beleggingsvisie update Oktober / November 2013 Maandelijkse nieuwsbrief Wereldeconomie aan de vooravond van verder herstel Hoewel de politieke tegenstellingen in de VS het beeld lijken te vertroebelen, zijn alle ingrediënten aanwezig voor een voortgaand herstel van de wereldeconomie. Recente indicatoren uit Europa en China wijzen in de goede richting. Van groot belang is dat in de VS de onderliggende groei duidelijk zal aantrekken. Marktomgeving> pagina 2 Beleggen in Azië Na een lange periode van sterke groei is het beeld voor opkomende landen nu minder duidelijk. Sommige landen zullen sterk profiteren van de aantrekkende wereldconjunctuur, terwijl andere landen relatief sterk afhankelijk zijn van buitenlands kapitaal voor hun verdere groei. De Aziatische regio biedt nog altijd aantrekkelijke mogelijkheden. Special> pagina 4 Europa in de belangstelling bij beleggers Recente gegevens wijzen op toenemende belangstelling van wereldwijde beleggers voor Europese aandelen en obligaties. Dat is logisch gezien de - overigens nog prille - aanwijzingen dat de economie van de eurozone het dieptepunt is gepasseerd. Wij verhogen onze aanbeveling voor Europese aandelen, omdat het herstel een impuls zal geven aan de winstgroei van bedrijven in de regio. Vooruitzichten> pagina 5
marktomgeving Het Amerikaanse Congres heeft te elfder ure voorlopige overeenstemming bereikt over de overheidsfinanciën. Het akkoord komt erop neer dat de federale overheid tot 7 februari de ruimte heeft gekregen om haar lopende uitgaven te financieren. Tegelijkertijd zijn de overheidsambtenaren die tijdelijk op non-actief waren gesteld weer aan het werk gegaan. De directe economische schade voor de VS valt te overzien, maar het debat over het schuldenplafond staat binnenkort opnieuw op de agenda. De tijdelijke overeenstemming toont aan dat beide partijen gebaat zijn bij het sluiten van een werkbaar compromis. De politieke impasse heeft het vertrouwen van het Amerikaanse publiek in Capitol Hill geschaad. De economie zal daar echter geen wezenlijke hinder van ondervinden. Alle indicatoren voor een sterk herstel in de VS, zoals voortgaand herstel op de arbeidsmarkt en een opleving van de huizenmarkt, blijven onverminderd positief. Niet onbelangrijk is bovendien dat het overheidstekort in de VS in 2013 veel sterker daalt dan economen hadden verwacht. De overheidsbesparingen zullen in 2014 dan ook veel minder hard op de economie drukken dan in de afgelopen jaren het geval is geweest. Tot slot neemt het handelstekort van de VS duidelijk af onder impuls van de schaliegasrevolutie. Minder onzekerheden in Europa In Europa verdwijnt het risico van het uiteenvallen van de eurozone steeds verder uit beeld. Als eerste van de landen die in de afgelopen jaren om financiële steun moesten vragen, lijkt Ierland in 2014 weer zelfstandig geld te kunnen aantrekken op de kapitaalmarkt. In Portugal, Spanje en Griekenland zijn duidelijke verbeteringen op de lopende rekening zichtbaar, die het gevolg zijn van de sterk verbeterende concurrentiepositie. Sentimentsindicatoren wijzen er duidelijk op dat deze landen de bodem hebben bereikt. Hoewel de groei uitermate beperkt zal zijn en er nog genoeg onzekerheden overblijven, kan Europa in 2014 de financiële markten in positieve zin verrassen. Uiteenlopend beeld in opkomende markten De op handen zijnde wijziging in het monetaire beleid in de VS heeft de nodige reacties opgeroepen op de financiële markten. Beleggers verwachten veranderingen in de wereldwijde kapitaalstromen wanneer de Federal Reserve begint met de geleidelijke afbouw van zijn ruime monetaire beleid, de zogenoemde tapering. Vooral landen die voor hun groei sterk afhankelijk zijn van buitenlands kapitaal kunnen daarvan hinder ondervinden. Eerder deze zomer liepen de munten van landen als India, Indonesië, Turkije en Zuid-Afrika daardoor behoorlijke averij op. Ook exporteurs van grondstoffen, zoals Brazilië en Rusland, hebben te maken met tegenslagen nu de meeste grondstofprijzen sinds vorig jaar een daling laten zien. Aan de andere kant zijn er landen die deze problemen niet hebben en die sterk