Een spiegel voor onze school; ouders spreken over kwaliteit

Transcriptie

1 Cassette Ouderparticipatie, deel 13 Bestelcode: 813 U kunt deze uitgave bestellen door 1,75 over te maken op Giro , ten name van VOO te Almere onder vermelding van bestelcode 813, verzendadres en uw lidmaatschapsnummer. Als u minder dan drie exemplaren (willekeurige titels) uit de Cassette Ouderparticipatie bestelt, dient u 1,50 extra over te maken voor administratiekosten. Bij drie of meer exemplaren vervallen de administratiekosten. Een spiegel voor onze school; ouders spreken over kwaliteit Het team van uw school werkt er hard aan zo goed mogelijk onderwijs te geven. Met andere woorden: leerkrachten en schoolleiding doen hun best om de kwaliteit van de school zo hoog mogelijk te maken. Soms is dat voor de ouders heel zichtbaar. Bijvoorbeeld als uw kind thuis komt en vertelt over de fijne dag op school en dat de juf haar heeft geholpen bij die moeilijke sommen die ze nu wél begrijpt. Of als uw zoon vertelt dat de meester met ze gepraat heeft over pesten en dat ze samen bedacht hebben wat ze ertegen gaan doen in hun klas. Dan weet u als ouder dat er persoonlijke aandacht is voor het leren van de kinderen en voor de wijze waarop leerlingen met elkaar omgaan. Maar soms is het voor de ouders minder zichtbaar of niet helemaal duidelijk. Ouders hebben ideeën over en beelden van de kwaliteit van de school van hun kind of kinderen. Een deel van die beelden baseren ze op hun concrete ervaringen met de school. Dat zijn positieve ervaringen, maar soms ook negatieve. Waar zichtbaar is hoe en waarom het schoolteam werkt aan de kwaliteit van de school, zullen er veelal positieve beelden zijn. Als dat werken aan de kwaliteit minder zichtbaar of niet helemaal duidelijk is, kunnen er allerlei beelden ontstaan, waarvan de school geen weet heeft. Een ander deel van de beelden baseren ouders op wat ze van anderen horen over de school. Van horen zeggen dus. Bij het schoolhek, tijdens bezoeken aan elkaar, via een buurman of vrouw, of zomaar als ze elkaar ontmoeten. Vaak heeft de school ook van die beelden geen weet. Ouders vinden iets van de school. Naast allerlei beelden over de school, hebben ouders éigen opvattingen over goed onderwijs voor hun kind of kinderen. Veel van die opvattingen vinden hun wortels in wat ouders vroeger zelf in school hebben meegemaakt. Bovendien zijn ouders kwaliteitsbewuster geworden. Ouders koppelen hun opvattingen over goed onderwijs aan wat ze ervaren aan de school, aan wat ze erover horen zeggen en aan wat zij zelf vroeger hebben meegemaakt. Voor het schoolteam is het belangrijk te weten wat er onder de ouders leeft, welke opvattingen de ouders hebben over goed onderwijs en welke beelden er bij de ouders leven over de kwaliteit van de school. Daarmee kan het team aan het werk. Bijvoorbeeld door uit te leggen wat de school wil bereiken en de wijze waarop de school werkt aan de kwaliteit van het onderwijs. Door te vertellen wat ze aan hun minder sterke punten doen.

