Seminar: Hoe stuur je creativiteit? Author: Holland Innovative Presentation by: Roel Wessels Date: 18 Novermber 2010 The Partner for Innovative Solutions! Holland Innovative BV
Seminar hoe stuur je creativiteit? 13.00 13.30 Ontvangst met koffie 13.30 14.30 Hoe stuur je creativiteit Roel Wessels, Holland Innovative 14.30 15.00 Netwerk Pauze 15.00-16.00 Fencing cats oftewel hoe stuur je creatie binnen (technische) development Bas Berkhout, VanBerlo 16.00 17.00 Interactive landscapes Daan Roosegaarde, Studio Roosegaarde 17.00 17.30 Forum discussie Met alle sprekers 17.30 19.00 Afsluiting met netwerkborrel
Inhoud Innovatie en creativiteit Het creative proces Het sturen van creativiteit
Innovatie en creativiteit
Het belang van Innovatie Whatever made you successful in the past won t in the future Lewis Platt CEO HP 1992-1999
Het belang van Innovatie Snel wijzigende marktomstandigheden en technologieën...
Het belang van Innovatie Betekent: Aanpassen veranderen Permanent leren Vernieuwen
Het belang van Creativiteit Naast deze noodzaak om te vernieuwen zien we tegenwoordig de en-en-en-paradox: én snelle Time To Market én hoge kwaliteit én lage kosten én snelle levertijd én weinig voorraad én flexibel cheaper Doorbraken!!! Faster better
Het belang van Creativiteit En-en-en-paradox Vernieuwen
Het belang van Creativiteit Het managen van creativiteit is dus essentieel. De ideeënkracht van de medewerkers stimuleren en gebruiken voor het succes van de organisatie. Niet alleen binnen R&D en Marketing, maar bij alle medewerkers.
Het belang van Creativiteit Het managen van creativiteit is dus essentieel. De ideeënkracht van de medewerkers stimuleren en gebruiken voor het succes van de organisatie. Belangrijk Niet alleen binnen R&D en Marketing, maar bij alle medewerkers. Effectief leiderschap
Het creatieve proces
Wat is creativiteit? Er zijn vele definities van creativiteit: Scheppend vermogen (van Dale) Het bedenken van nieuwe en geschikte ideeën (William Coyne, 3M) Het maken van iets nieuws en het herarrangeren van het oude (Mike Vance, Walt Disney) Creativiteit is het kijken naar hetzelfde als iedereen en iets anders daarbij denken (Györgyi, Hongaars biochemicus en Nobelprijs winnaar)...
Wat is creativiteit? Samengevat zie je de volgende kenmerken: Gaat samen met denken of fantasievol gedrag Meestal doel- of oplossingsgericht Het moet iets origineels opleveren Het resultaat moet nuttig zijn
Wat is creativiteit? Wanneer is creativiteit nodig? Doorbraak in de wetenschap Kunst, muziek, mode, etc Nieuw product bedenken Probleem oplossen Oplossen van een puzzel
Creative individuen Leonardo Da Vinci Thomas Edison Wilhelm Röntgen Watson&Crick Bill Gates Mozart Steve Jobs Picasso Gebroeders Wright Frank Zappa
Het creative proces Hoe werkt het creatieve proces? Sinds 1960 meer dan tienduizend onderzoeken en publicaties over creativiteit... De afgelopen 10 jaar meer dan 600 boeken over creativiteit... Toch blijft creativiteit in essentie een onbegrepen verschijnsel met verschillende zienswijzen van wetenschappers...
