GEMEENTE OLDEBROEK Raadsvergadering d.d. 10-07-2014 Informatie van het college aan de raad Onderwerp: Onderzoek toekomst Sociale Werkvoorziening Agendapunt Portefeuillehouder: mw E.G. Vos-van de Weg Kenmerk: 181807 Samenvatting Aanleiding om te informeren In de raadsvergadering van 19 december 2013 is de uitgangspuntennotitie Participatiewet in Oldebroek door uw raad vastgesteld. Hiermee heeft de raad kaders gegeven voor onderzoek naar verlaging van de kosten van de uitvoering van de oude Wsw. In RNV-verband is vervolgens opdracht gegeven onderzoek te doen naar de toekomst van de Sociale Werkvoorziening. Het onderzoek heeft geleid tot het onderzoeksrapport van IROKO, dat u is toegezonden op 26 juni jl., aangevuld met een ambtelijk advies. Het rapport en ambtelijk advies zijn op 5 juni 2014 in de Stuurgroep Transities RNV besproken, op 16 juni in het college van Oldebroek en op 25 juni in het Dagelijks Bestuur van de RNV. Vervolgens zijn op 3 juli de raadsleden van de 6 RNV-gemeenten + Nijkerk uitgenodigd voor een informatiebijeenkomst in Harderwijk waar het rapport is toegelicht. Momenteel wordt de opdrachtformulering voor het vervolgonderzoek naar scenario 4 vormgegeven. Samenvatting Op verzoek van de Stuurgroep Transities heeft een projectgroep bestaande uit vertegenwoordigers van 6 betrokken RNV-gemeenten + Nijkerk, onderzoek gedaan naar de uitvoering van de sociale werkvoorziening. Door het stoppen van de instroom in de wet sociale werkvoorziening hebben we te maken met afbouw van het aantal wsw-medewerkers. De door het rijk opgelegde taakstelling vervalt. Bij ongewijzigd beleid zal (meer dan) het gehele participatiebudget nodig zijn om de kosten van de uitvoering van de sociale werkvoorziening te kunnen betalen. Al in 2015 krijgt de gemeente Oldebroek te maken met een tekort op het participatiebudget van 42.142,00 Euro. En dat voor slechts een beperkt deel van de complete doelgroep van de Participatiewet waar de gemeente verantwoordelijk voor is. Het uitgevoerde onderzoek heeft geleid tot het rapport afbouw met beleid van adviesbureau IROKO en het ambtelijk advies een nieuw perspectief. De verschillende scenario s in het rapport van IROKO gaan in op hoe de sociale werkvoorziening kan meebewegen naar een toekomst waarin de sociale werkvoorziening met een continue krimp te maken heeft. Van de 4 uitgewerkte scenario s zijn de scenario s 3 en 4 interessant gebleken om verder uit te werken. Hierbij heeft scenario 3 als uitgangspunt dat de Inclusief Groep als Sociaal Werkbedrijf wordt gepositioneerd waar gemeenten werkplekken gaan gebruiken (te financieren uit het participatiebudget) voor de hele nieuwe doelgroep die onder de participatiewet valt. Scenario 4 heeft als uitgangspunt de continue krimp tegen te gaan en ondernemerschap te behouden binnen de gezonde (bedrijfs-)onderdelen van de Inclusief Groep door deze onderdelen op termijn te verzelfstandigen. Zowel vanuit visie als vanuit financiële afwegingen ligt voor Oldebroek scenario 4 het meest voor de hand, hoewel er nog wel antwoorden nodig zijn op een aantal prangende vragen. De conclusie in het rapport is dat de keuze tussen scenario 3 en 4 vooral afhankelijk is van de rol die de gemeenten in de toekomst zien voor de Inclusief Groep bij de uitvoering van de participatiewet. De Stuurgroep Transities heeft in haar overleg van 5 juni jl. besloten voorlopig de huidige situatie te continueren en een vervolgopdracht te definiëren die zich zal richten op een verdere uitwerking van scenario 4 op basis waarvan uiteindelijke besluitvorming zal plaatsvinden.
