9 Stiens, 27 oktober 2015 Raadsvergadering: 5 november 2015 Voorstelnummer: 2015/46 Portefeuillehouder: drs. J.R.A. Boertjens Behandelend ambtenaar: H. Siegersma E-mail: h.siegersma@leeuwarderadeel.nl Telefoonnr. : 058-2576666. Onderwerp: Herindelingsontwerp Te nemen besluit: 1. Het herindelingontwerp gemeenten Franekeradeel, het Bildt, Menameradiel, Littenseradiel, Súdwest-Fryslân, Leeuwarden, Leeuwarderadeel vast te stellen; 2. Het herindelingsontwerp gemeenten Franekeradeel, het Bildt, Menameradiel, Littenseradiel, Súdwest-Fryslân, Leeuwarden, Leeuwarderadeel conform de bepalingen in de wet ARHI vanaf 17 november voor een periode van acht weken ter inzage te leggen; 3. Het herindelingsontwerp conform de wet ARHI aan Gedeputeerde Staten van Fryslân te zenden; Korte inhoud: In het proces van de herindeling in zeven gemeenten in Noordwest Friesland zal in elke gemeente het herindelingsontwerp door de gemeenteraad vastgesteld moeten worden. In dit voorstel wordt het herindelingsontwerp ( met bijlagen ) ter besluitvorming aan uw raad voorgelegd. Inleiding: In aanloop naar een definitief besluit heeft uw raad in maart 2013 een unaniem besluit genomen om een herindelingsproces op te starten met de gemeente Leeuwarden. In vervolg daarop hebben een aantal gemeenteraden van zes andere gemeenten een vergelijkbaar besluit genomen om een herindelingstraject in te gaan. Dat heeft er toe geleid dat er in de afgelopen maanden gewerkt is aan het -gezamenlijk met zes andere Friese gemeenten- opstellen van een Herindelingsontwerp voor drie gemeentelijke herindelingen per 1-1-2018. De gemeente Leeuwarderadeel wordt per 1 januari 2018 opgeheven. Van de huidige gemeente Littenseradiel gaan delen van het grondgebied naar drie nieuw te vormen gemeenten. Eén van deze nieuwe gemeenten ontstaat door samenvoeging van Leeuwarden met de gemeente Leeuwarderadeel en een deel van de gemeente Littenseradiel. Het is nu aan de zeven gemeenteraden een definitief besluit te nemen over de drie herindelingen. Daartoe ligt het Herindelingsontwerp voor. Op verzoek van de provincie Fryslân en het ministerie van Binnenlandse Zaken zijn de drie herindelingen in één document vervat waarin de vorming van de nieuw heringedeelde gemeenten wordt beschreven. Elk deel is zelfstandig te lezen maar uiteindelijk
zal het document leiden tot één wetsvoorstel voor de drie herindelingen. Uw raad wordt verzocht vooral de aandacht te richten op dat deel dat uw gemeente aangaat. De herindeling van Leeuwarderadeel met de gehele gemeente Leeuwarden en een deel van de gemeente Littenseradiel biedt kansen en ontwikkelingsmogelijkheden. Door het samengaan in één sterke gemeente ontstaat de basis voor een nog betere balans tussen de stad Leeuwarden en het platteland. Zo ontstaan nieuwe kansen op het gebied van bestuurskracht, economie, recreatie en toerisme, en positionering van de nieuwe gemeente op regionaal en landelijk niveau. Voor de vorming van een nieuwe gemeente Leeuwarden per 1 januari 2018 is in het Herindelingsontwerp de variant lichte samenvoeging gekozen. Wij stellen u voor het herindelingsontwerp vast te stellen conform bijgevoegd concept raadsbesluit. In dit voorstel aan uw raad zullen wij onder andere ingaan op een aantal punten - de variant lichte samenvoeging ; - de inhoud van het Herindelingsontwerp - de vervolgprocedure 1. Het herindelingsontwerp Het nu aan u ter vaststelling voorgelegde Herindelingsontwerp is tot stand gekomen in nauwe samenwerking met de colleges van de zeven betrokken gemeenten en bestaat uit drie delen. Deel II beschrijft de vorming van de nieuwe gemeente Leeuwarden middels een lichte samenvoeging door toevoeging van de gehele gemeente Leeuwarderadeel en een deel van Littenseradiel. In het Herindelingsontwerp wordt een toekomstvisie gepresenteerd voor de nieuwe heringedeelde gemeenten. Ook worden de nieuwe gebiedsgrenzen gepresenteerd 1. Leeuwarderadeel wordt in zijn geheel bij Leeuwarden gevoegd. Van het huidige Littenseradiel gaan de dorpen Baard, Bears, Easterlittens, Hilaard, Húns, Jellum, Jorwert, Leons, Mantgum en Weidum deel uit maken van de gemeente Leeuwarden. Daarbij wordt in principe aangesloten bij de bestaande dorpsgrenzen. Het herindelingsontwerp is te beschouwen als de formele start van de wettelijke herindelingsprocedure (ARHI) tot vorming van een nieuwe gemeente. 