Het creatieve proces Onbewuste associaties Onbewuste paralle processen (Freud, 1899) (Poincaré, 1913) Mystiek, niet te verklaren, van de goden en muzen (Plato) Onbewustzijn bepaalt creativiteit Gestalt theorie (Wertheimer 1914): Je neemt de wereld waar in gehelen en patronen Divergent denken (Guilford 1950): Je moet kunnen losraken van het bestaande Domein skills + creativiteit skills + motivatie (Amabile 1983) Creatieve denkprocessen zijn gelijk aan de normale (Newell & Simon 1962)
Als creatief denken normaal denken is... Normaal denken: Gestructureerd (volgt een pad) Is associatief Afhankelijk van ons verleden Wordt gestuurd door onze kennis (top-down proces) Wordt beïnvloed door externe stimuli Bestaande ideeën hergebruiken Creativiteit is reeds bekende kennis & ideeën hergebruiken
Als creatief denken normaal denken is... Reeds bekende kennis en ideeën hergebruiken: Door te kijken naar de levensloop van uitvinders Geen grote gaten tussen innovaties Vaak uitvindingen tegelijk op een andere plaats Er is altijd al een idee eerder geweest (ook al beseft men dat niet) Bestaande ideeën hergebruiken
Als creatief denken normaal denken is... Reeds bekende kennis en ideeën hergebruiken: Edison s Telegraph repeater-recorder (morse signalen opslaan en reproduceren) Edison s Telephone (Bell was echter eerder) (geluid registreren via membraan tbv telegraph) Edison s Phonograph (1877) (geluid optekenen en reproduceren aanvankelijk tbv telegraph)
Kennis en de 10-jaars regel Het denken werkt kennisgedreven (top-down): In tegen stelling tot bottom-up (alleen input vd omgeving gebruiken). Hoe meer je ergens van af weet, hoe makkelijker je informatie kunt opslaan. Muziek die je al kent interpreteer je anders Als je iemand kent heb je maar weinig informatie nodig om hem te herkennen Kunstenaars werken vaak top-down vanuit schetsen Domein skills (10 jaars regel) Denkproces (Top-Down) Bestaande ideeën hergebruiken Domein skills zijn essentieel voor het creatieve proces 10 jaars regel
Kennis en de 10-jaars regel 10-jaars / 10.000 uur regel (Hayes, 1981): 76 componisten gevolgd 131 schilders gevold Later door onderen ook dichters, schrijvers, songwriters, muzikanten, uitvinders Conclusie: Jarenlange toewijding nodig voordat echte creatieve doorbraken plaatsvinden. Kennis bepaalt: Je oplossingsruimte (aantal ideeën) De oploswijze (type verbindingen) Domein skills (10 jaars regel) Denkproces (Top-Down) Bestaande ideeën hergebruiken
Kennis en de 10-jaars regel 10-jaars / 10.000 uur regel (Hayes, 1981): Beatles: Eerste 8 jaar: 250 nummers waarvan 90% cover, ca 1000 optredens Vanaf 1965: doorbraak Mozart: Eerste 14 jaar: veel muziek niet origineel, veel correcties door zijn vader Vanaf 15e jaar (22 jaar oud): meesterwerken Domein skills (10 jaars regel) Denkproces (Top-Down) Bestaande ideeën hergebruiken Weisberg 2006
Gestalt theorie Gestalt theorie (Wertheimer 1914): De wereld waarnemen in gehelen en patronen: Inzicht ipv analyse Plots ipv geleidelijk Aha... Gestalt theorie Domein skills (10 jaars regel) Denkproces (Top-Down) Bestaande ideeën hergebruiken
Gestalt theorie Gestalt theorie (Wertheimer 1914): De wereld waarnemen in gehelen en patronen: Inzicht ipv analyse Plots ipv geleidelijk Aha... Vlgones een dsiute aan ene Elgsese unvirestiet mkaat het neit uit in wlke vlgrodoe de lttrees in een wrood satan, het eigne dat blangrijek is, is dat de ersete en de ltaatse ltteer op de gdoee palats satan. Gestalt theorie Domein skills (10 jaars regel) Denkproces (Top-Down) Bestaande ideeën hergebruiken
