PRAKTIJKGERICHT ONDERZOEK DOORLOPENDE LEERLIJNEN LEZEN

Transcriptie

1 AANSLUITING PO-VO ONTWIKKELING/ DIFFERENTIATIE PRAKTIJKGERICHT ONDERZOEK DOORLOPENDE LEERLIJNEN LEZEN Dit document bevat uitwerkingen van onderzoeksplannen die de leergemeenschap taal uit de ketenverbinding van Openbaar Onderwijs Zwolle (OOZ) heeft opgesteld. Het doel van de onderzoeksplannen is om leraren van de basisschool en van de school voor voortgezet onderwijs kennis te laten maken met elkaars aanpak. In het strategisch beleidsplan heeft Openbaar Onderwijs Zwolle (OOZ) een aantal speerpunten geformuleerd om zowel de onderwijsopbrengsten als de positie van de organisatie te verbeteren. Een van de speerpunten is het zichtbaar maken van de meeropbrengst die het onderwijs aan de leerling in de keten kan hebben. De ketenverbinding moet de kwaliteit van het onderwijs verhogen door gebruik te maken van de mogelijkheden voor een onderwijsinhoudelijke aansluiting. Daardoor wordt niet alleen de kwaliteit van het onderwijs versterkt, maar ook de kracht van de organisatie. Onder de keten wordt de gehele lijn begrepen van voor- en vroegschoolse educatie (VVE) tot het vervolgonderwijs (MBO, HBO en WO). In het projectplan van OOZ wordt met name gesproken over de basisvaardigheden, excellentie en juniorcollege, de groep 10- tot 14-jarigen. Leergemeenschappen De projectwerkzaamheden zijn gebaseerd op het vormen van leergemeenschappen. Het concrete doel voor de werkgroep taal was het ontwikkelen van een doorlopende leerlijn voor het curriculum van lezen voor PO en VO. Na het ontwikkelen van een gezamenlijke visie op leesonderwijs heeft de werkgroep besloten niet direct te starten met het bouwen van een gezamenlijk curriculum. De betrokkenen uit het PO en het VO hadden behoefte om meer van elkaars werkwijze te zien, de verschillen en overeenkomsten tussen het leesonderwijs in PO en VO te analyseren en op lesbezoek te gaan bij elkaar. 1

2 Met de input van deze activiteiten werden verlegenheden in kaart gebracht: knelpunten of hiaten in het onderwijsaanbod die de doorlopende leerlijn lezen tussen PO en VO bemoeilijken. Rondom deze verlegenheden zijn voor het schooljaar 2015/2016 onderzoeksplannen geformuleerd waarbij minimaal 1 PO- en 1 VO school zijn betrokken. Voorbeeld 1. OBS De Bonte Stegge Onderdeel: Vergroten vaardigheden lezen met begrip door functioneel inzetten van leesstrategieën bij wereldoriëntatie en ervaringen te delen met de collega s VO. Doel: Verbeteren opbrengsten begrijpend lezen. Daarnaast het ontwikkelen van een uitgebreide, goed toegankelijke bron voor geschikte teksten. Hoe: Na onderzoek en overleg blijkt een relatie met het project TechYourFuture (onderzoekend leren) een goede mogelijkheid om aandacht voor taal te realiseren (in dit geval functioneel gebruik van leesstrategieën) bij wereldoriëntatie. De pilot krijgt vorm door aan te haken bij de teamscholing TechYourFuture, waarbij uitdrukkelijker aandacht gevraagd wordt voor literatuuronderzoek. Leerkrachten zullen extra worden geschoold om leesstrategieën (voorspellen, stellen van vragen, maken van schema s en samenvatten) toe te gaan passen bij de vakken wereldoriëntatie. Wij hopen te bereiken dat niet enkel bij de lessen begrijpend lezen leesstrategieën als voorspellen, vragen stellen, maken van schema s en samenvatten toegepast worden, maar ook bij andere vakken. Wanneer alles klopt, zou dit moeten leiden tot een win-winsituatie, dus betere opbrengsten voor zowel het lezen met begrip als de kennis van de wereld. Meting: Binnenkort wordt een startinventarisatie gemaakt binnen het team van De Bonte Stegge en de Van der Capellen scholengemeenschap. Zo krijgen we zicht op de aandacht die op dit moment gegeven wordt aan het functioneel toepassen van leesstrategieën. Eind volgend jaar inventariseren we opnieuw de aandacht voor het functioneel toepassen van leesstrategieën en proberen we een relatie met de opbrengsten Begrijpend Lezen te ontdekken. Voorbeeld 2. Van der Capellen Scholengemeenschap Onderdeel: Vergroten vaardigheden lezen met begrip door functioneel inzetten van leesstrategieën en ervaringen te delen met de collega s PO. Doel: De Bonte Stegge, Dalfsen en Scholengemeenschap Van der Capellen s.g., Zwolle zijn bezig met een pilot om, op kleine schaal, een doorlopende leerlijn PO-VO te ontwikkelen op het gebied van tekstbegrip. 2

