Doorlopende leerlijnen in 2011 2012 Pilot Zwolle donderdag 14 april 2011 Het schooljaar 2011 2012 kent een drietal thema s: Implementatie Evaluatie Disseminatie De afgelopen jaren is er veel ontwikkeld en vaak partieel uitgetest. We hebben de indruk dat de grote lijnen helder zijn, dat ze voldoende geborgd zijn in het kader van opbrengst gericht werken, dat de borging in de organisatie van OOZ stevig is. Hetzelfde geldt voor de scholen. Er is en daarin past altijd de nodige voorzichtigheid een veranderende cultuur; een gegroeide sense of urgency. Daardoor is nu de tijd aangebroken het geheel uit te proberen en te zoeken naar de wetten en de bezwaren die tussen droom en daad zijn, naar de schaduw die valt tussen potency and creation (Eliot). Het komend jaar draait alles en zal moeten blijken of het ook datgene oplevert wat we verwachten. Het jaar geeft ook de gelegenheid te evalueren en bij te stellen. In het onderstaande schema zijn de drie elementen uitgewerkt waarbij hopelijk duidelijk is dat de koppeling aan OGW onverminderd is. driaenssen, pilotleider 1
Implementatie Evaluatie Disseminatie Toetskalender Centrale vraag: Kun je de door de toetskalender te gebruiken voldoende informatie krijgen om goed de opbrengsten van het onderwijs in kaart te brengen? Activiteiten Volgen, toetsen evalueren, toetsen afstemmen Toetsen zoeken, effectiviteit van kalender monitoren. Aanbevelingen doen voor verbetering Wie PLG s van IB ers/directeuren Curriculum Nederlands Uitvoeren curriculum zoals dat opgesteld is in 10-11. Centrale vraag: Is aan de opbrengsten merkbaar dat dit curriculum en deze aanpak tot hogere resultaten leiden? Activiteiten Evalueren door toetsen en tussentoetsen: rapportages Koppeling technisch lezen- begrijpend lezen belevend lezen; LIST PO- VO Implementatie woordenschat onderwijs PO en VO. Wie Werkgroepen taal en rekenen Secties VO Scholing Centrale vraag Weten en kunnen we genoeg om onze doelen te bereiken? Activiteiten Uitvoeren van de geplande scholing: Secties: woordenschat, lezen (technisch, belevend) Scholen: woordenschat, modeling, belevend lezen Taalbeleid Expertis PLG taal van Expertis scholen De disseminatie vindt plaats binnen de gehele organisatie. De uitgangspunten (doelen, methode, metingen) zijn door het MTO van het bovenschools management geaccordeerd. Daarnaast is er een disseminatie doordat de thema s taal, rekenen en OGW een rol spelen bij de opleidingsschool PO -VO die gevormd wordt/is. Daarin participeren de PABO en de LVO van Windesheim. Maar naast Openbaar Onderwijs Zwolle wordt ook contact gelegd met de vereniging voor christelijk onderwijs Vivente. Daarbij wordt nu gepoogd de gemeente Zwolle te betrekken. 2
Meten en analyseren Leergemeenschappen Scholing docenten reken VO in didactiek Scholing docenten tot taal- en rekencoördinator Daarnaast: door evaluatie nieuwe vragen formuleren. Zoeken naar antwoorden via kennisverwerving. Wie Werkgroepen taal en rekenen PLG s IB ers/directeuren Centrale vraag Wat gebeurt er? Halen we de gestelde doelen? Waar kunnen we dat aan zien en welke instrumenten hebben we. Activiteiten Werkgroepen taal en rekenen fungeren als kwaliteitspanel; 0-metingen per school terugkoppelen gegevens EWS ontwikkelen Ambitie- indicatoren-instrumenten monitor op kwantitatieve en kwalitatieve gronden Wie Werkgroepen PLG s op thema IB ers/directeuren Centrale vraag Hoe kunnen de deelnemers, nu het format OGW over alle scholen ligt, hun eigen leerproces bevorderen. Zie bijlage Wat PLG op thema bij directeuren (OWKL) en IB ers Wie Directeuren, IB ers, didactisch coach, coördinator 3
