Auteur VO-content Laatst gewijzigd 31 mei 2017 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres https://maken.wikiwijs.nl/100720 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.
Inhoudsopgave Introductie Introductie Thema Probleemstelling Oriëntatie Hoofdvraag-deelvragen Eindtermen Eindproduct Werkwijzer Vooraf Voorkennis Stap1 Stap2 Stap3 Stap4 Video Wereldreligies Bronnen Links Literatuur Begrippenlijst Wereldreligies Examenvragen Wereldreligies Over dit lesmateriaal Pagina 1
Introductie Introductie In het schema zie je dat het christendom en de islam niet de enige godsdiensten, maar wel de grootste wereldgodsdiensten zijn. Thema De islam en het christendom zijn beide al eeuwenlang wereldreligies. Het christendom heeft vanaf de Middeleeuwen een dominante rol gespeeld in de geschiedenis van Europa. Begonnen als een kleine Joodse sekte groeide het christendom uit tot de Romeinse staatsgodsdienst. Na de val van het Romeinse Rijk bleef de Kerkelijke hiërarchie in Europa overeind. De belangrijkste machthebbers na de Romeinen, de Franken, waren christenen en dwongen andere volken om zich tot dit geloof te bekeren. Net als het christendom groeide de islam van een kleine groep gelovigen rond de profeet Mohammed uit tot een godsdienst die het Midden-Oosten in snel tempo veroverde. Pagina 2
Beide godsdiensten zijn vele eeuwen later, in onze moderne tijd, de religies met de meeste aanhangers. Wereldwijd treffen we christenen en moslims aan. Probleemstelling Ondanks een bescheiden begin is het zowel het christendom als de islam gelukt om zich op te werken tot wereldgodsdienst. In deze opdracht ga je onderzoeken waarom juist deze twee religies zo succesvol waren (en nog steeds zijn). Daarvoor maak je een vergelijking tussen beide wereldreligies om te kijken of er overeenkomsten en verschillen zijn in de manier waarop de religies zich ontwikkelden. Bij zo n vergelijking zullen jouw eigen levensbeschouwing en kijk op de wereld een rol spelen. Als je streng gelovig bent opgevoed en een onderzoeksobject van binnenuit kent of misschien de godsdienst die je belijdt als waarheid ziet, zul je dit onderzoek anders beleven dan wanneer je totaal geen affiniteit hebt met deze godsdiensten en ze bij wijze van spreken enkel uit de schoolboeken kent. Het is voor de kwaliteit van je onderzoeksresultaten goed je daarvan bewust te zijn. Elke historische interpretatie en elk oordeel is immers gebonden aan tijd en plaats. Zo wordt ook het belang dat aan een bepaalde periode wordt gehecht gekleurd. Een goed voorbeeld is de term Middeleeuwen. De "middel-eeuwen" danken hun naam aan het feit dat mensen in de Renaissance deze periode als een tussenperiode beschouwden tussen het Romeinse Rijk (de Klassieke Oudheid) en de tijd waarin zij leefden (Renaissance). Zo zullen de christenen die in de Middeleeuwen leefden hun tijd beslist niet hebben beschouwd! En de term 'middeleeuwen' wordt in het oostelijk deel van Europa helemaal niet gebruikt voor de eigen geschiedenis omdat het Romeinse Rijk daar formeel bestond tot de inname van Constantinopel in 1453. Je maakt in deze opdracht een posterpresentatie, waarin je in de vorm van een schema een vergelijking maakt tussen de verspreiding van het christendom en de verspreiding van de islam in de Middeleeuwen. Je licht je schema toe tijdens een mondelinge presentatie voor de groep. Pagina 3
Oriëntatie Hoofdvraag-deelvragen Hoofdvraag: Is de manier waarop het christendom en de islam zich in de Middeleeuwen verspreidden vergelijkbaar? Deelvragen: Hoe is het christendom ontstaan en voor wie vormde het christendom een aantrekkelijke godsdienst? Hoe kon het christendom uitgroeien tot Romeinse staatsgodsdienst? Op welke wijze kon de christelijke Kerk een dominante positie innemen tijdens de Middeleeuwen? Hoe is de islam ontstaan en waarom sloegen de ideeën van de profeet Mohammed aan bij de volkeren in het Midden-Oosten? Op welke wijze werd de islam een dominante godsdienst? Welke overeenkomsten en verschillen zijn er in de wijze waarop beide religies zich verspreidden? Persoonlijke leervragen Wat wil je zelf te weten komen tijdens de behandeling van dit thema? Wat zijn jouw persoonlijke leerdoelen? Je kunt daarbij denken aan een vraag als: 'Waarom geloof ik wel of waarom geloof ik niet?' Eindtermen Pagina 4