3 Hoe: In eerste instantie was het van belang om goed van elkaar te weten wat er op beide scholen al gedaan werd aan tekstbegrip. Vervolgens zijn we gaan kijken hoe het onderwijs beter op elkaar afgestemd kon worden. Wat deden we dit jaar al: We zijn bezig een map aan te leggen met teksten uit de actualiteit. Verzamelen goede bronnen voor actuele teksten. Proberen vakoverstijgend te werken met teksten van Nieuwsbegrip, Kennislink, School TV en De dag vandaag. Dit gebeurt op De Bonte Stegge al en op de Van der Capellen zal hier komend schooljaar een start mee gemaakt worden. Op De Bonte Stegge wordt gewerkt vanuit het concept van TechYourFuture, binnen thema`s en de interesses van het kind. Van der Capellen kijkt belangstellend mee. Hoe kunnen we hierop aansluiten? We proberen collega`s te motiveren tekstbegrip ook vakoverstijgend aan te pakken. We gebruiken actuele teksten in de lessen Nederlands/taal. Op de Van der Capellen bieden we sinds dit jaar tekstbegrip meer projectmatig aan in blokken. Op de Van der Capellen toetsen we tekstbegrip aan de hand van methodetoetsen van de methode Nieuw Nederlands, we verkennen de mogelijkheden van een andere manier van toetsing. Op beide scholen wordt gedifferentieerd door teksten op meerdere niveaus aan te bieden. Afspraken voor komend schooljaar De ketenverbinding wordt met de verschillende secties en de teams (projectgroepen ) besproken om een breder draagvlak te creëren. Ervaringen uitwisselen. Voor de zomer via mail en na de zomer weer een afspraak om bij elkaar in de les te kijken. Beide scholen gaan verder met het aanleggen van een map met goede teksten en een overzicht van sites met bruikbare teksten. De komende tijd gaan de lessen Nederlands in de brugklas elke week beginnen met een aantal artikelen uit de actualiteit. Nieuwsbegrip als uitgangspunt. Per keer een strategie uitproberen, zoals verwijswoorden of hoofdzaken. Stappenplan Nieuwsbegrip komt ook op de Van der Capellen in de klassen te hangen en wordt in de brugklassen uitgedeeld. We hopen volgend jaar weer een aantal stappen te kunnen zetten om de doorlopende leerlijn te optimaliseren en wellicht ook uit te breiden naar andere onderdelen van het taalonderwijs. 3

