Reconstructie en leefbaarheid in Beerze Reusel

Reconstructie en leefbaarheid in Beerze Reusel

Reconstructie en leefbaarheid in Beerze Reusel ir. H. de Kuyper PON Instituut voor advies, onderzoek en ontwikkeling in Noord-Brabant maart 2006

Het PON heeft dit onderzoek verricht in opdracht van de Reconstructiecommissie Beerze Reusel ISBN 90-5049-376-9. 2006 PON Instituut voor advies, onderzoek en ontwikkeling in Noord-Brabant. Het auteursrecht van deze publicatie berust bij het PON. Gehele of gedeeltelijke overname van teksten is toegestaan, mits daarbij de bron wordt vermeld. Vermenigvuldiging en publicatie in een andere vorm dan dit rapport is slechts toegestaan na schriftelijke toestemming van het PON. Deze publicatie is te bestellen onder vermelding van PON-publicatie 06-11 PON Postbus 90123 5000 LA Tilburg Telefoon: (013) 535 15 35 Fax: (013) 535 81 69 E-mail: pon@ponbrabant.nl Internet: www.ponbrabant.nl

Inhoud 1 Inleiding 5 1.1 Aanleiding en opdracht 5 1.2 Werkwijze 6 1.3 Organisatie 6 1.4 Opbouw van de rapportage 6 2 Leefbaarheid in het Reconstructieplan Beerze Reusel 7 2.1 Aandachtskernen leefbaarheid 7 2.2 Dorpsontwikkelingsplannen 8 2.3 Waar worden dorpsontwikkelingsplannen ondersteund? 9 3 Leefbaarheidsinitiatieven in de regio Beerze Reusel 10 4 Waar is behoefte aan? 14 5 Advies aan de Reconstructiecommissie Beerze Reusel 16 Bijlage: Overzicht van gesprekspartners 18 Bronnen 20

1 Inleiding 1.1 Aanleiding en opdracht In juli 2004 verscheen het Ontwerp-Reconstructieplan voor het gebied Beerze Reusel. Dit gebied omvat de gemeenten Bladel, Eersel, Goirle, Hilvarenbeek, Oirschot, Reusel-De Mierden en een deel van Oisterwijk (namelijk de voormalige gemeente Moergestel). Het plan, dat is opgesteld door de Reconstructiecommissie Beerze Reusel, geeft aan welke doelen worden nagestreefd voor het landelijk gebied, welke maatregelen daarbij worden genomen en hoe de reconstructie wordt uitgevoerd. Provinciale Staten van Noord-Brabant hebben het Reconstructieplan Beerze Reusel op 22 april 2005 vastgesteld, samen met de andere Reconstructie- en Gebiedsplannen. Daarmee is de periode van uitvoering aangebroken. Een van de onderwerpen die in het Reconstructieplan aan de orde komen is wonen, werken en leefbaarheid. De Reconstructiecommissie geeft aan initiatieven die de leefbaarheid versterken te willen ondersteunen. Hierbij wil men aanhaken bij het leefbaarheidsbeleid en de initiatieven die in de gemeenten al bestaan. Tijdens het gehele traject van totstandkoming van de Reconstructie- en Gebiedsplannen is door verschillende partijen erop aangedrongen om binnen de reconstructie ook aandacht te besteden aan de leefbaarheidsvraagstukken van het platteland. Met name de vereniging kleine kernen noord-brabant heeft daar met de nodige regelmaat op gehamerd. Ook Provinciale Staten hebben diverse malen aandacht gevraagd voor deze kwestie. Dat gebeurde ook bij de vaststelling van de Reconstructie- en Gebiedsplannen op 22 april 2005. Toen namen Provinciale Staten een motie aan, waarin zij uitspreken dat er in de Reconstructieplannen/ Gebiedsplannen nog onvoldoende aandacht is besteed aan de sociaal-economische vitaliteit en leefbaarheid van het platteland. Bovendien vinden Provinciale Staten dat hier ook in financiële zin onvoldoende op wordt ingezet, namelijk slechts 1% van het totale budget voor de reconstructie. Provinciale Staten dragen GS daarom op extra geld vrij te maken voor sociaaleconomische en sociaal-culturele initiatieven op het platteland (Notulen PSvergadering 21 en 22 april 2005, p. 73). De Reconstructiecommissie Beerze Reusel heeft het PON Instituut voor advies, onderzoek en ontwikkeling in Noord-Brabant opdracht gegeven de relatie tussen reconstructie en leefbaarheid in deze regio verder uit te werken. Dat gebeurt langs twee lijnen, namelijk enerzijds door een inventarisatie van wat er binnen de gemeenten in Beerze Reusel al wordt ondernomen op het gebied van leefbaarheid van het platteland en anderzijds door een inventarisatie van de behoeften die er binnen deze gemeenten leven op dat gebied. De resultaten van de inventarisatie maken het de uitvoeringsorganisatie binnen Beerze Reusel mogelijk om gerichte keuzes te maken waarop de komende tijd op het terrein van leefbaarheid het beste kan worden ingezet. PON-rapportage: RECONSTRUCTIE EN LEEFBAARHEID IN BEERZE REUSEL 5

