Raadsvoorstel Raadsvergadering : 10 november 2005 Agendapunt : 6. Portefeuillehouder : A. Croné Afdeling : FJC Behandelend ambt. : A. Pleijsant-Helmstrijd Datum : 18 oktober 2005 Onderwerp : Septembercirculaire 2005. Aan de leden van de gemeenteraad 1. Korte inhoud voorstel In de jaarlijkse septembercirculaire maken de beheerders van het gemeentefonds (de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, de minister van Financiën en de staatssecretaris van Financiën) de ramingen bekend voor de voeding van het gemeentefonds voor de komende begrotingsjaren. Ook vindt een bijstelling plaats voor het huidige begrotingsjaar en eventueel de jaren daarvoor. Naar aanleiding van de septembercirculaire stellen wij voor: De algemene uitkering 2004 verhogen met 44.400; De algemene uitkering 2005 verhogen met 200.200; In 2005 incidenteel een bedrag van 70.000 oormerken voor de invoeringskosten van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning; Structureel een bedrag van ( 30.700 in 2005) bijramen in het kader van de Wet herverdeling wegen-beheer vanwege een hogere bijdrage aan het waterschap Zeeuwse Eilanden; Het netto-effect voor 2005, inclusief de afrekening over 2004, ( 143.900) toevoegen aan de egalisatiereserve BTW-compensatiefonds; Voor de jaren 2006 en 2007 een bedrag van 25.600 oormerken voor de kinderopvang voor de doelgroep sociaal-medisch geïndiceerden; Het deel van de geplande extra tariefsstijging OZB van 3% voor 2007 dat niet in dat jaar wordt gerealiseerd voor zover mogelijk doorschuiven naar 2008; Voor 2006 en 2007 een taakstelling van 3.000 per jaar en vanaf 2008 13.000 structureel opnemen vanwege het vervallen van gemeentelijke activiteiten door de herziening van het alimentatiebeleid; In 2006 incidenteel een bedrag van 1.381.900 oormerken vanwege uitgaven in het kader van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning; De netto financiële consequenties voor de jaren 2006 en 2007 toevoegen en voor de jaren 2008 en 2009 onttrekken aan de egalisatiereserve algemene uitkering; Kennis nemen van de overige informatie. 2. Inleiding Uitleg van enkele begrippen: Accres: de groei van het gemeentefonds welke is gekoppeld aan de groei van de rijksbegroting (het nominaal accres is nog niet geschoond voor inflatie, het reële accres wel).
Uitkeringsfactor: als de aantallen eenheden waarlangs de verdeling plaatsvindt achterblijven bij de prognoses blijft er als het ware geld ter verdeling over. Het overblijvende geld wordt via een verhoging van de uitkeringsfactor verdeeld. Verdeelmaatstaven: de algemene uitkering is opgebouwd uit een fors aantal componenten, zoals bijvoorbeeld inwoners, jongeren, ouderen, bijstandsontvangers, minderheden en woonruimten. Aan iedere verdeelmaatstaf hangt een bedrag. Behoedzaamheidsreserve: als het definitieve accres lager uitvalt dan voorzien, moeten de gemeenten geld terugbetalen aan het Rijk. Om dit te voorkomen is de behoedzaamheidsreserve in het leven geroepen. Het Rijk houdt op voorhand elk jaar 208,739 miljoen in op de algemene uitkering. Rekentarief: maakt onderdeel uit van de formule die wordt gebruikt om de negatieve correctie op de algemene uitkering te berekenen van de waarde van alle onroerende zaken binnen onze gemeente. De beheerders van het gemeentefonds verstrekken drie à vier keer per jaar mededelingen over de algemene uitkering via circulaires. De circulaires krijgen de naam van de maand waarin ze verschijnen: maart-, mei-, september- en decembercirculaire. In de circulaires worden de ontwikkelingen toegelicht op grond van de meest recente gegevens over de financiën en het beleid op rijksniveau. Na