Bijlage Duizendpoot en zijn voorbereiding (3) zondag 10 april 2011 Inleiding Het programma voor 2011 2012 kent allereerst natuurlijk een grote continuïteit van wat er loopt. Al die trajecten zijn meerjarig en gaan conform die planning verder. Uiteraard zijn er enkele scholingen afgerond, met name onderwijskundig leiderschap. Dat laatste maakt meteen duidelijk dat borging van die scholing een essentieel onderdeel is van het programma voor 2011 2012. Die borging geschiedt door het werken aan de verdere uitbreiding van kennis en het toepassing ervan. Kenmerkend is dat geschiedt als deel van de cultuur van de school: de school als leergemeenschap. Kenmerken (Verbiest spreekt van dimensies) van een professionele leergemeenschap zijn: 1. Reflecteren op de praktijk; de effectiviteit van het eigen handelen, data, onderzoek naar de validiteit van de methode 2. Actualiteit; kennis vergaren over onderwijsontwikkelingen, professionalisering (gericht binnen de visie van de school) 3. Visie, een gedeeld beleid gericht op het verhogen van de opbrengsten van het onderwijs 4. Collectief leren en handelen docenten reflecteren en leren gezamenlijk. Vandaar structurele 1 intervisie, gezamenlijk bespreken van opbrengsten, gezamenlijk ontwikkelen en gebruiken van materialen 5. Organisatorische capaciteit 1 leren, reflecteren en handelen is in de organisatie ingebed; ingeroosterde intervisie, klassenbezoek, gepland leren en professionaliseren 6. Organisatorische capaciteit 2; de cultuur van de school is bepalend voor het leren. bewust worden van de cultuur en het benoemen van beperkende of stimulerende aspecten is een deel van het lid zijn van een PLG 7. Organisatorische capaciteit 3 de schoolleider als onderwijskundig leider; het aansturen van de zes andere dimensies, gericht op opbrengsten van het onderwijs en het leren van de (leden van de) organisatie In het tweede jaar van het project gaat het minder dan in het eerste jaar om de input van nieuwe kennis. Zeker waar het het functioneren van professionele leergemeenschappen betreft. Kennis is veelal aanwezig. Het gaat om het reflecteren en daar mee expliciteren van die kennis en de koppeling aan zowel de cyclus van kwaliteit als de cyclus van leren. In beide cycli speelt reflectie een rol. 2 Daarnaast dient de reflectie in de PLG ook om bestaande praktijken te onderzoeken en om nieuwe kennis te genereren: samen leren binnen de visie op opbrengstgericht werken. De rol van de directeur als onderwijskundig leider is daarbij van groot belang. Hij zal bijzondere aandacht moeten hebben voor de professionalisering van de docenten. Het risico van practicality ethics (Kelchtemans) - alleen leren wat morgen bruikbaar is blijkt in de praktijk levensgroot. 1 E. Verbiest, Scholen duurzaam ontwikkelen. Garant. Antwerpen Apeldoorn, 2008 2 Zie ook Hattie (199) 4
Hoewel het duidelijk is dat er verschillende fasen van ontwikkeling zijn bij de scholen, is er wel een gedeelde noodzaak. Dat is een basis. Toch betekent dit dat er grote aandacht zal moeten komen voor het differentiëren. Concreet: het nodige vooroverleg over thematiek, fase van ontwikkeling. De gesprekken die dit jaar met de scholen geweest zijn, leveren daarvoor een belangrijke input. Een apart onderwerp in deze is de rol van de ontmoetingsdagen. Juist omdat de neiging te decontexualiseren bij onderwijsgevenden beperkt is, is het van belang dat er als een rode draad door de ontwikkeling in het jaar, een kennisstroom loopt waarbij ook hier weer zo veel mogelijk gebruik gemaakt wordt van de eigen kennis in de organisatie. Een voorzichtige voorloper van de OOZ academie. () In het onderstaande schema is het globale voorstel uitgewerkt op het van geleding en thema. Daarbij is ook gepoogd te formuleren wat het moet opbrengen, wat de activiteiten zijn en wie er bij betrokken is. In een volgende versie volgt ook een begroting. Enkele opmerkingen vooraf: Om de directeuren adequaat in te delen in en na overleg - is het nodig de behoeften en de noodzakelijkheden te inventariseren aan de hand van de gesprekken midden en eind in combinatie met OWKL. Op grond daarvan wordt een aantal kleine groepjes