1.2 Werkwijze In overleg met de betrokken medewerkers van het Streekhuis Beerze Reusel is besloten om de inventarisatie te starten met een ronde langs de zeven betrokken gemeenten. Er zijn gesprekken gevoerd met medewerkers die betrokken zijn bij de reconstructie samen met medewerkers die werkzaam zijn op het terrein van welzijn of leefbaarheid. In vervolg op deze gespreksronde zijn rondetafelbijeenkomsten belegd met vertegenwoordigers van andere instanties die zich in het gebied actief bezighouden met leefbaarheidsinitiatieven. Er zijn rondetafelgesprekken gehouden voor woningcorporaties, zorginstellingen en dorpsraden. Een overzicht van de gesprekspartners is opgenomen in de bijlage van deze rapportage. 1.3 Organisatie Het PON was verantwoordelijk voor uitvoering van de opdracht. Verder is medewerking verleend door mevrouw N. van Dal, student aan de HAS Den Bosch. Tijdens de uitvoering is op gezette tijden overleg gevoerd met de betrokken medewerkers van het Streekhuis Beerze Reusel, te weten de heren H. Burgmans, streekmanager en B. van Dokkum, projectmedewerker leefbaarheid. Daarnaast is tussentijds de stand van zaken gepresenteerd tijdens het streekhuisoverleg. Ook het concept-advies is in het streekhuisoverleg besproken. 1.4 Opbouw van de rapportage Na dit inleidende hoofdstuk gaat hoofdstuk 2 in op de aandacht die binnen het Reconstructieplan Beerze Reusel wordt besteed aan de leefbaarheid van het platteland. Vervolgens geeft hoofdstuk 3 een overzicht van de belangrijkste leefbaarheidsinitiatieven die momenteel in de diverse gemeenten binnen Beerze Reusel worden voorbereid en / of uitgevoerd. Hoofdstuk 4 beschrijft de wensen die uit de inventarisatie naar voren zijn gekomen. Het afrondende hoofdstuk 5 bevat het advies aan de Reconstructiecommissie. 6 PON-rapportage: RECONSTRUCTIE EN LEEFBAARHEID IN BEERZE REUSEL

2 Leefbaarheid in het Reconstructieplan Beerze Reusel Net als de andere Reconstructie- en Gebiedsplannen in Noord-Brabant besteedt ook het Reconstructieplan Beerze Reusel aandacht aan het onderwerp leefbaarheid. Daarbij springen twee zaken in het oog. Het eerste is de aanwijzing van een aantal zogenoemde aandachtskernen leefbaarheid. Het tweede is het voornemen om ondersteuning te willen verlenen aan het opstellen van dorpsontwikkelingsplannen. In dit hoofdstuk werken we beide onderwerpen verder uit. Paragraaf 2.1 gaat in op de aandachtskernen leefbaarheid, paragraaf 2.2 op de dorpsontwikkelingsplannen. Het hoofdstuk wordt afgerond met paragraaf 2.3, waarin wordt beschreven waar de reconstructiecommissie de totstandkoming van dorpsontwikkelingsplannen in de regio wil bevorderen. 2.1 Aandachtskernen leefbaarheid Over leefbaarheid merkt het Reconstructieplan Beerze Reusel op: De leefbaarheid op het platteland staat onder druk. Door de toegenomen mobiliteit en individualisering van plattelandsbewoners wordt de afzetmarkt van voorzieningen kleiner. Kleine ondernemers sluiten de deuren, wat leidt tot een verdere toename van de mobiliteit en een afname van de sociale functie van voorzieningen. De sociale cohesie en identiteit van dorpskernen vermindert door de toegenomen individualisering. Mensen zonder lokale binding die zich vestigen in het buitengebied versterken dit. Dorpsbewoners zijn echter wel steeds meer betrokken bij ontwikkelingen in hun dorp. In de kleine kernen neemt de behoefte aan combinaties van wonen, zorg en dienstverlening toe. De overheden stimuleren het opzetten van multifunctionele voorzieningen en projecten (Reconstructieplan, deel A, p. 26). Iets verderop wordt het thema leefbaarheid nog verder geconcretiseerd: Onder leefbaarheid wordt hier verstaan de zorg voor een adequate voorzieningenstructuur en voor woningbouw in het gebied, de aandacht voor de kwaliteit van de sociale leefomgeving (vrijwilligers, cohesie, identiteit) en de aandacht voor de fysieke kwaliteit van de leefomgeving (Reconstructieplan, deel A, p. 39). De Reconstructiecommissie Beerze Reusel stelt zich op het gebied van leefbaarheid het volgende ten doel: In 2016 is de leefbaarheid van de kleinere kernen in het landelijk gebied - extra onder druk gezet vanwege de terugloop in de landbouw en aanverwante bedrijvigheid - hersteld en op een aanvaardbaar niveau gebracht (Reconstructieplan, deel B, p. 121). De kleinere kernen binnen de regio Beerze Reusel (dat wil zeggen: kernen met maximaal 5.000 inwoners) krijgen in het Reconstructieplan de status van aandachtskernen leefbaarheid, omdat de leefbaarheid daar extra onder druk staat. In totaal worden 22 aandachtskernen leefbaarheid benoemd. De tabel op de volgende pagina geeft daarvan een overzicht. PON-rapportage: RECONSTRUCTIE EN LEEFBAARHEID IN BEERZE REUSEL 7