Wanneer creatief? Nu weten we hoe het werkt maar wanneer ben je creatief? Kennis en patronen zien kan tegenwerken (fixatie)!! Divergeren en convergeren Gestalt theorie 4 x 20 = 0 Domein skills (10 jaars regel) Denkproces (Top-Down) Bestaande ideeën hergebruiken
Wanneer creatief? Nu weten we hoe het werkt maar wanneer ben je creatief? Kennis en patronen zien kan tegenwerken (fixatie)!! Divergeren en convergeren Gestalt theorie III + II = II Domein skills (10 jaars regel) Denkproces (Top-Down) Bestaande ideeën hergebruiken
Divergeren en convergeren Divergent denken (Guilford 1950): Je moet kunnen losraken van het bestaande = Out-of-the-box denken Fixatie doorbreken Andere ideeën, andere connecties Nog niet in oplossingen denken Divergeren en convergeren Gestalt theorie Domein skills (10 jaars regel) Probleem Wens Oplossing creatie Denkproces (Top-Down) Bestaande ideeën hergebruiken
Onbewustzijn Onbewustzijn in twee betekenissen: 1) Freud (1899): Primair denken = onbewustzijn: Primitief, irrationeel, alle koppelingen mogelijk Secundair denken = bewustzijn: Rationeel + logisch Hoe ouder, hoe wijzer = hoe meer secundair denken Deze zienswijze is een beetje achterhaald Onbewustzijn Divergeren en convergeren Gestalt theorie Domein skills (10 jaars regel) Denkproces (Top-Down) Bestaande ideeën hergebruiken
Onbewustzijn Onbewustzijn in twee betekenissen: 2) Poincaré (1913) Parallele gedachten Slechts één gedachte in bewustzijn Onbewustzijn kan connecties opleveren die niet kunnen worden geproduceerd in bewust denken (anti-logisch) Dit is niet hetzelfde als linker-rechter hersenhelft denken (links = logica, rechts = creativiteit). Deze neurologische benadering staat ter discussie. Andere kijk via hersengolven (alphagolven = creativiteit) Onbewustzijn Divergeren en convergeren Gestalt theorie Domein skills (10 jaars regel) Denkproces (Top-Down) Bestaande ideeën hergebruiken
Samenvatting creative proces Motivatie en vasthoudendheid Veel iteraties Onbewustzijn Divergeren en convergeren Gestalt theorie Domein skills (10 jaars regel) Denkproces (Top-Down) Paralle gedachten Andere verbindingen Fixatie doorbreken Inzicht ipv analyse Ideeen Verbindingen maken Wat is waarde en vernieuwing Kennis belangrijk Associatief verbindingen maken Bestaande ideeën hergebruiken
Het sturen van creativiteit
Uitgangspunt In ieder individu en team zit creativiteit Creativiteit van het individu Creativiteit van het team Dus de vraag is niet: hoe wordt ik creatief maar: hoe komt het eruit
Spanning tussen creativiteit en organiseren Lester Thurow s 8 rules for building wealth (1999) Rule 6: No society that values order above all else will be creative; but without some degree of order creativity disappears
Stuurmiddelen volgen uit theorie... Motivatie en vasthoudendheid Veel iteraties Onbewustzijn Divergeren en convergeren Gestalt theorie Domein skills (10 jaars regel) Denkproces (Top-Down) Paralle gedachten Andere verbindingen Fixatie doorbreken Inzicht ipv analyse Ideeen Verbindingen maken Wat is waarde en vernieuwing Kennis belangrijk Associatief verbindingen maken Bestaande ideeën hergebruiken
Individu Seven habits of highly creative people: (Een keuze uit verschillende bronnen) Hebben doorzettingsvermogen. Innovation is 1% inspiration, 99% perspiration (Edison) Denken Out-of-the-box (doorbreken van fixatie) Nemen risico s, accepteren fouten. Dwing imperfectie af. Creatief bezig zijn moet als oefenen voelen, niet als aan een eind-resultaat werken. Kunnen loskomen van de omgeving. Investeer in juiste setting en mentale opwarming (wandelen, ontspannen, aantekeningen lezen, boeken lezen) Verzamelen ideeën tbv later creatief proces. Aantekeningen, schetsen Zoeken patronen en maken combinaties. Zijn nieuwsgierig en hebben een brede interesse. Laten zich inspireren.