directeuren geformeerd. De rechtvaardiging voor de tijd er aan besteed vindt zijn grondslag in scholingstijd De thema s zijn gerelateerd aan de dimensies die Verbiest benoemt bij de beschrijving van de PLG. Eenzelfde inventarisatie vindt plaats bij de IB ers; keuze voor thema s vanuit schoolontwikkeling in het traject steeds overdracht en borging opnemen in het gehele traject is overleg nodig met Stuurgroep Taal Expertis (Cora Blaak) Directeuren (geselecteerd en op persoonlijke titel) De IB ers (via ) De didactisch coaches (Lias Voerman/Frans Faber) De werkgroepen De voorbereiders Uiteraard kunnen thema s gecombineerd en in elkaar geschoven worden; zeker bij IB ers. Voorkomen dien echter te worden dat thema s slechts een maal voorbij komen zodat ze (bijna) geen kans hebben te beklijven. driaenssen 5
Groep Thema Output Voorbereiding ontmoetingsdagen Uitvoering Frequentie en datum Directeuren Taal Cora Blaak Cora Blaak Taalcoördinator (Gerda Jobse, Janneke Damming) Directeuren Taal Cora Blaak Cora Blaak Taalcoördinator (Gerda Jobse, Janneke Damming) Directeuren Professionalisering Hoe laat ik mijn docenten leren Welke kennis heb ik (nodig) Welke moet in school zijn Hoe maak ik een plg 3 Professionaliseringsplan voor het team eigen professionaliseringsplan begin professionalisering dimensie 2, 4 en 6 Het leren van leraren De rol van visie in beleid thematische intervisie met opdrachten, huiswerk. input. Dinsdagen afwisselend met clusteroverleg. Frequentie ca. 6 maal per jaar. Nader te bepalen Dinsdagen afwisselend met clusteroverleg. Frequentie ca. 6 maal per jaar. Nader te bepalen 4 x Directeuren Kwaliteitszorg Hoe voer ik het traject van jaarplanopbrengstenanalyse verbeterplan uit Bekwaamheid in het hanteren van het traject onderwijsdata- analyse verbeteren. Op basis van Bakhuis Kwaliteitszorg en effectieve scholen thematische intervisie met opdrachten, huiswerk input. 4x Directeuren Data en docenten Het bespreken van data op team en docent Binnen de school wordt een Data muur en data 4x 3 Dit geldt dan de concrete thema s van Datamuur; hoe maak ik de school eigenaar Gesprekscyclus: bevordert die de professionalisering? Hoe weet ik dat Jaarplan en evaluatie; doelen, criteria; Meten en weten De eigen rol als onderwijskundig leider: hoe weet ik waar ik sta (vgl het stuk Ambitie, indicatoren en instrumenten) Aansluiting PO VO voor taal en rekenen Kwaliteit van het didactisch handelen van de docenten Zie ook Verbiest p. 225, de PLG bril, toegepast op woordenschat (E. Verbiest, Scholen duurzaam ontwikkelen. Garant. Antwerpen Apeldoorn, 2008) 6
Groep Thema Output Voorbereiding ontmoetingsdagen Uitvoering Frequentie en datum Directeuren Directeuren Het observeren van lessen op didactisch handelen Rol van de didactisch coach Onderwijskundig leiderschap Sturen op didactische ontwikkeling Visie op didactiek en het delen ervan Weerstanden Cultuur 4 van de school Hoe doe je dat: onderwijskundig leiderschap in de praktijk. Over de veranderende rol van de schoolleider Aansluiting PO VO taal en rekenen Terugkoppeling van gegevens en het bespreken ervan: Welke conclusies en wat betekenen die voor het beleid van mijn school model voor data analyse gebruikt dat aansluit bij de gesprekcyclus en dat op team en docent gebruikt wordt; van begeleid naar zelfstandig. Klassenbezoek door de directeur is hier aan gekoppeld De directeur scoort hoger op de indicatoren van onderwijskundig leider (zie stuk Ambitie ) Didactiek is een gezamenlijk beeld binnen de school En zichtbaar in het handelen en de gesprekscyclus Een nadere afstemming van OGW op DLL in zowel PO als VO analyse; en vervolg op Bakhuis? Observeren en gespreksvoering Onderwijskundig leiderschap en cultuur van de school. 5 Leren van leraren en breinleren thematische intervisie met opdrachten, huiswerk input thematische intervisie met opdrachten, huiswerk input. thematische intervisie met opdrachten, huiswerk input Deelname van het VO; vakdocenten en teamleiders 4x IB ers Gebruik en ervaring toetskalender Ervaringen leiden tot bijstelling en evaluatie van de toetskalender. Dit leidt tot voorstellen tot verbetering leervragen inventariseren en programmeren thematische intervisie met opdrachten, huiswerk 4 x 4 H. Galenkamp, M. Vollenhove, Als scholen een gezicht krijgen. 2 e druk, CPS. Apeldoorn, 2009. 5 Vgl. Alex van Emst over schoolculturen; ambtelijk, politiek en professioneel. Idem Marco Snoek, diverse publicaties 7