2. De wet ARHI De wet ARHI voorziet in hoofdzaak in herindeling door samenvoeging, waarbij betrokken gemeenten worden opgeheven en nieuwe gemeenten worden gevormd. Een aantal directe gevolgen van de opheffing van alle gemeenten en de vorming van een geheel nieuwe gemeente, is in de wet ARHI aangegeven. Er dienen (herindelings)verkiezingen voor een nieuwe raad gehouden te worden enkele weken voor de herindelingsdatum. Daarnaast worden van rechtswege de burgemeesters, gemeentesecretarissen, en griffiers ontslagen. Ook alle medewerkers worden ontslagen en zullen opnieuw geplaatst moeten worden in de nieuwe organisatie. De nieuwe (ambtelijke) organisatie wordt volledig opnieuw opgebouwd. Alle verordeningen moeten (opnieuw) worden vastgesteld. Daarnaast zijn er nog een aantal directe gevolgen die uit andere wet- en regelgeving voortvloeien. Bijvoorbeeld alle archieven en gegevensbestanden, digitaal en analoog, moeten worden afgesloten. 1 Voor een toelichting op de totstandkoming van de nieuwe grenzen verwijzen wij u naar de bijlage Toelichting nieuwe grenzen.
Daarnaast moeten nieuwe fiscale nummers worden aangevraagd. Die moeten vervolgens verwerkt worden in de diverse geautomatiseerde administraties en briefpapier, facturen etc. Hetzelfde geldt voor bijvoorbeeld de aangiftenummers van het ABP. Daarnaast leidt het in veel gevallen tot een gehele nieuwe opbouw en inrichting van de ICT omgeving in de nieuwe gemeente. Kortom, een herindeling door samenvoeging leidt tot veel (extra) werk en kosten waarvoor niet altijd praktisch gezien de noodzaak bestaat. In geval gemeenten min of meer dezelfde omvang hebben en samen een nieuwe gemeente gaan vormen, zijn de genoemde gevolgen en aanpassingen onontkoombaar. Er moet immers een geheel nieuwe organisatie van de grond af opgebouwd worden. Deze situatie geldt voor de vorming van de gemeente Westergo i.o.. ( werknaam) 3. Lichte samenvoeging De gemeenten Leeuwarden, Leeuwarderadeel en Littenseradiel komen, op eigen initiatief en in gezamenlijkheid met het voorstel tot een herindeling. Voor de vorming van de nieuwe gemeente Leeuwarden wordt in het herindelingsontwerp voorgesteld de lichte samenvoeging te hanteren. De wettelijk (ARHI) voorgeschreven maatregelen, inspanningen en kosten van herindeling om tot een nieuwe of aangepaste organisatie te komen, worden daardoor in belangrijke mate beperkt. De bij een lichte samenvoeging betrokken gemeenten kunnen zelf bepalen welke maatregelen, inspanningen en kosten logisch zijn en daarom praktisch gezien gemaakt moeten worden. De vorm lichte samenvoeging is door de minister als aanvulling op het Beleidskader Herindelingen 2013 aan de Tweede Kamer voorgesteld. Op 3 september 2015 is de brief met dit voorstel door de 2e Kamer aangenomen. De variant lichte samenvoeging kan derhalve worden toegepast. Het betekent dat de gemeente Leeuwarden blijft bestaan terwijl de gemeenten Littenseradiel en Leeuwarderadeel worden opgeheven. Wel zullen er herindelingsverkiezingen gehouden moeten worden om een gemeenteraad te kiezen die ook de inwoners van de toegevoegde gebieden vertegenwoordigt. Alle medewerkers van Leeuwarden zullen in functie blijven, evenals de burgemeester, de gemeentesecretaris en de griffier. In principe blijft de organisatie van de huidige gemeente Leeuwarden, met al zijn systemen en structuren bestaan. Er zal wel sprake zijn van organisatorische aanpassingen en uitbreiding van functies en personele formatie, om de plaatsing van de medewerkers van de op te heffen gemeenten mogelijk te maken. De minister heeft twee voorwaarden gesteld aan het toepassen van de variant lichte samenvoeging : 1. Alle betrokken gemeenten moeten instemmen met de toepassing. 