s tichtin b ouwr esearch. Gietvloeren, een gezond alternatief
rapporteur: ing. W. Bassie Bouwcentrum/Bouwtechniek
stichting I>ouwresearch Gietvloeren, een gezond alternatief Rotterdam, 1987
De stichting stelt zich ten doel: a. in de bouwnijverheid produktiviteit en kwaliteit te verhogen, en de continuïteit in de werkgelegenheid te bevorderen; b. de kennis op het terrein van de bouwnijverheid te vergroten en te verspreiden naar en binnen alle organisaties waarmede de stichting een relatie onderhoudt; c. voorts al hetgeen dat met een ander rechtstreeks of zijdelings verband houdt of daartoe bevorderlijk kan zijn, alles in de ruimste zin des woords. De stichting en degenen die aan deze publikatie hebben medegewerkt, hebben een zo groot mogelijke zorgvuldigheid betracht bij het verwerken - volgens de huidige stand van wetenschap en techniek - van de in deze publikatie vervatte gegevens. Nochtans moet de mogelijkheid dat zich toch onjuistheden in deze publikatie zouden bevinden niet worden uitgesloten. Degene die van deze publikatie gebruik maakt, aanvaardt daarvoor het risico. De stichting sluit, mede ten behoeve van degenen die aan deze publikatie hebben meegewerkt, iedere aansprakelijkheid uit voor schade die mocht voortvloeien uit het gebruik van informatie in deze publikatie. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de Stichting Bouwresearch. No part of this book may be reproduced in any form by print, photoprint, microfilm or any other means without written permis sion from the Stichting Bouwresearch.
INHOUD blz. WOORD VOORAF 4 SAMENVATIING 6 SUMMARY 7 INLEIDING 9 2 WAT ZIJN GIETVLOEREN 11 2.1 Definitie 11 2.2 Bindmiddelen en technieken 11 3 AANVOER VAN MATERIALEN, VERWERKING, KWALITEITS- BEHEERSING 15 3.1 Systemen 15 3.2 De verwerking op de bouwplaats 20 3.3 Kwaliteitsbeheersing 25 4 VERWERKINGS- EN GEBRUIKSEIGENSCHAPPEN VAN GIET- VLOEREN 27 4.1 Arbeidsbehoefte 27 4.2 Veiligheid en gezondheid 27 4.3 Gebruikseigenschappen 28 5 VERVOLGACTIVITEITEN 30 LITERATUUR 31
-4- WOORD VOORAF De studiecomissie B 22 'Cementgebonden dekvloeren' van Stichting Bouwresearch heeft vanaf 1975 onderzoek verricht naar dergelijke vloeren. Verschillende publikaties zagen het licht, waaronder de norm NEN 2741 'Met cementgebonden dekvloeren-kwaliteit en uitvoering'. *l In 1984 kwam de commissie tot de conclusie dat de verwerking van dekvloerspecies door gieten of vloeien in veel gevallen een wezenlijke verbetering zou kunnen betekenen ten opzichte van de traditionele verwerkingstechniek. Een verbetering zowel van de uitvoeringskwaliteit als van de arbeidsomstandigheden. In 1985 een nieuwe studiecommissie van start, SBR-commissie B 62 'Gietvloeren, met als eerste taak het nieuwe gebied in kaart te brengen. Het resultaat hiervan treft u hierbij aan. Uit de actieve deelname van zowel het Ministerie van Sociale Zaken in het kader van verbetering arbeidsplaatsen als van de Stichting Arbobouw, blijkt het grote belang dat bij Overheid en bedrijfsleven wordt gehecht aan het terugdringen van de gezondheidsbedreigende factoren waarmee de traditionele vloerenlegger wordt geconfronteerd. Daarnaast zijn de maatschappelijke kosten van dit laatste in de vorm van hoge ziekteverzuimpercentages en veel vroege WAO-gevallen een punt van zorg. Dit neemt niet weg, dat vervanging van de traditionele wijze van dekvloeren aanbrengen door een andere techniek, niet ten koste mag gaan van functionaliteit en duurzaamheid. Ook de economie mag niet uit het oog worden verloren. Inmiddels is door B 62 een vervolg-onderzoek in gang gezet, dat beoogt een nadere studie te maken van de eigenschappen van enige soorten gietvloeren zoals die op het ogenblik op de markt zijn, terwijl tevens de optredende arbeidsomstandigheden getoetst zullen worden. De bedoeling is dat aan de hand van de resultaten van dit onderzoek een aantal uitgangspunten worden geformuleerd aan de hand waarvan eisen gesteld kunnen worden aan dekvloeren, uitgevoerd volgens de gietvloertechniek. De uitkomsten van dit vervolgonderzoek komen begin 1988 beschikbaar. Ten tijde van het verschijnen van deze brochure was de studiecommissie B 62 als volgt samengesteld: ing. F.G.M. Rosier, voorzitter ir. A. Rip, coördinator J. v.d. Berg H.P. Burger Medicom 6, Amsterdam Stichting Bouwresearch, Rotterdam Medicom 6, Leiden Bedrijfsschap STS, Den Haag *l als normcie 35378 met dezelfde samenstelling.
