s tichting ouw esearch Bouwafval Instructieboek voor het bepalen van de Afval-Index
.. rapporteur: ir. D. Spekkink Stichting Arbeidstechnisch Onderzoek Bouwnijverheid
stichting bouwi""esearch Bouwafval Instructieboek voor het bepalen van de Afval-Index Rotterdam, 1990
De stichting stelt zich ten doel: a. in de bouwnijverheid produktiviteit en kwaliteit te verhogen, en de continuïteit in de werkgelegenheid te bevorderen; b. de kennis op het terrein van de bouwnijverheid te vergroten en te verspreiden naar en binnen alle organisaties waarmede de stichting een relatie onderhoudt; c. voorts al hetgeen dat met een en ander rechtstreeks of zijdelings verband houdt of daartoe bevorderlijk kan zijn, alles in de ruimste zin des woords. De stichting en degenen die aan deze publikatie hebben medegewerkt, hebben een zo groot mogelijke zorgvuldigheid betracht bij het verwerken - volgens de huidige stand van wetenschap en techniek - van de in deze publikatie vervatte gegevens. Nochtans moet de mogelijkheid dat zich toch onjuistheden in deze publikatie zouden bevinden niet worden uitgesloten. Degene die van deze publikatie gebruik maakt, aanvaardt daarvoor het risico. De stichting sluit, mede ten behoeve van degenen die aan deze publikatie hebben meegewerkt, iedere aansprakelijkheid uit voor schade die mocht voortvloeien uit het gebruik van informatie in deze publikatie. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de Stichting Bouwresearch. No part of this book may be reproduced in any form by print, photoprint, microfilm or any other means without written permis sion from the Stichting Bouwresearch.
3 INHOUD WOORD VOORAF. 5 SAMENV ATTIN G 8 SUMMARY 10 1 INLEIDING 13 2 MNBEVEtINGEN 17 2.1 Conclusies en aanbevelingen van algemene aard 2.2 Conclusies en aanbevelingen ten aanzien van de ontwerpfase 2.3 Conclusies en aanbevelingen ten aanzien van de inkoop 2.4 Conclusies en aanbevelingen ten aanzien van de werkvoorbereiding 2.5 Conclusies en aanbevelingen ten aanzien van de uitvoering 17 19 21 21 21 3 VOORBEELDPROJECT 25 3.1 Planomschrijving 3.2 Constructie en materiaalgebruik 3.3 De aannemer 3.4 Bouwplaatsomstandigheden 3.5 Voorbereiding en organisatie 25 25 27 27 29 4 BEREKENING VAN DE AFVAL-INDEX VOLGENS TRAJECT 1: UITWERKING INVULBLAD A INVLOED VAN HET ONTWERP OP DE AFVALKOSTEN 33 4.1 Het schatten van beoordelingsfactoren (b) 4.2 De wegingsfactoren (w) 4.3 Uitrekenen van de gewogen waarden (b x w) 4.4 Sommeren van de gewogen waarden 4.5 Berekening van de Deelindex-Ontwerp 4.6 Berekening van de Deelindex-Ontwerp van het voorbeeldproject 4.7 Werken met de Deelindex-Ontwerp 33 35 37 37 37 39 43
4 5 BEREKENING VAN DE AFVAL-INDEX VOLGENS TRAJECT 2: UITWERKIN G VAl'i INVULBLAD B INVLOED VAN DE UITVOERING OP DE AFVALKOSTEN 5.1 Schatten van de beoordelingsfactoren (b) 5.2 De wegingsfactoren (w) 5.3 Berekening van de gewogen waarden (b x w) 5.4 Sommeren van de gewogen waarden 5.5 Berekening van de Deelindex-Uitvoering 5.6 Berekening van de Deelindex-Uitvoering van het voorbeeldproject 5.7 Werken met de Deelindex-Uitvoering 6 BEREKENING VAN DE AFVAL-INDEX VOLGENS TRAJECT 3: UITWERKING VAN DE INVULBLADEN A en B 6.1 Berekening van de Afval-Index 6.2 Wijziging van ontwerp en uitvoering 7 WIJZIGINGEN IN DE INVULBLADEN 8 RELATIE TUSSEN DE AFVAL-INDEX EN DE KOSTEN VAN BOUWAFVAL 9 UITWERKING VAN INVULBLAD C: RAMING VAN DE AFVALKOSTEN 9.1 De materiaalkosten 9.2 De loonkosten 9.3 Containerhuur en afvoerkosten 9.4 Totale afvalkosten per cont-m3 per materiaalcategorie 9.5 Totale hoeveelheid afgevoerd materiaal 9.6 Berekening van de totale afvalkosten 9.7 Gebruik van de materialenlijst BIJLAGE BEPALING VAN DE INKOOPWAARDE VAN EEN CONT-m3 VAN EEN BEPAALDE CATEGORIE AFVAL-MATERIAAL MATERIALENLIJST 47 47 47 47 49 49 51 55 61 61 63 65 67 69 69 71 71 71 73 73 73 75 76