- 2 - Toelichting Wijzigingen Sociale Werkvoorziening De gemeentelijke doelgroep die bestaat uit mensen met een SW-dienstbetrekking is een kwetsbare doelgroep. Voor Oldebroek gaat het om ruim honderd inwoners met een lichamelijke, psychische of verstandelijke handicap die niet of beperkt in een reguliere omgeving kunnen werken. Het kabinet is van mening dat de huidige sociale werkvoorziening met fors minder geld toe kan. De rijksbijdrage wordt jaar na jaar verminderd en is in 2020 16% lager t.o.v. 2014. Op 1 januari 2015 stopt de instroom in de huidige wet sociale werkvoorziening en vervalt de wachtlijst. Met personen op de wachtlijst gaan we in gesprek. De mensen die vóór die datum wél zijn ingestroomd op een werkplek binnen de sociale werkvoorziening behouden hun rechten (dienstverband, salaris en overige cao-voorwaarden). Landelijk wordt uitgegaan dat de populatie in onze regio jaarlijks daalt met 5%. Hierdoor zal in 2020 een kwart van de huidige wsw-medewerkers zijn uitgestroomd. De daling van het aantal wse-medewerkers en van de rijksbijdrage leggen een grote druk op onze gemeenschappelijke uitvoeringsorganisatie, de Inclusief Groep NV (en voor Oldebroek specifiek geldt dit in mindere mate ook voor de Wezo). De bedrijfsvoering moet jaarlijks aangepast worden aan de steeds kleiner wordende doelgroep, terwijl de kosten vrijwel gelijk blijven. Loonkosten en overige arbeidskosten liggen grotendeels vast. De Inclusief Groep heeft tot op heden (behalve in 2011) altijd positieve exploitatieresultaten behaald en daar grote waardering voor ontvangen, maar dit zal vanaf 2014 anders komen te liggen: er wordt voor dit jaar een break-even resultaat verwacht en daarna zal de Inclusief Groep naar verwachting rode cijfers gaan schrijven. Financiën Per 1 januari 2015 worden de wet sociale werkvoorziening en wet werk en bijstand samengevoegd tot de participatiewet. Met de participatiewet wordt de gemeente verantwoordelijk voor een grotere doelgroep, waarvan een deel een grote afstand tot de arbeidsmarkt en/of een arbeidsbeperking heeft. De taken gaan over van het Rijk naar gemeenten met een verwachte efficiencykorting van 20%. Gemeente Oldebroek krijgt voor uitvoering van de Participatiewet in 2015: 2.872.792,00 Euro Bovenop de (landelijke) korting van 8% als gevolg van een kleiner rijksbudget gaat de gemeente Oldebroek er nog eens 3,58% extra op achteruit. Hiermee ligt het totaalbedrag voor de uitvoering lager dan 2014. Criteria die staatssecretaris Jette Klijnsma heeft gehanteerd voor verdeling van het participatiebudget is het zogenaamde multiniveau-model. Dit model betrekt zowel de kenmerken van de huishoudens (zoals leefvorm, leeftijd, wel of geen koopwoning, niet-westerse achtergrond en opleiding) als de kenmerken van een wijk, gemeente en regio. Volgens experts biedt dit model de meest zuivere benadering van de noodzakelijke bijstandskosten die een gemeente moet maken gegeven de specifieke omstandigheden van die gemeente, zoals de samenstelling van de bevolking en de lokale arbeidsmarkt. Op basis van deze kenmerken wordt uiteindelijk de hoogte van het bedrag per gemeente vastgesteld. Hierdoor staat Oldebroek op de 3 e plaats in de landelijke top 10 van gemeenten die het meest nadelig getroffen worden in de verdeling van het participatiebudget Als we kijken naar de kosten die de huidige uitvoering van de sociale werkvoorziening met zich meebrengt, zien we dat we voor 2015 al met een tekort te maken krijgen van 42.142,00 Euro Afbouw van het aantal wsw-medewerkers tot 2020 incl. geraamde kosten: (uitgaande van bereiken pensioengerechtigde leeftijd) Aantallen Kosten 2014 116,13 2015 111,32 2.914.934,17 2016 106,07 2.733.884,39 2017 101,84 2.628.050,95