2 Andersom is het voor ouders belangrijk te weten wat het team doet aan de ontwikkeling van hun school en waarom ze dat doen. Dan kunnen ze een gefundeerd oordeel vormen over de kwaliteit van hun school. Daartoe is een dialoog tussen ouders en school nodig. School en ouders moeten met elkaar praten. Een goede stap daarbij is het met elkaar achterhalen van de opvattingen van ouders over goed onderwijs en van hun beelden over de school. Voor de ouders is dat een goede stap omdat ze hun stem kunnen laten horen over wat zij goed onderwijs vinden en over hoe zij tegen de school aankijken. Voor de school is dat een goede stap omdat team en schoolleiding de kans krijgen in de spiegel te kijken. De werkbijeenkomst Een spiegel voor onze school is een concrete aanpak voor een intensief gesprek tussen ouders, schoolleiding en leden van het schoolteam over opvattingen over en beelden van de school die bij ouders leven. Het doel Tijdens de werkbijeenkomst Een spiegel voor onze school analyseren ouders, samen met leden van het team en de schoolleider, de kwaliteiten die zij belangrijk vinden voor hun school en dan vooral wat betreft het pedagogisch-didactisch handelen van de leerkrachten in de klas. De werkwijze leidt tot een inventarisatie van kwaliteiten die ouders belangrijk vinden voor goed onderwijs; geeft zicht op wat ouders goed vinden aan hun school; geeft zicht op waaraan de school, volgens de ouders, moet gaan werken en geeft inzicht in wat schoolleider en schoolteam zouden kunnen gaan doen. De werkbijeenkomst kan gehouden worden met de ouders van een specifieke groep als er een aanleiding voor is; groepen ouders op uitnodiging, bijvoorbeeld met de contactouders of met leden van de ouderraad. Het initiatief voor de bijeenkomst kan zowel van de schoolleiding als van de ouders uitgaan. De bijeenkomst kan bijdragen aan het creëren van een veilige sfeer waarin een oprechte discussie tussen ouders, schoolleiding en team mogelijk is, zonder verwijten of zwarte pieten. Het materiaal Voor de bijeenkomst Een spiegel voor de school is het volgende materiaal nodig. Voor de gespreksleider: dit draaiboek; een tiental stroken wat dikker wit papier (a4 in de lengte doorgesneden); een dikke blauwe viltstift; een schoolbord of flip-over met schrijfmateriaal. voor de gespreksleider Het draaiboek doet suggesties voor de wijze waarop de gesprekleider opdrachten kan geven. Eigen woorden gebruiken voor de opdrachten is altijd beter. Per 2 deelnemers: twee logboekjes voor de bijeenkomst Een spiegel voor de school (te bestellen bij VOO, Blekerstraat 20, 1315 Almere); per twee deelnemers 3 stroken wat dikker wit papier (A4 in de lengte doorgesneden); een zwarte dikke viltstift; post-it velletjes (7,5 x 7,5 cm), ongeveer 20 per deelnemer of kleine velletjes papier (a4 in achten gesneden);

3 schrijfmateriaal. De gespreksleider kan zelf besluiten of hij de logboekjes van VOO wil gebruiken of niet. Vaak vinden deelnemers het wel prettig nog even te kunnen nalezen wat van hen verwacht wordt en willen ze aantekeningen maken van wat ze belangrijk vinden en niet willen vergeten. De voorbereiding De benodigde tijd voor de bijeenkomst De bijeenkomst vraagt ongeveer 2½ uur. Aantal deelnemers Aan te raden is het aantal deelnemers (ouders, schoolleiding en leerkrachten) niet al te groot te maken. Twintig deelnemers is al een behoorlijk aantal. De schoolleider en aanwezige teamleden doen gewoon mee in de groepjes, maar nooit meer dan 1 per groep. In groepsbijeenkomsten gaan storingen voor. Het kan zijn dat bij sommige ouders emoties boven komen. Het is zaak daaraan aandacht te besteden. Overleg tevoren met de schoolleider over hoe u storingen samen op zult pakken. De gespreksleider De leiding van de bijeenkomst is in handen van een gespreksleider. De kwaliteiten die de gespreksleider nodig heeft, zijn: goed kunnen communiceren; mensen op elkaar kunnen betrekken; conflicten kunnen voorkomen; een veilige werksfeer kunnen creëren; gezag hebben binnen de groep ouders en bij het schoolteam. De gespreksleider bereidt de bijeenkomst met de schoolleider voor. Omdat de bijeenkomst sterk interactief is, er over opvattingen van de deelnemers gepraat wordt en zowel lof voor de school als kritiek op de school aan de orde komt, is een goede gespreksleider nodig. Het heeft de voorkeur een bekend iemand te vragen die betrokken is bij de school en voor wie veel waardering bestaat. Soms kan het goed zijn iemand van buiten de school te vragen als gespreksleider, bijvoorbeeld een medewerker van het APS*.