- 5 - ing. A.L.F. Kerklaan ir. J.J.M. Kortman D. v.d. Kraan H.M. Krikhaar ing. W. van Laecke ing. R. Lievestro ing. W. Loeve ing. H. v.d. Meiden ir. L.G.M. Moonen drs. H. Schinkel ir. P.D. Steijaert ing. M.W. Verver dr. ir. G.J.L. van der Wegen Wilma Bouw, Den Haag Directoraat Generaal van de Arbeid, Voorburg Standaart's Vloerenbedrijf b.v., Capelle aan den Ijssel ENCI n.v., Den Bosch WTCB, Brussel KIWA n.v., Rijswijk R.G.D. Dir. Bouw Den Haag BG-Bouw, Amsterdam NEOM, Sittard Ver.Bedr. Bredero b.v., Maarssen IBBC-TNO, Delft Technische Universiteit, Delft INTRON b.v., Maastricht. De rapportage werd verzorgd door ing. W. Bassie (Bouwcentrum/- Bouwtechniek, Rotterdam). F.G.M. Rosier.
-6- SAMENVATIING Het leggen van dekvloeren volgens de traditionele methode is zeer zware lichamelijke arbeid, die vaak onder ongunstige omstandigheden wordt verricht. Gedurende de laatste jaren worden in toenemende mate zogenaamde gietvloeren toegepast. De species hiervoor zijn samengesteld op basis van anhydriet of cement en bevatten een superplastificeerder waardoor ze goede vloei-eigenschappen bezitten. Hierdoor is de verwerkbaarheid van deze specie veel beter dan die van de traditionele vloerspecie. Daardoor kan de arbeid van de vloeren legger verlicht worden. Vanaf 1985 zijn in opdracht van de Stichting Bouwresearch in binnen- en buitenland gegevens verzameld over deze nieuwe ontwikkeling. In deze publikatie worden eerst de bindmiddelen en de speciesamenstellingen behandeld. Ten aanzien van de verwerking hiervan worden zeven uiteenlopende systemen onderscheiden, waarvan een deel in Nederland wordt toegepast. Deze systemen hebben betrekking op het procesgedeelte dat voorafgaat aan de verwerking op de bouwplaats. Deze verwerking is voor alle systemen vrijwel gelijk. Er bestaan duidelijke verschillen tussen de verschillende systemen uit een oogpunt van kwaliteitsbeheersing. Een belangrijk voordeel van gietvloeren is gelegen in de lage arbeidsbehoefte in vergelijking met die van traditionele dekvloeren. Voor wat betreft de veiligheid en de gezondheid lijken enkele systemen duidelijke voordelen op te leveren. Over de eigenschappen van gietvloeren staan nog slechts weinig gegevens ter beschikking. De bereikte druksterkten lijken voldoende voor woningbouw en lichte utiliteitsbouw. De oppervlaktekwaliteit is doorgaans zodanig dat een afwerking nodig is. Een goede vlakheid is haalbaar indien hieraan voldoende zorg wordt besteed. Tot slot zijn aangegeven de 'witte vlekken' die nog bestaan op het gebied van onze kennis van gietvloeren. Vermeld worden doel en werkwijze van een (inmiddels gestart) vervolgonderzoek, dat de bedoeling heeft voor een belangrijk deel in deze lacunes te voorzien.
-7- SUMMARY Self levelling screeds, a healthy alternative. The traditional method for laying screed floors in very tiresome work which is often done in unfavourable conditions. Increasingly, in recent years, so called self levelling screeds have been used. The material used is basically anhydrite or cement with a super plasticizer to improve the flow properties. As aresuit the workability of the material is much better than the traditional floor material and thus lighter to lay. Since 1985 SBR has collected information about this new development, both in the Netherlands and other countries. The present publication discusses first the binders used and the composition of the material. Secondly, analysis of the information collected indicates that there are seven different systems, some of which are used in the Netherlands. The differences between the systems lie largely in the preparatory processes applied before laying the material; the laying system itself is fairly similar for all systems. Obvious differences occur with respect to quality control. An important advantage of the application of self levelling screeds is the small amount of labour involved compared with that required for traditional floors. From the point of view of labour safety and health some systems are obviously better than others. There is, as yet, little information available about the properties of the self levelling screed floor. The compression strength appears to be sufficient for houses and light industrial buildings. The surface quality is such that generally finishing is necessary. A good surface finish can be obtained, however, if sufficient care is taken. The publication ends with a discussion about the gaps in our knowledge about self levelling screed floors and mentions the methods being used in a follow-up investigation aimed at filling in a considerable number of these gaps.