- 3-2018 98,60 2.546.998,32 2019 92,78 2.394.603,69 2020 86,98 2.249.603,69 Dit betekent dat het volledige budget opgaat aan de uitvoering van de sociale werkvoorziening en dat hiernaast niets overblijft voor re-integratie van verreweg de grootste groep: mensen in de gemeentelijke uitkering en de nieuwe doelgroepen arbeidsgehandicapten. In 2015 was hiervoor 0,2 miljoen begroot, derhalve zal nader onderzoek nodig zijn hoe hier uitvoering aan te geven die recht doet aan de uitgangspuntennotitie die in de raadsvergadering van 19 en 20 december 2013 is vastgesteld. Het gebundelde participatiebudget wordt de komende jaren verder verlaagd, met gelijkblijvende kosten van de uitvoering van de sociale werkvoorziening, zal het tekort verder groeien. Er zijn dus belangrijke drijfveren om na te gaan of de uitvoering van de huidige sociale werkvoorziening goedkoper georganiseerd kan worden. Daarnaast beoogt de participatiewet een duidelijke omslag: minder mensen in een beschutte omgeving en zoveel mogelijk burgers naar loonwaarde werkzaam in een zo regulier mogelijke werkomgeving. Het is daarmee voor veel gemeenten en ook voor Oldebroek de vraag of er op termijn nog wel een publieke infrastructuur voor beschut werk moet blijven, nog los van de vraag of wij dat als gemeenten kunnen betalen. Onderzoek Deze lastige uitgangspositie is het vertrekpunt geweest voor het onderzoek waarvoor in RNVverband opdracht is gegeven. Een projectgroep bestaande uit vertegenwoordigers van de RNV gemeenten Elburg, Nunspeet, Oldebroek, Putten, Harderwijk en Ermelo aangevuld met Nijkerk, heeft de afgelopen periode onderzoek gedaan naar de toekomst van de uitvoering van onze huidige wsw-medewerkers (bij de Inclusief Groep). Voor dit onderzoek is gebruik gemaakt van de expertise van adviesbureau IROKO. Tijdens het onderzoek is als uitgangspunt vooral gekeken naar het beste perspectief voor de huidige wswmedewerkers, daarnaast ook naar de eventuele meerwaarde van de huidige uitvoeringsorganisatie sociale werkvoorziening voor gemeenten bij de uitvoering van de participatiewet. Het onderzoek heeft geleid tot het onderzoeksrapport van IROKO, het ambtelijk advies Een nieuw perspectief (april 2014) en op verzoek van de stuurgroep een aanvulling (mei 2014) op het ambtelijk advies. Het rapport en het ambtelijk advies zijn op 5 juni 2014 in de Stuurgroep Transities RNV besproken, op 12 juni in het college van Oldebroek en op 25 juni in het Dagelijks Bestuur van de RNV. In beide RNV-gremia vertegenwoordigt burgemeester Adriaan Hoogendoorn de gemeente Oldebroek. Het definitieve onderzoeksrapport is u toegezonden op 26 juni jl. Informatiebijeenkomst Uw raad is uitgenodigd voor de informatiebijeenkomst van 3 juli jl. in Harderwijk, waar onderzoeksbureau IROKO een toelichting op het rapport heeft gegeven. Door burgemeester Adriaan Hoogendoorn van Oldebroek werd nogmaals benadrukt hoe de Stuurgroep Transities RNV en het Dagelijks Bestuur RNV met de conclusies en het advies uit dit rapport zijn omgegaan. Tijdens deze bijeenkomst is o.a. gebleken: - Dat bij veel raadsleden de behoefte bestaat het onderwerp breder te trekken naar de gehele uitvoering van de participatiewet. - Dat bij enkele raadsleden de behoefte bestaat ook scenario 3 verder uit te (laten) werken. Burgemeester Hoogendoorn, in de functie van portefeuillehouder participatiewet RNV, benadrukte nogmaals dat we momenteel doorgaan met de huidige werkwijze, totdat we overtuigd zijn dat scenario 4 de beste keuze is. De voorlichting aan uw raden is één van de stappen in het proces van onderzoek en scenariokeuze, dat zich ook de komende maanden nog zal voortzetten. Er zijn nog geen onomkeerbare besluiten genomen, dat kan ook nog niet in dit stadium.