de meicirculaire is de septembercirculaire de voornaamste van de vier circulaires, omdat deze aanvullende informatie verschaft over de hoogte van de algemene uitkering voor het komende begrotingsjaar en de jaren daarna. Hierna wordt per begrotingsjaar (het Rijk spreekt over uitkeringsjaar) aangegeven wat de voornaamste wijzigingen in de omvang van de algemene uitkering zijn. In deze toelichting zijn de vetgedrukte bedragen van toepassing op de gemeente Schouwen-Duiveland. De andere bedragen gelden in algemene zin voor de relatie tussen Rijk en gemeenten. 3. Overwegingen Volgens minister Remkes kondigt zich na een aantal moeilijke jaren financieeleconomisch herstel aan. Volgens de minister verbeteren de financiële vooruitzichten voor het Rijk, gemeenten en de burgers. De praktijk van de laatste jaren en de recente besluitvorming tijdens de extra ledenvergadering van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten over de afschaffing van het OZBgebruikersdeel van woningen en de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) onderstrepen dit standpunt niet. De septembercirculaire bevat uitgebreide informatie over twee belangrijke dossiers voor gemeenten, namelijk de onroerende zaakbelasting (OZB) en de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO). Het compensatiebedrag voor de afschaffing van het gebruikersdeel OZB-woningen is ten opzichte van de meicirculaire heeft opgehoogd met 85 miljoen. Ten aanzien van de WMO bevat de septembercirculaire duidelijkheid over de omvang en verdeling van middelen die medio 2006 overgaan naar gemeenten. 4. Financiële overwegingen Uitkeringsjaar 2004 2
De uitkeringsfactor wordt met twee punten verhoogd ten opzichte van de meicirculaire. Het voordeel voor onze gemeente bedraagt ruim 44.000. Uitkeringsjaar 2005 Accres en behoedzaamheidsreserve 2005 2006 2007 2008 2009 Absoluut accres septembercirculaire 2005 (mln euro) 228,471 402,691 525,822 478,921 444,456 Absoluut accres meicirculaire 2005 (mln euro) 321,362 231,608 508,814 389,836 387,811 Verschil -92,891 171,083 17,008 89,085 56,645 Nominaal accres in procenten 1,87% 3,34% 3,90% 3,43% 3,08% Prijsontwikkeling Nationale Bestedingen 0,71% 1,01% 1,52% 1,52% 1,52% Reëel accres in procenten 1,15% 2,31% 2,34% 1,88% 1,54% De raming van het accres 2005 is 92,891 miljoen lager dan de stand van de meicirculaire. Deze raming geeft een (zeer voorlopige) indicatie voor de ontwikkeling van de behoedzaamheidsreserve 2005. Als deze tussenstand gehandhaafd blijft gedurende de resterende maanden van 2005, komt de behoedzaamheidsreserve 2005 voor meer dan de helft tot uitkering. Overigens is binnen onze eigen berekening van de algemene uitkering rekening gehouden met het voor 80% tot uitkering komen van de behoedzaamheidsreserve. Hiermee is een bedrag gemoeid van 330.000. De ervaring leert dat er forse afwijkingen kunnen zitten tussen de prognose in de septembercirculaire en de daadwerkelijke afrekening. Daarom adviseren wij om de 80% te handhaven. Invoeringskosten Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) In 2005 wordt de algemene uitkering incidenteel verhoogd met 45 miljoen in verband met de invoeringskosten voor de WMO. Voor onze gemeente betekent dit een verhoging van de algemene uitkering met ruim 95.500. De voorbereidingskosten bestaan voor een groot deel uit ureninzet, die in de begroting 2005 ten laste van de algemene middelen is gebracht. Wij willen 70.000 oormerken voor de geraamde ureninzet 2006 en overige uitgaven in het kader van de invoering van de WMO. Herverdeling wegenbeheer Onze gemeente verstrekt op grond van de Wet herverdeling wegenbeheer