4 Voor te bereiden Ruimte In de werkruimte staan voldoende tafels en stoelen om in tweetallen te werken. Er is een schoolbord of een flip-over aanwezig. Deelnemers Op de tafels liggen voor ieder tweetal: logboekjes voor de bijeenkomst Een spiegel voor de school ; een dikke zwarte viltstift; voldoende post-it (of andere) velletjes; 3 stroken wat dikker wit papier; schrijfmateriaal. In de ruimte moet een ruime wand beschikbaar zijn waarop de stroken papier geplakt kunnen worden. en er is een schoolbord of een flip-over. Gespreksleider Op de tafel van de gespreksleider liggen klaar: een rol tesa-crêpe; een dikke blauwe viltstift. Meer informatie bij: Arno Maarschalkerweerd, APS, telefoon: (030) of a.maarschalkerweerd@aps.nl De werkwijze De gespreksleider heet de deelnemers welkom en houdt een korte inleiding over de bedoeling van de bijeenkomst (zie hiervoor de paragrafen inleiding en doel in deze handleiding). Ook legt hij uit waarom juist deze groep ouders en leerkrachten uitgenodigd zijn en wat de aanleiding voor de bijeenkomst is. Geef tijdens de werkbijeenkomst zo min mogelijk eigen meningen. Wees erop gericht meningen van anderen boven tafel te krijgen. Nodig deelnemers uit argumenten te geven, voorbeelden te vertellen en ervaringen te verwoorden. De gespreksleider laat de deelnemers tweetallen vormen en geeft, rustig en duidelijk sprekend, de ongeveer volgende opdracht en zegt erbij dat de opdracht na te lezen is in het logboekje: Ga in gedachten terug naar de tijd dat u op de basisschool zat. Denk eens terug aan de juffen en de meesters die u gehad heeft, aan de sfeer op school, aan het gebouw, aan het lokaal, aan de lessen. Denk eens terug aan uw lievelingsjuf of meester. Waarom was hij of zij uw lievelingsjuf of meester? Wat deed hij of zij dat u zich gelukkig voelde op school? Wat kon hij of zij goed? Wat deed hij of zij om een goede sfeer te creëren? Maakte hij of zij complimenten? Gaf hij of zij meer aandacht aan wat u goed deed i.p.v. wat niet goed ging?

5 Wat deed hij of zij om uw zelfvertrouwen te vergroten, om u veilig te voelen, om u het gevoel te geven dat u iets kon, dat u iemand was? Wat deed uw lievelingsjuf of meester anders of nog beter dan de andere leerkrachten? Of denk eens terug aan de gelukkige momenten op school. Wanneer en in welke situaties voelde u zich vooral gelukkig? Waarom voelde u zich toen gelukkig? Wat deden de juf of de meester dat u zich zo gelukkig en fijn voelde? Hoe gedroegen ze zich? Wat zeiden ze en hoe zeiden ze het? Hoe stimuleerden ze u? Wat deden ze als kinderen gepest werden of het leren heel moeilijk ging? Waar waren ze echt goed in? En waarom was het extra fijn bij die ene juf of meester? En als u niet zo n leuke tijd op school hebt gehad, wat hadden de juffen en meesters dan anders moeten doen, waardoor u wel zin gehad had om al heel vroeg naar school te gaan? Waardoor u leren wel leuk had gevonden? Waardoor u wel terug had kunnen kijken op een fijne schooltijd? Neemt u even de tijd om de herinneringen boven te laten komen. Doe rustig uw ogen dicht als dat u helpt. Of maak wat aantekeningen door steek- of kernwoorden op te schrijven. Als de gespreksleider ziet dan voldoende deelnemers aantekeningen gemaakt hebben en met lichaamstaal duidelijk maken dat ze klaar zijn, geeft hij de volgende opdracht: Pak uw blokje geeltjes (post-it). Vertel het verhaal over uw vroegere school aan de ander van uw tweetal. Doe dat door heel concrete situaties te beschrijven. Hoe ging het in de klas, op het schoolplein, tijdens de schoolreis, enz. en wat deed de meester of de juf dan? Iedere keer als degene die luistert een kwaliteit hoort van uw vroegere school, schrijft hij deze op een post-it velletje. Dan maakt hij het velletje los en plakt het voor zich