Leefbaarheid is mensenwerk. Leeuwarden, 21 maart 2013 Roosje van Leer, STAMM

Transcriptie

1 Leefbaarheid is mensenwerk Leeuwarden, 21 maart 2013 Roosje van Leer, STAMM

2 Programma Wat is leefbaarheid? Krimp en leefbaarheid Ontwikkelingen op het platteland Hoe meet je leefbaarheid? Wat is van invloed op de leefbaarheid? Mobiliteit en bereikbaarheid Hoe kun je leefbaarheid versterken?

3 Leefbaarheid Leefbaarheid is de mate waarin de leefomgeving aansluit bij de voorwaarden en behoeften die er door de mens aan worden gesteld (RIGO/RIVM, t.b.v. Rijksbeleid) Ofwel: in hoeverre sluiten de woonomgeving en de sociale infrastructuur*) van een dorp aan bij de verwachtingen, wensen en behoeften van de mensen die er wonen? *)Sociale infrastructuur: voorzieningen, verenigingsleven, activiteiten

4 Leefbaarheid Leefbaarheid is persoonlijk: wensen, behoeften en voorkeuren verschillen van persoon tot persoon

5 Leefbaarheid (en gebrek daaraan) vaak geassocieerd met grootstedelijke problematiek Niet-leefbaar is. Leefbaarheid

6 Leefbaarheid

7 Leefbaarheid Gebrek aan leefbaarheid op platteland?

8 Leefbaarheid op platteland Waarom praten we hier toch over leefbaarheid?

9 Leefbaarheid Ook op platteland voldoet omgeving waar mensen wonen niet altijd aan wat zij ervan verwachten Ook op platteland zijn mensen in het ene dorp tevredener met de plek waar zij wonen, dan in het andere dorp Hoe komt dat? Of: wat bepaalt de leefbaarheid op het platteland?

10 Bewonersperspectief Bewoners leggen directe link tussen verdwijnen voorzieningen, bevolkingsdaling en leefbaarheid Bewoners dringen daarom vaak aan op woningbouw als middel om krimp en daarmee verdwijnen voorzieningen - te keren

11 Mythe krimp en leefbaarheid: neerwaartse spiraal Ontwikkeling aantal inwoners Ontwikkeling aantal voorzieningen Ontwikkeling Leefbaarheid Bron: Frans Thissen, UvA

12 Historisch perspectief Grote veranderingen op platteland sinds 1970: Toename (auto)mobiliteit Veranderende wensen consumenten Schaalvergroting voorzieningen à verdwijnen voorzieningen uit dorpen Mensen reizen verder voor boodschappen, werk, sociale contacten, vakantie Tegelijk: door tv trekken mensen zich meer terug in eigen huis

13 Historisch perspectief Autonome dorp Woondorp Je bent er geboren of opgegroeid, je komt van het dorp (leefpaden) Je werkt er en je doet er je boodschappen: je woont op het dorp (dagpaden) Je bent er gaan wonen om de mooie woning en aangename woonomgeving Voor je sociale contacten en voorzieningen ben je niet afhankelijk van het dorp Traditioneel referentiekader: machtig beeld Opkomend referentiekader Bron: Frans Thissen, UvA

14 Onderzoek naar leefbaarheid Zeeland: Leefbaarheidsonderzoek Sluis, Sociale Staat Zeeland (Scoop) Noord-Groningen: Leven in de leegte (CAB) Drenthe: Leefbaarheidsonderzoeken Borger-Odoorn en Noordenveld (STAMM CMO)

15 Onderzoek naar leefbaarheid Inventarisatie veronderstelde leefbaarheid Gevolgd door enquête om ervaren leefbaarheid in kaart te brengen Veronderstelde leefbaarheid: Woonmilieukenmerken (dominante gezinssamenstelling, leeftijdsopbouw, inkomensniveau, opleidingsniveau, woningwaarde e.d.) Sociale infrastructuur: voorzieningen / verenigingen / activiteiten in een dorp. Per kern scores toegekend voor 8 aspecten van veronderstelde leefbaarheid: Culturele voorzieningen en verenigingsleven Onderwijs Winkels/bedrijvigheid Sport Horeca Financiële dienstverlening Gezondheidszorg Bereikbaarheid

16 Dorpsprofielen

17 Score sociale infrastructuur

18 Relatie met inwonertal = lagere score dan past bij inwonertal = hogere score dan past bij inwonertal

19 En de ervaren leefbaarheid? Waar zijn mensen het meest tevreden met de plek waar zij wonen? Vragen aan bewoners! à enquête

20 Enquête Bijna enquêtes verstuurd verdeeld over 25 dorpen, 30% respons Thema s vragenlijst: Woonomgeving Voorzieningen (gebruik, oordeel) Mobiliteit Vrijetijdsbesteding en cultuur Sociale contacten Dorpsbinding Vrijwilligerswerk, mantelzorg Veiligheid / overlast Woonwensen, verhuisplannen Beeld van toekomst dorp Etc.