Team en Organisatie Het juiste klimaat (Volgens Jeff Gasperz, 2002) Creativiteitsgericht leiderschap Diversiteit Kennisdeling Kruisbestuiving Tijd voor creativiteit aanwezig Uitdagende doelen en creatieve spanning Tolerantie voor mislukking Ruimte voor intern ondernemerschap
Team en Organisatie Het juiste klimaat (Volgens Jeff Gasperz, 2002) Creativiteitsgericht leiderschap Diversiteit Kennisdeling Kruisbestuiving Tijd voor creativiteit aanwezig Uitdagende doelen en creatieve spanning Tolerantie voor mislukking Ruimte voor intern ondernemerschap
Creativiteitsgericht leiderschap Taken van de creativiteitsgerichte leider: Stelt duidelijke en uitdagende doelen. Beheerst situationeel leiderschap. Creëert teams met de juiste diversiteit. Zorgt dat deze teams ondanks de tegengestelde meningen toch effectief zijn. Activeert creativiteit op de momenten dat het juist wel moet en beperkt als creativiteit minder gewenst is. Is in staat om teams out-of-the-box te laten denken en stimuleert ondernemerschap. Motiveert en biedt veiligheid. Is vastberaden en volhardend.
Creativiteitsgericht leiderschap Taken van de creativiteitsgerichte leider: Stelt duidelijke en uitdagende doelen. Beheerst situationeel leiderschap. Creëert teams met de juiste diversiteit. Zorgt dat deze teams ondanks de tegengestelde meningen toch effectief zijn. Activeert creativiteit op de momenten dat het juist wel moet en beperkt als creativiteit minder gewenst is. Is in staat om teams out-of-the-box te laten denken en stimuleert ondernemerschap. Motiveert en biedt veiligheid. Is vastberaden en volhardend.
Creativiteitsgericht leiderschap Stelt duidelijke en uitdagende doelen Wat moet er bereikt worden? Betere performance? Hogere product / productie kwaliteit? Kostenbesparing? Hogere efficiency van de organisatie? Wat is de strategie? Systeemontwikkeling: revolutie (én-én-én!) op moduleniveau en evolutie op systeemniveau? Wat wel wijzigen, wat niet?
Creativiteitsgericht leiderschap Stelt duidelijke en uitdagende doelen Product Breakdown Systeem Module 1 Module 2 Module 2 Module 3 Module 4 Module 5 Module 6 Module 7 Geen wijzigingen Deel module 1 Deel module 2 Hergebruik Module Revolutie Deel module 1 Deel module 2 Deel module 3 Deel module 4
Creativiteitsgericht leiderschap Taken van de creativiteitsgerichte leider: Stelt duidelijke en uitdagende doelen. Beheerst situationeel leiderschap. Creëert teams met de juiste diversiteit. Zorgt dat deze teams ondanks de tegengestelde meningen toch effectief zijn. Activeert creativiteit op de momenten dat het juist wel moet en beperkt als creativiteit minder gewenst is. Is in staat om teams out-of-the-box te laten denken en stimuleert ondernemerschap. Motiveert en biedt veiligheid. Is vastberaden en volhardend.
