Cassette Ouderparticipatie, deel 2 Bestelcode: 802 U kunt deze uitgave bestellen door 1,75 over te maken op Giro 53 85 66, ten name van VOO te Almere onder vermelding van bestelcode 802, verzendadres en uw lidmaatschapsnummer. Als u minder dan drie exemplaren (willekeurige titels) uit de Cassette Ouderparticipatie bestelt, dient u 1,50 extra over te maken voor administratiekosten. Bij drie of meer exemplaren vervallen de administratiekosten. Meer ouders in de school; mogelijkheden en aanpak Aanleidingen Er vindt een scholenfusie plaats. Daarom gaan de samen te voegen ouderraden nadenken over de plaats van de ouderraad en meer algemeen over de ouderparticipatie. Ouderparticipatie is een onderdeel van het schoolplan. Invoering van het schoolplan kan een impuls zijn om na te denken over de kwaliteit van de ouderparticipatie. Wie zijn we? Wat willen we? Ouders, bijvoorbeeld in de ouderraad, ervaren knelpunten in de mate van betrokkenheid van ouders bij de school. Nadenken en overleg over: hoe zouden we idealiter de ouderparticipatie willen vormgeven. Een sterke verandering in de samenstelling van ouderraad betekent soms ook vers bloed. Ouders met nieuwe ideeën en idealen met betrekking tot ouderparticipatie proberen de bordjes te verhangen. Het aantal leerlingen loopt terug. Een ijzeren wet voor scholen bij hun pogingen om krimp te stoppen en meer te groeien en te bloeien is: de school moet wortelen bij de ouders en in de gemeenschap binnen het voedingsgebied. Niet alleen de banden tussen ouders en school worden aangehaald, maar ook krijgen ouders soms nadrukkelijker invloed op de inrichting van het onderwijs en de schoolorganisatie. De school krijgt een nieuwe directeur. Vaak drukken deze een nieuw stempel op de school. Niet zelden passen binnen zijn of haar visie ook ideeën over de ouderparticipatie. Het onderwijs in veel basisscholen verandert. Het ontwikkelt zich vaak in de richting van adaptief onderwijs, dat wil zeggen onderwijs dat zich aanpast aan de achtergrond, het niveau, de belangstelling en leerstijl van leerlingen. Dergelijk onderwijs kan alleen gegeven worden, als ouders actief bij het onderwijs en de schoolse opvoeding betrokken zijn en de situatie op school als het ware in het verlengde van de thuissituatie ligt. De invloed van ouders wordt dan ook groter. Soms lijken ouders onbereikbaar. De komst van allochtone kinderen en hun ouders vraagt om een andere aanpak van ouderparticipatie. De school moet naar de ouders toe. De noodzaak om af te stemmen op de omgeving, het zogeheten voedingsgebied. De school heeft leerlingen nodig om bestaansrecht te houden en zal dus rekening moeten houden met de ouders Een plan van aanpak Stap 1: situatie in kaart brengen Het eerste dat ouders in de ouderraad zouden kunnen doen is de huidige situatie in kaart brengen. Aan het einde van dit deel staat een vragenlijst die daarbij kan worden gebruikt. In deze lijst wordt een indeling gemaakt in drie organisatiemodellen voor ouderparticipatie. Ze liggen op een lijn, die loopt van weinig naar veel ouderparticipatie. Figuur 802-1 Bij elke vraag staat per model een antwoord. De vragenlijst kan simpel worden ingevuld door per vraag het vak met het antwoord dat geldt voor de situatie op school met een markerstift te kleuren. En wel het vak dat globaal gezien het meeste voorkomt op school. Stap 2: gewenste situatie