zullen profiteren van het aantrekken van de economische groei in de wereld. Hiertoe behoren landen als China en Zuid-Korea, Mexico en Polen. Doordat de Federal Reserve in september besloot de wijziging in zijn monetaire beleid uit te stellen, hebben aandelen en obligaties van opkomende markten enig herstel laten zien. De tweedeling tussen sterke en minder sterke opkomende landen zal echter weer toenemen wanneer de tapering in de VS opnieuw op de agenda komt. 160 140 120 100 80 60 40 Verloop van het consumentenvertrouwen in de VS en de eurozone 20 1995 1997 VS (l) 1999 2001 2003 2005 eurozone (r) 2007 2009 2011-40 2013 Bron: Datastream Het consumentenvertrouwen is in zowel de Verenigde Staten als in de eurozone verder verbeterd, maar heeft nog niet de niveaus van voor de crisis bereikt. 5 0-5 -10-15 -20-25 -30-35 pagina 2
marktontwikkelingen Het klimaat op de wereldwijde financiële markten van de afgelopen weken kan het beste worden gekenschetst aan de hand van een typering van een beurshandelaar. Iedereen heeft deze film al eens eerder gezien, en iedereen weet ook dat de held aan het einde niet dood gaat. Met andere woorden: hoewel de begrotingsperikelen in de VS veel spanning opleverden, gingen marktpartijen ervan uit dat er wel een oplossing moest komen. En dat gebeurde uiteindelijk ook. De opluchting hierover is echter maar beperkt, omdat er nog altijd geen definitieve oplossing is. Aandelenmarkten handhaven zich op de hogere koersniveaus Sinds de start van dit jaar hebben Amerikaanse aandelenindices een stijging laten zien van 15 tot 20%. Europa en Azië blijven daar maar weinig bij achter. Opkomende markten staan per saldo ongeveer onveranderd ten opzichte van begin dit jaar. De begrotingsperikelen in de VS hebben nauwelijks voor koersdruk op aandelenmarkten gezorgd. Nu dit probleem voorlopig even van de radar is, kan de aandacht zich weer richten op meer fundamentele ontwikkelingen. De toename van bedrijfswinsten geeft zeker steun aan de aandelenmarkten, maar de groei is gemiddeld gesproken nog te laag om de beurzen verder omhoog te duwen. Het vooruitzicht van stijgende rente in 2014 helpt natuurlijk ook niet echt, want dat betekent dat bedrijven volgend jaar meer rente moeten betalen voor hun financiering. Wel blijven de winstmarges uitstekend op peil. Dit is te danken aan de trage ontwikkeling van de loonkosten als gevolg van de hoge werkloosheid in Europa en de VS, en ook aan de stagnerende grondstofprijzen. Hogere economische groei zal leiden tot hogere bedrijfsomzetten. Omdat de operationele lasten nauwelijks stijgen, kunnen bedrijfswinsten volgend jaar behoorlijk toenemen. Gezien de matige vooruitzichten voor obligaties in een omgeving van stijgende rente, zullen beleggers een steeds groter deel van hun nog altijd aanzienlijke liquiditeiten beleggen in aandelen. Dat de aandelenkoersen tijdens de schuldendiscussies in de VS op peil bleven, is een aanwijzing dat veel beleggers wachten op een gunstig moment om aandelen bij te kopen. Al langere tijd is duidelijk zichtbaar dat de wereldwijde aandelenmarkten vooral reageren op macro-economische ontwikkelingen. Gezien onze positieve verwachtingen voor de wereldeconomie in 2014 en daarna is dat gunstig voor aandelenbeleggers. Kapitaalmarktrente tijdelijk wat lager Een wat gemengd beeld uit de VS en China en het uitstellen van de tapering door de Fed hebben ervoor gezorgd dat de kapitaalmarktrente zowel in de VS als in Europa recent iets is gedaald. Dit zal naar onze mening tijdelijk zijn. Bij een rendement van ongeveer 2,6% voor 10-jaars Amerikaanse Treasuries en van ongeveer 2,2% voor 10-jaars Nederlandse staatsleningen is de rentestand nog altijd lager dan normaal. Dit is het gevolg van het monetaire beleid in zowel de VS als Europa. Gezien de inflatie en de inflatieverwachtingen zou in beide regio s de 10-jaars rente tenminste een vol procent hoger moeten zijn. In 2014 zullen de rentestanden geleidelijk verder normaliseren; de kapitaalmarktrente zal omhoog gaan. Doordat de centrale banken de geldmarktrente voorlopig nog bijzonder laag zullen houden, nemen de verschillen in rentetarieven voor kort en lang geld sterk toe. De Fed bewaakt de stijging van de lange rente overigens ook zorgvuldig, om te vermijden dat het economische herstel vroegtijdig in de kiem wordt gesmoord. Wij gaan uit van ongeveer 4% voor 10-jaars Treasuries eind 2014 en ongeveer 3% voor 10-jaars Nederlandse staatsleningen. Aandelenmarkten zullen van deze rentestijging weinig hinder ondervinden, omdat er nog steeds sprake zal zijn van betrekkelijk lage rentetarieven bij een toenemende economische expansie. 