Domein A: Historisch besef De kandidaat kan bij het geven van oordelen over het verleden rekening houden met het onderscheid tussen feiten en meningen en de tijd- en plaatsgebondenheid van interpretaties en oordelen afkomstig van personen uit het verleden en afkomstig van hedendaagse personen, onder wie hij zelf. Domein B: Oriëntatiekennis De kandidaat kan voor elk van de tien tijdvakken uitleggen dat de betekenis die aan tijdvakken wordt toegekend mede afhangt van de tijd, plaats en omstandigheden waarin mensen zich met het verleden bezighouden. Tijdvak 2: Ontwikkeling van het jodendom en het christendom als de eerste monotheïstische godsdiensten. Tijdvak 3: De verspreiding van het christendom in geheel Europa. Het ontstaan en de verspreiding van de islam. Kernbegrippen: Jodendom Christendom Imperium Monotheïsme Feodalisme Islam Religie Godsdienst (Historische) tijd- en plaatsgebondenheid Eindproduct Pagina 5
Je geeft antwoord op de vraag: "Is de manier waarop het christendom en de islam zich in de Middeleeuwen verspreidden vergelijkbaar?". Je maakt in deze opdracht een posterpresentatie, waarin je in de vorm van een schema een vergelijking maakt tussen de verspreiding van het christendom en de verspreiding van de islam in de Middeleeuwen. Je licht je schema toe tijdens een mondelinge presentatie voor de groep. Beoordeling Je product wordt positief beoordeeld als: Je in jouw schema een duidelijk overzicht geeft van de manier waarop het christendom en de islam zich verspreidden. Je in jouw schema aandacht besteedt aan verschillen en overeenkomsten in de manier waarop beide religies zich ontwikkelden. Je in je presentatie aangeeft hoe jouw interpretatie van de ontwikkeling van christendom en islam wordt beïnvloed door jouw eigen tijd- en plaatsgebondenheid (opvoeding, levensbeschouwing etc.). Je schema er goed verzorgd uitziet. Jouw presentatie overtuigend is. Pagina 6
Werkwijzer Vooraf Activiteiten Stap Groepsgrootte Activiteit Voorkennis Alleen Ophalen voorkennis. Stap 1 Alleen Kennisbank 2e fase bestuderen + vragen beantwoorden. Stap 2 Alleen Doornemen van de bronnen. Stap 3 Alleen of samen Maken van een schema waarin twee wereldreligies worden vergeleken. Stap 4 Alleen of samen Maken en presenteren eindproduct: poster met schema waarin je een vergelijking maakt tussen het christendom en de islam. Voorkennis Wat weet je nog over de de ontwikkeling van de wereldreligies? Maak de instaptoets. Ontwikkeling wereldreligies kn.nu/laf2c 1 van 10 Het christendom is voortgekomen uit a. De godsdienst van de Romeinen b. De islam c. Het jodendom d. Het boeddhisme 2 van 10 Welke groep of groepen sprak het christendom vooral aan? a. Armen en slaven. b. Arabieren. c. Joden. d. Romeinen. 3 van 10 Wat hebben het christendom en het jodendom met elkaar gemeen? Pagina 7
a. Beide godsdiensten kennen maar één god. b. Beide godsdiensten zijn gesticht door Jezus Christus. c. Beide godsdiensten zijn in Rome gesticht. d. Beide godsdiensten waren erg populair onder Romeinse bestuurders. 4 van 10 Het christendom werd in 313 na Chr. uitgeroepen tot staatsgodsdienst van het Romeinse rijk door a. Clovis b. Constantijn c. Karel de Grote d. Theodosius 5 van 10 Waarom kroonde de paus Karel de Grote in 800 tot Keizer van het West-Romeinse Rijk? a. De paus beloonde Karel de Grote voor diens steun toen hij in Rome bedreigd werd door vijandige stammen. b. De paus hoopte hiermee de Franken over te halen het christendom aan te nemen. c. De paus wilde het christendom hiermee tot staatsgodsdienst maken in het rijk van Karel de Grote. d. De paus wilde hiermee de hoofdstad van het rijk van Karel de Grote tot centrum van de christelijke kerk maken. 6 van 10 Welke hervorming voerde Benedictus door in het leven van kloosterlingen in Europa? a. Kloosterlingen moesten voortaan aan landbouw doen en wegen en sloten aanleggen. b. Kloosterlingen moesten voortaan boeken overschrijven om er meer exemplaren van te maken. c. Kloosterlingen moesten voortaan elke dag acht uur bidden, acht uur werken en acht uur rusten. d. Kloosterlingen moesten voortaan godsdienstige en wetenschappelijke boeken bestuderen. 7 van 10 Hoe werd Mohammed een profeet en stichter van de islam? a. Hij begon de openbaringen van God aan Adam en Abraham te verkondigen. b. Hij besloot op te komen voor mensen die arm waren. c. Hij kreeg van aartsengel Gabriël de opdracht om het woord van God te verkondigen. d. Hij leerde het Jodendom en het christendom kennen en maakte van ideeën van deze godsdiensten een nieuwe. 8 van 10 Pagina 8