Dezelfde vragenlijst kan worden gebruikt om de gewenste situatie in kaart te brengen. Dit kan door per vraag een vak met een markerstift met een andere kleur in te vullen. Zo worden de verschillen tussen de huidige en gewenste situatie snel zichtbaar. Het is goed mogelijk om de huidige situatie èn de gewenste situatie eerst individueel of in een klein groepje in te vullen. Gebruik daarvoor een potlood en motiveer voor uzelf uw keuze. Vervolgens kunnen de individuele resultaten worden besproken om in de ouderraad één gezamenlijke vragenlijst in te vullen. Deze tweede stap moet worden uitgevoerd voordat met de derde stap kan worden begonnen. Stap 3: van huidige naar gewenste situatie Vooral de aspecten waarbij sprake is van een groot verschil tussen de huidige en gewenste situatie kunnen in aanmerking komen om aan te pakken. Maar voorzichtigheid is geboden. Niet alles kan tegelijk worden aangepakt. Er moet dus een selectie worden gemaakt. De volgende deelstappen kunnen daarbij worden gezet. Deelstap 1: Verschillenlijst maken. Maak een gezamenlijke lijst van aspecten met een groot verschil tussen de huidige en de gewenste situatie. Deelstap 2: Inventariseer per aspect. hoe belangrijk is het aanpakken voor ons (ouderraad)? hoe belangrijk is het aanpakken voor de overige ouders? (wat weten we van andere ouders?; hoe kunnen we dit te weten komen?) in hoeverre is het veranderen van dit aspect haalbaar? kunnen de ouderraad en overige ouders dit wel (capaciteit)? is er ondersteuning nodig? kunnen we ondersteuning krijgen? accepteren team en directie een dergelijke verandering (acceptatie)? is het binnen korte tijd tot een succes te brengen (tijd)? kan de verandering tot stand worden gebracht met de beschikbare financiële middelen (geld)? Deze vragen kunnen eenvoudig worden beantwoord. ++ zeker wel + gaat wel o neutraal - nee, niet zo erg nee, zeer moeilijk. Deelstap 3: Keuze Is een overzicht over de plussen en minnen tot stand gebracht, dan is het raadzaam één, twee of drie aspecten te kiezen, waarbinnen veranderingen worden aangebracht. Meer dan drie aspecten vergt te veel van de ouderraad en van de school. Bij de keuze moet rekening worden gehouden met een veranderingsproces dat enige tijd (één à drie jaar) in beslag kan nemen. In het schooljaar dat volgt op deze analyse, kunnen nieuwe aspecten op de rol worden gezet. Hiervoor is een actieplan een handig hulpmiddel. Deelstap 4: Inventariseren en kiezen van succesvolle acties Met de keuze van één à drie veranderingsonderwerpen is slechts globaal aangegeven wat u wilt veranderen of bereiken. Hieronder volgt een methode om een algemeen geformuleerde verandering te concretiseren. Formuleer het veranderingsdoel, dat is een korte beschrijving van wat u wilt bereiken. De beschrijving wordt met positieve woorden gedaan, dus bijvoorbeeld: meer ouders betrekken bij hulp in de les, en niet: voorkomen dat een zeer selecte groep ouders hulp in de les geeft. Geef met een spin aan wat allemaal met dit doel te maken heeft, bijvoorbeeld Figuur 802-2 Kies van deze spin één van de poten. Het beste is een poot te kiezen die als een vliegwiel kan werken, dat wil zeggen ook veranderingen in de andere poten teweegbrengt en het doel dichterbij brengt. Maak van deze poot opnieuw een spin vraag dan: hoe kunnen we dit bereiken? Als u bijvoorbeeld de poot interesse van ouders kiest, ga dan na op welke manieren dit allemaal kan worden bereikt. Figuur 802-3
Stap 4: Het maken van een actieplan Als u een aantal activiteiten heeft gekozen om uit te werken, verdient het aanbeveling om ook deze planmatig aan te pakken. U omschrijft in een actieplan welke stappen er moeten worden ondernomen om ons doel te bereiken en u koppelt hier een bepaalde tijd aan. Voor iedereen wordt dan duidelijk wat er wanneer moet gebeuren. Het actieplan is een hulpmiddel om snel overzicht te krijgen over wat er moet gebeuren en waarom en wie er voor wat verantwoordelijk is. Uitgangspunt bij het plan is uiteraard de doelstelling. Eerst moet duidelijk zijn wat u nu precies wilt bereiken en waarom. De 7 W s Voor het samenstellen van het actieplan gaat u uit van de 7 W s: Wat, Waarom, Wanneer, op welke Wijze, Wie, Waarmee en Waar? Wat wilt u bereiken en waarom? (doel) Wanneer