Aandachtskernen leefbaarheid binnen Beerze Reusel Gemeente Bladel Eersel Goirle Hilvarenbeek Oirschot Oisterwijk Reusel-De Mierden Aandachtskernen leefbaarheid Casteren Dalem Hoogeloon Netersel Duizel Knegsel Steensel Vessem Wintelre Riel Baarschot Biest-Houtakker Diessen Esbeek Haghorst Middelbeers Oostelbeers Spoordonk Moergestel Hooge Mierde Hulsel Lage Mierde 2.2 Dorpsontwikkelingsplannen Het Reconstructieplan Beerze Reusel geeft de volgende omschrijving van een dorpsontwikkelingsplan: Ontwikkelingsplan voor een dorp, opgesteld met alle betrokkenen (inwoners, gemeente, bedrijfsleven) waarin aandacht wordt besteed aan ruimtelijke, sociaal-economische en/of leefbaarheidsaspecten. Naast een visie zijn in het plan ook nadrukkelijk projecten opgenomen (Reconstructieplan, deel A, p. 74). Elders wordt het begrip nog verder uitgewerkt: In een dorpsontwikkelingsplan wordt vanuit de reconstructiedoelen, de lokale ruimtelijke problematiek (wat voor problemen zijn er in het betreffende dorp en de omgeving?) en de lokale sociale agenda (waaraan hechten de bewoners het meeste belang?) een lokaal toegespitst programma opgesteld, met (integrale) projecten die bijdragen aan het verbeteren van de leefbaarheid en nieuwe inkomensmogelijkheden voor agrariërs (beleid ten aanzien van Voormalige Agrarische Bedrijfsgebouwen). Het dorpsontwikkelingsplan wordt gezamenlijk opgesteld en uitgevoerd door bewoners, gebruikers en overheden. Iedere partij draagt vanuit zijn eigen rol bij aan de uitvoering. Door de gezamenlijke en integrale aanpak kunnen problemen opgelost worden die door een individuele of sectorale aanpak niet of veel minder snel opgelost zouden kunnen worden. Vooral het proces waarlangs het dorpsontwikkelingsplan tot stand komt (via dialoog ) is bepalend voor het succes van het instru- ment (Reconstructieplan, deel B, p. 193). 8 PON-rapportage: RECONSTRUCTIE EN LEEFBAARHEID IN BEERZE REUSEL

2.3 Waar worden dorpsontwikkelingsplannen ondersteund? De vraag waar de Reconstructiecommissie Beerze Reusel de totstandkoming van dorpsontwikkelingsplannen wil stimuleren wordt in het Reconstructieplan niet helemaal helder beantwoord. In deel A, dat de informatie op hoofdlijnen bevat, is te lezen dat het gaat om: Ondersteuning bij het opstellen van dorpsontwikkelingsplannen voor de aandachtskernen leefbaarheid (Reconstructieplan, deel A, p. 63). In deel B, dat meer achtergrondinformatie geeft, staat dat het gaat om het volgende: Door middel van dorpsontwikkelingsplannen wordt een breed gedragen plan van aanpak voor de leefbaarheid van alle in het buitengebied gelegen kleine kernen opgesteld. Gestart wordt in ieder geval met de kernen Middelbeers, Spoordonk, Casteren, Netersel, Hoogeloon en Reusel. Hiervoor zijn middelen opgenomen in de begroting (Reconstructieplan, deel B, p. 166). Opmerkelijk in het rijtje kernen dat hier wordt genoemd is de kern Reusel. Reusel telt ruim 8.000 inwoners en is daarmee veel groter dan de aandachtskernen leefbaarheid. Navraag heeft uitgewezen dat bij het opstellen van het Reconstructieplan de gemeenten zelf konden aangeven of ze aandachtskernen leefbaarheid hadden en welke dat waren. De gemeente Reusel-De Mierden vond dat de kern Reusel onder druk stond. Dat had vooral te maken met het niet of onvoldoende kunnen realiseren van het gewenste woningbouwprogramma, waardoor met name starters gedwongen waren te vertrekken. Overigens is tot op dit moment in geen van de genoemde kernen een dorpsontwikkelingsplan met steun van de Reconstructiecommissie opgesteld of voorbereid. PON-rapportage: RECONSTRUCTIE EN LEEFBAARHEID IN BEERZE REUSEL 9