4 Meting: Elk schooljaar starten we met de nulmeting. De resultaten worden aan de leraren Nederlands en wiskunde doorgegeven. De leraren kunnen dan beter en meer gericht differentiëren. Leerlingen die ver onder hun niveau zitten, krijgen extra ondersteuning in de vorm van lessen Nieuwsbegrip. Aan het eind van het eerste leerjaar krijgen alle leerlingen de Cito Vas toets 1. Zo worden de prestaties geëvalueerd. Voorbeeld 3. OBS De Schatkamer Onderdeel: Metacognitie bij begrijpend lezen. Doel: Verbeteren begrijpend leesresultaten door extra in te zetten op ontwikkeling van metacognitie met behulp van poëzie. Welke denkkracht wordt gevraagd bij begrijpend lezen en hoe kan ik deze bevorderen bij leerlingen? Technisch lezen scoort op niveau, begrijpend lezen nog niet. Dit schooljaar hebben we in de bovenbouw geprobeerd om begrijpend lezen vooral toe te passen op actuele teksten, teksten vanuit thema s die bij wereldoriëntatie aan bod kwamen of die vanuit het nieuws voor leerlingen actueel waren. We hebben ervaren dat het moeilijk is om geschikte teksten te vinden die zowel voldeden aan de gewenste moeilijkheidsgraad en verhaalstructuur als rijk is in verbindingswoorden en relaties tussen bijvoorbeeld alinea s. Gelukkig groeit het aanbod van teksten in online databanken. Leerlingen werken veel samen, halen voorkennis op, delen deze, stellen zichzelf en anderen vragen bij een tekst en koppelen vervolgens de gelezen tekst aan hun voorkennis met behulp van een schema. Na analyse van onze laatste Cito-toetsen hebben we geconcludeerd dat zorgvuldigheid ontbreekt. In de vorm van samenwerken, bespreken en gezamenlijk de kennis rondom een onderwerp met behulp van een tekst vergroten, mist het stukje eigen denkkracht en het specifiek lezen en kunnen beantwoorden van vragen die niet globaal onze kennis vergroten, maar die inzoomen op een onderdeel van een tekst, alinea of zelfs zin. Verbanden tussen zinnen en alinea s zien en hierover vragen kunnen beantwoorden, dat is waar onze leerlingen uitvallen. In de literatuur vinden we deze leesvaardigheid terug als close reading. Een andere vaardigheid die hierbij speelt is metacognitie. Dit gaat over hoe leerlingen denken over hun eigen lezen en hoe zij zichzelf aansturen tijdens het lezen. Hoe: Op beide vaardigheden gaan we bij leerlingen inzetten met poëzie en informatieve teksten passend bij onze thema s, waarbij het doel is om de vaardigheid in begrijpend lezen te verhogen. Daarnaast gaan we inzetten op het vergroten van de vaardigheden van de leerkrachten op de gebieden close reading en metacognitie. 4

5 Meting: Het resultaat meten we door leerlingen te bevragen (schriftelijk of mondeling) op hun metacognitieve vaardigheden en ook door resultaten op toetsen Begrijpend Lezen opnieuw te analyseren in januari Literatuur Frey, N. & Fisher, D (2013). Close Reading. In: Principal Leadership 5, January

6 Deze publicatie is een uitgave van School aan Zet. Praktijkgericht onderzoek doorlopende leerlijnen lezen is ontwikkeld door PO-VO Netwerk Openbaar Onderwijs Zwolle. Bij dit netwerk was Laura Punt betrokken als expert van School aan Zet. PO- en VO-scholen werken samen in regionale netwerken om een soepele overgang te realiseren van het basis- naar het voortgezet onderwijs. Aanknopingspunten voor deze samenwerking zijn te vinden in het door School aan Zet ontwikkelde Ontwikkel- en gespreksmodel Afstemming Overgang van PO naar VO. Dit model beschrijft vijf ontwikkelaspecten: Koers, Afsluiting en start, Feedback, Ontwikkeling en Differentiatie. Voor meer informatie over de aansluiting PO-VO kunt u contact opnemen met Gea Spaans, g.spaans@ schoolaanzet.nl of School aan Zet, secretariaat@schoolaanzet.nl September 2015 School aan Zet Lange Voorhout EE Den Haag Postbus CN Den Haag