een uitkering aan het waterschap voor het beheer van wegen. De hoogte van de uitkering wordt jaarlijks bijgesteld op basis van gegevens van het Centraal Plan Bureau. Over 2005 moeten we een bedrag van 19.000 nabetalen aan het waterschap. Begrotingstechnisch bedraagt het nadeel 30.700 (structureel). Loon- en prijsstijgingen Voor 2005 geeft het Rijk indicatief ten opzichte van de meicirculaire de volgende stijgingspercentages aan: a) lonen en salarissen: 1,25% (was 1,5%); b) netto materiële overheidsconsumptie (bestedingen aan goederen en diensten): 1,75% (was 1,25%). Het betreft macro-indicatoren en het Rijk adviseert dan ook om de genoemde percentages met de nodige terughoudendheid te gebruiken op gemeentelijk niveau. 3
Ad a) In de primitieve begroting 2005 is rekening gehouden met een loonstijging van 1,5%. Uit de doorrekening die is gemaakt bij de eerste Bestuursrapportage 2005 bleek dat de 1,5% loonstijging al geheel is opgemaakt door premiestijgingen van ziektekosten en pensioenpremies e.d. Onlangs (1 september 2005) is een nieuwe CAO voor ambtenaren vastgesteld. In deze nieuwe CAO is onder andere een salarisverhoging van 1% afgesproken. De salarisverhoging gaat met terugwerkende kracht in op 1 juni 2005. Het extra benodigde budget hiervoor ( 94.000 in 2005) is meegenomen in de tweede Bestuursrapportage 2005. Ad b) Van belang is ook de prijsmutatie over 2004: Prijsmutatie netto materiële consumptie (overige goederen en diensten) 2004 2005 Totaal geraamde compensatie vanuit meicirculaire 2005 1,60% 1,25% 2,85% bijgestelde compensatie in deze circulaire 1,50% 1,75% 3,25% verhoging -/-0,10% 0,50% 0,40% Voor 2004 is de prijsmutatie iets gedaald, terwijl het Centraal Plan Bureau voor 2005 een hogere inflatie verwacht dan afgelopen mei. In de primitieve begroting 2005 hebben wij de nullijn gehanteerd. In uw raadsvergadering van 29 juni 2000 is het volgende besloten: Indien de compensatie voor een jaar (hier: 2005) door het Rijk hoger wordt vastgesteld, dan wordt deze eerst in het nieuwe begrotingsjaar (2006) toegevoegd aan de te beïnvloeden budgetten. Van dit raadsbesluit is afgeweken door in 2005 en 2006 te kiezen voor het hanteren van de nullijn. Resumé 2005 De hiervoor genoemde onderwerpen plus het actualiseren van enkele verdeelmaatstaven leveren een netto-voordeel op van 99.500. Uitkeringsjaar 2006 Accres De ontwikkeling van het accres 2006 is 171,083 miljoen positief ten opzichte van de meicirculaire (zie de tabel op bladzijde 3). Voor 2006 wordt een nominale groei verwacht van ruim 3,3% (in de meicirculaire werd uitgegaan van 2,07%). Kinderopvang sociaal medische problematiek Op 1 januari j.l. is de Wet kinderopvang in werking getreden. De doelgroep sociaal-medisch geïndiceerden valt voor 2005 niet onder de werkingssfeer van deze wet. Via de septembercirculaire 2004 is voor 2005 éénmalig 17,668 miljoen toegevoegd aan de algemene uitkering. Voor onze gemeente is hiermee een bedrag gemoeid van 23.000. Dit beleid wordt in de jaren 2006 en 2007 vooralsnog gecontinueerd. De toevoeging aan het gemeentefonds bedraagt in 2006 27,5 miljoen en in 2007 27,1 miljoen. Onze gemeente ontvangt in 2006 en 2007 een bedrag van 35.600. Het bedrag 2005 is als stelpost geoormerkt. Voorgesteld wordt dezelfde aanpak te hanteren in 2006 en 2007 voor een bedrag van 25.600. De resterende 10.000 wordt ingezet ter compensatie van de herziening van het alimentatiebeleid (zie hierna). Aanpassing uitname BTW-compensatiefonds 4