3 Leefbaarheidsinitiatieven in de regio Beerze Reusel Dit hoofdstuk is gebaseerd op de gespreksronde die we hebben gehouden in de zeven gemeenten in Reusel, de in het gebied werkzame woningcorporaties, zorginstellingen en actieve dorpsraden. Onderstaand schema geeft een overzicht van de belangrijkste zaken waar in de diverse gemeenten aan wordt gewerkt op het gebied van leefbaarheid, met name in de kleinere kernen. Daarbij past de opmerking dat ook in de hoofdkernen van de diverse gemeenten initiatieven worden voorbereid en uitgevoerd, die eveneens betekenis hebben voor de inwoners van de kleinere kernen van deze gemeenten. Gemeente Bladel Eersel Activiteit In 2005 stelde de gemeenteraad van Bladel het Leefomgevingsplan 2005-2030 inclusief uitvoeringsprogramma vast. Het Leefomgevingsplan bestrijkt alle sectoren die de leefomgeving beïnvloeden, zoals veiligheid, verkeer en vervoer, economische ontwikkeling, zorg en welzijn, ruimtelijke inrichting en beheer. De planontwikkeling startte met een enquête onder alle huishoudens, waarin men kon aangeven hoe men de woonomgeving waardeert en welke aspecten aandacht verdienen. Het uitvoeringsprogramma geldt voor vier jaar. Op het gebied van leefbaarheid worden hierin de volgende majeure projecten benoemd: - realisatie van multifunctionele accommodaties in Casteren, Hoogeloon en Netersel; - realisatie van een dienstencentrum voor ouderen in Bladel (locatie Kempenland); - revitalisering van sportpark De Smagtenbogt; - pilotproject volkshuisvesting. Bladel neemt deel aan de provinciale pilot bouwen binnen strakke contouren. Een van de gevolgen daarvan is dat de woningbouw nu anders verdeeld wordt over de kernen dan voorheen. De gemeente Eersel werkt al enige jaren aan de uitvoering van het project Leefbaarheid in de kernen van de gemeente Eersel. In 2002 is gestart is met een leefbaarheidsenquête onder de inwoners van de zes kernen. Naar aanleiding van de uitkomsten werden in alle kernen werkgroepen van bewoners geformeerd, die de taak kregen voorstellen te ontwikkelen ter verbetering van de leefbaarheid. De voorstellen hebben betrekking op diverse deelaspecten van leefbaarheid, zoals woningbouw, voorzieningen, verkeersveiligheid en de relatie tussen burger en overheid. De uitvoering van een groot aantal voorstellen is inmiddels gestart. Eind 2005 is de leefbaarheidsenquête herhaald. De gemeente Eersel voert een beleid gericht op het leveren van maatwerk per kern. Per kern zijn basisvoorzieningen (zoals school, dorpshuis en sportpark) benoemd, maar de vorm en invulling ervan verschilt per kern. Binnen het gemeentelijk beleid hebben (multifunctionele) dorpshuizen prioriteit. 10 PON-rapportage: RECONSTRUCTIE EN LEEFBAARHEID IN BEERZE REUSEL

Goirle Hilvarenbeek Er is een start gemaakt met de oprichting van dorpsraden binnen de gemeente - de eerste (in Steensel) is inmiddels een feit. De gemeente Goirle heeft (in samenwerking met de gemeente Hilvarenbeek) het BOZ opdracht gegeven een enquête onder ouderen in Riel te houden. Centrale vraagstelling daarin is de behoefte aan wonen, zorg en welzijn. Naar verwachting verschijnt het rapport in maart 2006. Samen met zorginstellingen als De Runne en Thebe zal bekeken moeten worden hoe het aanbod in Riel moet zijn om ervoor te zorgen dat ouderen er zo lang mogelijk zelfstandig kunnen wonen. Om de voorzieningen in Riel overeind te houden is in de visie van de gemeente een forse uitbreiding van het aantal woningen nodig. Er zijn ideeën voor de bouw van 400 à 500 woningen vanaf 2015. Zo n groei kan de exploitatieproblemen van de accommodaties in het dorp (ontmoetingscentrum De Leybron en het ouderensteunpunt) oplossen. Een andere gedachte is om de sportparken van Riel en Goirle wellicht samen te voegen tot een nieuw sportpark, gelegen tussen beide kernen. Met het oog op deze toekomstplannen is de gemeente Goirle geïnteresseerd in het opstellen van een dorpsontwikkelingsplan voor Riel. Hilvarenbeek was pilotgemeente in het kader van de reconstructie. Toen zijn voor alle kernen van de gemeente dorpsontwikkelingsplannen opgesteld. Daaruit zijn inmiddels diverse initiatieven voortgekomen, zoals: - woningbouwplannen in de kern Baarschot; - ideeën voor groei van de kern Biest-Houtakker. Woningstichting Sint Joseph heeft hier alle bouwlocaties in bezit en gaat een structuurvisie voor het dorp opstellen; - servicecentrum en een initiatief voor starters op de woningmarkt in Esbeek; - toekomstplannen voor zorgvoorzieningen in Diessen (opwaardering van ouderensteunpunt De Eenhoorn). De gemeente Hilvarenbeek heeft (in samenwerking met de gemeente Goirle) het BOZ opdracht gegeven een enquête onder ouderen in alle kernen te houden. Centrale vraagstelling daarin is de behoefte aan wonen, zorg en welzijn. Naar verwachting verschijnt het rapport in maart 2006. Daarnaast is, met steun van Woningstichting Sint Joseph, gestart met de visie-ontwikkeling op het terrein van Wonen-Welzijn-Zorg (zoals dat eerder al in Oisterwijk is gebeurd). Oirschot Middelbeers: herontwikkeling dorpshart met woningbouw, gezondheidscentrum en ontmoetingsruimte. Spoordonk: bouw van levensloopbestendige appartementen. De gemeente heeft een eigen plattelandsvernieuwingsfonds in het leven geroepen, waaruit tal van initiatieven cofinanciering ontvangen. Oisterwijk De kern Moergestel maakte deel uit van reconstructiepilot De Hilver. In die tijd is ook voor Moergestel een dorpsontwikkelingsplan opgesteld. PON-rapportage: RECONSTRUCTIE EN LEEFBAARHEID IN BEERZE REUSEL 11