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 Verloop 10-jaars rente in de Verenigde Staten en Duitsland 1,0 jan feb mrt Duitsland apr mei Ver. Staten Bron: Bloomberg Gemengde signalen uit de VS en China en het uitstellen van de wijziging in zijn monetaire beleid door de Fed leidden tot een kleine daling in de kapitaalmarktrente in de VS en Europa. jun jul aug sep okt pagina 3
special Beleggen in Azië Na de crisis in 1997 is in de afgelopen jaren opnieuw sprake geweest van enorme kapitaaltoevoer in de regio. Het monetaire beleid van de centrale banken in de VS en Europa heeft gezorgd voor een enorme aanwas van liquide middelen, bij een rentestand die vrijwel nul was. Beleggers, aangetrokken door de opnieuw hoge economische groei in tal van opkomende landen, niet alleen in Azië maar ook in Zuid-Amerika en Oost-Europa, hebben reusachtige kapitalen geïnvesteerd in deze economieën en financiële markten. Toen de Fed echter aangaf dat de monetaire verruiming binnen afzienbare tijd voorzichtig zal worden afgebouwd, waren de schrikreacties niet van de lucht. Aandelen en obligaties van opkomende landen blijven dit jaar duidelijk achter bij die van Westerse landen. De situatie nu is echter totaal anders dan in 1997. Allereerst zijn de valutakoppelingen aan de dollar afgeschaft, zodat de munten van opkomende landen een veel reëler beeld geven van de kracht van hun economie. In de tweede plaats beschikken veel opkomende landen nu over enorme financiële reserves. De gemiddelde overheidsschuld is lager in Zuidoost-Azië dan in Europa of de VS. En ten derde zijn veel landen minder afhankelijk geworden van hun export door de opkomst van een brede middenklasse. In 1997 woedde er een hevige financiële crisis in grote delen van Zuidoost Azië, die veroorzaakt werd doordat verschillende landen in de voorafgaande jaren in feite ver boven hun stand hadden geleefd. Dankzij de zeer hoge economische groei in de jaren-80 en begin jaren-90 in landen als Thailand, Maleisië en Zuid-Korea, waren de rentestanden in de regio sterk opgelopen. Dit trok reusachtige kapitaalstromen aan van buitenlandse investeerders die op zoek waren naar hoge rendementen. De risico s waren beperkt omdat veel landen hun munt hadden gekoppeld aan de dollar. Het resultaat was dat de regionale economieën met 8 tot 12% per jaar groeiden maar tegelijkertijd ook enorme schulden maakten. De landen beschikten uiteindelijk over onvoldoende financiële reserves om de schulden te dekken. Toen Thailand in 1997 als eerste besloot om de koppeling van de Thaise baht aan de Amerikaanse dollar los te laten, was het hek van de dam. Valutakoersen stortten in en economieën raakten in een vrije val. Grote kapitaalstromen verlieten de regio. Thailand en andere landen gingen feitelijk bankroet en konden slechts met steun van het IMF overeind worden gehouden. Het beeld is echter niet voor alle landen even sterk. Sommige landen, met India en Indonesië voorop, zijn afhankelijk van buitenlands kapitaal voor hun groei, omdat er duidelijke tekorten zijn op de lopende rekening. Deze landen zijn erg gevoelig voor het terugtrekken van buitenlandse investeerders. Andere landen echter, zoals China en Zuid-Korea, beschikken over omvangrijke financiële buffers. Vooral wanneer die landen ook een sterke industriële sector hebben die kan profiteren van wereldwijde groei en toenemende handel, liggen er bijzonder aantrekkelijke kansen voor beleggers. 20 15 10 5 0-5 Saldo s lopende rekeningen in Azië -10-15 1990 1995 2000 2005 2010 Zuid Korea India Indonesië Thailand China Philippijnen Maleisië Bron: Bloomberg De financiële kracht van landen in opkomend Azië toont een gemengd beeld. Landen als India en Indonesië hebben een duidelijk tekort op de lopende rekening en hebben daarom buitenlands kapitaal nodig voor hun economische groei. Andere landen, zoals China, Maleisië en Zuid-Korea, staan financieel beduidend sterker in hun schoenen. pagina 4