Wat zijn de drie heilige steden van de islam? a. Jeruzalem, Medina en Mekka. b. Medina, Mekka en Bethlehem. c. Medina, Mekka en Rome. d. Mekka, Jeruzalem en Rome. 9 van 10 Over welke continenten was de islam verspreid in 750? a. Alleen in Afrika. b. In Afrika en Azië. c. In Afrika en Europa. d. In Afrika, Azië en Europa. 10 van 10 Waar ligt de oorsprong van de tegenstelling tussen Soennieten en Sjiieten? a. De vraag of Mekka al een bedevaartplaats was voordat Mohammed profeet werd. b. De vraag wanneer de jaartelling van de moslims begint. c. De vraag welke stad de heiligste is voor de moslims. d. De vraag wie Mohammed na zijn dood als leider van de moslims moest opvolgen. De antwoorden op de vragen vind je in de volgende items van de Kennisbank geschiedenis onderbouw: KB: Verspreiding van het Christendom?KB: Verspreiding Christendom in Europa?KB: Ontstaan en verspreiding Islam Stap1 Pagina 9
Kennisbank Bestudeer uit de Kennisbank geschiedenis tweede fase de volgende drie onderwerpen:?kb: Tijdvak 2: De eerste monotheïstische godsdiensten?kb: Tijdvak 3: Verspreiding christendom?kb: Tijdvak 3: Ontstaan Islam Maak tijdens het bestuderen van de onderwerpen aantekeningen. Beantwoord na het bestuderen van de Kennisbankitems de volgende vragen. Wereldreligies kn.nu/ma4yc 1 van 10 a. Alle inwoners van het Romeinse rijk waren verplicht te offeren aan de goden van de Romeinen omwille van het welzijn van het rijk. De joden in het joodse koninkrijk Juda waren van die verplichting uitgezonderd. Waarom? b. Wat moesten zij in ruil daarvoor doen? 2 van 10 Wat wordt ermee bedoeld als het jodendom, het christendom en de islam worden aangeduid Pagina 10
als monotheïstische godsdiensten? 3 van 10 Wat veranderde er in het dagelijks leven van christenen in het Romeinse rijk toen keizer Constantijn de Grote in 313 het Edict van Milaan uitvaardigde? 4 van 10 In de 5e eeuw legde Benedictus de grondslag voor het leven in kloosters in Europa met zijn kloosterregel (Regula Benedicti). a. Welke drie geloftes moesten mensen volgens deze regel afleggen als ze in een klooster intraden? b. Wat betekent de spreuk Ora et Labora in het Nederlands? c. Waaruit bestond dat labora van de monniken die leefden volgens de richtlijnen van Benedictus? 5 van 10 Geschiedkundigen laten de Middeleeuwen beginnen in 496 toen de Frankische koning Clovis zich liet dopen en een christen werd. Waarom doen ze dat? 6 van 10 Hoe maakte Mohammed kennis met het jodendom en het christendom voordat hij in 622 van Pagina 11
Mekka naar Medina vluchtte? 7 van 10 Mohammed legde de basis voor een nieuwe samenleving die Oemma heet. a. Hoe was de samenleving ingericht waarin Mohammed opgroeide? b. Waarin verschilt deze samenleving van de Oemma? 8 van 10 De Oemma viel na Mohammeds dood in 632 in twee groepen uiteen, de Soennieten en de Sjiieten. a. Vanwege welke kwestie vond deze scheuring plaats? b. Wat is het standpunt in deze kwestie van de Soennieten? c. Wat is het standpunt in deze kwestie van de Sjiieten? 9 van 10 Waarom lag het Midden-Oosten in de periode van het rijk van de Oemmajjaden ver voor op Europa op het gebied van architectuur, literatuur, wetenschap en geneeskunde? 10 van 10 Pagina 12
Waarom is het vasten tijdens de ramadan in de zomer moeilijker op te brengen dan in de winter, als je in Europa of de Verenigde Staten woont? Stap2 Bronnen Onder de knop 'Bronnen' vind je links naar items in Wikipedia, naar een bron van Windmill ministries, naar 'Berts'-geschiedenissite en naar de beeldbank van SchoolTV. Bestudeer deze bronnen. Maak tijdens het doornemen van de bronnen aantekeningen. Onder de knop 'Bronnen' vind je ook een knop naar literatuur over onderwerpen uit deze opdracht. Het doornemen van de genoemde literatuur is niet noodzakelijk voor de opdracht. Stap3 Pagina 13