Groep Thema Output Voorbereiding ontmoetingsdagen Uitvoering Frequentie en datum IB ers Ondersteuning van docenten bij het analyseren van de data van hun eigen onderwijsproces Na evaluaties van groepshandelingsplannen (op basis van M toetsen en of methodetoetsen) leert de IB er de docent zijn opbrengsten te analyseren. leervragen inventariseren en programmeren thematische intervisie met opdrachten, huiswerk 4x IB ers Data analyse en verbeterplannen; de rol van de IB er De rol van de IB er in de kwaliteitscyclus is verhelderd, met name de positie t.o.v. de schoolleider. De IB er heeft een duidelijke rol in het traject en beschikt over voldoende diepgaande kennis leervragen inventariseren en programmeren thematische intervisie met opdrachten, huiswerk 4x IB ers De relatie IB er didactisch coach coördinator Waar begint het gebied van de een en waar dat van de ander? Hoe kan profijtelijk samengewerkt worden en wat is de rol van de schoolleider IB ers Overdrachtsdossier PO VO en DLL Wat is noodzakelijk om over te dragen aan De posities en de afbakening van de taken zijn helder en de scholen hebben een samenwerkingsvorm voor de verschillende taken gevonden die het onderwijs ten goede komt. Er is een evaluatie instrument ontwikkeld voor het (samen)werken van de verschillende disciplines. Afspraken over wat tav taal en rekenen overgedragen wordt, Lia Voerman Stand van zaken DLL en overdracht leervragen inventariseren en programmeren thematische intervisie met opdrachten, huiswerk 3x 4x 8
Groep Thema Output Voorbereiding ontmoetingsdagen Uitvoering Frequentie en datum het VO waar het de kennis vaardigheden van de leerlingen betreft. zijn vastgelegd, gebaseerd op de toetskalender en de ambities van OOZ. Daarbij zijn de formats van SLO en de PO raad betrokken Teamleider onderbouw (PO raad of SLO) Teamleider onderbouw Didactisch coach In de scholing eventueel aangevuld met andere bijeenkomsten komen de volgende thema s aan bod: Casussen en incident bespreking Scholingsbehoeften Terugkoppeling scholing vanuit de praktijkervaringen Plaats in de organisatie Didactisch coach inzetten bij scholing didactiek op de scholen De uitkomsten maken deel uit van Andre trajecten: Professionalisering. De behoeften van de didactisch coach zijn geformuleerd De professionalisering heeft ook de vorm van permanente leergroepjes De plaats in de schoolorganisatie is de coach helder ook voor andere docenten De coach is competent docenten te scholen en te begeleiden. Frans Faber Lia Voerman leervragen inventariseren en programmeren thematische intervisie met opdrachten, huiswerk Frans Faber Lia Voerman Werkgroep taal en rekenen PO en VO Invoeringstrajecten volgen, evalueren, bijstellen Evaluatie opbrengsten; zowel PO als VO. Analyse op sector en school Terugkoppeling naar PO en VO Toetsing Ontwikkelingen volgen Overdrachtsdossier en DLL Volgen invoering Onderzoek naar opbrengsten door een tweetal studenten MLI. Een kwaliteitsgroep voor de doorlopende leerlijn Geactualiseerd ontwikkel- en uitvoeringsplan Analyse van de invoeringsplannen Voorstellen voor verbeteringen Een kwaliteitsplan DLL PO VO Externe scholing en lezingen SLO Kwaliteitspanel en ontwikkelgroep Koppelen aan thema s ontmoetingsdagen Organisatie Frequentie: 6 maal met tussenopbrengs ten Eigen planning 9
10