2. Over de rechtspositie van de medewerkers van de op te heffen gemeenten moeten de gemeenten onderling goede afspraken maken. Het herindelingsontwerp past binnen het Beleidskader gemeentelijke herindeling en is daaraan getoetst. Door de keuze van een lichte samenvoeging is er specifiek aandacht nodig voor de rechtspositie van het personeel. Aan de voorwaarde van goede afspraken over de rechtspositie van de betrokken medewerkers in de nieuwe gemeente wordt voldaan door met alle betrokken gemeenten een convenant af te sluiten. In dat convenant worden afspraken gemaakt om bij de inpassing in de nieuwe organisatie eventuele ongelijkheden/achterstanden in rechtspositie van de medewerkers van de op te heffen gemeenten te voorkomen dan wel uit te sluiten. Daarbij is uitgangspunt dat er geen gedwongen ontslagen vallen ten gevolge van deze herindeling, alle medewerkers hun rechtspositie houden, een passende of geschikte functie krijgen aangeboden, en waar nodig scholings- en garantieregelingen en afbouwregelingen worden getroffen. Naar verwachting is het convenant in november a.s. in concept gereed. Het convenant zal vervolgens per herindeling verder worden uitgewerkt in een sociaal statuut.
4. Draagvlak Een belangrijk element waar het rijk het Herindelingsontwerp aan toetst is de mate waarin er onder de bevolking draagvlak voor de herindeling is. Intergemeentelijke samenwerking en gemeentelijke herindeling zijn onderwerpen die al gedurende een reeks van jaren, met een zekere regelmaat deel uit hebben gemaakt van de politieke agenda in Leeuwarderadeel. Op ambtelijk en bestuurlijk niveau is met regelmaat geconstateerd dat een kleine gemeente haar kwetsbaarheden - en dus beperkingen - kent ten aanzien van de uitvoering van bepaalde taken. Tot en met 2011 heeft de gemeente Leeuwarderadeel nauw samengewerkt met de gemeenten het Bildt, Menameradiel en Ferwerderadiel (Middelsee-gemeenten). Eind 2011 verscheen het rapport Visie op lokaal bestuurlijke inrichting Noord Fryslân van de provincie Fryslân. In de visie van de provincie zouden Leeuwarden en Leeuwarderadeel bij elkaar gevoegd moeten worden bij een toekomstige herindeling. Mede naar aanleiding daarvan hebben de gemeenteraden van de Middelsee-gemeenten zich beraad op hun toekomst. Daarop heeft de gemeenteraad van Leeuwarderadeel op 15 maart 2012 besloten om enerzijds een herindeling met de gemeenten in Noordwest Fryslân te onderzoeken en anderzijds te onderzoeken of een herindeling met de gemeente Leeuwarden tot de mogelijkheden behoorde. De gemeenteraad heeft op 15 november 2012 besloten om een raadplegend referendum te houden onder haar bevolking. Bij een opkomstpercentage van ruim 62% liet de uitslag van het referendum zien dat een ruime meerderheid (77%) een voorkeur had voor een herindeling met de gemeente Leeuwarden. Op 14 maart 2013 is door de gemeenteraad van Leeuwarderadeel vervolgens het principebesluit genomen om te komen tot een herindeling met de gemeente Leeuwarden 5. Littenseradiel; Boedelscheiding en financiële ontvlechting De herindeling tot de nieuwe gemeente Leeuwarden betreft ook het opdelen in drie delen van de gemeente Littenseradiel. Ter informatie zullen wij hier enige uitleg geven over het proces zoals het dan in Littenseradiel is ingericht. Een herindeling