Mate van ondersteuning Mate van betrokkenheid (willen) Creativiteitsgericht leiderschap Situationeel leiderschap (Hersey & Blanchard) Om effectief te zijn zal de projectmanager zijn stijl van leidinggeven af moeten stemmen op de competentie van de medewerker. Hoge bekwaamheid Lage betrokkenheid C3 C2 Lage bekwaamheid Sterke betrokkenheid Hoge bekwaamheid Sterke betrokkenheid C4 C1 Lage bekwaamheid Lage betrokkenheid Mate van bekwaamheid (kunnen) Overleggen Delegeren (resultaatgericht) Verantwoordelijkheid MW S3 S4 S2 S1 Overtuigen Dirigeren (taakgericht) Verantwoordelijkheid PM Mate van sturing
Mate van ondersteuning Mate van betrokkenheid Creativiteitsgericht leiderschap Situationeel leiderschap (Hersey & Blanchard) Om effectief te zijn zal de projectmanager zijn stijl van leidinggeven af moeten stemmen op de competentie van de medewerker. Coachend leiderschap: aanpak waarbij de projectmanager de Hoge bekwaamheid Lage bekwaamheid medewerker zelf laat Lage betrokkenheid Sterke betrokkenheid nadenken over de aanpak en C3 C2 verantwoordelijkheid laat Hoge nemen bekwaamheid (kan bij S1 t/m S4). C4 Sterke betrokkenheid C1 Lage bekwaamheid Lage betrokkenheid Mate van bekwaamheid (kunnen) Overleggen Delegeren (resultaatgericht) Verantwoordelijkheid MW S3 S4 S2 S1 Overtuigen Dirigeren (taakgericht) Verantwoordelijkheid PM Mate van sturing
Creativiteitsgericht leiderschap Taken van de creativiteitsgerichte leider: Stelt duidelijke en uitdagende doelen. Beheerst situationeel leiderschap. Creëert teams met de juiste diversiteit. Zorgt dat deze teams ondanks de tegengestelde meningen toch effectief zijn. Activeert creativiteit op de momenten dat het juist wel moet en beperkt als creativiteit minder gewenst is. Is in staat om teams out-of-the-box te laten denken en stimuleert ondernemerschap. Motiveert en biedt veiligheid. Is vastberaden en volhardend.
Creativiteitsgericht leiderschap Activeren van creativiteit als het WEL moet: Market assessment Combined requirements Test all scenario s Problem solving Probleem Oplossing Probleem Oplossing Probleem Oplossing Probleem Oplossing Wens creatie Wens creatie Wens creatie Wens creatie Market search Product definition Product Design Develop ment Test Manu facturing Field Support Probleem Oplossing Probleem Oplossing Probleem Oplossing Wens creatie Wens creatie Wens creatie Breakthrough technology Optimized use of resources Low stock & fast delivery
Creativiteitsgericht leiderschap Beperken van creativiteit als het NIET moet: Create non existing customers (technology push) Better is the enemy of good Unnecessary modifications after testing Too many updates for the customer Probleem Oplossing Probleem Oplossing Probleem Oplossing Probleem Oplossing Wens creatie Wens creatie Wens creatie Wens creatie Market search Product definition Product Design Develop ment Test Manu facturing Field Support Probleem Oplossing Probleem Oplossing Probleem Oplossing Wens creatie Wens creatie Wens creatie Creative requirements management Not following the plan and procedures Solve issues unstructured during assembly
Creativiteitsgericht leiderschap Taken van de creativiteitsgerichte leider: Stelt duidelijke en uitdagende doelen. Beheerst situationeel leiderschap. Creëert teams met de juiste diversiteit. Zorgt dat deze teams ondanks de tegengestelde meningen toch effectief zijn. Activeert creativiteit op de momenten dat het juist wel moet en beperkt als creativiteit minder gewenst is. Is in staat om teams out-of-the-box te laten denken en stimuleert ondernemerschap. Motiveert en biedt veiligheid. Is vastberaden en volhardend.
Creativiteitsgericht leiderschap Ondersteunt out-of-the-box denken en stimuleert ondernemerschap Let op: fixatie zit vaker tussen de oren dan in de cultuur!
Creativiteitsgericht leiderschap Creativiteits technieken Ideeën input: Journal, schetsen, aantekeningen brainstorm sessies, bijwonen seminars Creëer klankbordgroep, praat over ideeën Divergerend denken (en niet te snel in oplossingen denken): denkverbreding, denkverdieping, denkverschuiving Mindmapping Denken in metaforen, denken zonder begrenzingen Los het tegenovergestelde probleem op Commit to failure (neem genoeg risico) Patronen vinden: TRIZ-methode (Altshuller, 1946): systematisch patronen vinden Onbewustzijn benutten: Doe iets leuks (geest resetten), Humor! Start doing, stop thinking
Creativiteitsgericht leiderschap Motiveert en biedt veiligheid Originele 5-traps model van Maslow (1943)
Gedrag: betrokkenheid & motivatie 5 5 En is vastberaden en volhardend... Blokkades horen bij het creatieve proces, accepteer ze!
Vragen?