Stichting Pensioenfonds Avery Dennison. Deelnemers en Gepensioneerden Oegstgeest, 5 september 2016

Stichting Pensioenfonds Avery Dennison Algemene Vergadering van Algemene Vergadering van Deelnemers en Gepensioneerden Oegstgeest, 5 september 2016

Agenda 1. Opening 2. Vaststelling notulen jaarvergadering 7 september 2015 3. Toelichting organisatie 4. Jaarverslag 2015 5. Beleggingsbeleid 6. Activiteiten 2016 en vooruitblik 2017 7. Wat verder ter tafel komt / rondvraag 8. Sluiting 2

Organisatie van het fonds DNB AFM PWC Verantwoordingsorgaan Visitatiecommissie Compliance officer Mercer Certificering Syntrus Achmea Pensioenbeheer (administrateur) Bestuur Vermogensbeheerder/ fondsmanagers Mercer Consulting Communicatiecommissie Beleggingsadviescommissie 5

Hoe bouw je middelloon pensioen op? Premie betalen: ieder jaar pensioengrondslag * 28,2% (2016) Premie opbouw Pensioen uitkering Leeftijd 21 67 86 Pensioen opbouwen: ieder jaar pensioengrondslag * 1,875% 21 67 86 N.b. pensioengrondslag = salaris (<EUR 101.159,-) -/- franchise (13.042) in 2016) 7

Hoe wordt bepaald wat de pensioenverplichting is? Nu Toekomst Nu Toekomst Inleg Rente Na 1 jaar 500 4% 520 500 2% 510 Ik leg 500 in en wil 520 hebben na 1 jaar 4% rente: ja! 2% rente: nee, ik kom 10 tekort Inleg Rente Na 20 jaar 500 4% 1.096 500 2% 743 Ik leg 500 in en wil 1.096 hebben na 20 jaar 4% rente: ja! 2% rente: nee, ik kom 353 tekort Belangrijk om te onthouden: Hoge rente leidt voor het pensioenfonds tot lagere verplichting Lage rente leidt voor het pensioenfonds tot hogere verplichting 0,1% daling van de rente = 1,9% stijging van de verplichtingen 8

9 Rente ontwikkeling

Renteontwikkeling 2015-2016 2 1,8 1,6 10-jaars EUR swaprente 1,4 30-jaars EUR swaprente 1,2 Rente (% %) 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0 10

Kerngegevens 2015 2014 2013 2012 Actieve deelnemers 399 483 596 632 Slapers 1017 948 840 786 Pensioengerechtigden 585 574 555 519 Totaal 2001 2005 1991 1937 Premiebijdrage 6.2M 7.1M 7.5M 7.8M Uitkeringen 7.5M 7.3M 6.9M 6.6M 11

Kerngegevens 2015 2014 2013 Belegd Vermogen 316,4M 325,6M 260,9M Verplichtingen 291M 276M 229M (Beleids)dekkingsgraad 112,0% 118,1% 114,8% Gemiddelde rente* 1,7% 1,9% 2,7% Toeslag 0,57%/0,13% 2,25%/0,75% Geen Beleggingsrendement -1,9% 24,9% 3,9% Resultaat -24,0M 15,9M 17,5M * Dit betreft de gemiddelde rente voor het vaststellen van de verplichtingen 12

Resultaat 2015 Beleggingsresultaat (incl. wijziging RTS)* -22.715 Premies en koopsommen 142 Kosten -285 Sterfte -52 Risicoverzekering -365 Toeslagverlening -650 Wijziging actuariële grondslagen 0 Arbeidsongeschiktheid -59 Reglementswijziging -399 Mutaties/diversen 332 Totaal resultaat -24.051 * Alle bedragen in EUR 000 13

Beleggingsresultaat 2015 Directe en indirecte beleggingsopbrengsten Toegerekende interest aan TV Impact wijziging RTS op TV Saldo -6,1M -0,5M -16,1M -22,7M Vervallen 3-maandsmiddeling per 1 januari 2015* Wijziging UFR op TV* Wijziging RTS per 31 december 2015 Saldo -11,8M -7,5M 3,2M -16,1M * Voorgeschreven door DNB 14