Reusel- De Mierden In 2005 is het project Wonen-Welzijn-Zorg, waarin de gemeente samenwerkte met instellingen voor wonen, zorg en welzijn, uitgevoerd. Het project bestaat uit een visie, strategie en uitvoeringsprogramma. Voor Moergestel wordt een centrumplan ontwikkeld, met de vervanging van intramurale plaatsen door levensloopbestendige woningen, de bouw van een multifunctionele accommodatie en een gezondheidscentrum voor onder andere huisarts, tandarts, fysiotherapeut. De plannen voor Moergestel betekenen een complete opwaardering van het dorp. Hier is het project Op Menselijke Maat uitgevoerd, met als onderdelen: - gezondheidscentrum in Reusel; - loket sociale infrastructuur, wordt omgebouwd tot WMO-loket; - pilot wonen-welzijn-zorg in Hooge Mierde: woningbouw, verbeteren dorpshuis, zorgvoorzieningen. Hier is een dorpsraad ontstaan; - realisatie van woon- en zorgvoorzieningen in Reusel en Lage Mierde; - participatieproject in Hulsel. Bovenstaand overzicht maakt duidelijk dat er momenteel binnen de gemeenten in Beerze Reusel veel aandacht wordt besteed aan de leefbaarheid van de kleinere kernen. Verder valt op dat gemeenten daarbij nadrukkelijk samenwerking zoeken met instanties die actief zijn op de terreinen van wonen, welzijn en zorg. Ook (organisaties van) dorpsbewoners worden bij de beleidsvoorbereiding en -uitvoering betrokken. Uiteraard staat de aandacht voor leefbaarheid daarbij niet op zich. Tijdens de uitvoering van initiatieven die ten goede komen aan de leefbaarheid, loopt men tegen ruimtelijke en/of milieutechnische zaken aan. Zo zijn stankcirkels en de ligging van bedrijven in of nabij dorpskernen zeer bepalend voor de mogelijkheden voor woningbouw. Een andere conclusie die uit de gesprekken kan worden getrokken is dat er wat het verwachtingspatroon betreft grote verschillen bestaan tussen enerzijds gemeenten en professionele instellingen en anderzijds organisaties van dorpsbewoners (dorpsraden et cetera). Professionals weten dat de realisering van initiatieven die ten goede komen aan de leefbaarheid (zoals woningbouw of multifunctionele accommodaties) vaak een zaak van lange adem zijn. Dorpsraden hebben ook behoefte aan successen op korte termijn. Het is van belang daar open oog voor te hebben. Tijdens onze gespreksronde wezen diverse informanten erop dat een deel van de zeven gemeenten uit het reconstructiegebied Beerze Reusel behoren tot het werkgebied van het SRE (Samenwerkingsverband Regio Eindhoven). Het SRE is actief op het vlak van leefbaarheid van het platteland én is betrokken bij het Streekhuis. Gemeenten die deel uitmaken van het SRE-gebied kunnen een beroep doen op diensten en inzet van het SRE. De andere, namelijk Goirle, Hilvarenbeek en Oisterwijk, niet. 12 PON-rapportage: RECONSTRUCTIE EN LEEFBAARHEID IN BEERZE REUSEL

Ook de regio-indeling van andere instellingen, bijvoorbeeld op het gebied van zorg, komt niet overeen met de indeling in reconstructiegebieden. Dat maakt de afstemming lastiger. PON-rapportage: RECONSTRUCTIE EN LEEFBAARHEID IN BEERZE REUSEL 13