Maak een schema waarin je de geschiedenis van beide religies met steekwoorden en korte zinnen structureert. Je kunt het bijvoorbeeld zo doen: Christendom Islam Fase 1: Ontstaan Oorsprong Joodse sekte Kleine groep rond profeet Mohammed Kenmerken Monotheïstisch Verlosser Jezus Christus Monotheïstisch Profeet Mohammed...... Verhouding tot autoriteiten Etc. Fase 2: Succesvolle religie met groeiende aanhang Oorzaken succes: Fase 3: Dominantie godsdienst Vormen van 'macht': Stap4 Pagina 14
Noteer op basis van je schema de overeenkomsten en verschillen tussen de manier waarop beide religies zich verspreidden. Werk je bevindingen uit tot een poster met kernachtige teksten of steekwoorden en beeldmateriaal. Let op: niet alle informatie uit je werkschema van stap 2 hoef je op te nemen in je posterpresentatie. Vergelijk jouw poster met die van enkele anderen. Gebruik de overeenkomsten en verschillen die je opmerkt tussen jouw eigen schema en dat van de anderen voor het onderdeel van je presentatie waarin je je eigen gebondenheid toelicht. Maak voor jezelf aantekeningen ( spiekbriefje ) om je mondelinge toelichting bij je poster te kunnen uitvoeren. Pagina 15
Video Wereldreligies Op internet zijn er veel geschiedenisvideo's te vinden. De volgende video's van Joost van Oort passen bij deze opdracht. Video: Jodendom en christendom Video: Christendom in Europa Video: De islam Pagina 16
Bronnen Links Wikipedia: Kerkgeschiedenis (geschiedenis van het christendom) Verspreiding islam (632-661) Geschiedenis van de islam Windmill ministries: De historische relatie tussen het Christendom en Islam. Betrek de herkomst van deze bron bij je inschatting over de betrouwbaarheid. SchoolTV beeldbank: Joden, Christendom en Islam Literatuur Pagina 17
Ter verdieping (niet noodzakelijk voor deze opdracht): Karen Armstrong heeft veel gepubliceerd. Voor een overzicht van haar werk (veelal in het Nederlands vertaald) zie het lemma over haar op Wikipedia. Kader Abdolah vertaalde de Koran en schreef over Mohammed het boek de Boodschapper. Lees de inleiding van zijn redacteur. Via het menu Titels op de site Kaderabdolah.nl bereik je ook fragmenten uit de boeken en de brief die de auteur aan zijn lezers heeft geschreven. Pagina 18
Begrippenlijst Wereldreligies Jodendom Religie van het Joodse volk. Christendom Religie die is gebaseerd op het evange het beschreven is in de bijbel in het Nie Imperium Een groot rijk, bijvoorbeeld het Romeinse Rijk. Monotheïsme Religie waarbij men gelooft in één god. islam zijn monotheïstische godsdienste Feodalisme Leenstelsel waarbij de leenheer gebieden in leen gaf aan zijn leenmannen. In ruil daarvoor kreeg hij trouw, militaire bijstand en belastinginkomsten. Het leenstelsel bestond in Europa vanaf de val van het Romeinse Rijk (476 n. Chr.) tot de Franse revolutie in 1789. Islam De religie van de moslims. De moslims Almachtige" betekent. Pagina 19
Examenvragen Wereldreligies Examenvragen - VWO Op deze pagina vind je een aantal examenvragen uit examens van vorige jaren. De vragen sluiten zo goed mogelijk aan bij de opdracht die je net hebt afgerond. Maak bij het beantwoorden ook gebruik van hetgeen je al eerder geleerd hebt. Als je de vraag niet kunt beantwoorden, probeer het dan later opnieuw. Nadat je een vraag beantwoord hebt, kun je de vraag zelf nakijken en je score aangeven. VWO 2014-1 Opgave 5 VWO 2014-1 Opgave 6 VWO 2014-2 Opgave 1 Pagina 20
Over dit lesmateriaal Colofon De opdracht 'Wereldreligies' is ontwikkeld door auteurs en medewerkers van StudioVO in opdracht van Stichting VO-content. Fair Use In de Stercollecties van VO-content wordt gebruik gemaakt van beeld- en filmmateriaal dat beschikbaar is op internet. Bij het gebruik zijn we uitgegaan van fair use. Meer informatie: Fair use Vragen Mocht u vragen/opmerkingen hebben, neem dan contact op via de helpdesk van VO-content. Auteur VO-content Laatst gewijzigd 31 mei 2017 om 15:52 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Leerniveau VWO 6; VWO 4; VWO 5; Leerinhoud en doelen Geschiedenis; Eindgebruiker leerling/student Moeilijkheidsgraad gemiddeld Trefwoorden arrangeerbare, leerlijn Pagina 21