moet het plaatsvinden of klaar zijn? (streefdatum of tijds-limiet) Op welke wijze gaat u te werk? Wie voert de verschillende taken uit? (taakverdeling) Waarmee? Welke middelen heeft u nodig? Waar gebeurt het? Een model van een actieplan treft u aan in bijlage 2. STAP 5: De uitvoering van het actieplan Als het plan klaar is kunt u aan de slag gaan. Met behulp van het plan, uw werkschema, kunt u uw eigen handelen controleren. Het verdient aanbe-veling om met regelmaat evaluatiemomenten in te lassen, om te checken of alles klopt en goed op elkaar is afgestemd. STAP 6: De eindevaluatie Het plan is klaar en de activiteit loopt. Natuurlijk wilt u graag weten of alles ook naar wens verloopt. Is de opzet gelukt? Heeft het plan tot verbetering geleid? Wat moet u nog aanpassen of verbeteren? Op deze vragen kunt u een antwoord zoeken door te evalueren. U kunt twee zaken evalueren: 1. Het proces van planning en invoering van de activiteit. Evaluatie kan direct plaats vinden; het werk is immers klaar. Het gaat om het verloop van de activiteiten en handelingen ter voorbereiding van de te organiseren activiteit: de spin". Is de tijdslimiet gehaald? Hoe was de samenwerking? Had u voldoende informatie op tijd in huis? Is er genoeg en op het juiste moment teruggekoppeld? De resultaten geven u aanwijzingen over hoe u een volgende keer eventueel beter te werk zou kunnen gaan. 2. Het eindresultaat. Neemt u bijvoorbeeld de werving en het werk van hulpouders in de les, dan zijn de volgende vragen te stellen: Zijn er nu meer hulpouders in de les? Zijn de betrokkenen tevreden met de actie? Hoe werkt het? Is dit een goede manier van werven? Hoe ervaren de hulpouders hun taak? Zijn zij goed toegerust voor hun taak? Is de coördinatie goed? Welke knelpunten zijn er nog? Hoe zouden we deze kunnen oplossen? Suggesties. Wat kunt u daarover besluiten? Eventueel te ondernemen stappen en door wie. Met de evaluatieresultaten in de hand kunt u het plan bijstellen en nieuwe actieplannen beter ontwikkelen.
Bijlage 1 ALGEMEEN Weinig ouderparticipatie Matige ouderparticipatie Veel ouderparticipatie 1. welke betrokkenheid is er van de ouders met de school? Ouders hebben een betrokkenheid met de school door hun eigen kind te volgen op school Ouders volgen hun eigen kind, maar ook de groep van het kind Ouders hebben belangstelling voor de school 2. waarop richt de school zich met betrekking tot ouderparticipatie? Goede relatie met individuele ouder en zorg voor goede informatie + informatie-uitwisseling 3. welke activiteiten? Contacten met individuele ouders, schriftelijk en mondeling INFORMATIE 4. hoe krijgen ouders informatie over hun kind? PEDAGOGISCH 5. op welke manier is de ouder betrokken bij de opvoeding op school? ONDERWIJSKUNDIG 6. op wleke manier is de ouder betrokken bij het onderwijs? INVLOED OUDERS 7. hoe groot is de groep ouders die actief betrokken is bij de school? 8. houding school ten opzicht van ouders in school? 9. hoe groot is de invloed van ouders? 10. hoe groot is de behoefte om richting te geven aan gebeurtenissen op school? 11. in hoeverre krijgen ouders bij hun activiteiten ondersteuning en begeleiding door het team? 12. hoe gaat team/directie om met tegenstellingen in ideeën en vissies tussen ouders en team? 13. hoe zijn de ouders en ouderparticipatie georganiseerd? Beperkt Weinig info- en ouderavonden Geen huisbezoeken Beperkte informatie aan ouders Ondersteunende activiteiten buiten de klas Vanuit een onderwijskundig en pedagogisch doel heeft de school de hulp van ouders nodig. Contacten met individuele ouders, schriftelijk en mondeling Contacten met ouders van de groep Ondersteuning en meehelpen bij activiteiten en projecten, in en buiten de klas Gerichte voorlichting over werkwijzen en hulpmiddelen in de groep Meer kijk- en