Welkom Prinsjesdaglezing 2 Rabobank. Een bank met ideeën. 6 oktober 2 Rabobank Valkenswaard en Waalre
Programma 6.3 uur Welkomstwoord Johan van de Louw, manager Bedrijven Rabobank Valkenswaard en Waalre 6.35 uur Prinsjesdaglezing 2 door Maarten van der Molen, Kennis en Economisch onderzoek Rabobank Nederland 7.4 uur Afsluiting met borrel en hapjes
Overheidsfinancien De opmaat naar een nieuw kabinetsbeleid 6 oktober 2 Maarten van der Molen
Nederlandse economie Agenda Internationaal Na regen komt zonneschijn Nederlandse economie Kan de economie bezuinigingen aan? Concept regeerakkoord Wat zijn de plannen van het nieuwe kabinet? De bezuinigingen langs de meetlat De tien spelregels 4
Internationaal Na regen komt zonneschijn
Internationaal Na regen 6 Bron: Financial Times
Internationaal komt zonneschijn Bron: Financial Times 7 Bron: Financial Times
Internationaal De weg naar de huidige situatie 27: Private schuldencrisis (subprime) 28: Bankencrisis (waar zit de subprime?) 2: Economische crisis (zware recessie) 2: Publieke schuldencrisis (overheidsfinanciën) 8
Internationaal Publieke schulden 2 % BBP % BBP Overheidsschuld 2 5 5 5 5 JP IT GR IS BE PT FR US IE GB DE NL ES 27 2
Nederlandse economie Kan de economie bezuinigingen aan?
Nederland En daar profiteren we van 7 6 5 4 3 2 8 7 index 3-maands gemiddelde, 2= 2 3 4 5 6 7 8 Wereldhandel Invoer Uitvoer index 7 6 5 4 3 2 8 7
Nederland Productieverlies nog niet goedgemaakt 2 5 5 5 85 Industriële productie, volume-index, januari 28 = 2 5 5 5 85 8 jan-8 jul-8 jan- jul- jan- 8 westerse landen opkomende landen wereld 2
Nederland Industrie Nederland volgt de Westerse lijn - Vraag en voorraadvorming Leidt tot: - Hogere bezettingsgraad - Hogere investeringen 3
Nederland Consument Consument aarzelt Oorzaken: Werkloosheid Vermogens positie Huizenmarkt 4
Nederland Wél groeivertraging, géén dubbele dip Exportgroei valt terug door lagere groei wereldeconomie Positief effect voorraadopbouw is tijdelijk Groei consumptie afhankelijk van overschotlanden Voldoende middelen om bestedingen op te schroeven maar ook hier onzekerheid en vooruitzicht bezuinigingen Plus: Overheden gaan bezuinigen Basel III 5
Nederland De Nederlandse economie in cijfers Jaar op jaar mutatie in % 2 2 2 Bruto Binnenlands Product -3, ¾ ½ Particuliere consumptie -2,5 ½ ½ Overheidsuitgaven 3,7 ½ ¾ Private investeringen -6,5-5 2¾ Goederen- en dienstenuitvoer -7, ½ 4¾ Goederen- en diensteninvoer -8,5 3¾ Consumentenprijsindex,2 ¼ Werkloosheid (% beroepsbevolking) 4, 5½ 5½ Begrotingssaldo overheid (% BBP) -5,4-6 -4½ Overheidsschuld (% BBP) 6,8 66 6 6
Concept regeerakkoord Wat zijn de plannen van het nieuwe kabinet?
Concept regeerakkoord Oorzaken 7 % BBP % BBP 7 65 6 55 5 45 * De rente-uitgaven en dividendontvangsten als gevolg van de ingrepen in de financiële sector lopen mee in het totale EMU-saldo Gemiddelde schuldquote: 65 6 55 5 45 8 4 58,2% 6,8% 64,5% 66,2% 28 2 2 2 Interventies in financiële sector EMU-saldo collectieve sector* Overige financiële transacties Noemereffect BBP EMU-schuldquote, beginstand EMU-schuldquote, eindstand 4
Concept regeerakkoord Het uitgangspunt Ombuigen: tegenvallers compenseren door elders minder uit te geven of meer inkomsten te genereren. 2-25: ombuigingen 3,2 mld 2: ombuigingen,8 mld, waaronder: Bevriezing ambtenarensalarissen Bevriezing kinderbijslag en kinderopvang Verkleining basispakket zorg Minder geld voor inburgering Accijnsverhoging sigaretten en tabak Kaasschaafmethode
Concept regeerakkoord Forse bezuinigingen 8 miljard aan bezuinigingen in 25 Ombuigingen 8,3 miljard Extra uitgaven 3,5 miljard Lastenverzwaringen,3 miljard Bezuinigingen Miljoenennota 2 3,2 miljard Vooral harde maatregelen op het terrein van sociale zekerheid, openbaar bestuur en internationale samenwerking Extra uitgaven (bruto) aan zorg en onderwijs 2
De bezuinigingen langs de meetlat De tien spelregels