op tafel. Steeds één kwaliteit per velletje. Al luisterend zullen er steeds meer post-it velletjes op de tafel verschijnen. Misschien worden het er wel 10 met steeds een andere kwaliteit! Bent u klaar met uw verhaal en heeft de ander zijn velletjes op tafel geplakt, dan draait u de rollen om. De ander vertelt en u luistert naar kwaliteiten, schrijft deze steeds op één velletje en plakt al die velletjes voor u op tafel. Maar laat we even oefenen. Mevrouw of meneer (de gespreksleider spreekt een van de ouders aan) vertelt u eens iets over uw lievelingsjuf of meester. Nadat de ouder een klein stukje verteld heeft, vraagt de gespreksleider aan de overige ouders: Welke kwaliteit of kwaliteiten zou u nu op een geeltje schrijven? De gespreksleider laat enkele ouders zeggen welke kwaliteiten ze hoorden. Bijvoorbeeld die meester kon fantastisch spannend vertellen. Hij tekent op het bord een paar vierkanten (alsof het post-it velletjes zijn) en schrijft in het eerste vierkant: spannend vertellen. Bij: die juf hielp altijd even apart als een kind het niet snapte, schrijft hij in een ander vierkant: aandacht voor moeilijk leren. Of bij: die meester liet heel vaak samen sommen oplossen, schrijft hij samenwerken stimuleren. Bij kwaliteiten gaat het hier altijd om het gedrag en de houding van leerkrachten. Een fijne geschiedenisles is geen kwaliteit, goed en spannend kunnen

6 De gespreksleider laat de deelnemers aan het werk gaan. vertellen wel. Een mooi taalboek is geen kwaliteit, goed kunnen uitleggen wel. Wat voorbeelden van kwaliteiten zijn: goed naar kinderen luisteren weten hoe kinderen leren moeilijke dingen helder uitleggen complimenten geven goede werksfeer creëren enthousiasme uitstralen rechtvaardig zijn enz. Als ongeveer de helft van de deelnemers laat blijken klaar te zijn, zegt de gespreksleider: U krijgt nog een minuutje om uw verhaal af te maken. Daarna krijgt u de volgende opdracht. De gespreksleider bevraagt enige deelnemers op wat ze op hun post-it velletjes hebben geschreven. Het gaat hierbij om wat voorbeelden. Hij vraagt er even op door. Bijvoorbeeld door te vragen: U vindt dit een kwaliteit, legt u eens uit? Of: Hij heeft dit uit uw verhaal gehaald, vindt u dit ook een kwaliteit? Daarna geeft hij de volgende opdracht: Bekijk en bespreek met z n tweeën de kwaliteiten op de post-it velletjes voor u. Waarom vindt u dit kwaliteiten? Ga na of er misschien nog kwaliteiten niet opgeschreven zijn die u wel genoemd hebt of waar u al pratend alsnog op gekomen bent. Haal de dubbele kwaliteiten eruit. Verdeel met z n tweeën de kwaliteiten (velletjes) in twee groepen. Aan de linkerkant plakt u de kwaliteiten die vooral toen belangrijk waren omdat ze in die tijd pasten, in de tijd van uw jeugd dus en nu niet meer. Aan de rechterkant plakt u de kwaliteiten die u voor nu en straks nog steeds van belang vindt. Vertel elkaar de argumenten voor uw keuze. Stel voornamelijk w-vragen (wie, wat, waar, waarom, waartoe, waarmee) en lokt daarmee de deelnemers uit tot vertellen. Voorbeelden van dergelijke vragen zijn: vertel daar eens wat meer over; kun je er een voorbeeld van geven; geef eens aan waarom je dat zo belangrijk vindt? Na voldoende tijd vraagt de gespreksleider: Welke kwaliteiten hebt u bij toen geplakt? Waarom heeft u die bij toen geplakt en niet bij nu en straks? De gespreksleider bevraagt enkele deelnemers en betrekt de anderen erbij door vragen te stellen als: vindt u dat ook en waarom wel of niet? Kijken we nu naar de kwaliteiten die voor nu en straks van belang zijn. Kies met z n tweeën hieruit 2 of 3 kwaliteiten, waarvan u met z n tweeën zegt: Deze vinden we het belangrijkste van alle genoemde kwaliteiten. Natuurlijk kunt u kwaliteiten samenvoegen en daarvoor nieuwe woorden bedenken.