met het karakter van een splitsing vraagt kaders om de boedelscheiding te organiseren. Een belangrijk deel van de boedelscheiding betreft de financiële ontvlechting van de gemeente Littenseradiel. Voor deze ontvlechting zijn met de betrokken gemeenten een aantal verdeelprincipes ontwikkeld, te weten: 1. Datgene wat deelbaar is, volgt het overgaande grondgebied. Dat betekent dat gebouwen die straks op grondgebied van de nieuwe gemeente staan, overgaan met zowel de lusten als de lasten; 2. Wat ondeelbaar is wordt op basis van een verdeelsleutel verdeeld. Deze verdeelsleutel is het gemiddelde van het percentage grondoppervlak, inwoners en woningen dat na herindeling naar de nieuwe gemeenten gaat. De verdeling over de gemeenten is dan in percentages als volgt: a. Súdwest-Fryslân 51% b. Leeuwarden 32% c. Westergo 17% 3. De verdeling van de reserves en voorzieningen vindt plaats aan de hand van de verdeling van de bijbehorende activa. De reserves en voorzieningen die op deze wijze niet verdeeld kunnen worden, worden op basis van de algemene verdeelsleutel verdeeld. De betrokken gemeenten ontvangen (naar huidig inzicht op grond van de nu bekende gegevens) na herindeling gezamenlijk eenmalig ruim 6,7 miljoen als herindelingsbijdrage van het rijk.
6. Leeuwarderadeel Het samengaan van de gemeenten Leeuwarderadeel en Leeuwarden vraagt geen specifieke boedelscheiding en financiële ontvlechting. Daartoe zal de procedure worden gevolgd welke in de wet Arhi is vastgelegd. Met betrekking tot de herindelingsbijdrage is berekend dat de gemeenten Leeuwarden en Leeuwarderadeel een eenmalige herindelingsbijdrage ontvangen van ongeveer 5,0 miljoen. Deze bijdrage wordt in delen uitgekeerd door het Rijk. In 2017 ontvangen Leeuwarden en Leeuwarderadeel hiervoor elk een bijdrage in de herindelingskosten groot 500.000,-. De besteding hiervan zal in gezamenlijkheid met de gemeente Leeuwarden plaats moeten vinden. De gemeente Leeuwarden ontvangt na 1-1-2018 de rest van de herindelingsbijdrage in de jaren 2018 t/m 2021 nog in totaal 4 miljoen. Door de groei van de gemeente Leeuwarden wordt in het gemeentefonds rekening gehouden met schaalvoordelen. In de begroting zal dit uitmonden in minder te ramen kosten omdat het uitgangspunt is dat er niet meer uitgegeven wordt dan er daadwerkelijk via de algemene uitkering extra wordt ontvangen. 7. Vervolgprocedure Financieel toezicht Met de vaststelling van het herindelingsontwerp start de AHRI-procedure tot vorming van drie nieuwe gemeenten. Op grond van de wet ARHI zullen als gevolg van deze vaststelling, voor de herindeling met de gemeente Leeuwarden de op te heffen gemeenten Leeuwarderadeel en Littenseradiel onder het zogenaamde preventief financieel toezicht van de provincie komen. Een gemeentelijke herindeling kan namelijk gepaard gaan met het verschijnsel, dat fusiepartners in de periode voorafgaand aan de herindeling meer uitgaven doen, dan in een situatie zonder herindeling zou zijn gedaan. Het financieel toezicht is erop gericht dit te voorkomen door het financieel belang van de betrokken gemeenten te behartigen. Hierbij dienen besluiten met financiële gevolgen door het college van GS te worden goedgekeurd. Door de herindelingsvorm van een lichte samenvoeging komt Leeuwarden niet onder provinciaal preventief financieel toezicht. Herindelingsontwerp eensluidend en gelijktijdig vastgesteld Het nu voorliggende herindelingsontwerp is onderdeel van een procedure zoals is voorgeschreven in de Wet ARHI. Dit document wordt eensluidend en gelijktijdig vastgesteld door de betrokken gemeenteraden, waarna het acht weken ter inzage wordt gelegd. Gedurende deze termijn kan een ieder zijn zienswijze kenbaar maken. Dit geldt voor inwoners en ondernemers maar ook voor medeoverheden. Na de ter