vooruit zichten De dollar zal sterker worden Tot verrassing van velen besloot de Fed in september om de start van de geleidelijke afbouw van de maandelijkse obligatie-aankopen uit te stellen. Hoewel de Fed meer bewijs wil zien dat de economie verder aantrekt, verwachten wij dat in december of anders in de eerste maanden van 2014 alsnog tot deze stapsgewijze vermindering zal worden besloten. Een en ander zal gepaard gaan met een stijgende kapitaalmarktrente in de VS. De huidige premie in de obligatiekoersen, die het gevolg is van het monetaire beleid, zal hierdoor geleidelijk verminderen. De eurozone zit in een priller stadium van economisch herstel. Hoewel de signalen positief zijn, komt de euro-economie maar langzaam uit de langste recessie sinds de introductie van de euro. Door het op bezuiniging gerichte overheidsbeleid zal de groei bovendien voorlopig lager blijven dan in de VS. Dit leidt ertoe dat de Europese Centrale Bank, anders dan haar Amerikaanse tegenhanger, voorlopig geen beleidswijziging kan doorvoeren. Omdat de inflatie zodanig laag is, lijkt het er eerder op dat de ECB het monetaire beleid nog verder zal verruimen. Hoewel ook de kapitaalmarktrente in Europa, met name in de kernlanden, in 2014 iets zal stijgen, zullen de renteverschillen met Amerika verder toenemen. Samen met de afnemende onevenwichtigheden in de VS leidt dit ertoe dat wij in 2014 een duidelijk sterkere dollar verwachten ten opzichte van de euro. We verhogen onze aanbeveling voor Europese aandelen Door de eurocrisis zijn de meeste aandelenmarkten in de eurozone in de laatste jaren achtergebleven bij andere regio s. Nu de wereldwijde groei weer aantrekt, zal de Europese exportsector zich als eerste herstellen, in 2014 mede geholpen door de sterke dollar. De tekorten op de lopende rekening van diverse landen kunnen daardoor verder worden verlaagd. Er zijn echter nog tal van onzekerheden in de eurozone. Zo is bijvoorbeeld nog niet duidelijk op welke wijze en wanneer de beoogde bankenunie gestalte zal krijgen. Ook blijft het economisch herstel in de muntunie voorlopig kwetsbaar laag, omdat overheden hun financiën op orde moeten brengen. Niettemin is er ruimte voor een inhaalslag op de Europese aandelenmarkten. Van land tot land zijn er grote verschillen. Wij zien echter goede kansen voor bedrijven die profiteren van een economisch herstel, bedrijven met een sterke link naar opkomende markten, en mid- en small caps die gewoonlijk een sterkere winstgroei laten zien dan hun grote tegenhangers in perioden van economische groei. Tegelijk met de verhoging van onze aanbeveling voor Europa adviseren we om wat winst te nemen in de VS. Argumenten daarvoor zijn de ver vooruitgelopen aandelenwaarderingen, de verwachte stijging van de rente in de VS in 2014 en de sterkere dollar die de winstgroei van het exporterende Amerikaanse bedrijfsleven zal afremmen. Toch adviseren we om ruim belegd te blijven in Amerikaanse aandelen, omdat in meerdere sectoren sprake is van sterke winstgroei en veel Amerikaanse bedrijven, bijvoorbeeld in de technologie en de biofarmacie, wereldmarktleider zijn. Bedrijfsobligaties blijven interessant De lage rentestanden in combinatie met het vooruitzicht van stijgende rente in 2014 maken het onaantrekkelijk om te beleggen in obligaties met de hoogste kredietwaardigheid, zoals obligaties van de Nederlandse staat. Bedrijfsobligaties bieden doorgaans een hoger rendement. Gezien de financiële kracht van het bedrijfsleven blijft het aantrekkelijk om bovengemiddeld in bedrijfsobligaties, high-yield beleggingsfondsen en fondsen die beleggen in schulden van opkomende landen te beleggen. Door de hogere rentevergoedingen op al deze obligaties zijn ze bovendien minder gevoelig voor nadelige koerseffecten van een stijgende rente. Ons obligatieadvies is onveranderd. pagina 5