5 WOORD VOORAF Onderzoekingen in Zweden en Engeland toonden aan, dat het verminderen en voorkomen van bouwafval tot aanmerkelijke besparingen op de bouwkosten kan leiden. Dit was voor de Stichting Bouwresearch aanleiding om, met financiële steun van de toenmalige afdeling Onderzoek van de Directie Bouwnijverheid van het Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer, een onderzoek naar die besparingsmogelijkheden te starten. Allereerst werd in 1981 een voorstudie uitgevoerd die er mede op gericht was om de methode van waarnemen, vastleggen en verwerken van de resultaten te testen op hun praktische toepasbaarheid. De voorstudie resulteerde in de formulering van drie onderzoekvragen voor de hoofdstudie-opdracht: a. welke algemene richtlijnen ter voorkoming en beperking van bouwafval en daardoor vermindering van de bouwkosten zijn te geven; b. hoe kan een bijdrage worden geleverd aan de bewustwording bij alle bij bouwprojecten betrokkenen, ter voorkoming van bouwafval; c. ontwikkel een instrument, dat ontwerpers en uitvoerders van bouwwerken vooraf kan helpen bij het beperken van bouwafval en het verminderen van de bouwkosten. In de nu voorliggende publikatie zijn de antwoorden op die vragen gepresenteerd. De ontwikkelde graadmeter voor het vooraf schatten van de afvalkosten, de Afval-Index, is reeds met succes op enkele bouwprojecten toegepast. Daarbij is gebleken dat het de discussie over - en de bewustwording van - dit onderwerp bevordert. Deze publikatie is het resultaat van een nauwe samenwerking tussen een studiecommissie, haar secretaris, enkele bedrijven en de rapporteur. De publikatie richt zich vooral op de leiding, het middenmanagement en de. medewerkers van stafafdelingen in bureaus en bedrijven in de bouw.
6 De studiecommissie, die het onderzoek heeft begeleid, was op het moment van publikatie als volgt samengesteld: ir. W.M.A.J. Willart voorzitter J. Arends J. de Bruin A. Korbijn C. Perin A. Satijn J.J. Sluijmers M.J. Struijk ir. drs. J.C.W. van de Kasteele secretaris SBH. ir. H.J. van Wessel rapporteur (t.m. maart '84) ir. D. Spekkink rapporteur (vanaf april '84) Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer, Directie Onderzoek, Zoetermeer Verenigde Dura Bedrijven BV., Rotterdam Bureau voor Architectuur en Stedebouw Reijenga, PostmaBV., Voorburg Urbibouw Bredero BV., Nieuwegein Era Bouw BV., Zoetermeer Elementum BV., Maassluis IVA Instituut voor Afvalstoffen Onderzoek, Amersfoort Struijk's Aannemingsbedrijf BV., Krimpen aan de Lek COMIN, Bureau voor Innovatie, 's-cravenhage Stichting Arbeidstechnisch Onderzoek Bouwnijverheid, Ede Stichting Arbeidstechnisch Onderzoek Bouwnijverheid, Ede De leden van de commissie wil ik dankzeggen voor het werk dat zij deden. Speciaal wil ik alle bedrijven, die actief aan het onderzoek hebben deelgenomen, bedanken voor hun medewerking. Door de aanwezige interesse bij deze bedrijven in het onderwerp 'Afval op de bouwplaats' is deze medewerking vaak enthousiast verleend.
