1 Het gevoel Ik ben (7 mei 1970) Bezoeker: Het is een dagelijkse ervaring dat de wereld plotseling verschijnt als we wakker worden. Waar komt die vandaan? Shri Nisargadatta Maharaj: Voordat er iets verschijnt, moet er iemand zijn aan wie het verschijnt. Alle verschijnen en verdwijnen vooronderstelt een verandering tegen een onveranderlijke achtergrond. Bezoeker: Voordat ik wakker werd, was ik zonder bewustzijn. Maharaj: In welke zin? Dat je het vergeten was of niet ervaren had? Heb je geen ervaring, zelfs wanneer je je nergens van bewust bent? Kun je bestaan zonder te weten? Is een gat in je geheugen een bewijs van niet te hebben bestaan? En kun je naar waarheid spreken over je eigen niet-bestaan als een echte ervaring? Je kunt er niet eens zeker van zijn dat je denken en voelen niet bestonden. Ben je niet wakker geworden toen je werd geroepen? En toen je wakker werd, kwam toen niet als eerste het gevoel Ik ben 77. Zelfs tijdens de diepe droomloze slaap of tijdens een bewusteloosheid moet er een sluimerend bewustzijn geweest zijn. Bij het wakker
SHRI NISARGADATTA MAHARAJ 19 worden verloopt je ervaring als volgt: Ik ben het lichaam de wereld. Het kan schijnen alsof die ervaringen na elkaar opkomen, maar in feite is het een gelijktijdig geheel, een enkel idee van een lichaam in de wereld. Is het gevoel Ik ben bestaanbaar zonder het gevoel dat je iets of iemand bent? Bezoeker: Ik ben altijd een iemand met zijn herinneringen en gewoonten. Een ander Ik ben ken ik niet. Maharaj: Misschien staat je iets in de weg om het te kennen? Als je iets niet weet of kent wat anderen wel kennen, wat doe je dan? Bezoeker: Dan probeer ik volgens hun aanwijzingen te ontdekken waar zij hun kennis hebben opgedaan. Maharaj: Is het niet belangrijk voor je om te weten of je alleen maar een lichaam bent of iets anders? Misschien wel helemaal niets? Zie je niet dat al je problemen zorgen van het lichaam zijn? Eten, kleren, onderdak, een gezin, vrienden, naam, reputatie, veiligheid, overleven... al die dingen verliezen hun betekenis op het moment dat je je realiseert dat je misschien niet alleen maar een lichaam bent. Bezoeker: Wat heb ik eraan om te weten dat ik geen lichaam ben? Maharaj: Zelfs als je zegt dat je geen lichaam bent, is dat niet de hele waarheid. Eigenlijk ben je alle lichamen, elk hart, elke geest en nog veel meer. Volg het gevoel Ik ben na in alle diepte, dan zul je dat ontdekken. Hoe vind je iets terug wat je kwijt bent of verloren hebt? Je blijft eraan denken totdat het weer in je opkomt. Het gevoel van te zijn, van Ik ben, is het eerste dat in je opkomt. Stel jezelf de vraag waar het vandaan komt of kijk er rustig naar. Als je aandacht zonder zich te laten storen in het Ik ben blijft,
20 IK BEN kom je in een toestand die niemand kan beschrijven, maar die wel wordt ervaren. Het enige wat nodig is, is het te doen, opnieuw en opnieuw. Het gevoel Ik ben is tenslotte altijd in je. De enige moeilijkheid is dat je er allerlei dingen aan hebt vastgekoppeld zoals lichaam, gevoel, gedachten en ideeën, bezittingen binnen en buiten jezelf, enzovoort. Al die vereenzelvigingen zijn misleidend. Zij zijn er de schuld van dat je jezelf aanziet voor wat je niet bent. Bezoeker: Wat ben ik dan? Maharaj: Het is genoeg om te weten wat je niet bent. Wat je bent hoef je niet te weten. Want zolang je met kennen bedoelt het beschrijven in de taal van de dingen die je als waarneming of als begrip al kent, kan er geen sprake zijn van zoiets als zelfkennis. Wat je bent kan niet beschreven worden, tenzij als totale ontkenning. Je kunt hoogstens zeggen: Ik ben niet dit, ik ben niet dat je kunt nooit op een te verantwoorden manier zeggen: Dit ben ik. Het klopt eenvoudig niet. Wat je kunt aanduiden met dit of dat kun je niet zelf zijn. Je bent niet iets dat kan worden waargenomen of wat je je kunt voorstellen, dus ook niet iets anders. En toch kan er zonder jou geen waarneming en geen verbeelding, geen voorstelling zijn. Het voelen van het hart wordt waargenomen, het denken van de geest en de activiteiten van het lichaam. Het feit zelf van het waarnemen bewijst dat je niet bent wat door jou wordt waargenomen. Kan er waarneming of ervaring zijn zonder jou? Een ervaring moet ergens bijhoren. Er moet iemand komen opdagen om te verklaren dat de waarneming of de ervaring zijn ervaring is. Zonder iemand die ervaart is de ervaring niet echt; de ervaring ontleent haar werkelijkheid aan degene die ervaart. Wat voor waarde hecht je aan een ervaring die je niet kunt hebben? Bezoeker: Het besef iemand te zijn die ervaart, of het gevoel van Ik ben, zijn dat ook geen ervaringen?
SHRI NISARGADATTA MAHARAJ 21 Maharaj: Het is duidelijk dat alles wat ervaren wordt een ervaring is. En in elke ervaring verschijnt een iemand die haar ervaart. Het geheugen schept de illusie dat er continuïteit bestaat. In werkelijkheid heeft elke ervaring haar eigen iemand die haar ervaart en de gewaarwording van eenheid is afkomstig van het gemeenschappelijke element, dat de basis is van alle ervaarder-ervaringrelaties. Eenheid en continuïteit zijn niet hetzelfde. Net zoals elke bloem haar eigen kleur heeft, maar elke kleur kan verschijnen door een en hetzelfde licht, precies zo verschijnen er telkens nieuwe ervaarders in het ongedeelde en ondeelbare Bewuste Zijn ieder van hen een afgescheiden iemand volgens hel geheugen, maar één als essentie. Deze essentie, deze in-grond, is de wortel, de basis, de tijdloze en ruimteloze mogelijkheid voor elke ervaring. Bezoeker: Hoe kan ik die bereiken, ermee in contact komen? Maharaj: Dat hoef je niet te bereiken, want dat ben je. Als jij dat mogelijk maakt, zal het jou bereiken. Laat je gehechtheid aan het irreële los, dan zal het reële snel en moeiteloos zijn eigen plaats innemen. Houd op met je voor te stellen dat je dit of dat doet of bent dan zal de realisatie dat je de bron en het hart van alle dingen bent in je oplichten. Dit zal grote liefde met zich brengen, die niet het gevolg is van je eigen keuze of smaak en ook niet van gehechtheid, maar die een kracht is welke alle dingen toont in het licht van wat wij zijn: liefde.