contactmogelijkheden Er is overleg tussen team en ouders Team houdt rekening met wensen ouders Ondersteunende activiteiten buiten de klas Ondersteuning door ouders in de klas Niet groot Selectieve groep ouders Groot, geen selectie School schermt zich af Ouders zijn consumenten en leveranciers van kinderen Gering, zeker op wat er in de klas gebeurt Gering Ouderraad: geen invloed op beleid Medezeggenschapsraad: weinig speelruimte Weinig of geen steun Team is afgeschermd door rechtspositie en 'vaste procedures' Iet goed georganiseerd 'losse' hulpouders initiatief bij het team Ouders mogen meewerken op school Team heeft meer tijd voor speciale zorg Nadruk op hand- en spandiensten, technisch-administratief werk en hulp buiten de klas Team neemt besluiten over de opzet van activiteiten en de taken van de ouders Ouderraad denkt mee over praktische uitvoeringszaken Leerkracht in de ouderraad Invloed is selectief Vertegenwoordigers team bij ouderraad Team bedenkt opzet van ouderactiviteiten en geeft ouders taken Ouderraad organiseert/voert uit in opdracht van het team Conflicten worden toegedekt, ze 'zijn er niet' 'we willen allemaal het goede voor de school en de kinderen' Ouderraad is samengesteld op initiatief van team Vanuit een democratisch doel laat de school de ouders meepraten, meedenken en meebeslissen. Contacten met individuele ouders, schriftelijk en mondeling Contacten met ouders van de groep Ondersteuning en meehelpen bij activiteiten en projecten, in en buiten de klas Bespreking van beleid, inhoud en organisatie Gerichte voorlichting over werkwijzen en hulpmiddelen in de groep Meer kijk- en contactmogelijkheden Veel voorlichting over schoolse, onderwijskundige en opvoedkundige zaken Veel ouders actief in de school Er is overleg tussen team en ouders Team houdt rekening met wensen ouders Ouders praten mee over opvoeding Ouders beslissen mee over de opvoeding Ondersteunende activiteiten buiten de klas Ondersteuning door ouders in de klas Ouders praten mee en beslissen mee over onderwijskundige zaken Team schakelt veel ouders in Assistentie is zeer breed Ouders betrokken bij inhoud en organisatie Ouders als 'partner' van de leerkracht Invloed op gang van zaken groot Invloed op beleid Ouderraad en medezeggenschapsraad overleggen veel met het team en de directie Ouderraad is reglementair Ouderraad is belangenbehartiger/spreekbuis van ouders Overleg ouderraad - medezeggenschapsraad Initiatief Coördinerend + meebepalend Vertegenwoordigers team bij ouderraad Team + ouders werken samen bij opzet van ouderactiviteiten Team helpt ook bij hand- en spandiensten Team bereidt ouders voor bij hulp in de klas Team is betrokken bij de ouderraad en de medezeggenschapsraad Ouders krijgen zelfstandige taken Ouders ontvangen scholing(sfaciliteiten) Conflicten worden uitgesproken. Soms met emoties, maar gericht op het vinden van gezamenlijke oplossingen gekozen ouderraad met reglement/statuut vertegenwoordiging naar schoolbestuur, deelname in landelijke/regionale organisaties/instellingen
Bijlage 2 Wat: Korte omschrijving van het veranderingsonderwerp Waarom: Omschrijving van het doel Op welke wijze Hoe gaan we te werk Wanneer Waarmee Welke middelen we nodig hebben Wie Welke ondersteuning en informatie we nodig hebben Waar Plaats Evaluatie Hoe de evaluatie plaatsvindt Evaluatie Resultaten en bevindingen Cassette Ouderparticipatie, deel 2 Bestelcode: 802 U kunt deze uitgave bestellen door 1,75 over te maken op Giro 53 85 66, ten name van VOO te Almere onder vermelding van bestelcode 802, verzendadres en uw lidmaatschapsnummer. Als u minder dan drie exemplaren (willekeurige titels) uit de Cassette Ouderparticipatie bestelt, dient u 1,50 extra over te maken voor administratiekosten. Bij drie of meer exemplaren vervallen de administratiekosten.