7 Schrijf die twee of drie door u gekozen kwaliteiten met heel grote en overal goed leesbare letters op de witte stroken papier die op uw tafel liggen. Op iedere strook één kwaliteit. Houd er rekening mee dat herinneringen zich in de loop van de tijd verfraaien. Dus ook de herinneringen van ouders over hun vroegere school. Het verleden lijkt vaak mooier dan het was. Onderwijs is toekomst gericht. Huidige normen zijn basis voor de toekomst en niet de waarden van toen De gespreksleider vraagt een tweetal hun stroken met kwaliteiten met een stukje tape wijd uit elkaar aan de muur te hangen. Dan vraagt hij een tweede groep hun stroken erbij te voegen: vlakbij als de kwaliteit erbij past; los als de kwaliteit er niet bij past; niet als de kwaliteit er al hangt. Daarna hangen de overige tweetallen hun kwaliteiten er op dezelfde wijze bij. Op deze wijze ontstaan clusters (groepen van) kwaliteiten aan de muur. Op dit moment ontstaat een wat chaotische situatie. Mensen lopen door elkaar, sommigen lezen wat aan de muur hangt, anderen hebben kun kwaliteiten opgeplakt en gaan terug naar hun plaats, weer anderen staan over iets heel anders te praten. Het is aan de gespreksleider iedereen weer bij de les te krijgen. De gespreksleider nodigt de deelnemers uit langs de muur te lopen, de kwaliteiten te lezen en te bedenken bij welke ze nadere toelichting willen. Dan houdt de gespreksleider een verhelderingsrondje. Hij vraagt wie een nadere toelichting wil en laat de toelichting geven door het tweetal dat de kwaliteit koos. Ten slotte geeft de gespreksleider de opdracht: Kijk nog eens goed naar de groepen van kwaliteiten. Kunnen we voor elk daarvan een verzamelwoord bedenken? Na enige bedenktijd vraagt de gespreksleider wie een voorstel heeft voor een cluster. Hij betrekt de anderen erbij (heeft iemand een nog beter woord?) of doet zelf suggesties (volgens mij kunnen we dit erboven zetten). Steeds schrijft de gespreksleider het gekozen woord op een strook papier (andere kleur viltstift) en hangt die boven het cluster. Vindt u deze open vorm van clusteren spannend, kies er dan voor tevoren met de schoolleiding clusternamen te bedenken en de deelnemers te vragen de kwaliteiten aldus te rubriceren. Zo n indeling kan zijn: pedagogisch klimaat onderwijsinhouden wijze van lesgeven en leren omgaan met verschillen tussen kinderen klassenorganisatie of

8 omgaan met leerlingen omgaan met leerinhouden omgaan met verschillen omgaan met ouders omgaan met elkaar in het team omgaan met gebouw De gespreksleider kondigt nu een pauze aan. De gespreksleider vraagt de deelnemers groepjes van 4 personen te vormen. Hij zegt daarbij: Ik vraag u groepjes van vier te vormen. Nu eens niet van mensen die elkaar kennen. Een bijeenkomst als deze kunnen we meteen gebruiken om elkaar als ouders beter te leren kennen. Dus maak groepjes met voor u minder bekende ouders. Als de groepjes van vier gevormd zijn, gaat de gespreksleider verder: Bekijkt u de kwaliteiten nog eens goed. Kies er drie uit waarvan u zegt: daarin vinden we onze school heel goed. Dat doet u eerst voor uzelf en u bedenkt erbij waarom u dat vindt. Daarna vertelt u de anderen in uw groepje over uw keuze en over het waarom ervan. Na het gesprek in uw groep maakt u een overzicht van de kwaliteiten waarvan 3 van de 4 leden van uw groepje vinden dat de school daar