Financiële positie Financiële positie is nog steed relatief goed t.o.v. overige pensioenfondsen. SPAD is een van de weinige fondsen die (gedeeltelijk) heeft geïndexeerd. Vereist vermogen was op basis van de feitelijke beleggingsmix 116,5% en op basis van de strategische mix 116,7% (2014: 112,6%). Pensioenfonds eindigde 2015 met een actuele dekkingsgraad van 108,8% (eind 2014: 118,1%). 112% is de beleidsdekkingsgraad. Oorzaken van de daling:» Wijziging rentemethodiek voor verplichtingen» Negatieve beleggingsopbrengsten (-1,9% v.s. 24,9% in 2014) Licht positief op aandelen en vastgoed Negatief op obligaties, aandelen opkomende markten en grondstoffen 15

Dekkingsgraad ontwikkeling 120% 118% Beleidsdekkingsgraad Aktuele dekkingsgraad 116% 114% 112% 110% 108% 106% 104% 102% 100% Dec-14 Jan-15 Feb-15 Mar-15 Apr-15 May- 15 Jun-15 Jul-15 Aug-15 Sep-15 Oct-15 Nov-15 Dec-15 Jan-16 Feb-16 Mar-16 Apr-16 May- 16 Jun-16 Jul-16 16

Agenda 1. Opening 2. Vaststelling notulen jaarvergadering 7 september 2015 3. Toelichting organisatie 4. Jaarverslag 2015 / actuarieel 5. Beleggingsbeleid 6. Activiteiten 2016 en vooruitblik 2017 7. Wat verder ter tafel komt / rondvraag 8. Sluiting 17

Marktvergelijking 120% 115% 110% 105% 100% 95% 90% ult. 2010 ult. 2011 ult. 2012 ult. 2013 ult. 2014 ult. 2015 Dekkingsgraad o.b.v. DNB RTS Beleidsdekkingsgraad Vereist Vermogen Dekkingsgraad o.b.v. marktrente Minimaal Vereist Vermogen Gemiddelde dekkingsgraad pensioenfondsen NL 18

Beleggingen 2015 was een jaar van volatiele marktbewegingen zowel aan de vastrentende als de aandelenkant. Uiteindelijk is het jaar geëindigd met een gematigd resultaat. Obligaties scoorden negatief vanwege de volatiele rentemarkten en de licht gestegen rente. Het globale aandelenmandaat scoorde goed met een rendement van 3,9%. Ook vastgoed scoorde licht positief, maar opkomende markten en m.n. grondstoffen scoorden negatief. Beleggingsrendement 2015-1,9% (2014 24,9%). In november 2015 is de vastrentende waardenportefeuille na een uitvoerige analyse geherschikt om exposure naar perifere Eurolanden en credits te verlagen, kredietrisico effectiever te managen en liquiditeit te garanderen. Daarbij is eveneens het belang in het Credit Suisse Commodities fonds met 5 mln verhoogd teneinde het belang meer in lijn met het strategische gewicht te brengen. 20

Strategische mix en resultaat Werkelijk eind 2015 (x 1,000) Werkelijk eind 2015 % Strategische mix Resultaat 2015 Vastrentende waarden 179,3M 56.7% 55.0% -4.2% Aandelen 100,2M 31.7% 30.0% 3.0% Onroerend goed 26,8M 8.4% 10.0% 3.0% Grondstoffen 9,9M 3.2% 5.0% -25,5% Liquide middelen 0,2M 0.0% 0.0% N.v.t. Totale portefeuille 316,4M 100.0% -1.9% Norm 1-jan-2016 Renteafdekking 75,0% 21

Toeslagverlening Geen toeslagen verleend in 2009 t/m 2014. Per 1 januari 2015 volledige toeslag verleend. Onder nftk gelden andere regels voor toeslagverlening:» Pensioenfondsen mogen pas bij een beleidsdekkingsgraad van 110% of meer toeslag verlenen.» De hoogte van de toeslagverlening moet toekomstbestendig zijn; een toeslag mag in een jaar alleen worden verleend als dezelfde toeslag langjarig kan worden toegekend. Toeslag verleend per 1 januari 2016:» 0,57% op de opgebouwde pensioenaanspraken van de actieven.» 0,13% op de ingegane pensioenen en de aanspraken van de gewezen deelnemers en gepensioneerden. Indexatie achterstand (inhaal gemaximeerd op 10 jaar):» 14,49% actieven» 10,28 gewezen deelnemers en gepensioneerden. 22

Bestuur en commissies Bestuur en commissies In mei 2015 heeft Greg Reddy afscheid genomen als lid van de BAC. Er is geen vacature gesteld. Op 15 februari 2016 is Jan van Klaveren benoemd als nieuw lid van het bestuur namens de gepensioneerden. Op 4 april 2016 is Eveline Megchelse voor een nieuwe zittingstermijn herbenoemd. Zelfevaluatie bestuur in december 2015 onder begeleiding van een externe partij (Mens&Kennis). 23