21 Ervaren leefbaarheid % dat tevreden is met eigen dorp als woonplaats = meest tevreden = = = minst tevreden

22 Relatie voorzieningen - tevredenheid

23 Verklaringen voor leefbaarheid Aanwezigheid voorzieningen is dus NIET bepalend voor ervaren leefbaarheid WEL van invloed: Bereikbaarheid voorzieningen Tevredenheid over voorzieningen Verbondenheid met dorp, contacten tussen dorpsbewoners Oordeel over fysieke woonomgeving Persoonlijke omstandigheden: inkomen, autobezit, gezondheid Beeld van toekomst van het dorp

24 Tevredenheid voorzieningen % van inwoners van kleine, middelgrote en grotere dorpen dat tevreden is met voorzieningen in zijn dorp Tevredenheid zegt veel over verwachtingen waarmee mensen ergens (zijn komen) wonen Niet afwezigheid van voorzieningen, maar het (dreigend) verdwijnen van voorzieningen doet pijn

25 Voorzieningen = (ook) emotie

26 Verbondenheid met dorp Ervaren leefbaarheid hangt sterk samen met mate waarin mensen zich verbonden voelen met dorp Verbondenheid verschilt sterk per dorp Hangt samen met wat mensen met elkaar doen

27 Verbondenheid met dorp In kleine dorpen is verbondenheid met dorp in het algemeen groter dan in grote Waar lage verbondenheid samengaat met minder voorzieningen, is ervaren leefbaarheid ook lager Illustratie: Frans Thissen, UvA

28 Oordeel fysieke woonomgeving Buitengebied, landschap rondom dorp over het algemeen positief beoordeeld Maar: juist in kleine kernen / buitengebied lage scores voor andere aspecten woonomgeving, vanwege problemen met verkeersveiligheid en onvrede over onderhoud wegen en groen Zaken waarvan bewoners kleine dorpen vinden dat gemeente er aan moet werken in kader van leefbaarheid!

29 Persoonlijke omstandigheden Belangrijkste factoren die ervaren leefbaarheid beïnvloeden: Inkomen Gezondheid Autobezit Gevoel invloed te hebben op eigen situatie

30 Auto essentieel op platteland Autobezit in Borger-Odoorn zeer hoog Auto is meest gebruikte vervoermiddel, zelfs voor mensen die zelf geen auto hebben Auto voorwaarde om actief mee te kunnen doen. Mensen zonder auto: zijn minder vaak lid van vereniging geven minder mantelzorg doen minder vrijwilligerswerk gaan minder vaak naar een restaurant of café zijn vaker eenzaam zijn minder tevreden met het dorp waar zij wonen

31 Gebruik voorzieningen: winkels

32 Gebruik voorzieningen: basisschool

33 Gebruik voorzieningen: sport

34 Nut leefbaarheidsonderzoek Uitkomsten leefbaarheidsonderzoek zijn startpunt voor gesprek gemeente met dorpen over leefbaarheid Geeft aan waar welke leefbaarheidsvraagstukken spelen Oplossingen moeten maatwerk zijn; elk dorp is uniek Wel algemene lessen te trekken uit onderzoek Handvatten om te kijken welke aanpak voor welk dorp het meest geschikt is en welke doelgroepen extra aandacht nodig hebben

35 Mythe krimp en leefbaarheid Ontwikkeling aantal inwoners Relatie wordt steeds losser: 1. Schaalvergroting van veel voorzieningen is autonoom 2. Gedrag van bewoners regionaliseert Ontwikkeling aantal voorzieningen Aantal inwoners neemt vooral af door kleinere huishoudens Ontwikkeling Leefbaarheid Bewoners baseren hun oordeel steeds vaker op kwaliteit woonfunctie Bron: Frans Thissen, UvA

36 Leefbaarheid versterken Wat kun je doen?

37 Hoe leefbaarheid verbeteren? Maak ontmoeten mogelijk: sociale contacten = verbondenheid = leefbaarheid Heb oog voor emotionele kant voorzieningen en zorgen over toekomst Betrek burgers: ondersteun burgerinitiatieven, stimuleer burgerparticipatie. Doel: oplossingen vinden voor wegvallen voorzieningen én bijdragen aan dorpsbinding Inwoners die zich gehoord voelen, zijn tevredener inwoners

38 Hoe leefbaarheid verbeteren? Heb aandacht voor kwaliteit fysieke woonomgeving en verkeersveiligheid in buitengebied Kijk over gemeentegrenzen heen, met name voor voorzieningenbeleid Als overheid heb je niet alles in de hand

39