4 Waar is behoefte aan? Bij de inventarisatie is tevens gevraagd naar de wensen die er leven bij de uitvoering van de leefbaarheidsinitiatieven. Ook is de betrokkenen gevraagd om te reageren op de voorstellen die het Reconstructieplan doet ten aanzien van de aanwijzing van aandachtskernen leefbaarheid en het opstellen van dorpsontwikkelingsplannen. Dit hoofdstuk geeft een beeld van de reacties op die vraagstellingen. Onderscheid in aandachtskernen speelt geen rol Het onderscheid in aandachtskernen leefbaarheid (dat zijn kernen met maximaal 5.000 inwoners) dat het Reconstructieplan Beerze Reusel maakt, speelt bij de gemeenten en andere instellingen in het gebied geen rol. Er wordt steeds gezocht naar het leveren van maatwerk per kern, waarbij gestreefd wordt naar oplossingen voor ervaren leefbaarheidsknelpunten die passen bij de schaal van het dorp. Vrijwel geen behoefte aan dorpsontwikkelingsplannen Bijna alle gemeenten binnen Beerze Reusel hebben momenteel geen behoefte aan het opstellen van dorpsontwikkelingsplannen. Dat komt voor een deel omdat dergelijke plannen er al zijn (voortkomend uit de voormalige reconstructiepilot De Hilver), voor een deel omdat bewoners bij beleidsontwikkeling in de gemeenten al een belangrijke rol spelen. Zo startte het leefbaarheidsproject in de gemeente Eerstel met een enquête onder de inwoners en werden later in ieder dorp werkgroepen van bewoners gevormd. Ook in Bladel startte de planontwikkeling met een enquête onder de inwoners. In het traject Wonen-Zorg-Welzijn, zoals dat in Oisterwijk is uitgevoerd en in Hilvarenbeek kort geleden van start ging, worden de inwoners ook nadrukkelijk geconsulteerd. In al deze gemeenten wordt nu een traject starten voor dorpsontwikkelingsplannen als overbodig ervaren. Een ander geluid is ingebracht door de gemeente Goirle. De ideeën die zich langzaamaan vormen voor de verdere toekomst van Riel (forse woningbouwplannen en wellicht samenvoeging van de sportparken van Riel en Goirle) zou de gemeente graag willen voorleggen aan de dorpsgemeenschap. Daarbij kan een traject van totstandkoming van een dorpsontwikkelingsplan een werkwijze zijn die daarbij goed past. Streekhuis is nog onvoldoende helder Bij onze inventarisatie is veel inbreng geleverd door gemeenteambtenaren die werkzaam zijn op het gebied van welzijn en door vertegenwoordigers van woningcorporaties, zorginstellingen en dorpsraden. Dat zijn andere partijen dan die gebruikelijk betrokken zijn/worden bij de reconstructie. Het blijkt dat veel van onze gesprekspartners slechts oppervlakkig of in het geheel niet op de hoogte waren van de reconstructieplannen in het algemeen en de mogelijke aanknopingspunten die de reconstructie binnen de regio Beerze Reusel kan bieden. Alleen daarom al hebben de inventarisatieronde en de rondetafelgesprekken die als onderdeel daarvan werden gehouden hun waarde gehad. Bij die gelegenheid presenteerden medewerkers van het Streekhuis het aanbod en de mogelijkheden die er bestaan. 14 PON-rapportage: RECONSTRUCTIE EN LEEFBAARHEID IN BEERZE REUSEL

Verwachtingen van het Streekhuis Aan alle informanten is tevens de vraag voorgelegd op welke punten men ondersteuning verwacht van (medewerkers van) het Streekhuis. Daarbij werden vooral de volgende zaken genoemd: - procesbegeleiding. Vooral bij niet alledaagse, ingewikkelde projecten, waarbij meerdere partijen zijn betrokken, bestaat er behoefte aan procesbegeleiding. Doordat in het Streekhuis medewerkers vanuit uiteenlopende disciplines participeren, kan het Streekhuis op dit punt een belangrijke meerwaarde hebben. - vraagbaak. Bij de voorbereiding en uitvoering van leefbaarheidsinitiatieven loopt men soms tegen zaken aan, waar men inhoudelijk minder goed in thuis is. Het interdisciplinaire Streekhuis kan dan de gevraagde informatie leveren, of weet ten minste waar die te halen zou kunnen zijn. - informatie-uitwisseling. In vervolg op het vorige punt is het Streekhuis uiteraard ook de plek waarbinnen informatie wordt uitgewisseld. Het moet er om gaan dat participanten er niet alleen zaken kunnen halen, maar ook kunnen brengen. Dan pas heeft de werkwijze met een Streekhuis meerwaarde. - afstemming. Binnen de reconstructie wordt gewerkt aan de meest uiteenlopende zaken. Leefbaarheid is er daar slechts een van. Het Streekhuis moet ook de plek zijn waar zaken op elkaar worden afgestemd. - hulp bij subsidieverzoeken. Een veelgehoorde opmerking bij de inventarisatie is dat initiatiefnemers moeilijk zicht hebben op het woud van subsidieregelingen. Ook op dit gebied kan het Streekhuis een belangrijke meerwaarde vervullen. - vergroten van het zelforganiserend vermogen van de streek. Binnen de reconstructie is het ondersteunen van individuele ondernemers een belangrijk item. Ook op het gebied van leefbaarheid is het bieden van ondersteuning aan initiatieven van bewoners (zoals dorpsraden) van belang. Verschillende gemeenten in Beerze Reusel besteden hier aandacht aan. Dit zou versterkt kunnen worden door de inzet van het Streekhuis. PON-rapportage: RECONSTRUCTIE EN LEEFBAARHEID IN BEERZE REUSEL 15