De voorgenomen aanpassing van de algemene uitkering met betrekking tot het BTW-compensatiefonds (BCF) vindt plaats in het kader van de evaluatie van dit fonds in 2005/2006. Volgens de septembercirculaire is het niet ondenkbaar dat de uitname hoger zal uitvallen dan het bedrag dat in 2004 is uitgenomen. Het Rijk adviseert dan ook om bijvoorbeeld een reserve te vormen om het komende structurele nadeel op te vangen. Dit advies om een reserve te vormen lijkt ons, gelet op de ervaringen, noodzaak. Wij stellen dan ook voor extra stortingen te doen in de egalisatiereserve BCF. Via de tweede Bestuursrapportage 2005 wordt een dotatie gedaan ( 43.000) en ook voor de positieve resultaten van de algemene uitkering 2004 ( 44.400) en 2005 ( 99.500) is het voorstel deze toe te voegen aan de egalisatiereserve. Afschaffing gebruikersbelasting op woningen Zoals reeds is gemeld in de aanbiedingsbrief bij de programmabegroting 2006-2009, heeft het Rijk aanvullende middelen beschikbaar gesteld vanwege het vervallen van het gebruikersdeel OZB-woningen. Het gaat om een structureel bedrag van 85 miljoen bovenop de 977 miljoen, die in de meicirculaire is toegevoegd aan de algemene uitkering. De extra 85 miljoen wordt ingezet voor de suppletie-uitkering. In het eerste jaar van de suppletie-uitkering (2006) wordt het herverdeeleffect van individuele gemeenten volledig verevend. Na 2006 wordt de suppletie-uitkering stapsgewijs afgebouwd. Het tempo waarin de suppletie-uitkering wordt afgebouwd, wordt zo bepaald dat geen enkele gemeente er in een jaar reëel op achteruit gaat ten opzichte van het vorige jaar. In de meicirculaire is aangegeven dat de drie overblijvende OZB-tarieven (eigenaren woningen, gebruikers niet-woningen en eigenaren niet-woningen) en de hoogte van de tariefstijgingen worden gemaximeerd. De maximale tarieven liggen fors boven onze tarieven, maar we hebben wel te maken met de drempeltarieven. Het Rijk heeft de maximaal toegestane tarieven 2006 per gemeente gepubliceerd. Deze liggen voor onze gemeente op: 2,56 voor OZB woningen eigenaren 2,45 voor OZB niet-woningen gebruikers 3,04 voor OZB niet-woningen eigenaren. De tarieven die wij in 2006 gaan hanteren zijn: 2,45 voor OZB niet-woningen gebruikers 2,56 voor OZB woningen en niet-woningen eigenaren. Hieruit blijkt dat we jaarlijks gebonden zijn aan de door het Rijk berekende maximaal toegestane tariefstijging. Voor 2006 bedraagt de stijging 2%. Voor 2007 is in ieder geval een tariefstijging van 1,5% toegestaan, te vermeerderen met het inflatiepercentage. Het inflatiepercentage wordt volgend jaar in de meicirculaire bekend gemaakt. In het kader van Kiezen of Delen staat nog een extra tariefsstijging van 3% voor 2007 gepland. Aangezien in de programmabegroting 2006-2009 reeds rekening is gehouden met een tariefstijging van 1,5%, kan alleen het door het Rijk gehanteerde inflatiepercentage worden gebruikt ten behoeve van Kiezen of Delen. De kans dat dit inflatiepercentage voor 2007 3% zal bedragen is erg klein. Wel is de algemene verwachting dat de inflatie gaat stijgen, waardoor in ieder geval een deel van de extra tariefsstijging in 2007 kan worden doorgevoerd. Om te voorkomen dat een deel van de bezuinigingstaakstelling vanuit Kiezen of Delen niet kan worden gerealiseerd, stellen wij voor de niet in 2007 te realiseren tariefsstijging voor zover mogelijk door te schuiven naar 2008. 5