heel goed in is. De gespreksleider verzamelt op het schoolbord of de flip-over eerst de kwaliteiten, waarvan de groepen vinden dat de school daar goed in is. Is een vel vol, dan hangt de gespreksleider dat voor allen zichtbaar aan de wand. Hij bevraagt de deelnemers op argumenten. De gespreksleider vraagt de groepen: Kiest u een of twee kwaliteiten waaraan u vindt dat de school moet werken. U doet dat op dezelfde wijze: eerst voor uzelf (met argumenten), daarna in de groep. Ook hier geldt dat drie van de vier leden van de groep vinden dat de school ermee bezig moet gaan. Nadat u met elkaar gekozen heeft, bedenkt u tips voor de schoolleiding en het team voor hoe ze het zouden kunnen oppakken. U bedenkt daarbij ook hoe u als ouders de school erbij kunt helpen. De gespreksleider nodigt de verschillende groepen uit verslag te doen van hun gesprek en hun tips. Hij maakt in steekwoorden aantekeningen op het bord of de flip-over. Dit is voor sommige deelnemers een spannend moment. Nog steeds zijn er schoolleiders of teamleden die zich aangevallen voelen als kritiek geuit wordt. Zij hebben de neiging zich onmiddellijk te verdedigen, zonder zich te realiseren dat kritiek veelal ongevraagd advies is. Nog steeds zijn er ouders die bang zijn dat hun kritische geluid gevolgen kan hebben voor hun kind. Zij vinden het moeilijk om in alle openheid over hun kritiek te praten en houden dan maar liever hun mond. Zorg voor een open en vertrouwelijke sfeer, waarin lof en kritiek mogelijk zijn.

9 De bijeenkomst is niet bedoeld voor individuele klachten. Als die toch ter sprake komen, moeten ze veralgemeniseerd worden. Kan dat niet dan wordt een afspraak gemaakt voor een gesprek over de klacht buiten de bijeenkomst. Verwijs eventueel naar de klachtenprocedure van de school. Tot slot nodigt de gespreksleider de schoolleider uit aan een eerste reactie te geven op de suggesties van de ouders en te vertellen op welke wijze hij of zij denkt met het team over de resultaten van deze bijeenkomst te praten. De bijeenkomst eindigt met het maken van afspraken over: de wijze waarop andere ouders geïnformeerd worden (bijvoorbeeld een goed en toekomstgericht verslag); hoe de deelnemers naderhand geïnformeerd zullen worden over wat de schoolleider en het team concreet met de resultaten van de bijeenkomst zullen gaan doen (waaraan gaan schoolleider en team werken, wat gaan ze doen, welk resultaat willen ze bereiken, hoe maken ze dat voor de ouders zichtbaar?). De gespreksleider zegt toe de voortgang te bewaken. De werkwijze in schema 1 welkom en bedoeling van de bijeenkomst 2 terug kijken naar de eigen schooltijd 3 elkaar goede en fijne ervaringen van vroeger vertellen 4 kwaliteiten benoemen 5 belangrijkste kwaliteiten kiezen 6 pauze 7 kwaliteiten waarin de school goed is, benoemen 8 kwaliteiten waaraan de school moet werken, benoemen 9 reactie schoolleider 10 afspraken over hoe nu verder Cassette Ouderparticipatie, deel 13 Bestelcode: 813 U kunt deze uitgave bestellen door 1,75 over te maken op Giro , ten name van VOO te Almere onder vermelding van bestelcode 813, verzendadres en uw lidmaatschapsnummer. Als u minder dan drie exemplaren (willekeurige titels) uit de Cassette Ouderparticipatie bestelt, dient u 1,50 extra over te maken voor administratiekosten. Bij drie of meer exemplaren vervallen de administratiekosten.