Rapport visitatiecommissie 2015 Algemene conclusie: het bestuur heeft in essentie haar zaken bestuurlijk, procesmatig en qua risicomanagement op orde. Rapport vraagt onder meer (beleidsmatige) aandacht van het bestuur voor:» Risicomanagement» Maatschappelijk verantwoord beleggen» De ABTN en van het VO voor:» Nadere (meer inhoudelijke) invulling van eigen taak en rol n.a.v. Wet Versterking Bestuur. Het proces is goed verlopen 24

Herstelplan Met de invoering van het nftk kwamen per 1 januari 2015 alle lopende herstelplannen van pensioenfondsen te vervallen. Voor ons fonds was het lange termijnherstelplan reeds in september 2014 beëindigd. Op basis van het nftk diende per 1 juli 2015 een nieuw herstelplan ingediend te worden bij DNB. Op grond van het herstelplan zou de dekkingsgraad per 31 december 2015 116,9% dienen te bedragen. In werkelijkheid bedraagt deze 108,8%, waarmee het fonds achterblijft bij herstel. Tijdig herstel is nog steeds mogelijk. Onder het nftk wordt ieder jaar getoetst of binnen een periode van 10 jaar herstel tot het Vereist Eigen Vermogen mogelijk is. Het bestaande herstelplan is geactualiseerd per 31 december 2015. Ook op basis van dit geactualiseerde plan is tijdig herstel mogelijk op grond van verwachte beleggings-rendementen. 25

Kostentransparantie Kostentransparantie pensioenen vermogensbeheer conform richtlijnen Pensioenfederatie:» 852.000 pensioenuitvoeringskosten ( 866 per deelnemer/gepensioneerde, 773 in 2014).» Oorzaken stijging: minder deelnemers; absolute kosten licht hoger dan 2014. M.n. veroorzaakt door eenmalige additionele werkzaamheden t.b.v. het nftk, de toekomstevaluatie, het herstelplan en de gedempte premie.» Op grond van benchmark voor fondsen tot 2.000 deelnemers ligt SPAD net bovengemiddeld.» Kosten vermogensbeheer 0,53% van gemiddeld beheerd vermogen.» Op grond van benchmark 2012-2014: SPAD 0,58%; universum 0,62%. Rendement SPAD 15,1%; universum 11,4%. SPAD ligt met +/- 13 andere fondsen qua rendement in de bovenste regionen 26

Toekomst pensioenfonds Per Q3 2015 deelname aan gezamenlijke werkgroep met werkgever en COR om toekomstmogelijkheden te verkennen.» Werkgever en COR kunnen besluiten om toekomstige opbouw elders onder te brengen.» Bestuur is zelfstandig verantwoordelijk voor de reeds opgebouwde rechten.» Door ontwikkelingen op de financiële markten in Q1, 2016 is het project stopgezet. Volgens de criteria van DNB heeft het fonds bestaansrecht (door bestuur onderzocht in voorjaar 2014 en bevestigd door bestuur en door DNB Q2, 2016). 27

Nieuwe wetgeving pensioencommunicatie Invoeringsdatum: 1 januari 2016 Veel nieuwe communicatiemiddelen, waaronder de zogeheten Pensioen 1,2,3 voor nieuwe deelnemers (zie de website) Meer digitale communicatie mogelijk en via het landelijk Pensioenregister Recent afgerond 29

Overige ontwikkelingen Hernieuwde aandacht voor (integraal) risicomanagement noodzakelijk, mede gelet op eisen DNB, Code Pensioenfondsen en vanuit de regels voor de jaarrekening. Implementatie Q3-Q4 2016. Stroomlijnen organisatie en processen rond vermogensbeheer en actualisatie investment beliefs. 30

Conclusies Grote veranderingen zoals nftk zijn effectief doorgevoerd. Dit geldt eveneens voor 1 oktober a.s. en implementatie van de Wet Pensioencommunicatie vóór eind 2015. De hobbel van de verplichte nummers is genomen. Dit betekent (waarschijnlijk) dat de pensioenuitvoeringskosten in 2016 in absolute zin lager zullen zijn. Marktontwikkelingen die betrekking hebben op de toekomst van het fonds zullen gemonitored worden, maar het primaat hiervoor ligt bij de sociale partners. 31

33 VRAGEN?