5 Advies aan de Reconstructiecommissie Beerze Reusel Maak niet langer onderscheid in aandachtskernen leefbaarheid Omdat het onderscheid in aandachtskernen leefbaarheid, dat in het Reconstructieplan wordt gemaakt, in de dagelijkse praktijk van gemeenten en instanties die zich in de regio actief bezighouden met leefbaarheid geen betekenis heeft, adviseren we hiervan af te stappen. Gemeenten en hun samenwerkingspartners zoeken naar oplossingen voor ervaren leefbaarheidsknelpunten die aansluiten bij de schaal van de diverse kernen. Zo zijn ook voorzieningen in grotere kernen van betekenis voor inwoners van omringende kleinere kernen. Streef niet naar dorpsontwikkelingsplannen in algemene zin Ook het voornemen om voor de aandachtskernen de totstandkoming van dorpsontwikkelingsplannen te bevorderen, wordt door vrijwel alle betrokken gemeenten op dit moment als niet zinvol ervaren. Op dit punt kan de Reconstructiecommissie zich beter beperken tot die gemeenten die wél behoefte hebben aan een of meer dorpsontwikkelingsplannen. Uit onze inventarisatie blijkt dat dat nu alleen geldt voor de gemeente Goirle; die is wellicht geïnteresseerd in een dorpsontwikkelingsplan voor de kern Riel. Besteedt aandacht aan leefbaarheid Onze inventarisatie wijst uit dat alle informanten het van belang vinden dat er binnen de reconstructie aandacht wordt besteed aan leefbaarheidsvraagstukken. Het is gebruikelijk dat die aandacht vooral komt uit beleidsterreinen als wonen, zorg en welzijn. Een belangrijke winst kan geboekt worden als die aandacht wordt verbreed naar beleidsterreinen als ruimtelijke ontwikkeling, economie en milieu. Zo n verbreding kan er tevens toe leiden dat het werken aan reconstructiedoelen en aan leefbaarheidsinitiatieven meer in elkaars verlengde komt te liggen. Nu zijn dat nog gescheiden werelden, waarbij de mensen die er aan werken elkaar vaak niet kennen. Bijkomend voordeel is dat een meer integrale benadering ook meer financiële mogelijkheden biedt. In dit verband is binnen het Streekhuis de functie van streekmanager van belang. Deze heeft volgens het Reconstructieplan de taak om aan de slag te gaan met projecten gericht op het verbeteren van de sociale en economische omstandigheden en het versterken van de leefbaarheid op het platteland (Reconstructieplan Beerze Reusel, deel A, p. 31). De streekmanager voor Beerze Reusel heeft, samen met de binnen het Streekhuis werkzame projectmedewerker leefbaarheid, een belangrijke rol gespeeld bij de inventarisatie. Daardoor werd een begin gemaakt met de opbouw van een netwerk in de regio. Het is dan ook te betreuren dat de streekmanager per 1 januari 2006 niet meer actief is. De netwerkopbouw is daardoor gestagneerd. Inmiddels is een nieuwe medewerker economie en leefbaarheid aangesteld. Ook deze zal van meet af aan moeten investeren in de opbouw van een leefbaarheidsnetwerk, wil de reconstructie een daadwerkelijke bijdrage kunnen leveren aan verbetering van de leefbaarheid in het gebied Beerze Reusel. 16 PON-rapportage: RECONSTRUCTIE EN LEEFBAARHEID IN BEERZE REUSEL

Ondersteun het pleidooi van Provinciale Staten voor extra geld voor sociaaleconomische en sociaal-culturele initiatieven Provinciale Staten van Noord-Brabant hebben in hun motie van 22 april 2005 GS opgedragen extra geld vrij te maken voor sociaal-economische en sociaalculturele initiatieven op het platteland. Het is van belang dat de Reconstructiecommissie Beerze Reusel (en eventueel ook de andere Reconstructieen Gebiedscommissies) dit pleidooi ondersteunen om op die manier de aandacht voor leefbaarheid te vergroten. Dit kan bijvoorbeeld door in beeld te brengen wat de omvang is van de investeringen die in de zeven gemeenten van Beerze Reusel zijn gepland voor leefbaarheidsinitiatieven en dit bedrag onder de aandacht te brengen van de provincie. Help bestaande initiatieven vlot te trekken De inzet die het Streekhuis biedt op het terrein van leefbaarheid dient aanvullend te zijn op wat er in de gemeenten al gebeurt. Naast de zaken die in het vorige hoofdstuk al werden genoemd (procesbegeleiding, vraagbaak, informatie-uitwisseling, afstemming en hulp bij subsidieverzoeken) - en die voor een deel al gebeuren, denk bijvoorbeeld aan het financieringsloket van het Streekhuis - kan het Streekhuis een rol spelen bij het vlottrekken van initiatieven die (dreigen te) stagneren. Juist het interdisciplinaire karakter van het Streekhuis maakt het zeer geschikt om partijen bij elkaar te brengen en gezamenlijk creatieve oplossingen te bedenken. Daarbij past ook de rol van procesbegeleider: een professional die gemeenten, instellingen en organisaties van dorpsbewoners helpt bij de voorbereiding en uitvoering van leefbaarheidsinitiatieven. Start een of meer regionale projecten In de verschillende gemeenten in Beerze Reusel wordt op het gebied van leefbaarheid aan vergelijkbare zaken gewerkt. Speerpunten daarbij zijn woningbouw en de realisatie van multifunctionele accommodaties. Het Streekhuis kan rond dit soort onderwerpen gemeenten en andere initiatiefnemers bij elkaar brengen om zo te leren van ieders ervaringen. Zo n werkwijze kan een uitstraling hebben naar de gehele regio. Beleg gerichte informatiebijeenkomsten Tijdens de rondetafelbijeenkomsten is erop aangedrongen dat het Streekhuis rond bepaalde onderwerpen informatiebijeenkomsten gaat beleggen. Daarbij werd als voorbeeld genoemd de veelheid aan subsidiemogelijkheden. Nu zoeken alle initiatiefnemers hier zelf hun weg in. Er kan belangrijke winst worden geboekt als de kennis hierover wordt gedeeld. Voor wat betreft de organisaties van dorpsbewoners is het aan te bevelen om, in navolging van de Brabantse Dorpendag (die iedere twee jaar in het provinciehuis wordt belegd en die mogelijk wordt gemaakt door de provincie Noord-Brabant), een regionale dorpendag te beleggen voor dorpsraden uit het werkgebied van Beerze Reusel. Op zo n kleine schaal zijn de mogelijkheden om contacten te leggen en informatie uit te wisselen intensiever dan op het niveau van de provincie. PON-rapportage: RECONSTRUCTIE EN LEEFBAARHEID IN BEERZE REUSEL 17