7 Deze bedrijven zijn: Algemene Woningbouwvereniging, Den Haag Architectenbureau Feenstra, Arnhem Architectenbureau Mooiman, GOuda Bouwbedrijf Beugelsdijk Noordwijk BV., Noordwijk - Bouw Directie Team BV., Deventer Bouwmaatschappij Vermeulen BV., Deventer - Bureau voor Architectuur en Stedebouw Reijenga, Postma BV., Voorburg - BV. Aannemingsbedrijf v/h Boele en Van Eesteren, Den Haag Elementum BV., Maassluis - Era Bouw BV., Zoetermeer Inbo BV., Architecten/Adviseurs, Woudenberg - Ingenieursbureau voor Architectuur en Stede bouw Van Nierop en Van den Hoeven, Rotterdam Intervam BV., Rijswijk - Nevanco Woningbouw BV., Utrecht - Snelder BV., Architecten BNA, Maastricht - Tetteroo BV., Leidschendam - Urbibouw Bredero BV., Nieuwegein Verenigde Dura Bedrijven BV., Rotterdam W.M.A.J. Willart voorzitter studiecommissie
8 SAMENVATTING Afvalkosten kunnen een aanmerkelijk deel van de bouwkosten uitmaken. Bij woningbouwprojecten kunnen ze zelfs oplopen tot f 4000.-- à f 5000,-- per woning. Een groot deel van de afvalkosten is te vermijden, wanneer de betrokkenen zich tijdig bewust zijn van de oorzaken van het ontstaan van bouwafval en die zoveel mogelijk trachten te elimineren. Bij een tiental woningbouwprojecten is een oorzaken-analyse gemaakt van het ontstaan van het aangetroffen afval. Ook is per project een berekening gemaakt van de afvalkosten per woning. Het blijkt, dat het eerste bouwafval op de tekenplank van de ontwerper ontstaat. De wijze van vormgeven, detailleren en maatvoeren is van grote invloed op de hoeveelheid afval. Daarnaast hebben ook de voorbereiding en organisatie van de uitvoering en de gevolgde uitvoeringsmethode(n) een belangrijke invloed. Naar aanleiding van de oorzaken-analyse is ten behoeve van zowel het ontwerpende als, het uitvoerende bouwbedrijf de zogenaamde Afval-Index (A.I.) ontwikkeld. De A.I. is een getal, waarmee men,de afvalkosten van woningbouwprojecten kan vergelijken. De berekening ervan geschiedt door het uitwerken van een tweetal invulbladen, aan de hand van ontwerp- en uitvoeringsgegevens. Op de invulbladen zijn 42 aspecten van het ontwerp en 34 van de uitvoering verzameld, die van invloed zijn op de afvalkosten. Ieder aspect is voorzien van een wegingsfactor, die de, relatieve invloed aangeeft. Met een beoordelingsfactor kan de gebruiker aangeven, of een aspect voor het beschouwde project gunstig, ongunstig of neutraal zal uitwerken. Het gaat daarbij vooral om een proces van bewustwording. Rekenkundige verwerking van alle gegevens leidt tot de A.I. De waarde van de A.I. geeft vooraf een indicatie van de te verwachten afvalkosten. Door het ontwerp en.,de uitvoeringsmethode bij te stellen op die aspecten, die een relatief grote invloed hebben (een combinatie van hoge wegingsfactoren en hoge beoordelingsfactoren), kan reeds in de voorbereidingsfase op de afvalkosten worden bespaard. In deze publikatie is een methode opgenomen, om achteraf de afvalkosten van woningbouwprojecten te berekenen. De gegevens daarvoor kunnen tijdens de uitvoering met behulp van een materialenlijst worden verzameld. Een derde invul kaart is ontwikkeld voor de verwerking van die I gegevens. De vooraf met behulp van de A.I. geschatte afvalkosten kan men vergelijken met de achteraf bereken-