- 4 - Vervolgonderzoek Het Dagelijks Bestuur RNV heeft op 25 juni jl. besloten in te stemmen met verder onderzoek (business case privatisering) naar scenario 4 uit het rapport en in te stemmen met het vooralsnog operationaliseren van scenario 3. Dit vanuit de gedachte dat scenario 4 als uitgangspunt het meest past bij de bedoeling van de participatiewet, maar dat dit zeker verder onderzoek vergt naar kansen en risico s en dat daarom het voorlopig blijven werken langs de lijn van scenario 3 wenselijk is. Het college is voorstander van deze lijn. Doelstelling van het onderzoek en de vervolgstappen is om te komen tot een afgewogen keuze voor een scenario dat leidt tot een toekomstbestendige en betaalbare uitvoering van de sociale werkvoorziening. Samengevat moet wat ons betreft de keuze leiden tot: - Een uitvoering van de sociale werkvoorziening binnen de kaders van de uitgangspunten notitie participatiewet zoals door de raad in december 2013 is vastgesteld. - Een blijvend perspectief voor de huidige wsw-medewerkers - Een betaalbare en concurrerende prijsstelling door de Inclusief Groep bij de eventuele inkoop van plekken voor de doelgroep van de participatiewet - Zoveel mogelijk mensen aan de slag in een zo regulier mogelijke werkomgeving - Minder bedrijfsmatig risico voor gemeenten op de uitvoering van de sociale werkvoorziening - Directe regie op inzet van burgers in beschut werk of in een zo regulier mogelijke werkomgeving - Eén publieke infrastructuur voor werkgeversbenadering, met een koppeling naar de (wettelijk verplichte) samenwerking op het niveau van de arbeidsmarktregio De lijn bij de verdere uitwerking is dat de inhoudelijke keuzes bepalend zullen zijn voor de uiteindelijke structuur van de uitvoering van onze sociale werkvoorziening. Zeker in het geval van het onderzoek naar mogelijkheden om delen van de sociale werkvoorziening te privatiseren kijken wij ook goed naar de gevolgen voor de huidige structuur en naar andere passende vormen. Wij sluiten niet uit dat op termijn de bestuurlijk-juridische structuur en het aspect van het eigenaarschap/aandeelhouderschap moeten worden aangepast. Ook dit vergt nader onderzoek, passend bij de inhoudelijke keuzes. Opzet was om het vervolgonderzoek nog voor de vakantie te laten starten zodat in het laatste kwartaal van dit jaar besluitvorming over de toekomst van de uitvoering van onze sociale werkvoorziening kon plaatsvinden in de RNV-colleges en aansluitend in de raden van de RNV-gemeenten. Dit tijdspad wordt waarschijnlijk niet gehaald, gezien de inmiddels ingediende moties van een aantal raden, te weten: - Nunspeet: uitwerken van scenario 5: Transformatie van de Inclusief Groep naar een bedrijf wat op den duur niet meer afhankelijk is van de WSW-oud, een verdere verbijzondering van scenario 4. - Elburg: idem als Nunspeet, gezien in het totaalplaatje van de participatiewet - Putten: onderzoek SW breder zien in het totaalplaatje van de participatiewet Ingediende moties kunnen aanleiding zijn de opdracht voor vervolgonderzoek (verder onderzoek naar haalbaarheid van scenario 4) aan te passen. Wij zullen uw raad gezien alle ontwikkelingen over belangrijke tussenstappen of conclusies tussentijds blijven informeren. Oldebroek, 8 juli 2014. Burgemeester en wethouders van Oldebroek,, secretaris drs. B. Brand MCM, burgemeester mr. A. Hoogendoorn
- 5 -