Algemene Disclaimer De in dit document aangeboden informatie is opgesteld door ABN AMRO Bank N.V. ( ABN AMRO ) en is bedoeld als informatie in algemene zin en is niet toegespitst op uw persoonlijke situatie. De informatie mag daarom nadrukkelijk niet beschouwd worden als een advies of als een voorstel of aanbod tot 1) het kopen van beleggingsproducten en/of 2) het afnemen van beleggingsdiensten noch als een beleggingsadvies. Beslissingen op basis van de informatie uit dit document zijn voor uw eigen rekening en risico. De informatie en voorwaarden die van toepassing zijn op door ABN AMRO aangeboden beleggingsproducten en beleggingsdiensten verleend door ABN AMRO kunt u vinden in de Voorwaarden Beleggen ABN AMRO die verkrijgbaar zijn via www.abnamro.nl/beleggen. Hoewel ABN AMRO tracht juiste, volledige en actuele informatie uit betrouwbaar geachte bronnen aan te bieden, verstrekt ABN AMRO expliciet noch impliciet enige garantie dat de aangeboden informatie in dit document juist, volledig of actueel is. ABN AMRO aanvaardt geen aansprakelijkheid voor druk- en zetfouten. De in dit document opgenomen informatie kan worden gewijzigd zonder voorafgaand bericht. ABN AMRO is niet verplicht de hierin opgenomen informatie te actualiseren of te wijzigen. ABN AMRO en/of haar agenten of onderaannemers aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid ten aanzien van enige schade (met inbegrip van gederfde winst), die op enigerlei wijze voortvloeit uit de informatie die u in dit document wordt aangeboden of het gebruik daarvan. ABN AMRO, of de rechthebbende, behoudt alle rechten (waaronder auteursrechten, merkrechten, octrooien en andere intellectuele eigendomsrechten) met betrekking tot alle in dit document aangeboden informatie (waaronder alle teksten, grafisch materiaal en logo s). Het is niet toegestaan de informatie uit dit document te kopiëren of op enigerlei wijze openbaar te maken, te verspreiden of te vermenigvuldigen zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van ABN AMRO of rechtmatige toestemming van de rechthebbende. U mag de informatie in dit document wel afdrukken voor uw eigen persoonlijk gebruik. US Person Disclaimer ABN AMRO Bank N.V. ( ABN AMRO ) is niet geregistreerd als broker-dealer en investment adviser zoals bedoeld in respectievelijk de Amerikaanse Securities Exchange Act van 1934 en de Amerikaanse Investment Advisers Act van 1940, zoals van tijd tot tijd gewijzigd, noch in de zin van andere toepasselijke wet- en regelgeving van de afzonderlijke staten van de Verenigde Staten van Amerika. Tenzij zich op grond van de hiervoor genoemde wetten een uitzondering voordoet, is de beleggingsdienstverlening van ABN AMRO, inclusief (maar niet beperkt tot) de hierin omschreven beleggingsproducten en beleggingsdiensten, alsmede de advisering daaromtrent niet bestemd voor Amerikaanse ingezetenen ( US Persons in de zin van vorenbedoelde wet- en regelgeving). Dit document of kopieën daarvan mogen niet worden verzonden of meegebracht naar de Verenigde Staten van Amerika of worden verstrekt aan Amerikaanse ingezetenen. Onverminderd het voorgaande is het niet de intentie de in dit document beschreven beleggingsdiensten en/of beleggingsproducten te verkopen of te distribueren of aan te bieden aan personen in landen waar dat ABN AMRO op grond van enig wettelijk voorschrift niet is toegestaan. Een ieder die beschikt over dit document of kopieën daarvan dient zelf na te gaan of er wettelijke beperkingen bestaan tegen de openbaarmaking en verspreiding van dit document en/of het afnemen van de in dit document beschreven beleggingsdiensten en/of beleggingsproducten en zodanige beperkingen in acht te nemen. ABN AMRO is niet aansprakelijk voor schade als gevolg van beleggingdiensten en/of beleggingsproducten die in strijd met de hiervoor bedoelde beperkingen zijn afgenomen. Colofon Auteur: Wim Fonteine, Senior Investment Specialist and Advisory Delegate van ABN AMRO Private Banking Heeft u nog vragen naar aanleiding van deze nieuwsbrief? Neem dan contact op met uw beleggingsadviseur of vermogensbeheerder.