De bezuinigingen langs de meetlat Tien spelregels voor budgettair beleid I. Zorg voor een geloofwaardig middellangetermijnplan II. Haal bezuinigingen niet teveel naar voren, tenzij financieringsbehoefte dat vereist III. Bied uitzicht op structurele daling van de staatsschuldquote tot beneden het niveau van voor de crisis IV. Concentreer je op bezuinigingen die het groeipotentieel bevorderen V. Hervorm de gezondheidszorg en het pensioenstelsel met het oog op de vergrijzing VI. Wees rechtvaardig: alleen rechtvaardige bezuinigingen zijn houdbaar op langere termijn VII. Hervormingen moeten groei en investeringen stimuleren VIII.Versterk de spelregels en instituties voor budgetbewaking IX. Coördineer het budgettaire en monetaire beleid X. Coördineer het beleid tussen landen Bron: O. Blanchard, Ten commandments for fiscal adjustment in advanced economies, 24 juni 2 22
De bezuinigingen langs de meetlat Zorg voor een geloofwaardig MLT-plan Zorg Veiligheid Onderwijs Milieu Overdrachten aan bedrijven Defensie Bereikbaarheid Overig Internationale samenwerking Openbaar bestuur Sociale zekerheid mld -5-4 -3-2 - 23
De bezuinigingen langs de meetlat Voer geen overhaaste bezuinigingen door n te s m o k in s id e r h e v o % ls a n e g lin ta e b te n r e to e N 2 4 6 8 2 4 5 5 2 Nederland bij ongewijzigd beleid in 25 Griekenland EMU-schuld als % BBP Japan 2 24
De bezuinigingen langs de meetlat Voer geen overhaaste bezuinigingen door 3 2 mld mld 3 25 25 2 2 5 5 5 5 25 2 22 23 24 25 structureel
2 - -2-3 -4-5 -6-7 -8 3 De bezuinigingen langs de meetlat Zorg voor een daling van de schuldquote % BBP % BBP Houdbaarheidstekort: 4,2% BBP ( 27 mld) 2 23 25 27 2 2 23 25 houdbaar saldo EMU-saldo robuust saldo 2 - -2-3 -4-5 -6-7 -8 % BBP 5 4 3 2 nog te gaan werkgelegenheidsstijging woningmarkt aow en pensioen verbetering EMU-saldo 25 'oud' beleid zorg 26 -
De bezuinigingen langs de meetlat Bevorder het groeipotentieel 4 27
De bezuinigingen langs de meetlat Hervorm de zorg en het pensioenstelsel 5 % % % % % % 8% 8% 7% 7% 6% 6% 5% 5% 4% 4% 3% 3% 2% 2% % % % % 5 7 2 23 25 < 2 2-65 65> 28
5 De bezuinigingen langs de meetlat Hervorm de zorg en het pensioenstelsel Levensverwachting bij geboorte in jaren 84 82 8 78 76 74 72 Levensverwachting bij geboorte in jaren 84 82 8 78 76 74 72 7 4 2 23 28 mannen vrouwen 7 2
5 De bezuinigingen langs de meetlat Hervorm de zorg en het pensioenstelsel 6 4 % BBP % BBP 4,3 6 4 2 2 8 6 4, 8,5 6, 8 6 4 4 2 2 AOW Zorg 2 2 22 24 3
5 De bezuinigingen langs de meetlat Hervorm de zorg en pensioenstelsel Verhoog de AOW-leeftijd Verhoog de pensioenleeftijd Verlaag de beloftes (optie: basis + variabel) Verlaag de uitkering naarmate mensen ouder worden Mensen zullen zelf meer moeten gaan betalen 3
De bezuinigingen langs de meetlat Verdeel de pijn eerlijk 6 32 - Daling koopkracht als gevolg van de maatregelen in het regeerakkoord -
De bezuinigingen langs de meetlat Stimuleer groei en investeringen 5 4 3 2 - -2-3 -4-5 7 % % 2 6 2 24 28 22 5 4 3 2 - -2-3 -4-5 33 bbp-groei zonder nieuw regeerakkoord bbp-groei inclusief effecten regeerakkoord
De bezuinigingen langs de meetlat Versterk de begrotingsregels 8 Scherp trendmatig begrotingsbeleid aan Behoedzaam begroten Signaalmarge van % Mee- en tegenvallers lopen in het financieringstekort Uitgavenplafonds corrigereren voor prijsstijgingen overheid Robuust EMU-saldo als richtlijn Elke regeerperiode sprake van houdbare overheidsfinanciën Wees verstandig met gasbaten Aardgasbaten naar investeringsfonds 34
De bezuinigingen langs de meetlat Op te grote voet geleefd dankzij gasbaten 35 - -8-6 -4-2 2 4 6 8 - -8-6 -4-2 2 4 6 8 7 5 7 7 7 8 8 3 8 5 8 7 8 3 5 7 2 2 3 2 5 2 7 Gasbaten Robuust EMU-saldo % BBP % BBP
Conclusie Regeerakkoord niet onverdeeld positief 36
Conclusie De schade van de crises is aanzienlijk Hogere schuld Lagere niveau van het BBP En daarom moeten we bezuinigen We kunnen echter nog geen klappen incasseren, consument is nog te zwak Dit wil niet zeggen dat we niks moeten doen! 37
Meer weten? Ontvang de Kennismail! www.rabobank.com/kennisbank
Bedankt voor uw aanwezigheid Prinsjesdaglezing 2 Rabobank. Een bank met ideeën.