Herziening alimentatiebeleid Onder de huidige omstandigheden vallen de kosten van gescheiden ouders vaak eenzijdig ten laste van de verzorgende ouder. Vaders die niet bij hun kinderen wonen, onttrekken zich in veel gevallen aan hun financiële verplichtingen. De Wet herziening kinderalimentatiestelsel beoogt hierin verandering te brengen. Het wetsvoorstel, dat nog in behandeling is bij de Tweede Kamer, gaat uit van een structurele bijdrage van 10 miljoen van het gemeentefonds. Deze uitname hangt samen met het vervallen van gemeentelijke activiteiten voor de inning van kinderalimentatie voor bijstandstrekkers. Vooralsnog gaan wij ervan uit dat de herziening budgettair neutraal zal verlopen. Uitkering Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) Het kabinet is voornemens met ingang van 1 juli 2006 de WMO in te voeren. Met deze wet worden bepaalde zorgvoorzieningen van de AWBZ overgedragen aan de gemeenten. Het wetsvoorstel ligt ter behandeling bij de Tweede Kamer. De verwerking van de financiële gevolgen is dus onder voorbehoud van de parlementaire behandeling. In totaal wordt met ingang van 1 juli 2006 990,1 miljoen overgeheveld. Dit bedrag komt overeen met het niveau van de uitgaven onder het huidige regime. Omdat de wet op 1 juli 2006 in werking treedt, wordt voor 2006 de helft, zijnde 495,050 miljoen, naar het gemeentefonds overgeheveld. Het nieuwe WMO-budget krijgt de vorm van een integratie-uitkering. Verdeling én groeivoet wijken immers af van die van de rest van het gemeentefonds. De integratie-uitkering krijgt een langdurige looptijd. Voor uitvoeringskosten wordt vooralsnog 36 miljoen op jaarbasis toegevoegd aan het gemeentefonds. Na implementatie van de WMO wordt door afhankelijk onderzoek bij gemeenten gemonitord wat nodig is voor een doelmatige uitvoering en vindt achteraf verrekening plaats van een overschot of tekort. De verdeling van middelen vindt in 2006 plaats op basis van historische gegevens. Vanaf 2007 wordt toegewerkt naar een objectieve verdeling. Op basis van de huidige, voorlopige berekeningen ontvangen wij voor het tweede deel van 2006 een integratie-uitkering van 1.381.881. Het werkelijke over te dragen budget wordt vastgesteld in 2006. Het definitieve budget voor de tweede helft van 2006 wordt in de meicirculaire 2006 gepresenteerd. Wij stellen voor dit bedrag in 2006 te oormerken voor uitgaven in het kader van de WMO. Omdat het bedrag voor de jaren 2007 en verder nog onbekend is, vanwege het toewerken naar het objectieve verdeelmodel, wordt vanaf 2007 geen bedrag geraamd en geoormerkt. Overigens zal de overgang van het historische naar het objectieve model herverdeeleffecten tot gevolg hebben. Er is afgesproken dat het nadeel maximaal 15 per inwoner mag bedragen. Loon- en prijsstijgingen Voor 2006 geeft het Rijk indicatief de volgende stijgingspercentages aan: lonen en salarissen: 0,0% (was -/-0,50%); netto materiële overheidsconsumptie (besteding aan goederen en diensten): 3,25% (was 1,25%). Let op! Het betreft macro-indicatoren, die met de nodige terughoudendheid moeten worden gebruikt op gemeentelijk niveau. In de primitieve begroting 2006 wordt rekening gehouden met een salarisstijging van 2,5% en een prijsstijging van 0%. 6
Voor wat betreft de salarislasten is er naar aanleiding van de nieuw afgesloten CAO per 1 september j.l. 1% extra begroot bovenop de reeds geraamde 1,5%. Bij het opstellen van de programmabegroting 2006-2009 is ook rekening gehouden met een gedeeltelijke compensatie van de extra salarisstijging via een hogere algemene uitkering. Hierdoor lopen we wel een risico. Voor 2006 gaat het om een bedrag van 100.000. Voor wat betreft de prijsgevoelige lasten is in de primitieve begroting 2006 uitgegaan van de nullijn. Het voordeel dat hiermee wordt gerealiseerd is reeds bij de begroting 2005-2008 ten gunste van Kiezen of Delen gebracht. Resumé 2006 De hiervoor genoemde onderwerpen plus het actualiseren van enkele verdeelmaatstaven leveren een netto-voordeel op van 144.100. Meerjarenperspectief Accressen De