Bijlage: Overzicht van gesprekspartners Gemeenten Bladel mevrouw M. Aben de heer C. Borremans mevrouw M. Reuvers mevrouw Y. Wijnen Eersel mevrouw M. Essens mevrouw K. Lepelaars Goirle mevrouw M. Jablonski de heer H. van Poppel de heer R. Wetzer Beleidsmedewerker reconstructie, afgevaardigd in het Streekhuis Senior-beleidsmedewerker afdeling milieu en bouwen Medewerker informatiepunt dorpsontwikkeling van het SRE Beleidsmedewerker economie, recreatie en toerisme, tevens contactfunctionaris voor de dorpsraden Beleidsmedewerker welzijn Beleidsmedewerker ruimtelijke ordening, afgevaardigd in het Streekhuis Stagiaire Hoofd afdeling welzijn en burgerzaken Medewerker SRE, namens de gemeente Goirle afgevaardigd in het Streekhuis Hilvarenbeek de heer M. van Doormaal Beleidsmedewerker economische zaken en toerisme, afgevaardigd in het Streekhuis mevrouw A. Douwes Beleidsmedewerker welzijn Oirschot de heer C. van Dijck de heer B. Raaijmakers Oisterwijk de heer T. van der Bruggen de heer N. Schellekens Reusel-De Mierden de heer F. Das de heer M. Donker Algemeen beleidsmedewerker milieu, afgevaardigd in het Streekhuis Beleidsmedewerker welzijn Hoofd afdeling maatschappelijke ontwikkeling Beleidsmedewerker ruimtelijke ontwikkeling, natuur en landschap, afgevaardigd in het Streekhuis Hoofd welzijn en burgerzaken Beleidsmedewerker wonen, afgevaardigd in het Streekhuis 18 PON-rapportage: RECONSTRUCTIE EN LEEFBAARHEID IN BEERZE REUSEL

Woningcorporaties de heer L. Lamers de heer J. Schellekens de heer H. van Steensel de heer W. Timmermans Projectmanager Woningstichting Sint Joseph, Oisterwijk Rayonmanager Woonstichting Leyakkers, Goirle Directeur Woningbedrijf Oirschot Hoofd woondiensten Woningstichting De Zaligheden, Eersel Zorginstellingen de heer F. Greidanus de heer F. Verdonck de heer J. van de Wouw Locatiemanager thuiszorg Bladel, onderdeel van Zuidzorg Manager wonen sector De Kempen, De Plaatse Districtsmanager Goirle/Hilvarenbeek/Oisterwijk, Amarant Dorpsraden Belangenorgaan Diessen Dorpsraad Casteren Dorpsraad Hoogeloon Dorpsraad Netersel Dorpsraad Steensel Hart voor de Beerzen Initiatiefgroep Dorpsraad Vessem Initiatiefgroep Leefbaar Wintelre Werkgroep Leefbaarheid Baarschot PON-rapportage: RECONSTRUCTIE EN LEEFBAARHEID IN BEERZE REUSEL 19

Bronnen Gemeente Bladel en Milieudienst Regio Eindhoven, Gemeente Bladel op weg naar een betere leefomgeving. Leefomgevingsplan 2005-2030, inclusief samenvatting, juni 2005 Gemeente Eersel, Leefbaarheid in de kernen van de gemeente Eersel. Voorstellen voorzien van advies, juni 2004 Gemeente Oirschot, Uitvoeringsprogramma Plattelandsvernieuwing 2005/2006 Gemeente Oisterwijk en Companen, Wel zijn en zorgzaam wonen in Oisterwijk. Visie, strategie en uitvoeringsprogramma, 4 oktober 2005 Notulen van de vergadering van Provinciale Staten van Noord-Brabant op donderdag en vrijdag 21 en 22 april 2005 PON, Leefbaarheid in de kernen van de gemeente Eersel. Voorstellen van de werkgroepen, maart 2004 Reconstructiecommissie Beerze Reusel, Reconstructieplan/Milieu-effectrapport Beerze Reusel. Ontwerp deel A en deel B, 20 juli 2004 www.streekhuis.nl 20 PON-rapportage: RECONSTRUCTIE EN LEEFBAARHEID IN BEERZE REUSEL