 4 4 Ree/and 14 13 16 Staan 4 2 7 Wielwijk 4 4 4 Crabbehof 4 2 7 Sterrenburg 22 27 14 Dubbeldam 10 11 8 Stadspolders 15 14 17 Mantelzorg in Dordrecht 37
Paragraaf 2.2 Tabel 5 Achtergronden van ontvangers van mantelzorg totaal geslacht man 3 vrouw 7 leeftijdsgroepen 18-34 8 3 50-64 2 65 en ouder 9 7 tweepersoonshuishouden 3 twee-oudergezin met thuiswonend (e) 6 kind(eren) eenoudergezin met 8 kind (eren) opleiding laag 6 midden 6 hoog 4 herkomst autochtonen 5 allochtonen 5 hoofdbezigheid student/scholier 9 betaald werk/eigen bedrijf 2 huisman/huisvrouw 9 werkloos/werkzoekend 33 gepensioneerd/vut 7 arbeidsongeschikt 19 wijken Binnenstad 4 Noordflank 1 Oud Krispijn 6 Nieuw Krispijn 2 5 Staan 6 Wie/wijk 5 Crabbehof 8 Sterrenburg 11 Dubbeldam 3 Stadspolders 1 vetgedrukte percentages verschillen, rekeninghoudend met de betrouwbaarheidsmarges, van het percentage binnen de totale groep. 38 Mantelzorg in Dordrecht