ramingen voor 2007 en volgende jaren worden enige tientallen miljoenen hoger geraamd dan werd verwacht in de meicirculaire. De indicatieve accressen zijn gebaseerd op technische veronderstellingen. Een eerste echte raming voor 2007, die aansluit bij de feitelijke ontwikkelingen in voorafgaande jaren, komt beschikbaar in het voorjaar van 2006 bij de publicatie van het Centraal Economisch Plan 2006. In de meicirculaire 2006 volgt nadere informatie. Loon- en prijsontwikkeling In onderstaande tabel wordt weergegeven hoe de gemeente is omgegaan met de loon- en prijsontwikkeling en welke percentages het Rijk hanteert in deze circulaire en de meicirculaire 2005. 2006 2007 2008 2009 Meerjarenbegroting 2006-2009 personeelslasten 2,50% 1,50% 1,50% 1,50% Stelpost incidentele loonmutaties (periodieken) 87.000 147.000 197.000 197.000 Meerjarenbegroting 2006-2009 prijsgevoelige lasten 0,00% 1,50% 1,50% 1,50% Prijsontwikkeling volgens Rijk in deze circulaire * 1,01% 1,52% 1,52% 1,52% Prijsontwikkeling volgens Rijk in meicirculaire * 0,08% 1,52% 1,52% 1,52% * De percentages 2008 en 2009 zijn gebaseerd op dat van 2007 Omdat er vanaf 2007 nauwelijks verschillen zijn tussen het door ons gehanteerde percentage prijsgevoelige lasten en de prijsontwikkeling volgens het Rijk, hoeft er geen mutatie toegepast te worden op de uitkeringsfactor. Financiële consequenties 2007-2009 Na verwerking van de hiervoor toegelichte onderwerpen resteert voor: 2007 een voordeel van 58.600 2008 een nadeel van 7.000 2009 een nadeel van 96.500 (heeft vooralsnog geen structureel karakter). Zie voor een specificatie het resumé. 7
5. Resumé financiële consequenties meerjarenbegroting 2006-2009 t.o.v. meicirculaire omschrijving 2005 2006 2007 2008 2009 toename algemene uitkering 200.174 1.577.896 110.913 9.951-79.260 algemene uitkering 2004 44.412 0 0 0 0 invoeringskosten WMO -70.000 0 0 0 0 herverdeling wegenbeheer -30.698-28.998-29.433-29.874-30.322 kinderopvang sociaal medische problematiek 0-25.563-25.563 0 0 herziening alimentatiebeleid 0 2.681 2.721 12.912 13.106 uitkering WMO 0-1.381.881 0 0 0 voor-/nadeel 143.888 144.135 58.638-7.011-96.476 6. Voorstel De algemene uitkering 2004 verhogen met 44.400; De algemene uitkering 2005 verhogen met 200.200; In 2005 incidenteel een bedrag van 70.000 oormerken voor de invoeringskosten van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning; Structureel een bedrag van ( 30.700 in 2005) bijramen in het kader van de Wet herverdeling wegenbeheer vanwege een hogere bijdrage aan het waterschap Zeeuwse Eilanden; Het netto-effect voor 2005, inclusief de afrekening over 2004 ( 143.900) toevoegen aan de egalisatiereserve BTW-compensatiefonds; Voor de jaren 2006 en 2007 een bedrag van 25.600 oormerken voor de kinderopvang voor de doelgroep sociaal-medisch geïndiceerden; Het deel van de geplande extra tariefsstijging OZB van 3% voor 2007 dat niet in dat jaar wordt gerealiseerd voor zover mogelijk doorschuiven naar 2008; Voor 2006 en 2007 een taakstelling van 3.000 per jaar en vanaf 2008 13.000 structureel opnemen vanwege het vervallen van gemeentelijke activiteiten door de herziening van het alimentatiebeleid; In 2006 incidenteel een bedrag van 1.381.900 oormerken vanwege uitgaven in het kader van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning; De netto financiële consequenties voor de jaren 2006 en 2007 toevoegen en voor de jaren 2008 en 2009 onttrekken aan de egalisatiereserve algemene uitkering; Kennis nemen van de overige informatie. Burgemeester en wethouders van Schouwen-Duiveland, de secretaris, de loco-burgemeester, drs.ir.j.w.de Vos MPA. A. Croné. 8