inzage legging worden de zienswijzen verzameld, geanalyseerd, van een antwoord voorzien en zo nodig verwerkt in het herindelingsontwerp. Deze nieuwe versie wordt vervolgens als herindelingsadvies opnieuw door de betrokken raden vastgesteld en aangeboden aan de provincie. Hiermee zijn de gemeentelijke voorbereidingen voor het wettelijke proces afgerond. De provincie zal dit document voorzien van een provinciale zienswijze aanbieden aan de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties (BZK). Door het ministerie van BZK wordt het herindelingsontwerp getoetst aan het Beleidskader gemeentelijke herindeling, waarna, bij goedkeuring door de ministerraad, het wetgevingsproces start. Uiteindelijk stellen de Tweede Kamer en Eerste Kamer de zogenaamde herindelingswet vast. Daarmee kan de nieuwe gemeente per 1 januari van enig jaar starten, voorafgegaan door herindelingsverkiezingen in november. 8. Communicatie Er is inmiddels, ter ondersteuning van het verdere herindelingsproces, een gezamenlijke website van de betrokken gemeenten gelanceerd. Via de website kunnen belangstellende bezoekers vragen
stellen en informatie opvragen. Zoals gebruikelijk in Leeuwarderadeel bieden wij betrokken inwoners, dorpen, bedrijven en verenigingen de gelegenheid om bij de raadsvergaderingen in te spreken over dit agendapunt. Eventuele reacties op het herindelingsontwerp kunnen vervolgens via een zienswijze kenbaar worden gemaakt. 9. Tenslotte De gemeentelijke herindeling, die met ingang van 1 januari 2018 moet leiden tot toevoeging van de gemeente Leeuwarderadeel en een deel van Littenseradiel aan de gemeente Leeuwarden, is door uw raad en die van de gemeente Littenseradiel aan de raad van de gemeente Leeuwarden voorgesteld. Ten behoeve van de herindeling Leeuwarden nemen deze drie raden een eensluidend besluit over de nieuw te vormen gemeente Leeuwarden. De andere vier gemeenteraden nemen een eensluidend besluit om te komen tot de andere twee nieuwe gemeenten Sudwest Fryslan en Westergo (werknaam) Alles overziend zijn wij van mening dat de herindeling waarbij een nieuwe gemeente Leeuwarden ontstaat, bijdraagt aan de versterking van de regio, er een groter draagvlak wordt gecreëerd voor het in stand houden van voorzieningen en er nieuwe ontwikkelingsmogelijkheden ontstaan. Dit is niet alleen in het belang van de inwoners van Leeuwarden en omgeving maar in het belang van alle burgers in Fryslân. In het kader van deze drie herindelingen stellen wij u dan ook voor het nu voorliggende herindelingsontwerp vast te stellen conform het bijgevoegde ontwerpbesluit. 10. Conclusies Raad 1e behandeling: n.v.t. Bijlagen: - Tijdpad tot 1 januari 2018 Ter inzage gelegde stukken: - Herindelingsontwerp ( met 3 bijlagen ) - Toelichting Nieuwe Grenzen incl. detailkaart - Herindelingsproces op hoofdlijnen ( schema ) Burgemeester en wethouders van Leeuwarderadeel, de secretaris de burgemeester HARRIE SIEGERSMA drs. JOOP R.A. BOERTJENS
Nr. 2015/46 9 De raad van de gemeente Leeuwarderadeel; gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders van Leeuwarderadeel d.d. 27 oktober 2015; B E S L U I T: 1. Het herindelingontwerp gemeenten Franekeradeel, het Bildt, Menameradiel, Littenseradiel, Súdwest-Fryslân, Leeuwarden, Leeuwarderadeel vast te stellen; 2. Het herindelingsontwerp gemeenten Franekeradeel, het Bildt, Menameradiel, Littenseradiel, Súdwest-Fryslân, Leeuwarden, Leeuwarderadeel conform de bepalingen in de wet ARHI vanaf 17 november voor een periode van acht weken ter inzage te leggen; 3. Het herindelingsontwerp conform de wet ARHI aan Gedeputeerde Staten van Fryslân te zenden; Aldus besloten door de raad voornoemd in zijn openbare vergadering van 5 november 2015, de griffier, de voorzitter, (mw. mr. G.J. Olthof) (drs. J.R.A. Boertjens)